Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 11/15
POSTANOWIENIE
Dnia 9 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi W. S.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu
Okręgowego w B. z dnia 11 stycznia 2011 r. w sprawie z wniosku E. G.
przy uczestnictwie P. S. i innych o stwierdzenie zasiedzenia służebności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 kwietnia 2015 r.,
zażalenia uczestnika postępowania W. S. na postanowienie
Sądu Okręgowego w B.
z dnia 15 grudnia 2014 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w B. odrzucił
skargę wniesioną przez uczestnika W. S. o wznowienie postępowania o
stwierdzenie zasiedzenia służebności, zakończonego prawomocnym
postanowieniem Sądu Okręgowego w B. z dnia 11 stycznia 2011 r. Przyczyną
2
odrzucenia skargi było nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy zarzutu nieważności
postępowania, wynikającej z art. 401 pkt 1 k.p.c., a mającej polegać na tym, że w
składzie orzekającym w sprawie apelacyjnej … /10 Sądu Okręgowego w B. brali
udział sędziowie wyłączeni z mocy ustawy.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego uczestnik zarzucił
naruszenie przepisów postępowania, polegające na błędnej interpretacji art. 401
pkt 1 w związku z art. 379 pkt 4 i art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. przez przyjęcie,
że sędziowie wydający wyrok w sprawie …/10 Sądu Okręgowego w B. nie byli
wyłączeni z mocy ustawy od orzekania w niniejszej sprawie. Skarżący wniósł o
zmianę zaskarżonego postanowienia i wznowienie postępowania w przedmiotowej
sprawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z ustaleń w sprawie wynika, że w składzie Sądu Okręgowego, wydającego
postanowienie z dnia 11 stycznia 2011 r. było dwóch sędziów, którzy wcześniej
rozpoznawali zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 3 września
2008 r., dotyczące udzielenia zabezpieczenia. Według skarżącego istotne jest to,
że postanawiając o udzieleniu zabezpieczenia wnioskodawczyni, Sąd Okręgowy
we wskazanym składzie zmienił orzeczenie Sądu pierwszej instancji, który
zabezpieczenia odmówił. Z tego wynika, że wyrobił sobie już na etapie tamtego
postępowania stanowisko w sprawie, a to podważa obiektywność ocen
i bezstronność sądu we właściwej sprawie o stwierdzenie zasiedzenia służebności.
Skarżący prawidłowo odwołał się do art. 45 ust. 1 Konstytucji, który zawiera
konstytucyjne gwarancje posiadania prawa do sprawiedliwego, niezależnego
i bezstronnego procesu prowadzonego przez niezawisły sąd. Jest to podkreślone
przez Trybunał Konstytucyjny dokonujący oceny zgodności z Konstytucją (art. 45
ust. 1) art. 48 § 1 pkt 5 w związku z art. 401 pkt 1 i art. 379 pkt 4 k.p.c., w zakresie
zbyt wąsko rozumianego ograniczenia wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy
tylko do spraw, w których brał udział w instancji bezpośrednio niższej
(wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2004 r., SK 19/02, OTK-A 2004,
nr 7, poz. 67).
3
To jednakże nie oznacza, aby wyłączenie sędziego na podstawie art. 48 § 1
pkt 5 k.p.c. jeszcze rozszerzać, zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę stan
faktyczny, na tle którego zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego, na co trafnie
zwraca uwagę skarżący w uzasadnieniu. Wnioskowanie, które mimo to buduje na
podstawie powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, idzie za daleko. Nie ma
bowiem racjonalnych przyczyn, aby ex lege wyłączać sędziów od orzekania
w sprawach, z którymi zetknęli się wcześniej w jakikolwiek sposób.
Na podstawie art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c., który ma zastosowanie w postępowaniu
nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.) sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy
w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego
orzeczenia. Taka sytuacja, nawet uwzględniając stanowisko Trybunału
Konstytucyjnego wyrażone w motywach powołanego wyroku z dnia 20 lipca 2004 r.
nie zachodzi w niniejszej sprawie. Jak wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia Sąd Okręgowy, postanowieniem z dnia 11 stycznia 2011 r.,
oddalona została apelacja uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Ż. z
dnia 10 września 2010 r., rozstrzygającego sprawę, a w wydaniu tego
postanowienia nie brał udziału żaden z sędziów orzekających w postępowaniu
apelacyjnym w Sądzie Okręgowym. Ponadto, postanowienie z dnia 12 listopada
2008 r. zostało wydane w wyniku rozpoznania zażalenia przez Sąd drugiej instancji,
nie jest więc orzeczeniem sądu niższej instancji, a tego dotyczy wyłączenie ex lege,
o którym mowa w art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c.
Na podniesione kwestie prawne wielokrotnie zwracał uwagę Sąd Najwyższy
w swych orzeczeniach odnoszących się do wyłączenia sędziów z mocy prawa na
podstawie wskazanego przepisu, wydanych również po powołanym wyroku
Trybunału Konstytucyjnego. W szczególności w postanowieniu Sądu Najwyższego
z dnia 20 maja 2005 r., III CZ 18/05 (nie publ.) stwierdzono, że „de lege lata
wyłączenie sędziego ex lege następuje wówczas, gdy sędzia brał udział w wydaniu
zaskarżonego orzeczenia jedynie w instancji niższej”. Nie oznacza to instancji
niższej w znaczeniu bezpośrednim, ale jak wynika z powołanego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, na które
powołał się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 457/10
(nie publ.) nie ma podstaw do interpretacji art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. ani rozszerzającej,
4
ani ograniczającej, lecz na takich związkach sędziego z przedmiotem sprawy, które
zapewniają realizację konstytucyjnej zasady prawa obywatela do bezstronnego
sądu (por. również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., III CZP
97/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 24; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja
2005 r., III CZ 17/05, nie publ. i z dnia 30 stycznia 2014 r., III CZ 68/13, nie publ.).
Przenosząc powyższe stwierdzenia na grunt rozpoznawanej sprawy należy
stwierdzić, że nie było ustaleń co do nie zachowania bezstronności sędziów
w niniejszej sprawie. Z samego więc faktu uczestniczenia dwóch sędziów tego
samego sądu w orzekaniu w przedmiocie środka zabezpieczającego, a następnie
w rozpoznaniu i oddaleniu apelacji od orzeczenia, w którego wydaniu w pierwszej
instancji nie uczestniczyli, ale które odnosiło się do sprawy, jakiej dotyczyło
zastosowanie środka zabezpieczającego, nie stanowi na podstawie art. 48 § 1 pkt 5
k.p.c. o spełnieniu przesłanek powodujących wyłączenie ex lege tych sędziów od
rozpoznania apelacji.
Mając to na uwadze należało na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalić zażalenie.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13