Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Kala (spr.)

Sędziowie: SSO Marek Tauer

SSR del. Artur Fornal

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2016 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej z siedzibą w S.

w przedmiocie wniosku dłużnika z dnia 3 lutego 2016 r. o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie Sądu co do nadania klauzuli wykonalności

na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 1 czerwca 2016 r., sygn. akt XV GUp 17/10

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

Elżbieta Kala Marek Tauer Artur Fornal

Sygn. akt VIII Gz 119/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy odrzucił wniosek dłużnika - (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej z siedzibą w S. o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie z dnia 25 sierpnia 2015 r. oraz zażalenie z dnia 3 lutego 2016 r. na postanowienie Sądu z dnia 25 sierpnia 2015 r. w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności na wyciągu z listy wydanego na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w S..

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że według stanu na dzień 11 lutego 2016 r. J. Ś. był wpisany do Rejestru Przedsiębiorców jako prezes jednoosobowego zarządu (...) sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w S. i jednocześnie jako osoba upoważniona do reprezentacji dłużnej spółki. Sąd Rejonowy wskazał ponadto, że postępowanie w przedmiocie wykreślenia danych J. S., jako członka zarządu w/w spółki, zostało zakończone prawomocnym zwrotem wniosku (zarządzenie z dnia 29.12.2015 r. w sprawie BYXIII Ns-Rej KRS 13413/15/164), zaś wcześniej – postanowieniem z dnia 30 października 2015 r. w sprawie o sygn. akt BYXIII Ns-Rej KRS 9748/15/856 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek o wykreślenie danych J. Ś.. Sąd Rejonowy odwołał się przy tym do treści uzasadnienia postanowienia z dnia 30 października 2015 r., w którym wskazano, że J. Ś., zamierzając złożyć rezygnację z funkcji w zarządzie spółki powinien respektować postanowienie § 17 umowy spółki – zwołać Zgromadzenie Wspólników z porządkiem obrad obejmującym powołanie pełnomocnika w trybie art. 210 § 1 ksh, jeśli dotychczas nie został on powołany w spółce. Dopiero brak powołania przez wspólnika takiego pełnomocnika, pomimo zwołania przez zarząd w tym celu zgromadzenia wspólników, otwierałoby możliwość skutecznego złożenia oświadczenia o rezygnacji w toku zgromadzenia wspólników, co nie jest jednoznaczne z zakomunikowaniem oświadczenia o rezygnacji samemu wspólnikowi.

Powyższe okoliczności wskazują, w ocenie Sądu I instancji, na to, iż dłużnik nadal jest reprezentowany przez prezesa zarządu w osobie J. Ś., a twierdzenia wnioskodawcy o braku organów reprezentujących spółkę od stycznia 2015 r., są niewłaściwe. Ponadto, Sąd Rejonowy wskazał, że z informacji udzielonej przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy – J. H. zawartej w piśmie z dnia 11 kwietnia 2016 r. wynika, że w sprawie prowadzonej na wniosek wierzyciela – (...) sp. z o.o., na podstawie tytułu wykonawczego stanowiącego wyciąg z listy wierzytelności zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie o sygn. akt KM 3663/15 doszło do doręczenia dłużnikowi pierwszej korespondencji w dniu 16 września 2015 r. Zatem od tej daty (skuteczne doręczenie) winien być, zdaniem Sądu Rejonowego, liczony termin do wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. W takiej zatem sytuacji, nie może zdaniem Sądu I instancji, zostać uwzględniony wniosek dłużnika o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie z dnia 25 sierpnia 2015 r. o nadaniu klauzuli wykonalności na wyciągu z listy wierzytelności, bowiem wnioskodawca nie wskazał innych okoliczności, które mogłyby racjonalnie uzasadnić złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia dopiero w dniu 5 lutego 2016 r. Z tych przyczyn Sąd Rejonowy uznał, że wniosek dłużnika o przywrócenie terminu był spóźniony, a zatem podlegał odrzuceniu (art. 171 kpc). W konsekwencji powyższego Sąd Rejonowy zważył, że odrzuceniu podlegało również zażalenie na postanowienie z dnia 25 sierpnia 2015 r. w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wyciągowi z listy wierzytelności (art. 370 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc w związku z art. 229 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r.

Dłużnik zaskarżył w/w postanowienie w całości, zarzucając mu nieprawidłowe ustalenia faktyczne, polegające na przyjęciu, że dłużnik jest nadal reprezentowany przez prezesa zarządu w osobie J. Ś., pomimo złożenia przez niego skutecznej rezygnacji z pełnienia tej funkcji. Powyższe nieprawidłowe, zdaniem skarżącego, ustalenia doprowadziły do nieuwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia, a tym samym do odrzucenia zażalenia z dnia 3 lutego 2016 r.

W tych okolicznościach skarżący domagał się:

- zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie z dnia 25 sierpnia 2015 r.;

- uchylenia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności na listę wierzytelności w postępowaniu upadłościowym potwierdzonej postanowieniem sędziego – komisarza z dnia 26 stycznia 2012 r. wraz z postanowieniem o zatwierdzeniu układu w postępowaniu Sądu Rejonowego w Bydgoszczy (sygn. akt XV GUp 17/10);

- zasądzenie od wierzyciela na rzecz dłużnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, uzasadnione są zarzuty skarżącego co do tego, że Sąd Rejonowy błędnie ustalił, iż dłużnik -(...) sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w S. jest nadal reprezentowany przez prezesa zarządu w osobie J. Ś..

W szczególności Sąd I instancji w sposób nieprawidłowy ocenił skutki wynikające z oświadczenia o rezygnacji z funkcji jedynego członka zarządu złożonego w dniu 16 stycznia 2015 r. przez J. Ś..

Na gruncie sprawy niniejszej warto wskazać, że zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie pojawiały się wątpliwości dotyczące składania przez członka zarządu spółki kapitałowej oświadczenia woli o rezygnacji z pełnienia tej funkcji. Według stanowiska pierwszego - zajętego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2010 r., II UK 157/09 (nie publ.) oraz w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 maja 2013 r., I ACa 147/13 (nie publ.) - oświadczenie woli członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji ze sprawowanej funkcji powinno być złożone członkowi zarządu lub prokurentowi zgodnie z art. 205 § 2 lub art. 373 § 2 k.s.h.

Według drugiego stanowiska - zajętego w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CK 600/03 (nie publ.) i z dnia 11 lipca 2014 r., III CZP 36/14 ("Biuletyn SN" 2015, nr 3, s. 10) oraz wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010 r., II CSK 301/09 (nie publ.) i z dnia 3 listopada 2010 r., V CSK 129/10 (OSNC 2011, nr 7-8, poz. 84) - oświadczenie woli członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji ze sprawowanej funkcji powinno być złożone radzie nadzorczej lub pełnomocnikowi powołanemu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h., a w spółce akcyjnej zgodnie art. 379 § 1 k.s.h.

Według stanowiska trzeciego - zajętego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010 r., III CSK 176/09 (nie publ.), wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 września 2013 r., III AUa 1478/12 (nie publ.), i wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 sierpnia 2014 r., I ACa 895/13 (nie publ.) - oświadczenie woli członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji ze sprawowanej funkcji powinno być złożone organowi uprawnionemu do powoływania członków zarządu.

Wątpliwości nie budzi, jak słusznie zauważył skarżący, iż rezygnacja z mandatu członka zarządu spółki, w każdym czasie stanowi uprawnienie tego członka, które nie powinno być ograniczane w wyniku ukształtowania się określonej sytuacji faktycznej w spółce z o.o., w której działa zarząd jednoosobowy i nie powołano rady nadzorczej. Ponadto, niewątpliwym jest, że oświadczenie woli o rezygnacji prowadzi do wygaśnięcia z mocy prawa korporacyjnego stosunku członkostwa w zarządzie spółki, z chwilą zakomunikowania woli rezygnacji właściwemu organowi spółki lub jej reprezentantowi. Kwestią wątpliwą natomiast było to, komu jedyny członek zarządu powinien ową rezygnację złożyć.

Występujące w orzecznictwie rozbieżności odnośnie adresata oświadczenia o rezygnacji rozstrzygnięte zostały w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2016 r. (sygn. akt III CZP 89/15), w której Sąd Najwyższy przyjął, że oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji z tej funkcji jest składane - z wyjątkiem przewidzianym w art. 210 § 2 i art. 379 § 2 k.s.h. - spółce reprezentowanej w tym zakresie zgodnie z art. 205 § 2 lub 373 § 2 k.s.h.

Tymczasem treść powołanej wyżej uchwały Sądu Najwyższego najwyraźniej umknęła uwadze Sądu I instancji, który odwołał się natomiast do treści uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 30 października 2015 r., wydanego w sprawie BYXIII Ns-Rej KRS 9748/15/856, którym oddalony został wniosek o wykreślenie danych prezesa zarządu J. Ś. (k.3949-3954). W uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 października 2015 r. Sąd Rejonowy istotnie jako błędny ocenił pogląd dopuszczający możliwość złożenia rezygnacji z funkcji w zarządzie prokurentowi, wskazując, że zastosowanie regulacji art. 205 § 2 ksh jest w tym przypadku wykluczone. Zważyć należy jednak, że orzeczenie z dnia 30 października 2015 r. zapadło przed powzięciem przez Sąd Najwyższy uchwały w sprawie III CZP 89/15, a która to uchwała, jak wskazano wyżej, usunęła dotychczasowe rozbieżności w orzecznictwie w zakresie adresata oświadczenia o rezygnacji z funkcji członka zarządu.

I tak, w cytowanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślił, że rezygnacja, wskutek której następuje wygaśnięcie stosunku organizacyjnego, powstałego między spółką kapitałową (art. 4 § 1 pkt 2 k.s.h.) a osobą powołaną w skład zarządu (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2009 r., III CZP 63/09, OSNC 2010, nr 4, poz. 55), stanowi w obecnym stanie prawnym jednostronną czynność prawną osoby powołanej w skład zarządu, analogiczną do wypowiedzenia zlecenia; wystarczy oświadczenie woli tej osoby o rezygnacji, a zgoda spółki na rezygnację nie jest wymagana (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CK 600/03, z dnia 21 stycznia 2010 r., II UK 157/09, nie publ., z dnia 27 stycznia 2010 r., II CSK 301/09, i z dnia 8 grudnia 2010 r., V CSK 172/10, nie publ.).

Ze względu na art. 60 k.c., stanowiący, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny i brak - co do zasady - przepisów wymagających zachowania formy szczególnej dla oświadczenia członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji z funkcji, oświadczenie to w zasadzie może być wyrażone w dowolnej formie.

Sąd Najwyższy zauważył, że oświadczenie o rezygnacji z członkostwa zarządu, choć stanowi jednostronną czynność prawną osoby rezygnującej, wywołuje skutki nie tylko w sferze prawnej tej osoby, ale i w sferze prawnej spółki. Wpływa, z wieloma tego konsekwencjami, na obsadę organu, który prowadzi sprawy spółki i przez który spółka działa (art. 201 § 1 oraz art. 368 § 1 k.s.h. w związku z art. 38 k.c.), jest zaś zasadą, że oświadczenia woli wywierające skutki prawne także w odniesieniu do innej oznaczonej osoby niż składający oświadczenie woli wymagają złożenia tej osobie.

Oświadczenie o rezygnacji z członkostwa zarządu należy zatem - poza przypadkami, w których ma do niego zastosowanie art. 210 § 2 lub art. 379 § 2 k.s.h. - do obszernej kategorii oświadczeń woli wymagających złożenia innej oznaczonej osobie; tej której, oprócz składającego, mają dotyczyć skutki prawne składanego oświadczenia. W przypadku oświadczenia o rezygnacji z członkostwa zarządu osobą tą - czyli adresatem oświadczenia - jest spółka, z której zarządu występuje składający oświadczenie.
W związku z tym oświadczenie o rezygnacji z członkostwa zarządu spółki kapitałowej wymaga - tak jak oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, oświadczenie o odstąpieniu od umowy, oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z wzajemną wierzytelnością spółki kapitałowej - złożenia tej spółce (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., V CK 600/03, i z dnia 27 stycznia 2010 r., II CSK 301/09). Okoliczność ta ma zasadnicze znaczenie dla dojścia do skutku oświadczenia o rezygnacji z członkostwa zarządu spółki kapitałowej, czyli dla dokonania tego oświadczenia, a tym samym dla ustalenia jego konsekwencji zarówno w odniesieniu do składającego oświadczenie, w tym konsekwencji, tak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością doniosłych, jak wiążące się z zastosowaniem art. 299 k.s.h. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., II CKN 608/98, OSNC 2000, nr 4, poz. 67, i z dnia 25 września 2003 r., V CK 198/02, "Wokanda" 2004, nr 6, s. 7), jak i w odniesieniu do spółki, w tym w szczególności konsekwencji wiążących się z reprezentacją spółki w obrocie prawnym.

Wymagane przez art. 61 § 1 zdanie pierwsze k.c. złożenie oświadczenia woli adresatowi w taki sposób, aby mógł się on zapoznać z jego treścią stanowi warunek konieczny i wystarczający dojścia do skutku oświadczenia woli składanego innej osobie. Oświadczenie woli skierowane do innej osoby dojdzie zatem do skutku, gdy trafi pod właściwy adres, choćby osoba, do której jest skierowane, nie zapoznała się z jego treścią (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1995 r., I PRN 2/95, OSNAPUS 1995, nr 18, poz. 229, i z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 430/99).

W cytowanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślił, że z uwagi na fakt, że spółkę kapitałową co do zasady reprezentuje zarząd, zarówno w zakresie dotyczącym składania przez nią oświadczeń woli, czyli reprezentacji czynnej, jak i w zakresie dotyczącym składania jej oświadczeń woli, czyli reprezentacji biernej, to zgodnie z tą zasadą organ ten powinien reprezentować spółkę kapitałową również przy składaniu jej przez członka zarządu oświadczenia o rezygnacji z pełnienia funkcji – przy zastosowaniu dotyczących reprezentacji biernej art. 205 § 2 ksh. W konsekwencji, zgodnie ze wspomnianą zasadą oświadczenie o rezygnacji przekazane na piśmie lub przesłane drogą elektroniczną powinno być uznane za złożone spółce i tym samym dokonane, po jego dojściu na adres spółki lub adres siedziby zarządu albo adres do doręczeń, w chwili uzyskania przez przynajmniej jednego członka zarządu lub prokurenta w zwykłym toku czynności, tj. uwzględniając przede wszystkim czas pracy – możliwości zapoznania się z jego treścią.

Z chwilą zatem złożenia spółce, reprezentowanej przez zarząd w przedstawiony wyżej spółce, oświadczenie o rezygnacji wywiera zamierzony skutek prawny. Osoba, która je złożyła z tą chwilą przestaje być członkiem zarządu z wszystkimi tego konsekwencjami dla niej i spółki.

Sąd Najwyższy podkreślił ponadto, że również wtedy, gdy rezygnację składa członek zarządu jednoosobowego nie ma podstaw do negowania reprezentacji spółki przez zarząd i zastąpienia reprezentacji spółki przez zarząd reprezentacją spółki przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego przez organ właścicielski albo przez organ uprawniony do powoływania członków zarządu. Nie stanowi również problemu wykonywanie reprezentacji biernej spółki w przypadku złożonego na piśmie oświadczenia o rezygnacji z funkcji jedynego członka zarządu przez samego tego członka zarządu, który złożył rezygnację.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji w sposób nieprawidłowy przyjął, że rezygnacja J. Ś. z funkcji w zarządzie nie została skutecznie złożona spółce (...) w dniu 16 stycznia 2015 r. Zważyć tymczasem trzeba, że oświadczenie o rezygnacji zostało złożone we wskazanej dacie do rąk osoby do tego uprawnionej – A. K. (który na podstawie uchwały zarządu spółki (...) spółka z o.o z dnia 12.01.2015 r. został ustanowiony prokurentem spółki k-3948). Potwierdzeniem otrzymania oświadczenia o rezygnacji jest adnotacja na pisemnej rezygnacji prezesa zarządu, wskazująca m.in. datę otrzymania rezygnacji przez prokurenta. Oświadczenie o rezygnacji skarżący dołączył do zażalenia z dnia 3 lutego 2016 r. (k.3908).

Konsekwencją powyższego nieprawidłowego stanowiska Sądu Rejonowego było przyjęcie przez ten sąd, że dłużna spółka jest nadal reprezentowana przez J. Ś..

Sąd Rejonowy, jak słusznie zarzucił dłużnik miał jednak możliwość dokonania prawidłowych ustaleń, na podstawie zaoferowanych przez dłużnika dokumentów, a nie wyłącznie w oparciu o informacje z rejestru przedsiębiorców, w którym wpisy dotyczące osób wchodzących w skład organów spółki mają charakter deklaratoryjny. Skuteczność przedmiotowego oświadczenia o rezygnacji niewątpliwie nie zależy od wpisu w rejestrze przedsiębiorców KRS.

Faktycznie zatem, wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego, stwierdzić trzeba, że dłużna spółka od stycznia 2015 r. nie jest w stanie prawidłowo prowadzić swojej działalności, w tym skutecznie odbierać korespondencji. W spółce tej nie ma bowiem de facto organu, który mógłby podejmować działania, w tym dotyczące obrony praw dłużnika.

Tym samym zawarte w uzasadnieniu skarżonego postanowienia twierdzenia jakoby w dniu 16 września 2015 r. dłużnik miał ustanowiony skutecznie organ reprezentacji uznać należy, w ocenie Sądu Okręgowego, za nieprawidłowe.
W konsekwencji, brak również podstaw do przyjęcia, że we wskazanej dacie doszło do skutecznego doręczenia dłużnej spółce zawiadomienia o wszczęciu egzekucji prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego – wyciągu z listy wierzytelności wydanego na rzecz wierzyciela – (...) sp. z o.o., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2015 r.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy winien uwzględnić wskazane wyżej okoliczności i ponownie ocenić zasadność złożonego przez dłużnika wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie z dnia 25 sierpnia 2015 r. , jak również kwestię nadania biegu temu zażaleniu, w szczególności w kontekście treści art. 174 § 1 pkt 2 k.p.c.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 kpc w związku z art. 385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc i na podstawie art. 108 § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

Elżbieta Kala Marek Tauer Artur Fornal