Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

ze skargi Związku (...) w W.

o wznowienie postępowania w sprawie IV C 2421/03

z powództwa Gminy L.

przeciwko Związkowi (...) w W.

o zapłatę

zmienia zaskarżony wyrok z dnia 6 sierpnia 2004 r. wydany przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygnaturą akt IV C 2421/03 w ten sposób, iż:

1)  oddala powództwo;

2)  odstępuje od obciążania Gminy L. kosztami procesu;

3)  przejmuje nieuiszczone koszty opłaty sądowej od skargi na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt XXV C 4053/05

UZASADNIENIE

W dniu 01 sierpnia 2005 r. Związek (...) w W. wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie o sygn. akt IV C 2421/03 z powództwa Gminy L. przeciwko Związkowi (...) w W. o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Jako podstawę prawną skarżący wskazał art. 401 pkt 2 k.p.c. tj. brak należytej reprezentacji pozwanego Związku (...) w procesie. Ponadto, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi wskazał, iż zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od Związku (...) w W. na rzecz Gminy L. kwotę 140.360,87 zł z ustawowymi odsetkami od 23 września 2003 r. do dnia zapłaty oraz 3600 zł tytułem zwroty kosztów procesu. Wskazał, że skarżący otrzymał informację o uprawomocnieniu się orzeczenia – wobec odrzucenia apelacji - dnia 9 maja 2005 r., zatem trzymiesięczny termin z art. 407 k.p.c. został zachowany. Argumentował, iż w uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu apelacji skarżącego (sygn. akt VI ACa 942/04) Sąd Apelacyjny stwierdził, że Komendant Chorągwi (...) nie miał uprawnienia do wniesienia apelacji, bowiem nie miał kompetencji do działania w imieniu Związku (...). Wywodził, iż jest to podstawą skargi o wznowienie postępowania, a także podstawą do odrzucenia pozwu, bowiem Komendant Chorągwi (...) nie posiada osobowości prawnej. Skarżący wniósł o również o wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku, bowiem jako organizacja pożytku publicznego i nie prowadzi działalności gospodarczej i nie posiada również środków na zapłatę zasądzonej kwoty.

Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2005 r. Sąd oddalił wniosek skarżącego o wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku wskazując, iż wniosek ten nie został uprawdopodobniony ( postanowienie k. 17-18).

Powyższe postanowienie zostało uchylone, a wykonanie wyroku z 6 sierpnia 2004 r. wydanego w sprawie o sygn. akt IV C 2421/03 zostało wstrzymane postanowieniem z dnia 16 listopada 2005 r. ( postanowienie k. 46).

Gmina L. pismem z dnia 19 grudnia 2005 r. wniosła o odrzucenie skargi o wznowienie ze względu na jej wniesienie po upływie ustawowego terminu, ewentualnie o oddalenie skargi. Ponadto wniosła o zasądzenie kosztów postępowania (pismo k. 49- 55).

Podniosła, iż o nienależytej reprezentacji Związku (...) skarżący nie dowiedział się z orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie w przedmiocie odrzucenia apelacji, skoro był on reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, który winien wiedzieć, kto ma prawo do występowania w imieniu Związku (...) (zwanego dalej też (...)). Ponadto wywodziła, iż (...) był należycie reprezentowany skoro Komendant Chorągwi (...) (...) posiadał umocowanie do działania w powołanej sprawie. Pełnomocnictwo nr (...) z 18 kwietnia 2000 r. obejmowało umocowanie do podejmowania wszelkich działań zmierzających do uregulowania stanu prawnego nieruchomości S. o nr ewidencyjnym (...) o pow. 9493 m ^{( 2)}. Ponadto 20 stycznia 1994 r. W. M. działający w imieniu (...), jako Zastępca Naczelnika upoważnił W. K. (1) m.in. do składania oświadczeń (…) wobec wszelkich władz, oraz załatwiania wszelkich czynności koniecznych w związku realizacją pełnomocnictwa.

W piśmie z dnia 19 grudnia 2005 r. skarżący podniósł, iż Gmina L. nie była uprawniona do rozwiązania umowy z 1 kwietnia 1989 r. na podstawie, której skarżący nieodpłatnie użytkował sporną nieruchomość. Podniósł, że Gmina nie byłą stroną tej umowy. (...) zawarł ją z Kuratorium (...). (...) przejął nieruchomość zaniedbaną i przez wiele lat ją ulepszał czyniąc nakłady, które nie zostały przez Gminę zwrócone. Wskazał, że rodzaj i wartość nakładów wynika z załączonej wyceny rzeczoznawcy ( pismo k. 56-80).

W kolejnym piśmie z dnia 1 lutego 2006 r. Gmina L. podtrzymała stanowisko w sprawie, a nadto wskazała, że odnośnie spornej nieruchomości, iż w 1995 r. Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowiecki stwierdził zasiedzenie na rzecz Skarbu Państwa. W 1997 r. Wojewoda (...) stwierdził nabycie spornej nieruchomości przez Gminę. Decyzja została utrzymana w mocy przez Krajową Komisję Uwłaszczeniową w 1998 r. W księdze wieczystej nieruchomości, jako właściciel wpisana jest zatem Gmina L.. Wobec powyższego Gmina miała uprawnienie do wypowiedzenia (...) umowy użytkowania w 2000 r. (pismo k. 81-82).

Postanowieniem z dnia 1 marca 2006 r. Sąd zawiesił niniejsze postępowanie na podstawie art. 177§1 p 1 k.p.c. w związku z toczącym się postępowaniem XXV C 78/06 o zobowiązanie Gminy L. do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie ustanowienia użytkowania wieczystego spornej nieruchomości na rzecz Związku (...) (postanowienie k. 98).

Postanowieniem z dnia 4 marca 2015 r. postępowanie w sprawie zostało podjęte (k. 118).

Pismem z 8 maja 2015 r. skarżący podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz dodatkowo podniósł sprzeczność żądania Gminy L. w zakresie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości z zasadami współżycia społecznego ( pismo k. 195-203). Wskazał, iż pełnomocnictwa z 18 kwietnia 2000 r. jak i 20 stycznia 1994 r. nie obejmowały umocowania do działania w sprawie IV C 2421/03, bowiem postępowanie to nie było związane z uregulowaniem stanu prawnego nieruchomości, lecz dotyczyło zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Ponadto w sprawie XXV C 78/06 wyrokiem z 14 listopada 2014 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie przesądził, iż na Gminie L. spoczywał obowiązek przeniesienia użytkowania wieczystego gruntu wraz z własnością posadowionych na nich budynków na rzecz Związku (...). Z ustaleń faktycznych w sprawie wynika bowiem, że 1 grudnia 1995 r. Komendant Chorągwi (...) (...) złożył wniosek o ustanowienie użytkowania wieczystego, zaś Gmina domagała się odszkodowania za lata 2001-2003. Tym samym Związek (...) od dawna byłby użytkownikiem wieczystym gruntu i właścicielem budynków gdyby powyższy wniosek był rozpoznany niezwłocznie po jego wpłynięciu. W konsekwencji brak rozpoznania wniosku z 1995 r. stanowi o nadużyciu prawa podmiotowego przez Gminę L., żądającą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W odpowiedzi na powyższe Gmina L. argumentowała, iż powyższe nie było okolicznością bezsporną. Ponadto zdaniem powoda skarżący również dopuścił się nadużycia prawa podmiotowego, nie uiszczając żadnego wynagrodzenia na rzecz (...) za korzystanie z gruntu przez kilkanaście lat. Tym samym nie może powoływać się na nadużycie prawa ze strony Gminy (pismo powoda z 10 czerwca 2015 r. k 207).

W piśmie procesowym z dnia 4 kwietnia 2016 r. Związek (...) podtrzymał stanowisko w sprawie, wskazał nadto, iż wartość nieruchomości wynika głównie z nakładów poczynionych przez (...) od 1978 r. Gdyby nie nakłady (...) Gmina L. nie miałby możliwości wynajęcia nieruchomości za stawkę, jakiej domaga się od (...) w niniejszym procesie. Ponadto wątpliwym jest, czy w ogóle zdołałaby wynająć przedmiotową nieruchomość ( pismo k. 254-258).

Pismem dnia 1 kwietnia 2015 r. Gmina L. także podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie. Żądała odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, za okres od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r., liczonego od powierzchni zajmowanego przez skarżącą budynku o pow. 899 m ², w wysokości pobieranego przez Gminę czynszu za wynajem innych lokali użytkowych w tym budynku na cele związane z ochroną zdrowia przyjmując stawkę 5,31 zł za 1 m ² w roku 2001, stawkę 5,97 zł za 1 m ² w roku 2002 r. i stawkę 6,52 zł za 1 m ² w roku 2003 r. ( pismo k. 156-160). Sposób naliczenia wynagrodzenia Gmina podała skarżącej w piśmie z dnia 25.02.2003r. Za rok 2001 r. (11 miesięcy) domagała się kwoty 52.510,59 zł, za rok 2002 (12 miesięcy) kwoty 64.404,36 zł, zaś za rok 2003 r. (2 miesiące) kwoty 11.722,96 zł ( wezwanie do zapłaty k.16-17).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygn. akt IV C 2421/03 Gmina L. wystąpiła z pozwem z 21 maja 2003 r. pierwotnie przeciwko K. (...) Związku (...) w W.. Żądała zapłaty kwoty 141.331,69 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 140.360,87 zł od dnia 1 maja 2003 r. do dnia zapłaty i od kwoty 970, 82 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem odsetek ustawowych. Powyższego żądania dochodziła z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda stanowiącej budynek poszkolny położony w S., gminie L., z wyłączeniem budynku mieszkalnego, za okres od 01 lutego 2001 do 30 kwietnia 2003 r. Wskazywała, że nabyła z dniem 27 maja 1990 r., na podstawie decyzji Wojewody (...) z 13 listopada 1997 r., własność nieruchomości zabudowanej budynkiem położonym w S. gm. L., stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 9.493 m ^{( 2)}, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW (...). Budynek znajdujący się na terenie nieruchomości o powierzchni 899 m ^{( 2)} był w bezpłatnym użytkowaniu przez Związek (...), na podstawie umowy z 1 kwietnia 1989 r. zawartej między Kuratorium (...) (...) W. a K. Chorągwi (...) (...), zawartej na czas nieokreślony. Gmina L. wypowiedziała powyższą umowę wypowiedzeniem z dnia 5 stycznia 2000 r. z dniem 31 stycznia 2001 r. (pozew k. 2-4 sygn. akt IV C 2421/03).

Postępowanie toczyło się pierwotnie przeciwko K. Chorągwi (...) (...), której został doręczony odpis pozwu. Pozwany (...) K. Chorągwi (...) był reprezentowany przez pełnomocnika r.pr. A. K., której udzielił w dniu 06.11.2003 r. pełnomocnictwa W. K. (1), jako Komendant Chorągwi (...) (...). Dopiero na rozprawie w dniu 23 lipca 2004 r. pełnomocnik powoda oznaczył stronę pozwaną, jako Związek (...) w W.. Wówczas pełnomocnik pozwanego został zobowiązany do złożenia prawidłowego pełnomocnictwa, pod rygorem pominięcia wszystkich czynności (protokół rozprawy 23 lipca 2004 r. akta IV C 2421/03 k. 152- 157).

W wykonaniu zobowiązania, przy piśmie procesowym z dnia 28 lipca 2004 r. ( k. 158-166) nie doręczonym stronie przeciwnej – pełnomocnik pozwanego przedłożył statut (...) oraz trzy pełnomocnictwa dla W. K. (1), wyznaczonego jako pełnomocnik Związku (...) w W., upoważnionego do działania łącznie z inną osobą wymieniona w pełnomocnictwie, udzielone przez Naczelnika i Skarbnika Związku (...), na podstawie §69 statutu. Przedłożono trzy pełnomocnictwa nr (...) z 1 lutego 2002 r., nr 130/2003 r. z 27 listopada 2003 r. i nr (...) z 12 maja 2004 r. (k. 162,163,164 w aktach IV C 2421/03). Pełnomocnictwa powyższe upoważniały do składania oświadczeń, pism, podań wobec wszelkich władz, urzędów, osób prawnych i fizycznych w imieniu tejże jednostki organizacyjnej tj. (...) Związku (...). Pełnomocnictwa te upoważniały także W. K. (1) do składania oświadczeń woli w zakresie nabywania praw i zaciągania zobowiązań majątkowych w sprawach zwykłego zarządu w imieniu jednostki organizacyjnej K. Chorągwi (...) (...). W szczególności upoważniały do składania wniosków w sprawie zlecania zadań publicznych i innych, zawierania umów dotyczących zlecania zadań finansowanych ze środków publicznych i przyznawania dotacji na ich realizację oraz przedkładanie rozliczeń finansowych i sprawozdań merytorycznych z wykonania tych zadań, zawierania i rozwiązywania umów cywilno - prawnych, w tym umów zleceń i o dzieło. Pełnomocnik mógł udzielać dalszych pełnomocnictw w tym zakresie. Pełnomocnictwo nie obejmowało upoważnienia do zbywania i nabywania nieruchomości, zrzeczenia się własności nieruchomości i ich obciążania, udziału w spółkach prawa handlowego i spółkach cywilnych, ustanawiania fundacji oraz podejmowania inwestycji (pismo z 28 lipca 2004 r. (...), pełnomocnictwa do pisma załączone k. 162-168, statut załączony do pisma k. 161 sygn. akt IV C 2421/03).

Sąd rozpoznający sprawę IV C 2421/03 nigdy nie doręczył odpisu pozwu Związkowi (...). Zgodnie z §64 statutu, obowiązującego od 6 marca 2002 r. Główna Kwatera (...) jest zarządem (...). Z kolei Naczelnik (...) reprezentuje Związek (...) na zewnątrz (§64 ust.4 pkt 1) statutu). W okresie złożenia pozwu Naczelnikiem (...) był W. M.. Natomiast osobami upoważnionymi w imieniu (...) do składania oświadczeń woli w zakresie praw i obowiązków majątkowych są Naczelnik (...) i Skarbnik (...) działający łącznie (§69 statutu). Naczelnik (...) i Skarbnik (...) współdziałając łącznie mogą udzielać dalszych pełnomocnictw innym osobom ( statut załączony do pisma k. 161, odpis z KRS k. 124 w aktach sygn. akt IV C 2421/03).

Wyrokiem z dnia 6 sierpnia 2004 r. sygn. akt IV C 2421/03 Sąd zasądził od Związku (...) w W. na rzecz Gminy L. dochodzoną kwotę 140.360,87 zł wraz z kosztami procesu oraz oddalił powództwo w zakresie żądanych odsetek ustawowych naliczonych do dnia wniesienia pozwu. Powyższe orzeczenie oparł na skuteczności wypowiedzenia przez Gminę umowy o oddanie w bezpłatne użytkowanie z 1989 r. (wyrok z dnia 6 sierpnia 2004 r. IV C 2421/03 z uzasadnieniem k. 174 i 179- 185).

Od powyższego wyroku w imieniu pozwanego apelację złożył Komendant Chorągwi (...) (...) (apelacja sygn. akt IV C 2421/03 k. 188-191). Wezwany do uzupełnienia braków formalnych w zakresie udzielonego pełnomocnictwa zawodowemu pełnomocnikowi w piśmie procesowym z 23 marca 2005 r. wskazał, że Komendantem Chorągwi (...) został wybrany W. K. (1), który udzielił pełnomocnictwa na mocy §55 statutu (...). Zgodnie z §55 statutu Komendant Chorągwi reprezentuje Chorągiew oraz wykonuje inne zadania określone w statucie (...) oraz przekazane przez władze (...). (pismo z dnia 23 marca 2005 r. k, wyciąg z rozkazu o wyborze W. K. (1) komendantem z 20 stycznia 2000 r. statut k. 206-234 sygn. akt IV C 2142/03).

W toku postępowania apelacyjnego pełnomocnik zawodowy podniosła, iż powódka określiła stronę pozwaną, jako K. Chorągwi (...) (...), dlatego pełnomocnictwa przedstawione w toku postępowania nie upoważniają do reprezentacji stowarzyszenia Związku (...) załączając ponownie ww. pełnomocnictwa ( pismo z dnia 25 kwietnia 2005 r. k. 237-241). Wobec powyższego postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2005 r. (w sprawie o sygn. akt VI ACa 942/04) Sąd Apelacyjny odrzucił apelację pozwanego wskazując, że apelację od wyroku zasądzającego od Związku (...) w W. wniósł Komendant Chorągwi (...) niemający uprawnienia do działania w imieniu tego Związku. Postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi ustanowionemu przez Komendanta Chorągwi (...) r.pr. A. K. w dniu 9 maja 2005 r. (postanowienie SA z uzasadnieniem 242 sygn. akt IV C 2142/03, z.p.o. k. 243). Odpis postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie o odrzuceniu apelacji został doręczony Związkowi (...).06.2005 r. ( potwierdzenie odbioru k. 245 akt IV C 2142/03).

Naczelnik Związku (...) dowiedział się o toczącej się sprawie po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie IV C 2421/03 w czerwcu 2005 r. Ze sprawą oraz z żądaniem pozwu zapoznał go Komendant Chorągwi (...) (...) W. K. (1). Wcześniej Gmina L. nie wzywała Związku (...) do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości. Naczelnik (...) nie udzielał też nikomu pełnomocnictwa do reprezentowania Związku (...) w sprawie o zapłatę toczącej się pod sygnaturą akt IV C 2421/03, w tym W. K. (1) (zeznania W. M. nagranie rozprawy z 18 marca 2016 r., czas nagrania 00:09:44-00:29:51 k. 251).

Do 2006 r. Chorągiew S. (...) była Oddziałem Regionalnym (...) zarządzanym przez Naczelnika i Skarbnika (...). W. K. (1), jako Komendant reprezentował Chorągiew Stołeczną (...). Od 2006 r. Chorągiew S. (...) w W. jest odrębnym stowarzyszeniem, posiadającym osobowość prawną. Organem uprawnionym do jej reprezentacji jest Komendant Chorągwi (odpis z KRS nr (...) k. 220-229, zeznania Świadka A. N. (1) nagranie rozprawy z 13.11.2015 r. czas nagrania 00:14:57-00:31:20 k. 239, zeznania W. M. nagranie rozprawy z 18 marca 2016 r., czas nagrania 00:09:44-00:29:51 k. 251).

Między stronami toczyło się również postępowanie w sprawie o sygn. akt XXV C 78/06 z powództwa Związku (...) w W. przeciwko Gminie L. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli. Wyrokiem z dnia 27 marca 2012 r., zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 listopada 2014 r. w sprawie VI ACa 882/12 Sąd w pkt. 1 wyroku zobowiązał Gminę L. do złożenia oświadczenia woli o oddaniu Związkowi (...) w W. na okres 99 lat w użytkowanie wieczyste, bez obowiązku wniesienia pierwszej opłaty, za opłatą roczną w wysokości 0,3% wartości gruntu ustalonej na kwotę 208.846 zł na dzień 20 kwietnia 2011 roku tj. kwotę 627 zł nieruchomość zabudowaną położoną w S., Gminie L., powiat (...), województwo (...), o powierzchni 9.493 m ², oznaczonej, jako działka gruntu numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą numer (...), oraz że Gmina L. przenosi własność znajdujących się na opisanej w punkcie l nieruchomości budynków i budowli oraz urządzeń za cenę 389.142,95 zł, którą Związek (...) jednocześnie uiści na rzecz pozwanej Gminy L. (wyroki sądów obu instancji k. 748-749, k. 1065 sygn. akt XXV C 78/06). Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu prawomocnego wyroku ustalił, iż budynek gospodarczy I i II oszacowany przez biegłego na kwotę 115.758,06 zł, budynek drewniany oszacowany na kwotę 44.658,74 zł, basen wraz z infrastrukturą wodno –kanalizacyjną o wartości 15.757,56 zł, ciągi komunikacyjne o wartości 96.847 zł, boiska o nawierzchni trawiastej wraz z terenem wokół o wartości 21.892,50 zł, ogrodzenia (dwie bramy i 2 furtki) o wartości 21.892,50 zł, infrastruktura techniczna w postaci sieci energetycznej z oświetleniem zewnętrznym o wartości szacunkowej 57.317,95 zł, sieci wodociągowe z kanalizacją lokalną o wartości 115.574,92 zł, sieci co i cw o wartości szacunkowej 53.527,68 zł i sieci telekomunikacyjne o wartości szacunkowej 19.895,24 zł zostały pobudowane w całości staraniem i ze środków Związku (...). Natomiast budynki: budynek szkolny z przybudówką, budynek mieszkalny, budynek gospodarczy II, o łącznej wartości szacunkowej 1.111.837 zł były remontowane i gruntownie zmodernizowane przez Związek (...). Sąd ten przyjął poziom nakładów dokonanych na te budynki w wysokości 65% wartości całości budynków, co stanowiło kwotę 722.694,05 zł. O tę kwotę Sąd Apelacyjny pomniejszył cenę nabycia przez Związek (...) prawa własności budynków znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości ( uzasadnienie k. 15-19 w aktach sprawy XXV C 78/06 k. 1087).

Nadto Sąd ustalił, iż własność przedmiotowej zabudowanej nieruchomości o powierzchni 9.493 m ² z dniem l stycznia 1976 roku nabył przez zasiedzenie Skarb Państwa. Powyższe zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z 18 października 1995 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 284/95 (k . 16 sygn. akt XXV C 78/06).

Zarządzeniem nr 58 z dnia 24 sierpnia 1978 roku Kuratora Oświaty i (...) m.st. W. powołano z dniem 01 września 1978 roku Ośrodek (...). W pkt. 2 zarządzenia wskazano, iż ośrodek prowadzić będzie działalność w obiekcie po zlikwidowanym punkcie filialnym Szkoły Podstawowej w D. Starej w gminie L.. Następnie nazwana Chorągwiana Szkoła Instruktorów (...) ( zarządzenie z 1978 r. z założeniami organizacyjnymi i ośrodka kształcenia k. 59-67, uchwała Rady Chorągwi z 22 marca 1980 r, k. 68).

Umową z dnia l kwietnia 1989 roku Kuratorium (...) m.st. W. oddało K. Chorągwi (...) (...) w W. w nieodpłatne użytkowanie na czas nieokreślony nieruchomość położoną w D. Starej Gm. L. składającą się z działki gruntu o pow. 10000 m ², na której znajdowały się:

-

budynek główny (poszkolny) jednopiętrowy, murowany o pow. 727 m ² mający własną
kotłownię,

-

dom mieszkalny o pow. 172 m ² w którym znajdują się 3 komplety mieszkań M-4,( przy
czym 2 mieszkania pozostawały w dyspozycji Inspektora (...) w
L.)

-

budynek gospodarczy mieszczący komórki lokatorskie oraz garaż samochodowy,

-

osłonę na pojemniki do śmieci oraz zasieki na opał do kotłowni,

-

zbiornik wody o wymiarach 10 x 16m,

-

pomieszczenie agregatowni wraz agregatem prądotwórczym (u mowa z 1989 r. k. 69-71).

Kuratorium (...) i Gmina L. zawarły porozumienie z dnia 20 grudnia 1995 r. na mocy, którego Gmina miała przejąć od Kuratorium szkoły, jednakże kuratorium wystąpiło z pismem z 13 maja 1996 r. o wykreślenie spornej nieruchomości, a pismem z dnia 9 października 1996 r. potwierdziło fakt administrowania spornej nieruchomości przez (...). Gmina L. przyłączyła się do powyższej propozycji Kuratorium ( porozumienie z 20 grudnia 1995 r, pisma między Kuratorium a Gminą k. 72-78).

W dniu 20 stycznia 1994 roku, w akcie notarialnym wpisanym do Repertorium A nr 303/94 W. M. działając w imieniu Związku (...) upoważnił W. K. (1) do nabywania i zbywania nieruchomości, składania oświadczeń w przedmiocie zrzekania się własności a także w przedmiocie obciążania nieruchomości, zawiązywania spółek prawa handlowego i cywilnego, nabywania udziałów i akcji, składania oświadczeń o przystąpieniu do spółki, ustanawiania fundacji, podejmowania decyzji o rozpoczęciu inwestycji, składania oświadczeń, pism, podań wobec wszelkich władz, urzędów, sądów, osób prawnych i fizycznych, do dokonywani rozliczeń i płatności w imieniu Związku oraz załatwiania wszelkich czynności, jakie okażą się konieczne w związku z realizacją pełnomocnictwa (§ 1). Ponadto ustalono, iż realizacja czynności objętych pełnomocnictwem będzie możliwa jedynie wówczas, gdy pełnomocnik przedstawi pisemną zgodę Naczelnika (...) na dokonanie konkretnej czynności (§ 2) ( pełnomocnictwo k. 54-55).

Pismem z dnia l grudnia 1995 roku (data wpływu 29 grudnia 1995 rok) Komendant Chorągwi (...) (...) W. K. (1), działając w imieniu Związku (...), złożył wniosek na podstawie art. 80 ust. la, art. 8 ust. 4 i art. 4 ust. 6 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości z 1985 roku o ustanowienie użytkowania wieczystego na 99 lat przedmiotowej nieruchomości wraz z ze sprzedażą budynku i urządzeń mieszczących się na gruncie. W uzasadnieniu wniosku wskazał, iż wartość budynków przezeń wzniesionych ze środków własnych znacznie przewyższa wartość gruntu. Wobec powyższego a także przez wzgląd na długoletniość użytkowania nieruchomości (17 lat w chwili wnoszenia wniosku) jak również przez wzgląd na charakter prowadzonej działalności (charytatywnej, opiekuńczej, kulturalnej, oświatowo-wychowawczej, sportowo-turystycznej, wypoczynkowej) (...) wniósł o nienaliczanie lub o obniżenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu oraz o niepobieranie pierwszej opłaty rocznej ( wniosek k. 17-18 sygn. akt XXV C 78/06).

W piśmie z dnia 29 stycznia 1996 roku Urząd Rejonowy w N. przewidywał termin załatwienia tego wniosku na marzec 1996, zgodnie z art. 35 k.p.a. ( akta XXV C 78/06 k. 19 ). Wniosek powyższy nie został jednak rozpoznany.

W dniu 16 września 1997 roku K. przejął w zarząd nieruchomości stanowiące przedmiot niniejszego postępowania (pismo i protokół k. 69-72 sygn. akt XXV C 78/06).

Pismem z dnia 10 października 1997 roku Kierownik Urzędu Rejonowego w N., stanowiącym odpowiedź na wniosek z dnia 18 września 1997 roku, poinformował, iż wniosek ten jest bezprzedmiotowy albowiem z dniem 16 września 1997 roku Urząd przekazał przedmiotową nieruchomość na rzecz K.. Ponadto Kierownik Urzędu Rejonowego poinformował powoda, iż podstawą prawną do przekazania tej nieruchomości są przepisy ustawy z dnia 16 października 1991 roku o ochronie przyrody ( pismo z 10.10. 1997 r. k. 73. akt XXV C 78/06).

Z dniem 27 maja 1990 roku własność przedmiotowej nieruchomości ex lege przeszła na gminę L., co zostało stwierdzone decyzją Wojewody (...) z 11 listopada 1997 r. (decyzja z 11 listopada 1997 roku k. 75, decyzja z dnia 11 lutego 1998 roku Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej k. 76-77, wyrok NSA k. 78-79 sygn. akt XXV C 78/06).

Na wniosek skarżącego z 30 grudnia 1998 roku Zarząd Gminy L. w piśmie z dnia 17 czerwca 1999 roku poinformował K. Chorągwi (...) (...), iż wniosek o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu nie może być uwzględniony, w świetle dokonanej przez urząd interpretacji art. 207 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( k. 26-27 akt XXV C 78/06).

Pismem z dnia 5 stycznia 2000 roku Zarząd Gminy L. złożył wypowiedzenie umowy użytkowania zawartej w dniu l kwietnia 1989 roku ze skutkiem na dzień 31 stycznia 2001 roku, zgodnie z § 8 umowy ( pismo z 5 stycznia 2000 r. k. 12 sygn. akt IV C 2124/03).

W dniu 2 marca 2000 roku powód wniósł o ponowne rozpatrzenie wniosku z dnia 30 grudnia 1998 roku o ustanowienie użytkowania wieczystego nieruchomości. W piśmie tym powód zawarł dodatkowe wyjaśnienia, mające doprowadzić do pozytywnego rozpatrzenia wniosku. ( wniosek z 2 marca 2000 r. k. 22-25 sygn. akt XXV C 78/06).

Pełnomocnictwem nr (...) z dnia 18 kwietnia 2000 roku W. K. (1) został upoważniony przez W. M. do podjęcia wszelkich działań zmierzających do uregulowania stanu prawnego nieruchomości we wsi S., oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o pow. 9.493 m ² oraz do ustanawiania dalszych pełnomocników, w tym procesowych (pełnomocnictwo ze statutem k. 30, sygn. akt XXV C 78/06, zeznania świadka A. N. (1) nagranie rozprawy z 13.11.2015 r. czas nagrania 00:14:57-00:31:20 k.239).

Pismem z dnia 25 lutego (...). Gmina L. wezwała Komendanta Chorągwi (...) (...) W. K. (1) do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości bez tytułu prawnego, za okres od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r., liczonego od powierzchni zajmowanego przez skarżącą budynku o pow. 899 m ², w wysokości pobieranego przez Gminę czynszu za wynajem innych lokali użytkowych w tym budynku na cele związane z ochroną zdrowia tj. przyjmując stawkę 5,31 zł za 1 m ² w roku 2001, stawkę 5,97zł za 1 m ² w roku 2002 r. i stawkę 6,52zł za 1 m ² w roku 2003 r. Za rok 2001 r. (11 miesięcy) domagała się kwoty 52.510,59 zł, za rok 2002 (12 miesięcy) kwoty 64.404,36 zł, zaś za rok 2003 r. (2 miesiące) kwoty 11.722,96 zł ( wezwanie do zapłaty k.16-17). Pismo zostało odebrane przez Komendanta Chorągwi (...) (...) 11 marca 2003 r. (z p.o. k.17).

Skarżąca odmawiała Gminie L. zwarcia umowy dzierżawy lub najmu (okoliczność bezsporna).

Od 1 marca 1999 r. do 1 lutego 2001 r. Gmina L. zwarła z A. N. (2) umowę najmu lokalu użytkowego o pow. 160 m ², stanowiącego własność gminy przy ul. (...) w L. za kwotę 600 zł miesięcznie ( umowa najmu k. 100-101 akt IV C 2142/03). Powyższa umowa została aneksowana i przedłużona, od 01 stycznia 2001 r. najemca miał płacić kwotę 800 zł + podatek VAT, łącznie 976 zł miesięcznie ( aneks k. 102 akt IV C 2142/03).

W okresie od 1 stycznia 2001 r. Gmina L. wynajmowała także wspólnikom lekarskiej spółki cywilnej (...) i D. B. lokal użytkowy, stanowiący zachodnią część parteru budynku gminnego o pow. 230 m ² położony we wsi L. przy ul. (...), w wysokości 707 zł miesięcznie. Umowa została zawarta na czas nieoznaczony. Poza czynszem najemca obowiązany był uiszczać dodatkowo opłaty za wodę, ścieki i ogrzewanie lokalu ( umowa najmu k. 95-97 akt IV C 2142/03). Od stycznia 2002 r. stawka czynszu najmu obowiązywała strony w kwocie 1.373 zł powiększona o podatek VAT ( aneks z 27.12.2001 k. 98 akt IV C 2142/03). Natomiast od stycznia 2003 r. stawka czynszu najmu obowiązywała strony w kwocie 1.500 zł powiększona o podatek VAT ( aneks z 2 stycznia 2003 r. k. 99 akt IV C 2142/03).

Gmina L. wynajmowała także w styczniu 2001 r. lokal użytkowy S. S. i M. G. wspólnikom spółki cywilnej pod nazwą Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) s.c. tj. lokal w budynku lecznicy dla zwierząt o powierzchni 114,11 m ² oraz w budynku składowo – gospodarczym o pow. 24 m ², za kwotę 898,66 zł powiększoną o podatek VAT, łącznie 1.096,36 zł miesięcznie ( aneks do umowy k. 103, umowa najmu k. 104-105 akt IV C 2142/03).

W okresie od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r., poza 3 ww. umowami najmu Gminę L. nie łączył stosunek najmu dotyczący lokali użytkowych z innymi osobami ( niezakwestionowane oświadczenie Gminy L. w piśmie z dnia 15 grudnia 2003 r. k. 94 akt IV C 2142/03).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o w/w dowody, którym dał wiarę.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków W. M. i A. N. (1) uznając je za wiarygodne, logiczne i stanowiące odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym. Z okoliczności sprawy jednoznacznie wynika, iż strona powodowa nie wzywała nigdy do zapłaty wynagrodzenia Związku (...), lecz Komendanta Chorągwi (...) (...) W. K. (1), który nie był upoważniony do reprezentowania Stowarzyszenia w sprawie o zapłatę IV C 2142/03. Odpis pozwu również nie był doręczony Związkowi (...), lecz Komendantowi Chorągwi (...) (...) W. K. (1), który od początku zajmował się tą sprawą. Z tych tez względów za wiarygodny Sąd ocenił fakt, iż W. M. dowiedział się o przedmiocie sprawy dopiero w czerwcu 2005 r.

Załączone dokumenty urzędowe, korzystają z domniemania prawdziwości. Natomiast złożone do akt sprawy dokumenty prywatne, zgodnie z art. 245 k.p.c., stanowiły jedynie dowód tego że osoby, które go podpisały złożyły oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokumentom tym jednak, w przeciwieństwie do dokumentów urzędowych (art. 244 k.p.c.) ustawa nie nadaje waloru dowodu, iż okoliczności stwierdzone w oświadczeniu są zgodne z prawdą.

W tym kontekście Sąd nie oparł się na przedłożonej do akt wycenie nakładów modernizacyjnych i inwestycyjnych z 2005 r. sporządzonej na zlecenie (...) (k. 80). Złożona opinia została wykonana na zlecenie strony skarżącej, pochodzi z roku 2005 r., jest zatem nieaktualna. Mogła stanowić zatem, co najwyżej dowód z dokumentu prywatnego, który został zakwestionowany przez Gminę L.. Ponadto kwestie nakładów, na który powoływał się skarżący, stały się bezprzedmiotowe zważywszy, iż były one już przedmiotem postępowania sądowego w sprawie o sygnaturze akt XXV C 78/06 i zostały uwzględnione w rozstrzygnięciu końcowym. Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu prawomocnego wyroku z 14.11.2014 r. ustalił, iż budynek gospodarczy I i II oszacowany przez biegłego na kwotę 115.758,06 zł, budynek drewniany oszacowany na kwotę 44.658,74 zł, basen wraz z infrastrukturą wodno –kanalizacyjną o wartości 15.757,56 zł, ciągi komunikacyjne o wartości 96.847 zł, boiska o nawierzchni trawiastej wraz z terenem wokół o wartości 21.892,50 zł, ogrodzenia (dwie bramy i 2 furtki) o wartości 21.892,50 zł, infrastruktura techniczna w postaci sieci energetycznej z oświetleniem zewnętrznym o wartości szacunkowej 57.317,95 zł, sieci wodociągowe z kanalizacją lokalną o wartości 115.574,92 zł, sieci co i cw o wartości szacunkowej 53.527,68 zł i sieci telekomunikacyjne o wartości szacunkowej 19.895,24 zł zostały pobudowane w całości staraniem i ze środków Związku (...). Natomiast budynki: budynek szkolny z przybudówką, budynek mieszkalny, budynek gospodarczy II, o łącznej wartości szacunkowej 1.111.837 zł były remontowane i gruntownie zmodernizowane przez Związek (...). Sąd ten przyjął poziom nakładów na budynki w wysokości 65% wartości całości budynków, co stanowiło kwotę 722.694,05 zł. O tę kwotę Sąd Apelacyjny pomniejszył cenę nabycia przez Związek (...) prawa własności budynków znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości ( uzasadnienie k. 15-19 w aktach sprawy XXV C 78/06 k. 1087). W niniejszym postępowaniu Sąd był związany ustaleniami prawomocnego wyroku, po myśli art. 365 k.p.c. i 366 k.p.c.

Jednocześnie Sąd pominął dowód z zeznań świadków B. K., J. P. i W. K. (2), wobec cofnięcia wniosków dowodowych przez skarżącego w tym zakresie (k. 241).

Sąd zważył, co następuje:

Skarga o wznowienie postępowania w ocenie Sądu okazała się dopuszczalna i zasadna. Zgodnie z art. 401 pkt 2 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

W myśl art. 407§ 1 k.p.c. skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Sąd obecnie nie jest skrępowany koniecznością wydania postanowienia o wznowieniu postępowania, co wykluczałoby w późniejszym terminie zmianę stanowiska przez ten sam sąd. W obecnym stanie prawnym (po uchyleniu art. 411 k.c. i zmianie treści art. 410 k.c. od 06.02.2005 r.) nie można wyróżnić w procesie badania skargi o wznowienie postępowania dwóch stadiów tego postępowania, tj. iudicium rescindens (obejmującego badanie dopuszczalności skargi) i iudicium rescissorium (dotyczącego merytorycznego rozpoznania skargi). Są to aspekty badania skargi brane pod uwagę w toku całego postępowania ( tak min. M. Manowska. Komentarz do art. 410 KPC).

W ocenie Sądu trzymiesięczny termin na wniesienie skargi został zachowany wobec wniesienia skargi w dniu 1 sierpnia 2005 r. i doręczenia odpisu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie o odrzuceniu apelacji w sprawie IV C 2421/03 pozwanemu Związkowi (...) dnia 3 czerwca 2005 r. ( potwierdzenie odbioru k. 245). Z uzasadnienia tego postanowienia (...) miał możliwość zapoznania się ze sprawą i wywnioskować zaistniały w sprawie problem. Powyższe orzeczenie wskazywało na brak należytej reprezentacji pozwanego (...) w sprawie IV C 2124/03. Sąd pierwszej instancji niezasadnie uznał, iż złożone do akt sprawy pełnomocnictwa upoważniały adw. A. K. do reprezentacji Związku (...) oraz wydał wyrok w warunkach nieważności. (...) nie był należycie reprezentowany, a wszelkie czynności dokonane przez pełnomocnika ustanowionego przez Komendanta Chorągwi (...) (...) W. K. (1) winny być pominięte. Powyższa wadliwość doprowadziła do uprawomocnienia się wyroku zasądzającego świadczenie od strony nienależycie reprezentowanej w procesie.

Podstawę wznowienia postępowania z powodu nieważności na skutek nienależytej reprezentacji strony może stanowić tylko taki brak należytej reprezentacji strony, którego strona nie mogła podnieść w formie zarzutu w toku postępowania, także przy zachowaniu należytej dbałości o swoje interesy procesowe i który nie ustał przed uprawomocnieniem się wyroku ( postanowienie SN z 14 kwietnia 2015 r. II PZ 1/15 LEX nr 1730703).

Ocena, czy doszło do pozbawienia strony możności obrony jej praw, powinna być dokonywana przez odniesienie do indywidualnych okoliczności danej sprawy, przy czym znaczenie ma nie tyle naruszenie przepisów procesowych, ile ustalenie, czy uchybienie to wpłynęło na możność działania strony oraz stwierdzenie czy, pomimo zaistnienia tych okoliczności, strona mogła bronić swych praw w procesie ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2015 r. I PZ 2/15 LEX nr 1683365, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2008 r., V CSK 488/07).

W sprawie IV C 2124/03 pozew nigdy nie został prawidłowo doręczony Związkowi (...). Powodowa Gmina L. dopiero na ostatniej rozprawie oznaczyła, jako stronę pozwaną Związek (...). Sąd w wyroku zasądził wynagrodzenie od Związku (...) na rzecz Gminy L., mimo braku prawidłowego doręczenia mu odpisu pozwu oraz dalszego zawiadomienia o terminach rozpraw. Pełnomocnik pozwanego był ustanowiony przez regionalną jednostkę organizacyjną Komendanta Chorągwi (...) (...), która nie posiadała osobowości prawnej i nie mogła być stroną w procesie. Wobec wadliwego oznaczenia strony pozwanej w pozwie, usankcjonowania dotychczasowego postępowania pomimo zmiany oznaczenia strony pozwanej, strona od której zasądzono w wyroku świadczenie została pozbawiona prawa do obrony (art. 367 k.p.c.). Organ reprezentujący (...) Naczelnik (...) W. M. dowiedział się o powyższej sprawie dopiero w dniu 03 czerwca 2005 r. z chwilą doręczenia do K. Głównej (...) odpisu postanowienia o odrzuceniu apelacji. Należy mieć na uwadze, iż podmiot określany przez powoda w pozwie i dalszych pismach był jednostką organizacyjną stowarzyszenia, jaką było (...). Jedynie (...) posiadało wówczas osobowość prawną.

Wobec powyższego Sąd w toku postępowania uznał dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania (k. 237 verte). Implikowało to konieczność merytorycznego rozpoznania żądania Gminy L..

Zauważyć należy, że w sprawie I C V 2421/03 Sąd zasądził od (...) na rzecz Gminy L. wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 01.02.2001 do 30.04.2003 r. Niewątpliwie z całokształtu okoliczności sprawy wynika, iż skarżący włada sporną nieruchomością od lat 70-tych XX wieku. Początkowo władał nieruchomością bezumownie, zaś od dnia l kwietnia 1989 r. władał nieruchomością na podstawie umowy, albowiem z tym dniem przekazano mu przedmiotową nieruchomość w nieodpłatne użytkowanie na czas nieokreślony. Umowa ta została wypowiedziana skarżącemu z dniem 31 stycznia 2001 roku. Gmina L. stała się właścicielem ww. nieruchomości z mocy samej ustawy w 1990 r., powyższe zaś było stwierdzone decyzją Wojewody (...) z 1997 r. Sąd ocenił, iż wypowiedzenie umowy nieodpłatnego użytkowania przez właściciela nieruchomości było dopuszczalne i skuteczne. Zgodnie z art. 365 ¹ k.c. zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu. Skutkiem wypowiedzenia umowy był fakt, iż od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r. Związek (...) korzystał z przedmiotowej nieruchomości o pow. 9.493 m ², w tym z budynku poszkolnego o pow. 899 m ² , bez tytułu prawnego i w złej wierze.

Roszczenie powodowej gminy podlegało zatem ocenie z perspektywy art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. Stosownie do art. 224 § 2 k.c. od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany, m.in. do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Z kolei art. 225 k.c. stanowi, że obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Wymienione przepisy ustawodawca umieścił w dziale poświęconym ochronie własności; oczywiste jest zatem, że wymienione w nich roszczenia przysługują właścicielowi rzeczy. Powódka jest niewątpliwie właścicielem spornej nieruchomości. Z kolei Związkowi (...) nie przysługiwał żaden tytułu prawny do nieruchomości w okresie od lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r. Z chwilą upływu terminu wypowiedzenia umowy skarżący stał się posiadaczem w złej wierze, jednocześnie od 1 lutego 2001 r. miał świadomość, iż nie służy mu wykonywane wcześniej prawo do nieruchomości. Zauważyć należy, iż przeciwko posiadaczowi w złej wierze właściciel może dochodzić swego roszczenia z tytułu zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, nie wytaczając nawet powództwa o wydanie rzeczy.

Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz wynajął. Wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i w określonym czasie ( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1998r. III CZP 62/97, OSNC 1998, z 6, poz. 91). W tym kontekście wysokość wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości powódki, stanowiącej działkę ewidencyjną o nr (...), o pow. 9.493 m ² za okres od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r., obliczonego jedynie od powierzchni zajmowanego przez skarżącą budynku poszkolnego o pow. 899 m ², co do zasady odpowiada prawu i nie jest wygórowane. Sposób wyliczenia przez powoda wynagrodzenia w piśmie z dnia 15 grudnia 2003 r. (k. 92-94 akt IV C 2142/03) w oparciu o średnie stawki czynszu najmu lokali użytkowych, znajdujących się na danym terenie i w tym samym czasie, zasadniczo nie budzi zastrzeżeń. Zastosowane przez powoda stawki czynszu najmu są na poziomie średniej arytmetycznej ze stawek pochodzących z 3 umów najmu, wynegocjowanych przez strony umów w warunkach rynkowych i trwających w okresie, za który dochodzone jest wynagrodzenie. W tym okresie Gminy L. nie wiązały umowy najmu lokali użytkowych z innymi podmiotami. Za rok 2001 stawka na poziomie 5,31 zł za 1 m ² bez VAT. Średnia stawka za rok 2002 r. wynosiłaby 6,28 zł za 1 m ², powódka zaś wyliczyła pozwanej stawkę na poziomie 5,97 zł za 1 m ², a zatem niżej niż średnia. W 2003 roku średnia stawka z 3 umów najmu wynosiłaby 6,46 zł za 1m ², powódka zaś obliczyła stawkę na poziomie 6,52 zł za 1 m ², to jest tyle, ile płacili wspólnicy spółki lekarskiej, co nie stanowi znaczącej różnicy. Powyższe dowodzi, iż gdyby powódka wynajęła przedmiotowy budynek istotnie mogłaby spodziewać się kwoty dochodzonej pozwem.

Jednakże z ustalonego stanu faktycznego niewątpliwie wynika, iż w trakcie wieloletniego okresu użytkowania skarżący remontował, rozbudowywał znajdujące się na nim budynki, budowle i urządzenia oraz ze środków własnych zbudował budynek gospodarczy I i II oraz domek drewniany wolnostojący. Nakłady skarżącego zostały rozliczone w sprawie XXV C 78/06. Z powyższych ustaleń wynika też, iż (...) poniósł nakłady na budynki, w tym budynek poszkolny w wysokości 65% wartości szacunkowej tych budynków. Prawomocny wyrok w sprawie XXV C 78/06 zapadł w 2014 r., zatem kwestie rozliczeń nakładów skarżącego poczynionych wobec wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w latach 2001-2003 r. pokrywały się z okresem nakładów podnoszonych także w przedmiotowym postępowaniu i nie mogą być kolejny raz przedstawiane do potrącenia.

Niemniej jednak analizując całokształt okoliczności sprawy Sąd ocenił, iż żądanie Gminy L. dotyczące wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r., jakkolwiek znajduje oparcie w przepisach prawa, to jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego tj. z zasadą uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zaufania do organów władzy. W konsekwencji na zasadzie art. 5 k.c. stanowi nadużycie prawa podmiotowego powoda.

Powyższa ocena wynika z faktu, iż kwestia uregulowania sytuacji prawnej skarżącego odnośnie spornej nieruchomości była przedmiotem dążenia strony przez wiele lat. Nieruchomość ta była użytkowana od lat 70 ubiegłego wieku przez (...). Podmiot ten nie uciekał od swojej odpowiedzialności, lecz dążył do rozwiązania problemów prawnych z nią związanych. Związek (...) złożył wniosek o ustanowienie użytkowania wieczystego przedmiotowego gruntu w dniu 1 grudnia 1995 roku. Wniosek ten nie został rozpoznany. Gmina odniosła się zaś do kolejnego wniosku z dnia 28 grudnia 1998 roku, stwierdzając, iż został on złożony po terminie. Zauważyć należy, iż w wyniku prowadzonego postepowania sądowego ostatecznie zostało potwierdzone uprawnienie skarżącego do żądania ustanowienia prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz przeniesienia własności budynków na nim się znajdujących. Sądy obu instancji w sprawie XXV C 78/06 uznały, że roszczenie skarżącego zgodnie z art. 204 ust. 5 u.g.n. nie wygasło wobec złożenia wniosku w 1995 r.

Uwzględnienie żądania skarżącego niezwłocznie po złożeniu wniosku z 1995 r. pozwoliłoby skarżącemu na uregulowanie sytuacji prawnej i uzyskanie tytułu prawnego do nieruchomości oraz znajdujących się na nich budynków. Można przypuszczać, iż nie doszłoby wtedy do wydania wyroku w sprawie IV C 2421/03 i wyegzekwowania od skarżącego na rzecz Gminy L. w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego Km 1788/05 należności głównej, odsetek ustawowych, kosztów oraz kosztów postępowania egzekucyjnego, na łączną kwotę 211.400,21 zł ( dowody przelewu k. 35, 36). Powyższe niewątpliwie przyczyniło się do uszczuplenia środków finansowych Związku (...). Gdyby Gmina L. rozpoznała wniosek o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu niezwłocznie, skarżący mógłby przeznaczyć te środki finansowe min. na uiszczenie kosztów przeniesienia użytkowania wieczystego gruntu i przeniesienia własności budynków.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki rozstrzygnięcia w sytuacjach wyjątkowych, które przepis ten ma na względzie. Do jego zastosowania konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku, w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym. Na jego podstawie nie można konstruować dyrektyw o charakterze ogólnym i dokonywać uogólnień nawet w sytuacjach uznawanych za typowe (wyrok SN z 28 listopada 1967 r., I PR 415/67). Przepis art. 5 k.c. może być stosowany również w sprawie o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W doktrynie wypracowane zostało rozumienie zasad współżycia społecznego jako norm moralnych odnoszących się do stosunków międzyludzkich, które stanowią klauzule generalne, mające znaczenie dla całego systemu prawa cywilnego; wyróżniają się od innych zwrotów niedookreślonych tym, że odsyłają do norm moralnych. Są one wyróżniane przez pewne wartości powszechnie uznawane w społeczeństwie, a ich przestrzeganie spotyka się z pozytywną oceną, zaś naruszanie z dezaprobatą. Mają na celu aksjologiczną relatywizację prawa. Przepis art. 5 k.c. ustanawia zakaz korzystania w określonych granicach z praw podmiotowych, wytyczony kryteriami sprzeczności ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami współżycia społecznego, które uzasadniają uznanie określonego działania lub zaniechania za nadużycie prawa. Ujęcia reguł znaczeniowych zasad współżycia społecznego dokonywał Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeniach. W wyroku z dnia 4 kwietnia 1997 r., II CKN 118/97 (niepublikowane) Sąd Najwyższy uznał za nadużycie prawa podmiotowego zachowanie rażące, nieakceptowane z aksjologicznego lub teologicznego punktu widzenia. W wyrokach z dnia 3 października 2000 r., I CKN 308/00 i 4 października 2001 r., I CKN 458/00 (niepublikowane) Sąd Najwyższy stwierdził, że zwroty użyte w art. 5 k.c. w istocie oznaczają odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w sensie obiektywnym, zasad uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zasady lojalności wobec partnera. Na odniesienie do reguł moralności wskazuje wyrok z dnia 3 lutego 1998 r., I CKN 459/97 (niepublikowane) oraz przyjmuje, że uznanie zaistnienia nadużycia prawa wymaga skonkretyzowania działań, które pozostają w sprzeczności z normami moralnymi godnymi ochrony i przestrzegania w społeczeństwie; na zakres zasad współżycia społecznego składają się akceptowane i godne ochrony reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych. Z kolei w wyroku z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09 (niepublikowane) Sąd Najwyższy powołał się na powszechne uznawanie, iż art. 5 k.c. ma na celu zapobieganie stosowaniu prawa w sposób, który prowadzi do wywarcia skutków niemoralnych albo rozmijających się zasadniczo z założeniem jego ustanowienia. Podkreślił, że art. 5 k.c. ma wyjątkowy charakter, przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej. Odmowa udzielenia ochrony musi być uzasadniona okolicznościami rażącymi i nieakceptowanymi ze względu na system wartości istniejący w społeczeństwie. Wszelkie rozstrzygnięcia będące wyjątkiem od strzeżenia praw podmiotowych wymagają ostrożności oraz wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego przypadku. Zaznaczył również, że objęte art. 5 k.c. zasady współżycia społecznego pozostają w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy, występujących tak po stronie powoda, jak i pozwanego i w takim ujęciu wyznaczają podstawy, granice oraz kierunek jej rozstrzygnięcia, w wyjątkowych sytuacjach, które ten przepis przewiduje. Ugruntowane zostało w doktrynie i orzecznictwie, że przy przyjmowaniu nadużycia prawa należy mieć na uwadze domniemanie korzystania z prawa podmiotowego zgodnie z zasadami współżycia społecznego, a zatem odwoływanie się ogólnikowo do klauzul generalnych, przewidzianych w art. 5 k.c., nie może podważać pośrednio mocy obowiązującej przepisów; należy zatem wskazać jaka z przyjętych w społeczeństwie zasad została naruszona ( por. wyroki Sądu Najwyższego 4 października 1998 r., II CKN 928/97, OSNC 1999, Nr 4, poz. 75; z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 120/01, niepubl; z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05, niepubl.; z dnia 6 kwietnia 2011 r., II PK 254/10, niepubl.) – uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2013 r. II CSK 438/12 LEX nr 1341662).

W okolicznościach niniejszej sprawy przyjąć należy, iż Gmina L. niezasadnie odmawiała skarżącej ustanowienia użytkowania wieczystego gruntu. Pomijając błędną interpretację przepisów prawa, na którą powoływała się powódka, należy wskazać, iż zostały naruszone także zasady zaufania do organów władzy publicznej. Wniosek Związku (...) z 1995 r. został całkowicie pominięty, co jest szczególnie naganne zważywszy na fakt korzystania przez Związek (...) z tej nieruchomości od lat 70-tych ubiegłego wieku, posiadania umowy nieodpłatnego korzystania z gruntu na czas nieokreślony oraz czynienie przez skarżącą nakładów na niniejszej nieruchomości przez wiele lat, o wartości 65% wartości budynków posadowionych na przedmiotowej nieruchomości.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 412§ 1 i 2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i powództwo Gminy L. oddalił.

Na zasadzie art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania Gminy L. kosztami procesu. Sąd uznał, iż Gmina L. nie powinna być obciążona obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, z uwagi na fakt, iż co do zasady nie otrzymuje żadnych dochodów z tytułu korzystania przez skarżącego z przedmiotowej nieruchomości. Skarżący do chwili obecnej nie uregulował sytuacji prawnej przedmiotowej nieruchomości. Sprawa niniejsza, z uwagi na złożony stan faktyczny, miała charakter skomplikowany, zaś żądanie powódki co do zasady miało oparcie w przepisach prawa. Skarżący do chwili obecnej nie uregulował swej sytuacji prawnej odnośnie przedmiotowej nieruchomości, nadal zajmuje nieruchomość nie uiszczając żadnych wynagrodzeń na rzecz Gminy. Zasady słuszności przemawiają zatem za odstąpieniem od obciążenia Gminy L. kosztami procesu.