Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Beata Kozłowska

Sędzia SA Roman Dziczek (spr.)

Sędzia SO del. Bernard Chazan

Protokolant st. sekr. sąd. Ewelina Borowska

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwaS.
w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W.

przeciwko E. B., A. C., A. D., K. G. (1), S. K., A. K. (1), W. J. i A. K. (2)

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 czerwca 2012 r., sygn. akt XXIV C 1181/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od S.
w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. na rzecz E. B., A. C., A. D., K. G. (1), S. K., A. K. (1), W. J. i A. K. (2) kwoty po 337,50 (trzysta trzydzieści siedem złotych i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1424/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo spółki z o.o. w upadłości układowej (...) skierowane przeciwko E. B., A. C., A. D., K. G. (1), S. K., A. K. (1), W. J. i A. K. (2) (dalej – pozwane) o ustalenie, że nie jest dłużnikiem pozwanych z tytułu korzystania przez powódkę z praw pokrewnych w postaci praw do artystycznych wykonań utworów wymienionych w załączniku nr do umowy, w okresie od 1994 r. do 12 maja 2010 r. oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w latach 1974 – 75 przedsiębiorstwo państwowe(...) z siedzibą w W. zawarło z zespołem (...), w tym z jego członkami, umowy, na podstawie których przedsiębiorstwo zlecało zespołowi wykonanie nagrań fonograficznych wymienionych w umowie utworów za określone w niej wynagrodzenie. Wynagrodzenie miało być płatne jednorazowo we wskazanym terminie po dokonaniu i przyjęciu nagrania. W § 12 umów uzgodniono, że z chwilą zapłaty wynagrodzenia zleceniodawca nabywa wszelkie prawa do nagrania, a w szczególności nieograniczoną możność rozpowszechniania i eksploatowania nagrania wszelkimi dostępnymi środkami, zarówno w kraju jak i za granicą, bez potrzeby jakichkolwiek dodatkowych świadczeń na rzecz zleceniobiorcy i zespołu.

Zespół (...) tworzyły pozwane. Nie każda ze wskazanych osób była stroną wszystkich umów zawartych w tym okresie z przywołanym przedsiębiorstwem państwowym. Łącznie zespół wokalny A. brał udział w nagraniu kilkuset utworów.

W dniu 12 maja 2010 r. (...) zawarły z pozwanymi jako członkami zespołu (...) umowę o korzystanie z praw do artystycznych wykonań dot. materiału muzycznego w wykonaniu lub z udziałem Zespołu (...). Umowa określała zasady korzystania z artystycznych wykonań zespołu przez wydawcę oraz wysokość i sposób obliczania opłaty należnej zespołowi z tytułu udzielenia licencji na korzystanie z tych praw. Umowa dotyczyła jedynie praw do artystycznych wykonań na zasadzie licencji niewyłącznej na wskazanych w umowie polach eksploatacji.

Integralną część umowy stanowiły Informacje do umowy będące dokumentem zawierającym dane dotyczące płyt, w szczególności numer katalogowy, tytuł płyty, rok wydania, listę utworów w wykonaniu zespołu, listę osób zespołu wykonujących poszczególne utwory, udział procentowy i wysokość wynagrodzenia z tytułu udzielenia licencji dla poszczególnych artystek biorących udział w nagraniach poszczególnych utworów.

Sąd ustalił także, że w dniu 1 lipca 2011 r. odbyło się spotkanie zespołu (...) z przedstawicielami(...) dotycząca wynagrodzenia za wydawane i wprowadzane do obrotu płyty i kasety w okresie od wejścia w życie ustawy z 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tj. od 1994 r. do 12 maja 2010 r. W piśmie z 19 lipca 2011 r. S. K. działająca z umocowania pozostałych członkiń zespołu (...) przedstawiła stanowisko określając kwotę roszczeń zespołu (...) za wskazany okres w wysokości 400 000 zł.

Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie III C 889/02 zasądzono od przedsiębiorstwa państwowego (...) w W. na rzecz E. B., A. C., A. D., K. G. (2), S. K., A. K. (1) i W.. N. – J. określone należności za bezumowne wykorzystanie w wydawnictwach fonograficznych utworów w wykonaniu zespołu (...).

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy przywołał art. 189 k.p.c. i wskazał m.in. że powód może żądać – o ile ma interes prawny – ustalenia istnienia lub nieistnienia określonego (sprecyzowanego) stosunku prawnego lub prawa, tzn. żądanie powinno dokładnie określać ten stosunek zarówno pod względem przedmiotowym jak i podmiotowym.

Tymczasem, zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie określił w sposób precyzyjny, jakiego prawa lub stosunku prawnego dotyczy jego żądanie. Odwołano się do załącznika, bez doprecyzowania, której umowy on dotyczy. Ponadto w aktach brak dokumentu pod nazwą „Załącznik nr 1”, a brak przesłanek aby twierdzić, że wykazy z kart 6-24 stanowiły taki załącznik. Wskazane zestawienie nie obejmowało danych, o których mowa w § pkt II.10 umowy z 12 czerwca 2010 r. Nie wiadomo zatem, jakich konkretnie utworów dotyczyły prawa do artystycznych wykonań objęte żądaniem pozwu. Nie określono też, na czym miałoby polegać świadczenie, do spełnienia którego nie byłby zobowiązany powód wobec pozwanych.

Niezależnie od tego, zdaniem Sądu pierwszej instancji powód nie wykazał interesu prawnego w żądanym ustaleniu. Brak bowiem potrzeby ochrony prawnej powoda w tak określonym, nieprecyzyjnie i niejasno, roszczeniu. Rozstrzygniecie w tych warunkach nie doprowadziłoby do definitywnego zakończenia sporu pomiędzy stronami, ani nie zapobiegłoby powstaniu takiego sporu w przyszłości.

Nadto, w postępowaniu upadłościowym, powód na drodze sprzeciwu co do uznania wierzytelności może bronić swoich prawnie uzasadnionych interesów, wykazując niezasadność kierowanych przeciwko niemu żądań.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 i 99 k.p.c.

Od tego orzeczenia apelację złożyła powódka.

Zarzuciła Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 189 k.p.c.; wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

W postępowaniu apelacyjnym doszło do zmiany sposobu prowadzenia postępowania z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie

obejmujące likwidację majątku upadłego (postanowienie z dnia 26 marca 2013r. – k. 221). Sąd Apelacyjny zawiesił postępowanie a następnie, wobec złożenia przez syndyka masy upadłości oświadczenia o wstąpieniu do procesu, podjął zawieszone postępowanie z udziałem po stronie powodowejS.. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W..

W zakresie apelacji strony powodowej Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie ma uzasadnionych podstaw.

W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym, którego powód skutecznie nie zakwestionował w apelacji nie zgłaszając stosownych zarzutów naruszenia prawa procesowego, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., za nietrafny należy uznać zarzut naruszenia art. 189 k.p.c.

Pojęcie interesu prawnego w rozumieniu powołanego przepisu oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej powód się znajduje.

W szczególności występuje ona wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania, gdy zachodzi potrzeba ich potwierdzenia lub zaprzeczenia.

Powództwo o ustalenie ma charakter celowy, z uwzględnieniem szeroko pojętego dostępu do sądu w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1997 r., II CKU 7/97, niepubl., z dnia 4 lutego 1999 r., II CKN 804/98, OSNC 1999, Nr 10, poz. 171, z dnia 27 stycznia 2004 r., II CK 387/02, niepubl., z dnia 30 października 2008 r., II CSK 233/08, niepubl., z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09, niepubl., z dnia 18 marca 2011 r., III CSK127/10, niepubl.).

Ponadto, powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest elementem systemu ochrony prawnej i mają do niego zastosowanie zasady ogólne. Oznacza to, że zgodnie z zasadą aktualności (art. 316 § 1 k.p.c.), interes prawny powoda musi istnieć w chwili rozstrzygnięcia. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy powództwo o ustalenie ma dotyczyć prawa lub stanu prawnego z oznaczoną datą wsteczną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2000 r., I CKN 903/00, nie publ., z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 919/99, niepubl., z dnia 21 marca 2006 r., V CSK 188/05, niepubl., z dnia 16 lutego 2002 r., II CSK 201/11, niepubl., z dnia 12 kwietnia 2012 r., II CSK 474/11, niepubl.).

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym jest, że powód – Syndyk masy upadłości – ma ukształtowaną przez przepisy prawa upadłościowego i naprawczego (dalej - pr.u.n.) możność i obowiązek ustalenia składu masy upadłości, poprzez dokonanie spisu inwentarza.

Zgodnie z art. 68 i art. 69 pr.u.n. syndyk masy upadłości ustala skład masy upadłości poprzez sporządzenie spisu inwentarza. W myśl zaś art. 236 tego prawa wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić sędziemu-komisarzowi swoją wierzytelność. Zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach. Do pisma zgłaszający wierzytelność dołącza oryginał lub notarialnie poświadczony odpis dokumentu uzasadniającego zgłoszenie. Poświadczenia odpisów może dokonać także radca prawny lub adwokat, będący pełnomocnikiem wierzyciela, który zgłasza wierzytelność (art. 239 pr.u.n.). Syndyk sprawdza, czy zgłoszona wierzytelność znajduje potwierdzenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, oraz wzywa upadłego do złożenia w zakreślonym terminie oświadczenia, czy wierzytelność uznaje (art. 243 tego prawa). Po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności i sprawdzeniu zgłoszonych wierzytelności syndyk sporządza listę wierzytelności (art. 244 pr.u.n.), w tym wskazuje przyczyny odmowy umieszczenia określonych wierzytelności na liście.

Zaskarżanie listy wierzytelności reguluje art. 255 i nast. pr.u.n. M.in. każdy wierzyciel, któremu odmówiono uznania zgłoszonej wierzytelności, może zgłosić sprzeciw (art. 256 – 257 pr.u.n.). Sprzeciw rozpoznaje sędzia-komisarz na rozprawie, a na jego postanowienie przysługuje zażalenie (art. 259 pr.u.n.).

Po uprawomocnieniu się postanowienia sędziego-komisarza w sprawie sprzeciwu, a w razie jego zaskarżenia, po uprawomocnieniu się postanowienia sądu, sędzia-komisarz dokonuje zmian na liście wierzytelności na podstawie tych postanowień oraz zatwierdza listę wierzytelności. Lista wierzytelności ulega sprostowaniu stosownie do prawomocnych orzeczeń. (art. 262 pr.u.).

Odmowa uznania wierzytelności według powołanych przepisów nie stanowi przeszkody do jej dochodzenia we właściwym trybie, z tym, że jeżeli odmowa uznania wierzytelności nastąpiła w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego, dochodzenie wierzytelności, której odmówiono uznania, jest możliwe dopiero po umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego.

Jak z powyższego wynika, syndyk masy upadłości dysponuje instrumentarium prawnym, w ramach którego chroni swój (masy upadłości) interes prawny, poprzez uznanie lub nieuznanie zgłoszonych wierzytelności do masy. Jest to ochrona dostateczna i wyczerpująca.

Jedynie wierzyciel „pokrzywdzony” nieumieszczeniem go na liście wierzytelności ma otwartą drogę sądową – na ogólnych zasadach - do żądania pozytywnego ustalenia (istnienia) zgłoszonej wierzytelności. Prawomocny wyrok w tym zakresie stanowi podstawę sprostowania (uzupełnienia) listy wierzytelności. Może też, w warunkach wskazanych w pr.u.n., dochodzić swych należności wobec upadłego.

Reasumując: powód nie ma obiektywnie istniejącego interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia wierzytelności pozwanych do masy upadłości.

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej orzeczono na podstawie art. 108 § 1 i art. 98 w zw. z art. 391 k.p.c.