Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 3 PAŹDZIERNIKA 2005 R.
V KK 128/05
Artykuł 89 § 1 k.k., stanowiący podstawę do orzeczenia kary łącznej
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania, nie znaj-
duje zastosowania, jeżeli we wszystkich zbiegających się skazaniach za-
rządzono w postępowaniach wykonawczych wykonanie warunkowo zawie-
szonych kar.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie: SN D. Rysińska, SO (del. do SN) T. Artymiuk.
Prokurator Prokuratury Krajowej: M. Staszak.
Sąd Najwyższy w sprawie Kamila S., skazanego wyrokiem łącznym,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 3 października 2005 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Apelacyjne-
go w W. z dnia 18 listopada 2004 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu
Okręgowego w W. z dnia 8 września 2004 r.,
o d d a l i ł kasację (...).
U Z A S A D N I E N I E
Kamila S. skazano prawomocnymi wyrokami:
1) Sądu Rejonowego w W. z dnia 12 listopada 1998 r. za czyny z art.
208 d.k.k. i z art. 203 § 1 d.k.k. w zw. z art. 58 d.k.k. popełnione w
okresie od 15 marca do maja 1996 r. i w dniu 26 lipca 1996 r. oraz
2
za czyn z art. 214 § 2 d.k.k. popełniony w dniu 3 maja 1996 r., na
karę łączną roku pozbawienia wolności z warunkowym zawiesze-
niem jej wykonania na okres 4 lat, oraz grzywnę w kwocie 100 zł;
2) Sądu Okręgowego w W. z dnia 27 stycznia 2000 r., za czyn z art.
279 § 1 k.k. popełniony w nocy na 29 października 1995 r. oraz za
czyny z art. 279 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. w
zw. z art. 91 § 1 k.k. popełnione w okresie od maja 1996 r. do dnia
12 marca 1997 r. na karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z wa-
runkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat oraz grzyw-
nę 90 stawek dziennych po 50 zł.
Postanowieniami z dnia 8 stycznia 2003 r. zarządzono wykonanie kar
pozbawienia wolności orzeczonych wobec skazanego w obu wymienionych
wyżej wyrokach.
Kamil S. wystąpił wówczas do Sądu Okręgowego w W. z wnioskiem
o wydanie wyroku łącznego.
Wyrokiem łącznym z dnia 8 września 2004 r., Sąd Okręgowy w W. na
podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. połączył orzeczone w obu wyro-
kach kary pozbawienia wolności i orzekł wobec skazanego łączne kary po-
zbawienia wolności w wymiarze 2 lat i grzywny w wysokości 90 stawek
dziennych po 50 zł każda.
W apelacji od tego wyroku obrońca skazanego zarzucił:
 obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 89 § 1 k.k. poprzez
przyjęcie tego przepisu za podstawę orzeczenia o karze łącznej w
sytuacji, gdy w wyrokach podlegających łączeniu orzeczono kary
pozbawienia wolności w każdym wypadku z warunkowym zawie-
szeniem wykonania;
 obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 4 i art. 7 k.p.k., po-
legającą na uwzględnieniu jedynie okoliczności niekorzystnych dla
3
skazanego, a pominięciu tego, że skazany od kilku lat prowadził
ustabilizowany tryb życia.
Wskazując na te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wy-
roku poprzez wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności z warunko-
wym zawieszeniem jej wykonania.
Wyrokiem z dnia 18 listopada 2004 r. Sąd Apelacyjny w W. utrzymał
w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Obrońca skazanego złożył kasację od prawomocnego wyroku. Za-
rzucił rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny
wpływ na treść wyroku, a to art. 89 § 1 k.k. w zw. z art. 85 k.k. i art. 69 k.k.,
przez ich nieprawidłową wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w konse-
kwencji uznanie przez Sąd Apelacyjny, że warunkowe zawieszenie połą-
czonych kar orzeczonych wobec skazanego było prawnie niedopuszczal-
ne, pomimo, iż w wyrokach podlegających łączeniu orzeczono wobec ska-
zanego kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wyko-
nania, a dopiero następnie doszło do zarządzenia wykonania orzeczonych
kar.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie prawomocnego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Przy rozpoznaniu kasacji Sąd Najwyższy zważył.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny wykluczył ta-
ką interpretację przepisu art. 89 § 1 k.k., która dopuszczałaby możliwość
orzeczenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wy-
konania w wyroku łącznym obejmującym skazania na kary pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia. Przeciwne stanowisko prezento-
wano sporadycznie w piśmiennictwie z argumentacją, że w Kodeksie kar-
nym brak jest przepisu wyłączającego warunkowe zawieszenie wykonania
kary łącznej w sytuacji, gdy wszystkie kary jednostkowe wymierzone zosta-
ły bez warunkowego zawieszenia (P. Kardas w: red. A. Zolla: Kodeks kar-
4
ny. Część ogólna. Komentarz, Kraków 2004, s. 1188; J. Raglewski: Kon-
trowersje związane z orzekaniem kary łącznej na tle Kodeksu karnego,
PiP, 2003, z. 5).
Sąd Najwyższy, orzekając w niniejszej sprawie podziela pogląd, że
nie jest dopuszczalne warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej po-
zbawienia wolności na podstawie art. 89 § 1 k.k. w układzie, w którym
zbiegają się tylko kary orzeczone bez warunkowego zawieszenia. Taki kie-
runek wykładni art. 89 § 1 k.k. występuje konsekwentnie w aktualnym
orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. uzasadnienia uchwał SN z dnia 21
listopada 2001 r., I KZP 14/01, OSNKW 2002, z. 12, poz. 1 i z dnia 25
października 2000 r., I KZP 28/00, OSNKW 2000, z. 1112, poz. 91). Opie-
ra się ona na gramatycznej interpretacji tego przepisu wiodącej do oczywi-
stego wniosku, że nie obejmuje on zakresem swego normowania zbiegu
skazań tylko na kary orzeczone bez warunkowego zawieszenia wykonania.
W kasacji skarżący nie zakwestionował przyjętej w judykaturze wy-
kładni art. 89 § 1 k.k. wykluczającej warunkowe zawieszenie wykonania
kary pobawienia wolności przy zbiegu skazań na kary „bezwzględne”. W
wysuniętym zarzucie przeciwstawił się natomiast temu poglądowi Sądu
Apelacyjnego, który miał w sprawie rozstrzygające znaczenie. Sprowadza
się on do stwierdzenia, że po zarządzeniu wykonania kar pozbawienia
wolności orzeczonych wobec skazanego w obu wymienionych na wstępie
wyrokach, każde z tych skazań przeistoczyło się w skazanie na karę po-
zbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia. W tej sytuacji, w prze-
konaniu Sądu odwoławczego, orzeczenie łącznej kary pozbawienia wolno-
ści bez warunkowego zawieszenia wykonania nie jest dopuszczalne na
postawie art. 89 § 1 k.k., gdyż taki zbieg skazań nie jest przedmiotem nor-
mowania tego przepisu.
W dalszym wywodzie autor kasacji nie negował, że warunkiem za-
stosowania warunkowego zawieszenia wykonania łącznej kary pozbawie-
5
nia wolności na podstawie art. 89 § 1 k.k. jest to, aby przynajmniej w jed-
nym ze skazań objętych postępowaniem o wydanie wyroku łącznego,
orzeczono karę z warunkowym zawieszeniem wykonania. Skarżący utrzy-
mał jednakowoż, że skazanie z warunkowym zawieszeniem wykonania ka-
ry nie traci tego atrybutu w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego także
wtedy, gdy zarządzono już wykonanie kary. W jego rozumieniu rodzaj
zbiegających się skazań, kwalifikujący je do ewentualnego warunkowego
zawieszenia wykonania łącznej kary pozbawienia wolności na postawie art.
89 § 1 k.k., należy odnosić wyłącznie do treści wyroków w chwili ich upra-
womocnienia, bez uwzględnienia zmian, które wprowadzono już w toku po-
stępowania wykonawczego. Polemizując z odmiennym w tym względzie
stanowiskiem prezentowanym w zaskarżonym wyroku obrońca skazanego
twierdzi, że opiera się ono na zawężającej, niekorzystnej dla sprawcy, a
przez to niedopuszczalnej wykładni art. 89 § 1 k.k., „przenoszącej niejako
na grunt przepisów związanych z wymiarem kary łącznej zasady obowiązu-
jące w postępowaniu wykonawczym, w szczególności dotyczące obligato-
ryjnego zarządzenia wykonania kary”.
W ocenie Sądu Najwyższego argumenty autora kasacji są niezasad-
ne. Przede wszystkim nie można zgodzić się z zapatrywaniem, jakoby ska-
zanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wyko-
nania petryfikowało treść takiego rozstrzygnięcia w postępowaniach jurys-
dykcyjnych, które toczą się po uprawomocnieniu się orzeczenia, w szcze-
gólności w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego. Z samej przecież
istoty warunkowego zawieszenia wykonania kary wynika, że kwestia ta nie
jest w wyroku ostatecznie zdecydowana. Sąd pozostawia ją biegowi postę-
powania wykonawczego, uzależniając niewykonanie, bądź wykonanie kary
od zachowania się skazanego w okresie próby (art. 75 § 1 i 2 k.k.), ale tak-
że w okresie po wydaniu wyroku, a przed jego uprawomocnieniem się (art.
75 § 3 k.k.). Wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności z warunko-
6
wym zawieszeniem wykonania zachowuje ten charakter, o ile po jego wy-
daniu, a najpóźniej w terminie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, nie
dojdzie do zarządzenia wykonania kary. Zarządzenie wykonania kary, uni-
cestwiając warunkowe zawieszenie zmienia kategorię skazania. Od tego
czasu jest to już skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego
zawieszenia i tak należy je postrzegać w postępowaniu o wydanie wyroku
łącznego. Jeśli bowiem w wyroku skazującym uzależniono egzystencję wa-
runkowego zawieszenia wykonania kary od zachowania się skazanego w
okresie próby, to decyzja procesowa podjęta w tym względzie w postępo-
waniu wykonawczym ma takie samo znaczenie, jak rozstrzygnięcie zawar-
te w wyroku.
Żadne racje nie przemawiają za tym, by w postępowaniu o wydanie
wyroku łącznego zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary by-
ło traktowane per non est, jak zdaje się utrzymywać autor kasacji. Brzmie-
nie art. 89 § 1 k.k. nie daje podstaw do takiego wnioskowania. Z jego sfor-
mułowania nie wynika wcale, że pojęcie skazania na karę pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem odnosi się wyłącznie do treści wy-
roku, bez uwzględnienia ewentualnych zmian w sferze tego rozstrzygnięcia
wprowadzonych w postępowaniu wykonawczym, czy nawet jeszcze jurys-
dykcyjnym (art. 75 § 3 k.k.). Pojęcie to odnosić należy do wyroku skazują-
cego w takim kształcie, w jakim jest on aktualny w czasie orzekania o wy-
roku łącznym, a więc z uwzględnieniem zmian, jeśli wprowadzone zostały
w postępowaniu wykonawczym.
Reasumując, zatem należy stwierdzić, że art. 89 § 1 k.k., stanowiący
podstawę do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem wykonania, nie znajduje zastosowania, jeżeli we wszystkich
zbiegających się skazaniach zarządzono w postępowaniach wykonaw-
czych wykonanie warunkowo zawieszonych kar.
7
Na marginesie powyższych rozważań trzeba wskazać na paradok-
salne, niemożliwe od przyjęcia konsekwencje, które zaistniałyby w praktyce
orzeczniczej, gdyby przebiegała ona zgodnie z poglądem autora kasacji.
Wystarczy zauważyć, że zarządzenie wykonania zawieszonej kary pozba-
wienia wolności wymierzonej w jednym wyroku ma charakter nieodwołal-
nego rozstrzygnięcia w tej kwestii (pomijając oczywiście szczególne unor-
mowanie w art. 152 k.k.w.). Jednak w wypadku skazania więcej niż jednym
wyrokiem na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wy-
konania za przestępstwa pozostające w zbiegu określonym w art. 85 k.k.,
zarządzenie wykonania kar we wszystkich tych sprawach nie przesądzało-
by jeszcze o ostatecznym charakterze tych postanowień. Samo bowiem
wszczęcie postępowania o wydanie wyroku łącznego pociągałoby koniecz-
ność postrzegania wyroków orzeczonych w jednostkowych sprawach w ich
kształcie z chwili uprawomocnienia się, a w tej sytuacji orzeczenie łącznej
kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia na podstawie
art. 89 § 1 k.k. nie byłoby już dopuszczalne (tak powołana wyżej uchwała
SN z dnia 27 marca 2001 r., I KZP 2/01 i wyrok SN z dnia 8 stycznia 2003
r., III KK 403/02, Lex nr 74371).
Zarzut kasacyjny jest zatem całkowicie bezzasadny. Raz jeszcze
trzeba podkreślić, że skazanie na karę pozbawienia wolności z warunko-
wym zawieszeniem wykonania nie może uchodzić za takowe, jeśli wobec
skazanego zarządzono wykonanie kary. W postępowaniu o wydanie wyro-
ku łącznego obejmującym dwa skazania, co do których zarządzono wyko-
nanie warunkowo zawieszonych kar pozbawienia wolności, nie istniała
możliwość orzeczenia łącznej kary pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania. Tak więc w zaskarżonym wyroku sądu odwo-
ławczego nie doszło do zarzuconej w kasacji błędnej wykładni przepisów
art. 85 i art. 89 § 1 k.k.