Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 90/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSA del. do SN Mariusz Młoczkowski
Protokolant Barbara Kobrzyńka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga,
w sprawie K. P.,
o wydanie wyroku łącznego,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 10 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego, na niekorzyść skazanego,
od wyroku Sądu Okręgowego w L.
z dnia 16 października 2014 r.,
zmieniającego wyrok łączny Sądu Rejonowego w L.
z dnia 26 czerwca 2014 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części orzekającej o zmianie
wyroku łącznego Sądu Rejonowego w L. polegającej na
warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej roku i 10
miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonej w punkcie
pierwszym wyroku łącznego;
2
2. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy wyrokiem łącznym z dnia 26 czerwca 2014r. w punkcie
pierwszym części dyspozytywnej połączył skazanemu K. P. kary:
1. grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł każda, orzeczoną
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 21 września 2006r., sygn. VII K 997/06, za czyn
z art. 178a § 1 k.k., popełniony w dniu 18 lipca 2006r.,
2. 6 miesięcy ograniczenia wolności, z obowiązkiem wykonywania pracy na
cele społeczne w wymiarze 25 godzin w stosunku miesięcznym, orzeczoną
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 25 października 2006r., sygn. VI K 739/06 za
czyn z art. 178a § 1 k.k., popełniony w dniu 27 sierpnia 2006r.,
3. roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 3 lat próby oraz grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł każda,
orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 21 listopada 2006r., sygn. II K
328/06, za czyn z art. 286 § 1 k.k., popełniony w dniu 20 stycznia 2006r., przy czym
wykonanie kary pozbawienia wolności zostało zarządzone postanowieniem z dnia
19 września 2008r., sygn. II.1.Ko 1782/08,
4. roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 5 lat oraz grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł każda,
orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 9 lipca 2008r., sygn. II K 206/08, za
czyn z art. 286 § 1 k.k., popełniony w okresie od 2 do 5 grudnia 2005r., przy czym
wykonanie kary pozbawienia wolności zostało zarządzone postanowieniem z dnia
11 marca 2013r., sygn. II.1.Ko 881/13,
5. roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 4 lat próby, orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 12 lipca 2010r.,
sygn. VII K 173/10, za czyn z art. 286 § 1 k.k., popełniony w dniu 18 stycznia
2006r., przy czym wykonanie kary pozbawienia wolności zostało zarządzone
postanowieniem z dnia 23 sierpnia 2013r., sygn. VII Ko 892/13,
- wymierzając skazanemu karę łączną roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności
oraz grzywny w wysokości 140 stawek dziennych po 10 zł każda.
3
W punkcie drugim wyroku łącznego Sąd Rejonowy połączył skazanemu K.
P. kary:
1. 5 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres 4 lat próby, orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 19
listopada 2012r., sygn. VIII K 765/12, za czyn z art. 278 § 1 k.k. popełniony w dniu
25 czerwca 2012r.,
2. roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 4 lat próby oraz grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł każda,
orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 9 kwietnia 2013r., sygn. VIII K
118/13, przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k., za czyny z art. 286 § 1 k.k. popełnione 7
i 9 września oraz 2 października 2012r.
- wymierzając karę łączną roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności;
Nadto w wyroku łącznym orzekł o odrębnym wykonaniu wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 13 maja 2008r., sygn. II K 999/07 oraz odrębnym wykonaniu
pozostałych orzeczeń zawartych w wyrokach objętych wyrokiem łącznym;
rozstrzygnął także o kosztach sądowych.
Powyższy wyrok łączny został zaskarżony apelacją przez obrońcę K. P.,
który w odniesieniu do rozstrzygnięcia zawartego w punkcie pierwszym zarzucił
obrazę prawa materialnego tj. art. 4 § 1 k.k., polegającą na zastosowaniu przez
Sąd Rejonowy dodanego nowelą z dnia 5 listopada 2009r. przepisu art. 89 § 1a k.k.
i orzeczeniu na tej podstawie za zbiegające się przestępstwa kary łącznej
bezwzględnego pozbawienia wolności, w sytuacji gdy czyny te popełnione zostały
przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu karnego, a orzeczono za nie kary
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. Nadto
skarżący zarzucił rażącą niewspółmierność kar łącznych orzeczonych w punktach
pierwszym i drugim wyroku łącznego; wniósł o jego zmianę w obu punktach
poprzez wymierzenie skazanemu K. P. kar łącznych z warunkowym zawieszeniem
ich wykonania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 16 października
2014r. zmienił zaskarżony wyrok łączny w ten sposób, że – na podstawie art. 69 §
1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. – wykonanie orzeczonych wobec skazanego w
4
punktach pierwszym i drugim kar łącznych roku i 10 miesięcy oraz roku i 2 miesięcy
pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 4 lat próby; w pozostałym
zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy oraz orzekł w przedmiocie kosztów
procesu.
Wyrok Sądu odwoławczego w części odnoszącej się do warunkowego
zawieszenia wykonania kary łącznej roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności,
orzeczonej w punkcie pierwszym wyroku łącznego, został zaskarżony kasacją
przez Prokuratora Generalnego, na niekorzyść K. P., z zachowaniem terminu
określonego w art. 524 § 3 k.p.k. Autor kasacji zarzucił orzeczeniu rażące i mające
istotny wpływ na jego treść naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 89 § 1
k.k., wskutek zmiany wyroku łącznego Sądu Rejonowego, polegającej na
warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej roku i 10 miesięcy pozbawienia
wolności orzeczonej w następstwie połączenia przez Sąd pierwszej instancji
jednostkowych kar pozbawienia wolności pierwotnie warunkowo zawieszonych, a
następnie zarządzonych do wykonania. Autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonym zakresie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zasadne było stanowisko Prokuratora Generalnego, że wyrok w zaskarżonej
części zapadł z rażącym naruszeniem prawa materialnego wskazanym w zarzucie
kasacji.
Sąd Okręgowy, wbrew temu co bezsprzecznie wynikało ze zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego, przyjął, że orzeczona w punkcie pierwszym
wyroku łącznego kara łączna roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności obejmowała
skazania jednostkowe o charakterze bezwzględnym i probacyjnym (str. 4
uzasadnienia). Poza wyrokami skazującymi K. P. w sprawach II K 328/06, II K
206/08, VII K 173/10 (k. 8-9, k. 21-21v i k. 52) Sąd odwoławczy dysponował
orzeczeniami wydanymi na etapie postępowań wykonawczych (postanowienie
Sądu Rejonowego z dnia 11 marca 2013r., sygn. II.1. Ko 881/13 – k. 10,
postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 23 sierpnia 2013r., sygn. VII Ko 892/13 –
k. 30, czy też informacją o zarządzeniu wykonania kary w sprawie II K 328/06 – k.
51), a nadto danymi z Krajowego Rejestru Karnego (k. 18-19), które jednoznacznie
wskazywały, że podlegające łączeniu w ramach punktu pierwszego wyroku
5
łącznego kary, choć pierwotnie orzeczone z zastosowaniem instytucji przewidzianej
w art. 69 k.k., zmieniły ostatecznie swój charakter w wyniku zarządzenia ich
wykonania (art. 75 k.k.). W konsekwencji, K. P. w postępowaniu o wydanie wyroku
łącznego pozostawał w omawianym zakresie osobą skazaną na kary pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia ich wykonania w rozumieniu art. 89 § 1
k.k. Wprost już w części wstępnej wyroku Sądu a quo skonkretyzowano
postanowienia, na podstawie których doszło do zarządzenia wykonania kar
pozbawienia wolności (punkty 3, 5 i 6 wyroku łącznego).
Wprawdzie Sąd drugiej instancji nie odwołał się do tego rodzaju
argumentacji, niemniej zasadnym będzie zwrócenie uwagi na fakt, że skazanie na
karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania nie petryfikuje
treści tego rozstrzygnięcia w postępowaniach jurysdykcyjnych, które toczą się po
uprawomocnieniu się orzeczenia, w szczególności w postępowaniu o wydanie
wyroku łącznego. Kara pozbawienia wolności orzeczona z zastosowaniem środka
probacji zachowuje ten charakter, o ile po jego wydaniu, a najpóźniej w terminie 6
miesięcy od zakończenia okresu próby, nie dojdzie, jak to miało miejsce w
przypadku kar orzeczonych w sprawach II K 328/06, II K 206/08, VII K 173/10 do
zarządzenia jej wykonania. Tego rodzaju rozstrzygnięcie zmienia natomiast
kategorię skazania, które staje się skazaniem na karę pozbawienia wolności bez
warunkowego zawieszenia i tak należy je postrzegać w postępowaniu o wydanie
wyroku łącznego. Jeśli bowiem w wyroku skazującym uzależniono warunkowe
zawieszenie wykonania kary od zachowania się skazanego w okresie próby, to
decyzja procesowa podjęta w tym względzie w postępowaniu wykonawczym ma
takie samo znaczenie, jak rozstrzygnięcie zawarte w wyroku (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2005r., V KK 128/05).
Błędne przyjęcie, że ukształtowana w punkcie pierwszym wyroku łącznego
kara łączna obejmowała skazania na karę pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem oraz bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, doprowadziło do
nieuprawnionego zastosowania przez Sąd Okręgowy reguły względności ustaw w
wyroku łącznym w myśl art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 89 § 1 k.k. i w zw. z art. 89 § 1a
k.k. Właściwą bowiem podstawą do kształtowania kary łącznej orzeczonej wobec K.
P. w punkcie pierwszym wyroku łącznego (rok i 10 miesięcy pozbawienia wolności)
6
były kary jednostkowe pozbawienia wolności (oraz kara ograniczenia wolności),
które z uwagi na modyfikacje mające miejsce w fazie postępowania wykonawczego
miały charakter bezwzględny. To zaś wyklucza sięganie po regulację zawartą w art.
89 § 1 k.k. Nie jest bowiem dopuszczalne stosowanie instytucji warunkowego
zawieszenia wykonania kary łącznej, jeżeli karę taką wymierzono z połączenia
wyroków, w których nastąpiły skazania wyłącznie na kary bez warunkowego
zawieszenia ich wykonania.
W konsekwencji Sąd Okręgowy dokonując zmiany wyroku łącznego w jego
punkcie pierwszym, poprzez warunkowe zawieszenie kary łącznej roku i 10
miesięcy pozbawienia wolności, w sposób rażący i mający istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszył dyspozycję art. 89 § 1 k.k. Uchybienie to skutkować musiało
uchyleniem wyroku Sądu Okręgowego w tej części. Sąd Najwyższy, uwzględniając
kasację, ograniczył się do wydania orzeczenia typu kasacyjnego, bez orzekania
następczego. Skoro bowiem w przypadku przedmiotowej kary łącznej nie zachodzą
w ogóle podstawy do zastosowania art. 89 § 1 k.k., nie było też pola kognicji do
ponownego orzekania w tej materii. Brak orzeczenia następczego nie koliduje z
treścią art. 537 § 2 k.p.k., jako że przepis ten nie zawiera zamkniętego katalogu
rozstrzygnięć zapadających w trybie kasacji (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
10 grudnia 2002r., V KK 317/02 oraz z dnia 27 czerwca 2012r., V KK 165/12).
O wydatkach postępowania kasacyjnego orzeczono zgodnie z art. 638 k.p.k.