Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 813/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa X.
przeciwko Y. S.A. z siedzibą w W.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 września 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 stycznia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I w części oddalającej
apelację strony pozwanej wniesioną od punktu 1 wyroku Sądu
Okręgowego w W. z dnia 21 marca 2013 roku
oraz w punkcie II orzekającym o kosztach postępowania
apelacyjnego i sprawę przekazuje w tym zakresie Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w W. uwzględniając
częściowo powództwo X. nakazał pozwanej Y. S.A. w W. opublikowanie na jej
koszt w terminie 24 godzin od uprawomocnienia się wyroku, na stronie internetowej
[…] w ramce o wielkości 10 cm na 8 cm, na okres 30 dni, oświadczenia
następującej treści: „Y. S.A. w W. przeprasza Pana X. za naruszenie jego czci i
dobrego imienia poprzez zamieszczenie sugestii o ustawianiu przez niego meczów
piłki nożnej zawartych w artykule z dnia […] roku pt. „[…]”. Sąd zasądził od strony
pozwanej na rzecz powoda 20 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 listopada
2011 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia, oddalając powództwo
w pozostałej części.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu […] powód, zatrudniony wówczas
w klubie sportowym […] jako trener bramkarzy, został zatrzymany przez
funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego i doprowadzony do
Prokuratury Apelacyjnej, gdzie przedstawiono mu 22 zarzuty popełnienia
przestępstw przewidzianych w art. 296 § 2 k.k., polegających na bezprawnym
wpływaniu na wyniki meczów piłki nożnej z udziałem klubu […]. Następnego dnia
na stronie internetowej […] ukazał się artykuł pod tytułem „ […]”. Z jego treści
wynikało, że X. - trener bramkarzy - został zatrzymany przez C.B.A., jest
podejrzany o ustawienie 22 meczów […], a wysokość łapówek wyniosła od 1 do 7
tysięcy złotych. Podano także, że X. złożył wyjaśnienia i wyszedł na wolność, musi
wpłacić 5 tysięcy złotych kaucji, zaś prokuratura nie ujawnia, czy przyznał się do
zarzutów. Jako źródło powyższych informacji autor artykułu - dziennikarz […] Z.Z. -
wskazał stronę […], prowadzoną przez dziennikarza A.A., który z kolei powoływał
się na dane uzyskane w tej sprawie od prokuratora B.B. Z.Z. nie weryfikował
prawdziwości zawartych w tekście informacji. Po ukazaniu się tego materiału w
internecie klub […] nie przedłużył kontraktu z powodem. Powód nie mógł znaleźć
innej pracy w charakterze trenera piłkarskiego, był ponadto postrzegany jako osoba
skorumpowana i z tego powodu on i jego żona doświadczyli nieprzyjemności.
3
Sąd Okręgowy uznał, że autor publikacji nie dochował należnej staranności
i rzetelności dziennikarskiej, a kwestionowany materiał naruszył dobre imię i cześć
powoda, stąd uwzględnił powództwo w całości co do roszczenia niemajątkowego
i w części co do zadośćuczynienia. Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2014 roku Sąd
Apelacyjny oddalił apelację strony pozwanej, podzielając ustalenia faktyczne i
ocenę prawną Sądu pierwszej instancji.
W skardze kasacyjnej strona pozwana, zaskarżając wyrok Sądu
Apelacyjnego tylko w części oddalającej apelację pozwanej od rozstrzygnięcia
dotyczącego roszczenia niemajątkowego, zarzuciła naruszenie art. 24 § 1 k.c.
przez niewłaściwe zastosowanie, to jest nie uwzględnienie, że rozmiar
oświadczenia w przedmiocie przeproszenia powoda, jego forma oraz okres
utrzymywania oświadczenia w internecie obciążają skarżącą nadmiernie
i nieproporcjonalnie do skali dokonanego naruszenia. Wniosła o uchylenie wyroku
Sądu drugiej instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 24 § 1 k.c. zdanie pierwsze i drugie, ten, czyje dobro
osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego
działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może
on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła
oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
W przypadku wyboru przez pokrzywdzonego środka usunięcia skutków
naruszenia jego dóbr osobistych polegającego na nałożeniu przez sąd na
zobowiązanego obowiązku złożenia oświadczenia o określonej formie i treści,
niezbędne jest zachowanie proporcjonalności treści i formy tego oświadczenia
w stosunku do sposobu naruszenia dóbr osobistych przez sprawcę, skali i zasięgu
naruszenia oraz miejsca i czasu, w którym ono nastąpiło (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 19 maja 2011 r., I CSK 497/10, nie publ.). W przypadku
naruszenia dóbr osobistych przez artykuł zamieszczony w środkach przekazu,
w tym w internetowych wydaniach prasy, publikacja oświadczenia usuwającego
4
skutki naruszenia, powinna odpowiadać sposobowi publikacji pierwotnego
materiału prasowego, a nadto umożliwić zapoznanie się z nim podobnego kręgu
odbiorców. Niezbędne jest jednak dostosowanie formy oświadczenia i miejsca jego
zamieszczenia do standardów edytorskich i technicznych (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 27 marca 2013 r., I CSK 518/12, nie publ., z dnia 5 listopada
2008 r., I CSK 164/08, nie publ. oraz z dnia 11 kwietnia 2006 r., I CSK 159/05,
nie publ.).
W rozpoznawanej sprawie sąd nałożył na stronę pozwaną obowiązek
opublikowania oświadczenia o wskazanej w wyroku i ostatecznie nie
kwestionowanej przez pozwaną treści na stronie internetowej […] w ramce o
wielkości 10 cm na 8 cm na okres 30 dni. Tymczasem, jak trafnie podniosła
skarżąca, kwestionowany przez powoda materiał został opublikowany na stronie
[…], a określenie rozmiarów oświadczenia w postaci ramki 8 na 10 cm jest
adekwatne w przypadku wydania papierowego gazety, a nie jej wydania
internetowego. W uzasadnieniu nie wskazano także argumentów przemawiających
za utrzymywaniem oświadczenia na stronie […] przez 30 dni w powiązaniu z
kwestią okresu faktycznej bezpośredniej dostępności tego materiału dla czytelników
( osób odwiedzających stronę […] ).
W tej sytuacji należy podzielić zarzut naruszenia art. 24 § 1 k.c. w wyniku
przyjęcia, że obowiązek opublikowania oświadczenia nakładającego na pozwaną
obowiązek przeproszenia powoda w sposób określony przez sąd pierwszej instancji
i zaaprobowany przez Sąd Apelacyjny jest adekwatny do dokonanego naruszenia
dóbr osobistych powoda w sytuacji, gdy sposób ten nie uwzględnia realiów
technologicznych i funkcjonalnych internetu, co stawia pod znakiem zapytania
także możliwość jego wyegzekwowania.
Art. 24 § 1 k.c. pozostawia ocenie sądu kwestię, czy żądana przez powoda
treść i forma oświadczenia jest odpowiednia i celowa do usunięcia skutków
naruszenia. To także sąd ostatecznie decyduje o miejscu, czasie
i sposobie publikacji oświadczeń o przeproszeniu stosownie do okoliczności
konkretnego przypadku, równoważąc interesy pokrzywdzonego z jednej strony,
aby zapewnić mu najszersze i najbardziej satysfakcjonujące zadośćuczynienie
5
moralne oraz pozwanego z drugiej strony tak, aby z kolei nie stosować wobec
niego nadmiernej i nieusprawiedliwionej okolicznościami danego przypadku represji
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., I CSK 540/12, OSNC-ZD
2013, nr 4, poz. 85). Forma nakazanego pozwanemu oświadczenia powinna więc
być dostosowana do wymogów publikacji materiałów prasowych w internecie,
stąd orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§1 k.p.c.).