Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 330/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z odwołania Domu Pomocy Społecznej w C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem […]
o ustalenie, że Dom Pomocy Społecznej w C. nie jest zobowiązany do opłacania
składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 kwietnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej Domu Pomocy Społecznej w Choroszczy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w […]
z dnia 8 kwietnia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 17 grudnia 2012 r.
stwierdził, że Dom Pomocy Społecznej w C. jest zobowiązany do opłacania od dnia
1 stycznia 2010 r. składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników,
którzy spełniają łącznie dwa warunki: urodzili się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz
wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o
których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach
2
pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) bez względu na wymiar czasu
pracy oraz posiadanie uprawnień do emerytury lub renty.
W odwołaniu od powyższej decyzji odwołujący się Dom Pomocy Społecznej
wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zobowiązanie Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych do odstąpienia od obowiązku naliczania i opłacania przez
odwołującego się składek na Fundusz Emerytur Pomostowych w stosunku do
pracowników pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy, zatrudnionych
emerytów i rencistów, jak również pracowników zatrudnionych po dniu 1 stycznia
1999 r.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z
dnia 18 czerwca 2013 r. oddalił odwołanie.
Sąd Okręgowy wskazał, że w oparciu o art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19
grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.)
płatnik składek zobowiązany jest opłacać składkę, która powinna być uiszczana od
wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe, na Fundusz Emerytur Pomostowych za wszystkich
pracowników, którzy urodzili się po dniu 31 grudnia 1948 r. i wykonują prace w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3
ust. 1 i 3 ustawy, w tym także za tych zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu
pracy, zatrudnionych po dniu 1 stycznia 1999 r., jak również tych, którzy nabyli
prawo do emerytury lub renty.
Na skutek apelacji odwołującego się Domu Pomocy Społecznej Sąd
Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8 kwietnia
2014 r. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustalił, że Dom
Pomocy Społecznej w C. nie jest zobowiązany do opłacania od dnia 1 stycznia
2010 r. składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników, którzy
wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o
których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach
pomostowych w niepełnym wymiarze czasu pracy, w pozostałym zakresie oddalił
apelację oraz odstąpił od obciążania odwołującego się kosztami zastępstwa
procesowego organu rentowego za drugą instancję.
3
Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione stanowisko odwołującego się w
zakresie, w jakim zarzucił Sądowi pierwszej instancji wadliwą interpretację art. 35
ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez przyjęcie, że dotyczy ona
wszystkich osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze bez względu na wymiar czasu pracy. Sąd Apelacyjny
podniósł, że wykonywanie prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze stanowi tytuł odrębnego ubezpieczenia społecznego realizowanego z
Funduszu Emerytur Pomostowych. W art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach
pomostowych ustawodawca przyjął regułę, w myśl której składki na Fundusz
Emerytur Pomostowych należy opłacać za pracownika, który spełnia kumulatywnie
dwie przesłanki: urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje po dniu 1
stycznia 2009 r. prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Obowiązek zapłaty składek za
wymienionych wyżej pracowników obejmuje okres, w którym pracownicy wykonują
prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa
w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Sąd Apelacyjny uwypuklił, że mimo braku odesłania w
art. 35 ust. 1 do art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych, treść tego
przepisu nie ogranicza się tylko do prac w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze, bowiem chodzi w nich o podmioty zdefiniowane w art. 3
ust. 4 i 5 ustawy. Art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych wprost stanowi, że
dla celów emerytalnych przepis art. 3 ust. 7 uznaje za pracowników wykonujących
prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze również osoby,
które przed dniem 1 stycznia 2009 r. świadczyły prace w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach
pomostowych lub art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Apelacyjny w swoich rozważaniach odwołał się do
stanowiska Sądu Najwyższego zaprezentowanego w wyroku z dnia 22 lutego
2012 r., II UK 130/11 (OSNP 2013 nr 3-4, poz. 40), zgodnie z którym istotą prawa
ubezpieczeń społecznych jest ścisła zależność między podleganiem ubezpieczeniu
społecznemu a prawem do świadczenia z tego ubezpieczenia. Stąd obowiązek
ubezpieczenia nie może dotyczyć osoby, co do której od początku wiadomo, że
nigdy świadczenia nie otrzyma. Sąd Apelacyjny stwierdził, że jako podmiot
4
ubezpieczenia (za który należy opłacić składki) przepis art. 35 ust. 1 ustawy o
emeryturach pomostowych wskazuje „pracownika”, a więc posługuje się pojęciem,
którego ustawowa definicja zawarta jest w art. 2 pkt 3, stosownie do którego
„pracownik” to ubezpieczony, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1,
2a i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, podlegający ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także ubezpieczony,
który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu takiej pracy podlegał
ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Odwołanie się do art.
2 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wskazuje, że
w przepisie art. 35 ust. 1 pkt 2 powyższej ustawy chodzi o pracownika
podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze zatrudnionego lub kontynuującego
zatrudnienie po dniu 31 grudnia 2008 r. Pracownik spełniający wymagania
przewidziane w art. 4 pkt 1-5 i 7 ustawy o emeryturach pomostowych, który po dniu
31 grudnia 2008 r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, nigdy nie nabędzie prawa do
emerytury pomostowej, gdyż co do tego okresu ustawodawca przyjął wymaganie
pełnego wymiaru czasu pracy. Zgodnie z art. 3 ust. 4, za pracowników
wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników
wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy,
prace, o których mowa w ust. 1. W myśl art. 3 ust. 5, za pracowników wykonujących
prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu
wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w
ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Skoro w przypadku takiego pracownika
prawo do emerytury pomostowej jest wykluczone, to nie sposób przyjąć, że należy
on do kręgu osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na mocy ustawy o
emeryturach pomostowych. Sąd Apelacyjny wskazał, że w wyroku z dnia 22 lutego
2012 r., II UK 130/11, Sąd Najwyższy uznał, że całkowite oderwanie obowiązku
odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych od warunków, które
muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej,
5
oznaczałoby, że składka na ten Fundusz nie miałaby charakteru składki na
ubezpieczenie społeczne, ale stanowiłaby daninę publicznoprawną. Zgodnie
bowiem z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą należytej legislacji nie jest
dopuszczalne to, aby na podstawie niejednoznacznych norm prawnych
konstruować obowiązki o charakterze fiskalnym. Nakaz poprawnej legislacji, jest
jednym z elementów generalnej zasady demokratycznego państwa prawnego,
wyrażonej w art. 2 Konstytucji, zaś zasada określoności przepisów prawa jest jedną
z jej dyrektyw. Z zasady tej wynika nakaz stanowienia przepisów prawa w sposób
dostatecznie precyzyjny i jasny, umożliwiający jednoznaczną ich wykładnię oraz
konstruowanie na gruncie tych przepisów dostatecznie precyzyjnych norm
prawnych, jeśli przepisy te mają za zadanie taką funkcję normotwórczą spełniać. W
związku z powyższym, Sąd Apelacyjny nie zaaprobował stanowiska Sądu pierwszej
instancji, że system finansowania emerytur pomostowych jest system odrębnym i
niezależnym od powszechnego systemu emerytalnego, a wniosek, iż intencją
ustawodawcy było uregulowanie obowiązku odprowadzania składek na Fundusz
Emerytur Pomostowych w oderwaniu od warunków, jakie muszą spełnić
ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej okazał się chybiony.
Sąd Apelacyjny, dokonując interpretacji art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o
emeryturach pomostowych, jednocześnie stwierdził, że apelacja jest bezzasadna w
części dotyczącej pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po dniu 1 stycznia 1999 r.
oraz emerytów i rencistów, ponieważ pracodawca nie jest władny ustalić w sposób
jednoznaczny i niebudzący wątpliwości, czy pracownik we wcześniejszym okresie
wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Kwestia ta podlega ocenie organu rentowego w trakcie rozpoznawania wniosków o
przyznanie prawa do emerytury. Samo korzystanie z prawa do renty nie
uniemożliwia ubiegania się przez pracownika o prawo do emerytury pomostowej,
ponieważ art. 35 ust. 1 cytowanej powyżej ustawy nie przewiduje wyjątków na
rzecz wyżej wymienionych w nim grup pracowników.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł odwołujący się Dom
Pomocy Społecznej, zaskarżając wyrok w części oddalającej apelację. Skarżący
zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19
6
grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.)
polegające na błędnej wykładni tego przepisu, poprzez przyjęcie, że składki na
Fundusz Emerytur Pomostowych opłaca się za pracowników, którzy urodzili się po
dniu 31 grudnia 1948 r. i wykonują prace w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, niezależnie od
tego, czy pracownicy ci byli zatrudnieni w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz za emerytów, podczas,
gdy składki te opłacać należy jedynie za pracowników, którzy będą mogli nabyć
prawo do emerytury pomostowej. Skarżący podkreślił, że z wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 130/11 (OSNP 2013 nr 3-4, poz. 40)
jednoznacznie wynika, iż obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne
pozostaje w bezpośrednim związku z uzyskaniem w przyszłości prawa do
emerytury pomostowej. W tej konstatacji niekonsekwentne jest stanowisko Sądu
drugiej instancji, w myśl którego skarżący ma obowiązek zapłaty składek na
Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników zatrudnionych po dniu 1 stycznia
1999 r., mimo że z mocy ustawy o emeryturach pomostowych, nigdy tej emerytury
nie nabędą, gdyż nie spełniają warunku z art. 4 pkt 5 ustawy, to jest wykonywania
przed dniem 1 stycznia 1999 r. pracy w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i 33
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Skarżący ponadto zarzucił, że Sąd drugiej instancji pominął
uregulowanie zawarte w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z którego wynika jednoznacznie, że emeryt
pracujący nigdy nie nabędzie prawa do emerytury pomostowej.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej
części oraz uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonych
wyroków oraz orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie odwołania w
całości i zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
W rozpoznawanej sprawie skarżący w ramach jedynej podstawy kasacyjnej
zarzucił naruszenie prawa materialnego polegające na błędnej wykładni art. 35 ust.
1 i 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237,
poz. 1656 ze zm). Zgodnie z tym przepisem składki na Fundusz Emerytur
Pomostowych opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:
urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje prace w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3
ustawy. Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za
pracownika, o którym mowa w ust. 1, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania
przez niego pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a
ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac.
W doktrynie przeważa pogląd, że emerytury pomostowe tworzą odrębny od
powszechnego system finansowy, a wyrazem ich wyodrębnienia finansowego jest
ustanowienie składki na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5%
podstawy wymiaru. Obowiązek opłacania i finansowania składki w myśl art. 35 ust.
1 ustawy o emeryturach pomostowych spoczywa na pracodawcach zatrudniających
pracowników, którzy urodzili się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonują prace w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3
ust. 1 i 3 tej ustawy bez względu na to, czy pracownik za którego jest ona opłacana
został objęty ochroną przed ryzykiem zaprzestania wykonywania dotychczasowej
pracy zawodowej przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego.
Ustawodawca pozbawił bowiem składki na Fundusz Emerytur Pomostowych cechy
wzajemności (odpłatności). Przyjmuje się, że ma ona charakter przymusowy,
celowy i bezzwrotny, a także pełni rolę opłaty celowej przeznaczonej na
finansowanie emerytur pomostowych (por. Marcin Zieleniecki: „Emerytura
pomostowa w nowym systemie prawnym” str. 268-275, Fundacja Rozwoju
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2011; Uwagi na temat charakteru prawnego
emerytury pomostowej w ZNUG – Katedra Prawa Pracy, Nr 2, FRUG, Gdańsk
2010; Komentarz do art. 35 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX on line;
Joanna Stępniak „Fundusz Emerytur Pomostowych” Komentarz praktyczny, ABC nr
109528).
8
O pozbawieniu składki na Fundusz Emerytur Pomostowych charakteru
wzajemności może świadczyć również przebieg prac legislacyjnych nad ustawą o
emeryturach pomostowych. W pierwotnej wersji projektu tej ustawy zakładano w
art. 30 ust. 1 pkt 2, że składki mają być opłacane wyłącznie za pracownika, który
urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r., przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał
prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art.
32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wykonuje prace w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3
ustawy. A zatem obowiązek zapłaty składek obejmował tylko tych pracowników,
którzy zachowali możliwość nabycia prawa do emerytury pomostowej i zostali
objęci ochroną przed ryzykiem zaprzestania wykonywania takiej pracy przed
osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (druk sejmowy nr 1070/VI z dnia
2 października 2008 r.; opinia Rady Ministrów do projektu ustawy RM 10-167-08;
Ustawa o emeryturach pomostowych - Komentarz. Beata Gudowska, Krzysztof
Ślebzak - Wydanie I 2013 r.). Propozycja ta została ostatecznie odrzucona, a
uregulowanie kwestii obowiązku zapłaty składek na Fundusz Emerytur
Pomostowych zostało dokonane w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o
emeryturach pomostowych w ten sposób, że obowiązek jej zapłaty powiązany jest
wyłącznie z zatrudnieniem pracownika urodzonego po dniu 31 grudnia 1948 r. przy
pracach w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Odpowiadając
na interpelację poselską z dnia 8 czerwca 2010 r., znak SPS-023-16266/10
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniło, że o odrzuceniu w trakcie
procesu legislacyjnego propozycji, aby składki płacone były wyłącznie za te osoby,
które będą mogły ubiegać się o prawo do emerytury pomostowej zadecydowały
powody związane z ochroną interesów pracowniczych, bowiem pracodawcy
mogliby się uchylać od obowiązku zapłaty składek zatrudniając wyłącznie tych
pracowników, którzy nie wykonywali pracy przed dniem 1 stycznia 1999 r. W tej
sytuacji mogłoby dochodzić do dyskryminacji pracowników, którzy wykonywali
prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed dniem 1
stycznia 1999 r., albowiem pracodawca zastępowałby ich pracownikami nie
spełniającymi warunku z art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych.
9
Dokonując wykładni art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych, na
którą powołuje się skarżący w skardze kasacyjnej, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
22 lutego 2012 r., II UK 130/11 (OSNP 2013 nr 3-4, poz. 40) przyjął, że istotą prawa
ubezpieczeń społecznych jest ścisła zależność między podleganiem ubezpieczeniu
społecznemu a prawem do świadczenia z tego ubezpieczenia. Stąd obowiązek
ubezpieczenia nie może dotyczyć osoby, co do której od początku wiadomo, że
nigdy świadczenia nie otrzyma. Sąd Najwyższy podniósł, że całkowite oderwanie
obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych od
warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury
pomostowej, oznaczałoby, że składka na ten Fundusz nie miałaby charakteru
składki na ubezpieczenie społeczne, ale stanowiłaby daninę publicznoprawną.
Pogląd, jakoby składki na ubezpieczenie społeczne nie posiadały charakteru
daniny publicznej pozostaje w sprzeczności z orzecznictwem Trybunału
Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego przedstawionym w uzasadnieniu do
wyroku z dnia 13 lutego 2014 r., I UK 323/13 (LEX nr 1455194). Trybunał
Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 grudnia 2000 r., K 9/00 (OTK ZU 2000 nr 8 poz.
294) stwierdził, że obowiązujące obecnie regulacje prawne dowodzą, że prawa do
świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie można zaliczyć do praw obligacyjnych.
Nie zawsze istnieje prosta zależność między prawem do świadczeń lub ich
wysokością a okresem i rozmiarem opłacanej składki (por. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 30 maja 2000 r., K 37/98, OTK ZU 2000 nr 4, poz. 112).
Odosobniony obecnie jest pogląd zgodnie z którym składka na ubezpieczenie
społeczne nie posiada charakteru daniny publicznej. W wyroku z dnia 15 lipca
2013 r., K 7/12 (76/6/A/213) Trybunał Konstytucyjny uwypuklił, że składki na
ubezpieczenie rentowe są charakterystycznym źródłem finansowania zabezpieczeń
społecznych, posiadającym odrębną nazwę własną i wykazują wszystkie cechy
daniny publicznej, o której mowa w art. 217 Konstytucji RP. Składki na
ubezpieczenia rentowe, będące dochodami publicznymi, wnosi się na zasadzie
przymusu opartego na władztwie daninowym. Stanowią one dochód
pozabudżetowy podmiotu publicznego, jakim jest Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 885 ze zm.) wprost w art. 5 ust. 2 pkt 1 zalicza składki
10
do danin publicznych obok podatków, opłat, wpłat z zysku przedsiębiorstw
państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także innych świadczeń
pieniężnych, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek
samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek
sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw. W myśl art. 5 ust. 2 pkt 1
ustawy o finansach publicznych, składki są zatem daniną publiczną, której
obowiązek wnoszenia na rzecz państwowego funduszu celowego wynika z
odrębnej ustawy (por. uzasadnienia wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26
października 2010 r., K 58/07, OTK–A 2010 nr 8, poz. 80 oraz z dnia 30 stycznia
2001 r., K 17/00, OTK ZU 2001 nr 1, poz. 4).
Nie sposób zatem zgodzić się z poglądem skarżącego, że pracodawca jako
płatnik składek na Fundusz Emerytur Pomostowych nie ma obowiązku zapłaty
składek na ten fundusz za pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu
pracy, którym ustawa o emeryturach pomostowych nie gwarantuje nabycia prawa
do emerytury pomostowej w związku z niespełnieniem warunku z art. 4 pkt 5 tej
ustawy oraz posiadających uprawnienia do renty lub emerytury. O obowiązku
zapłaty składek stosownie do przepisu art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach
pomostowych decyduje wyłącznie zatrudnianie pracownika, który urodził się po
dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Gdyby
prawodawca chciał powiązać obowiązek uiszczenia składki z prawem do emerytury
pomostowej dałby temu wyraz w innym brzmieniu tego przepisu, co wynika z
przedstawionego powyżej przebiegu prac legislacyjnych. Ponadto, wbrew
odmiennemu stanowisku Sądu drugiej instancji, nie ma decydującego znaczenia
dla prawidłowej wykładni art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych
okoliczność, iż pracodawca nie byłby władny ustalić w sposób jednoznaczny i
niebudzący wątpliwości, czy pracownik przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał
pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Prawodawca
postanowił, że do obowiązków pracodawcy jako płatnika składek należy wyłącznie
dokonanie kwalifikacji pracy zatrudnionego pracownika, aby zgodnie z art. 41 ust. 4
ustawy o emeryturach pomostowych uwzględnić go w ewidencji pracowników
wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i
11
następnie opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. W ocenie Sądu
Najwyższego w składzie rozpoznającym sprawę przedmiotowa składka nie spełnia
warunku wzajemności (odpłatności) i bez znaczenia dla obowiązku jej zapłaty jawi
się okoliczność, czy pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze mógłby uzyskać prawo do emerytury pomostowej.
Odnosząc przedstawione powyżej poglądy do realiów przedmiotowej sprawy
należy przyjąć, że obowiązek opłacania składek, o którym mowa w art. 35 ust. 1 i 2
ustawy o emeryturach pomostowych jest wyłącznie negatywnym następstwem
zatrudniania pracownika, który urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje
prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa
w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, bez względu czy spełniałby przesłanki warunkujące w art.
4 ustawy nabycie prawa do emerytury pomostowej. Identyczne stanowisko można
odnaleźć w judykatach sądów powszechnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w
Rzeszowie z dnia 22 maja 2014 r., III AUa 53/14, LEX nr 1474783 oraz wyrok Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 marca 2014 r., III AUa 1063/13, LEX nr
1461017).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił
skargę kasacyjną.