Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 121/15
POSTANOWIENIE
Dnia 27 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski (przewodniczący)
SSN Józef Szewczyk
SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 27 maja 2015r.,
sprawy B. Z.
w przedmiocie zmiany orzeczonej kary pozbawienia wolności
z powodu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść
skazanego
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 11 marca 2014 r., uchylającego postanowienie Sądu Rejonowego w G.z dnia
9 stycznia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 30 czerwca 2006 r., uznał B. Z. za winnego
tego, że w dniu 27 stycznia 2006 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu z
innymi ustalonymi osobami usiłował dokonać kradzieży pieniędzy w kwocie 375 zł
z kasy fiskalnej w aptece „M.”, jednak celu swojego nie osiągnął z uwagi na
zatrzymanie przez funkcjonariusza Policji, czym działał na szkodę s.c. M., tj.
przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k. i za to przy zastosowaniu art.
14 § 1 k.k., na mocy art. 278 § 1 k.k. i art. 33 § 1, 2, 3 k.k. skazał go na karę 2 lat
2
pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 20 stawek dziennych po 10
zł każda. Na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 2 k.k. wykonanie orzeczonej
wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres
próby wynoszący 5 lat. Na podstawie art. 73 § 2 k.k. oddał oskarżonego w okresie
próby pod dozór kuratora sądowego.
Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 7 lipca 2006 r. wobec niezaskarżenia go
przez strony postępowania.
Postanowieniem z dnia 14 marca 2007 r., Sąd Rejonowy zarządził wykonanie
kary 2 lat pozbawienia wolności, orzeczonej wobec skazanego B. Z. wyrokiem
Sądu Rejonowego z dnia 30 czerwca 2006 r. Kara ta została objęta karą łączną 4
lat pozbawienia wolności oraz karą łączną 50 stawek dziennych grzywny po 10 zł
każda, orzeczoną wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego z dnia 17 lutego 2009 r.
Następnie weszła w skład kary łącznej orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu
Rejonowego z dnia 29 listopada 2010 r., która zdezaktualizowała się wobec
wydania kolejnej kary łącznej 3 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności oraz kary
łącznej grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych po 10 zł każda, orzeczonej
wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego z dnia 23 maja 2014 r.
W związku z wejściem w życie części przepisów ustawy z dnia 27 września
2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 25 października 2013 r., poz. 1247 ze zm., dalej: ustawa
nowelizująca) Sąd Rejonowy, stosownie do dyspozycji art. 50 tejże ustawy,
skierował sprawę na posiedzenie celem rozważenia potrzeby dokonania
określonych w tym przepisie przekształceń w zakresie wymiaru kary.
Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 r., Sąd Rejonowy, na podstawie art.
50 ust. 1 i 4 ustawy nowelizującej, zamienił orzeczoną wyrokiem z dnia 30 czerwca
2006 r. i podlegającą wykonaniu karę 2 lat pozbawienia wolności, na karę 30 dni
aresztu oraz umorzył postępowanie wykonawcze w sprawie wobec przedawnienia
wykonania kary.
Powyższe postanowienie zaskarżył zażaleniem prokurator, który podnosząc
naruszenie art. 2 pkt 4 i art. 50 ust. 1 ustawy nowelizującej, poprzez dokonanie
przez Sąd I instancji zamiany podlegającej wykonaniu kary pozbawienia wolności
według zasad określonych w art. 50 ustawy nowelizującej, wskutek błędnego
3
przyjęcia, na użytek tego rozstrzygnięcia, wysokość minimalnego wynagrodzenia
za pracę z daty wejścia w życie ustawy nowelizującej, a nie z daty czynu.
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu zażalenia, postanowieniem z dnia 11 marca
2014 r., podzielając argumentację prokuratora, uchylił zaskarżone postanowienie.
W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd odwoławczy podniósł, że przepisy
ustawy nowelizującej nie określają, czy przy ocenie kategorii czynu objętego
prawomocnym wyrokiem skazującym na karę pozbawienia wolności za
przestępstwo przeciwko mieniu należy uwzględnić wynagrodzenie minimalne za
pracę obowiązujące w dacie czynu, w dacie orzekania, czy też w dacie wejścia w
życie tej ustawy. Posługując się wykładnią pozajęzykową stwierdził, że brak jest
racjonalnych podstaw, aby przy ocenie, czy czyn objęty prawomocnym wyrokiem
stanowi wykroczenie wedle znowelizowanej ustawy, przyjmować sztywną
wysokość minimalnego wynagrodzenia z daty wejścia w życie tej ustawy, której ¼
wynosi 400 zł. Jednocześnie uznał, że w przypadku występku z art. 278 § 1 k.k.,
lub wykroczenia z art. 119 § 1 k.w., wartość mienia stanowi znamię czynu
związane z zachowaniem sprawcy, które winno być odnoszone do daty jego
popełnienia. „Skoro zaś znamię to ma być relatywizowane do minimalnego
wynagrodzenia za pracę ustalanego corocznie, uznać należy, iż jedyną
okolicznością petryfikującą tę zmienną w sposób jednakowy dla wszystkich
sprawców jest czas popełnienia przestępstwa”. Nadto Sąd odwoławczy podniósł,
że czyn, za który prawomocnie skazano B. Z. polegający na usiłowaniu kradzieży
pieniędzy w kwocie 375 zł, z uwagi na wysokość tej kwoty, stanowi przestępstwo,
skoro w 2006 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 899,10 zł, zaś ¼ tej
kwoty to 224,77 zł.
Od powyższego postanowienia kasację na korzyść skazanego B. Z. wniósł
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucając rażące i mogące mieć istotny wpływ na
jego treść naruszenie prawa karnego materialnego, tj. art. 50 ust. 1 ustawy z dnia
27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. z 25 października 2013 r., poz. 1247), w
następstwie wyrażenia błędnego poglądu prawnego, że analizę wartości granicznej
mienia stanowiącego przedmiot kradzieży dla celów kontrawencjonalizacji, należy
odnosić do ¼ minimalnego wynagrodzenia za pracę z daty popełnienia czynu
4
zabronionego, a nie z daty wejścia w życie ustawy nowelizującej i w konsekwencji
zaniechanie dokonania zamiany wobec skazanego kary 2 lat pozbawienia wolności
prawomocnie orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 30 czerwca 2006 r. i
podlegającej wykonaniu, w sytuacji, gdy istniały ku temu przesłanki, ponieważ
według ustawy nowelizującej czyn objęty wyrokiem stanowił wykroczenie.
W konkluzji skarżący Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich jest oczywiście zasadna.
Mocą art. 2 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, nowelizacji uległy
przepisy art. 119 k.w. oraz art. 47 k.w., poprzez odniesienie wartości granicznej
mienia - decydującej o tym, kiedy kradzież stanowiącą tzw. czyn przepołowiony,
należy kwalifikować, jako wykroczenie z art. 119 k.w., a kiedy jako przestępstwo z
art. 278 § 1 lub § 3 k.k. - do ¼ minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na
podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za
pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157,
poz. 1314).
W art. 50 ust. 1 przywołanej ustawy określono zaś obowiązek badania przez
sądy w odniesieniu do czynów objętych prawomocnymi wyrokami skazującymi za
przestępstwo na karę pozbawienia wolności, czy według tej ustawy nie stanowią
one wykroczenia, zaś w przypadku pozytywnej weryfikacji, dokonywania zamiany
orzeczonej kary według zasad określonych w tym przepisie.
Podnieść należy, że przyjęty przez ustawodawcę w art. 50 ustawy
nowelizującej model kontrawencjonalizacji nie powoduje zmiany charakteru
prawomocnego skazania, które pozostaje skazaniem za przestępstwo, dokonując
jedynie modyfikacji w zakresie wymiaru kary, jej wykonania oraz przedawnienia
wykonania i zatarcie ukarania według zasad przewidzianych w Kodeksie
wykroczeń. Nie jest tym samym uzasadnione stosowanie ustawy nowelizującej z
dnia 27 września 2013 r. wstecz, poprzez dokonanie oceny znamion
znowelizowanego art. 119 k.w. przez pryzmat przepisów określających minimalne
5
wynagrodzenie za pracę w dacie popełnienia czynu, „ponieważ w tym czasie
obowiązywał inny stan prawny, który został uwzględniony przez Sąd orzekający o
odpowiedzialności sprawcy i ta ocena zyskała przymiot prawomocności. W tym
aspekcie trzeba jednoznacznie stwierdzić, że przepis art. 50 ust. 1 u.n., którego
zastosowanie nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji skazanego, odnosi się
do stanu prawnego obowiązującego w dacie wejścia w życie ustawy nowelizującej”
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2014 r., III KK 211/14, LEX
nr 1488906).
Słusznie zatem podnosi skarżący, że w przypadku przestępstwa z art. 278 §
1 k.k., za które prawomocnie orzeczono karę pozbawienia wolności, popełnionego
przed dniem 9 listopada 2013 r., tj. dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27
września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych
innych ustaw, analizę wartości granicznej mienia stanowiącego przedmiot
przestępstwa dla celów kontrawencjonalizacji, w myśl art. 119 § 1 k.w. w brzmieniu
nadanym tą ustawą, odnosić należy do ¼ minimalnego wynagrodzenia za pracę z
daty wejścia w życie ustawy nowelizującej, nie zaś jak to przyjął Sąd Okręgowy, z
daty popełnienia czynu zabronionego.
Zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2012 r. w
sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2013 r. (Dz. U. z 17 września
2012 r., poz. 1026) wartość minimalnego wynagrodzenia za pracę w roku 2013
ustalona została w wysokości 1600 zł, co pozwala na ustalenie wartości granicznej,
o której mowa w art. 119 k.w., na kwotę 400 zł.
W realiach rozpoznawanej sprawy wysokość szkody wyrządzonej czynem B.
Z., ustalonej prawomocnym wyrokiem skazującym Sądu Rejonowego z dnia 30
czerwca 2006 r., wynosiła 375 zł. Tym samym wartość ta kształtowała się poniżej ¼
minimalnego wynagrodzenia za pracę z daty wejścia w życie ustawy z dnia 27
września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych
innych ustaw.
Powyższa okoliczność zobowiązywała orzekające w sprawie sądy do
zamiany prawomocnie orzeczonej skazanemu B. Z. kary 2 lat pozbawienia
wolności na karę 30 dni aresztu, w myśl art. 50 ust. 1 ustawy nowelizującej.
6
Sąd Okręgowy uchylając postanowienie Sądu Rejonowego zmieniające w
zgodzie z regulacją art. 50 ust. 1 ustawy nowelizującej z dnia 27 września 2013 r.
orzeczoną wobec B. Z. karę, dopuścił się w ten sposób rażącego naruszenia
przywołanego przepisu, które to uchybienie miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego postanowienia.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone
postanowienie przekazując sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania. Rozpoznając ponownie sprawę Sąd ten uwzględni przedstawione
wyżej poglądy prawne odnośnie dokonywania kontrawencjonalizacji w myśl art. 50
ustawy nowelizującej z dnia 27 września 2013 r.
Z tych wszystkich względów orzeczono, jak w wyroku.
kc