Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2016r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Katarzyna Antoniak (spr.)

Sędziowie: SO Jacek Witkowski

SO Elżbieta Wojtczuk

Protokolant st.sekr.sądowy Dorota Malewicka

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2016 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z wniosku J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do zasiłku macierzyńskiego

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 marca 2016r. sygn. akt IV U 450/15

oddala apelację.

K. A. J. E. W.

Sygn. akt: IV Ua 30/16

Wyrokiem z 4 marca 2016r. Sąd Rejonowy w Siedlcach oddalił odwołanie J. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z 28 września 2015r. odmawiającej ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

Decyzją z 28 września 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchylił swoją decyzję z 24 sierpnia 2015r. i odmówił ubezpieczonej J. B. prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego od 13 lipca 2015r. do 29 listopada 2015r., odmówił jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 30 listopada 2015r. do 10 stycznia 2016r. oraz odmówił jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego od 11 stycznia 2016r. do 10 lipca 2016r. – po ustaniu tytułu ubezpieczenia u płatnika składek Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa w W.. Organ rentowy podniósł, że ubezpieczona w chwili urodzenia dziecka była objęta ubezpieczeniem z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej, więc nie przysługują jej świadczenia związane z urodzeniem dziecka po ustaniu pracowniczego tytułu ubezpieczenia, mimo że jej umowa o pracę została rozwiązana za wypowiedzeniem przez pracodawcę z powodu ogłoszenia upadłości.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona wskazała, że obok przyznanego jej zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego powinna mieć prawo do takich świadczeń również z tytułu stosunku pracy, który w jej przypadku został rozwiązany wskutek upadłości likwidacyjnej pracodawcy, gdyż w okresie ciąży była objęta obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, a dziecko urodziła po rozwiązaniu stosunku pracy z powyższych przyczyn.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko z uzasadnienia zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy ustalił, że ubezpieczona w okresie od 1 października 2004r. do 30 czerwca 2015r. była pracownikiem płatnika składek Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W.. Z tego tytułu podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz chorobowemu. Stosunek pracy został z nią rozwiązany przez pracodawcę za wypowiedzeniem z powodu ogłoszenia upadłości likwidacyjnej, w trybie przepisów ustawy z 13 marca 2003r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz.844 ze zm.). Od 1 sierpnia 2014r. ubezpieczona prowadziła działalność pozarolniczą. Z tego tytułu do 30 czerwca 2015r. podlegała tylko obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Z dniem 1 lipca 2015r. na swój wniosek, obok obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego została również objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W dniu 13 lipca 2015r. ubezpieczona urodziła dziecko.

Sąd Rejonowy stwierdził, że stan faktyczny w niniejszej sprawie jest bezsporny, a spór, który powstał między stronami ma charakter prawny. Spór ten dotyczy tego, czy obok zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego od 13 lipca 2015r. do 29 listopada 2015r., dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 30 listopada 2015r. do 10 stycznia 2016r. oraz urlopu rodzicielskiego od 11 stycznia 2016r. do 10 lipca 2016r., przyznanego ubezpieczonej przez organ rentowy, powinna ona mieć prawo do takich świadczeń również z tytułu stosunku pracy, w czasie którego była już w ciąży, a który w jej przypadku został rozwiązany wskutek upadłości likwidacyjnej pracodawcy, zaś dziecko urodziło się po tym fakcie. Sąd Rejonowy ocenił, że roszczenie ubezpieczonej o przyznanie jej w/w świadczeń również z tytułu stosunku pracy rozwiązanego przez pracodawcę z powodu upadłości przed urodzeniem przez nią dziecka nie zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje oddaleniem odwołania.

Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art.1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2007r., Nr 11, poz.74 ze zm.), ubezpieczenia społeczne obejmują: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, a także ubezpieczenie chorobowe oraz wypadkowe. Pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, jak również chorobowemu (art.6 ust.1 pkt 1, art.11 ust.1, art.12 ust.1 ustawy systemowej). Osoby prowadzące działalność pozarolniczą, nieobjęte innym tytułem ubezpieczenia, podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu (art.6 ust.1 pkt 5, art.12 ust.1 ustawy systemowej) oraz mogą zostać objęte ubezpieczeniem chorobowym na zasadach dobrowolności (art.11 ust.2 ustawy systemowej). Sąd Rejonowy przypomniał, że ubezpieczona od 1 sierpnia 2014r. prowadziła działalność pozarolniczą i do 30 czerwca 2015r., jako że w tym czasie pozostawała w stosunku pracy z płatnikiem składek Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową w W., ubezpieczeniu chorobowemu podlegała obowiązkowo właśnie z tego tytułu. Z dniem 30 czerwca 2015r. ten tytuł ubezpieczenia ustał, gdyż ustał również stosunek pracy, z którego się wywodził, a ubezpieczona nie miała żadnego innego tytułu ubezpieczenia. W związku z tym z dniem 1 lipca 2015r. ubezpieczona została objęta obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym i wypadkowym z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej, a także dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym właśnie z tytułu prowadzenia tej działalności.

Sąd pierwszej instancji wskazał następnie, że zgodnie z art.29 ust.1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005r., Nr 31, poz.267 ze zm.) prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko. W myśl art.29 ust. 5 tej ustawy, w brzmieniu obowiązującym na datę ziszczenia się zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową w niniejszej sprawie, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego.

Sąd Rejonowy podniósł, że z dniem 1 lipca 2015r. stosunek pracy przestał stanowić dla ubezpieczonej tytuł do ubezpieczenia chorobowego. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługiwało jej zatem z tytułu ziszczenia się zdarzenia chronionego ubezpieczeniem chorobowym w okresie, gdy ubezpieczeniu temu podlega ona dobrowolnie, a więc z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej. Wraz z objęciem jej ubezpieczeniem z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej doszło bowiem do swoistego przecięcia więzi zdarzenia warunkującego powstanie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z ubezpieczeniem typu pracowniczego. Podleganie przez ubezpieczoną jako osobę prowadzącą działalność pozarolniczą dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, w ramach którego ziściło się chronione tym ubezpieczeniem ryzyko w postaci urodzenia dziecka, skutkiem czego uzyskała prawo do zasiłku macierzyńskiego z tego tytułu, wyklucza możliwość przyjęcia na gruncie obowiązujących przepisów, że w chwili zajścia chronionego zdarzenia objęta była również nadal obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, co pozwalałoby na uzyskanie uprawnienia do drugiego zasiłku macierzyńskiego w związku ze ziszczeniem się tego samego ryzyka. Jak stanowi art.30 ust.1 pkt 1 ustawy zasiłkowej, zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży, w szczególności wskutek likwidacji pracodawcy. Sąd Rejonowy wskazał, że ratio legis powyższego przepisu polega na zapewnieniu środków utrzymania kobiecie dotychczas objętej obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, która w okresie ciąży traci zatrudnienie z powodu o charakterze wyjątkowym, bo wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i w ten sposób traci tytuł ubezpieczenia, a dziecko rodzi już po tym fakcie. Sensem tego przepisu nie jest stworzenie takiej osobie możliwości otrzymania swego rodzaju bonusu w postaci zasiłku macierzyńskiego z dwóch tytułów w sytuacji, gdy zostanie ona następnie na swój wniosek objęta ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej i dziecko urodzi się już w tym okresie. Ubezpieczenie chorobowe z tytułu stosunku pracy ma charakter obowiązkowy i rozwiązanie tego stosunku prawnego wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy nie zmienia charakteru tego ubezpieczenia w sytuacji, o której mowa w art.30 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej jest zaś dobrowolne. Wykluczone jest natomiast jednoczesne podleganie ubezpieczeniu chorobowemu z obu tych tytułów i w ten sposób dwukrotne nabycie prawa do świadczeń związanych z macierzyństwem (wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2008 r., II UK 32/08, OSNP 2010/3-4/51).

Sąd pierwszej instancji podniósł, że odwołanie i późniejsze pisemne stanowisko ubezpieczonej nie zawierają żadnych argumentów natury prawnej, które przemawiałyby za odmienną niż powyższa oceną zaskarżonej decyzji. Odnoszą się jedynie do motywów słuszności i sprawiedliwości podnosząc, że w okresie istnienia stosunku pracy ubezpieczona uzyskiwała wysokie wynagrodzenie, zaś w przypadku prowadzonej działalności pozarolniczej, obecnie już zawieszonej, nie mogła liczyć na takie zarobki. Korzystniejsze dla niej byłoby więc pobieranie zasiłku macierzyńskiego przede wszystkim z tytułu pracowniczego zatrudnienia. W nawiązaniu do powyższego Sąd Rejonowy podkreślił, że problem wysokości podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego nie był przedmiotem niniejszej sprawy, a wyrok Trybunału Konstytucyjnego, na który powołała się ubezpieczona dotyczył innego stanu faktycznego i konfiguracji prawnej. Ponadto przepisy regulujące materię ubezpieczeń społecznych mają charakter bezwzględnie obowiązujących. Oznacza to, że w sytuacjach w nich określonych muszą być one stosowane przez organ rentowy w sposób ścisły i niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca tych przepisów (wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2006r., I UK 138/06, Lex nr 950610). Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, jako przepisy prawa publicznego bezwzględnie obowiązujące, muszą być ściśle przestrzegane w stosunku do wszystkich, nawet jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r., III UK 214/10, Lex nr 1095955), przy czym do łagodzenia rygorów ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przy tym ani art.5 kc, ani art.8 kp (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r., III UK 214/10, Lex nr 1095955).

W tym stanie rzeczy, na podstawie powołanych przepisów i art.477 ¹⁴§1 kpc Sąd Rejonowy orzekł jak w wyroku.

Od powyższego wyroku apelację wniosła ubezpieczona J. B., reprezentowana przez pełnomocnika, zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego ,tj. art.6 ust.1 i 5, art.12 ust.1 oraz art.11 ust.1 i 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a także art.29 ust.1 pkt 1 i art.30 ust.1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (w apelacji błędnie wskazano datę, z której pochodzi ustawa jako 30 października 2002r.) poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, które doprowadziło do bezpodstawnego przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji, że ubezpieczonej nie przysługuje zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego u płatnika składek Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W..

Wskazując na powyższe ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez zmianę decyzji z 28 września 2015r. i przyznanie ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego u płatnika składek Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. na podstawie art.30 ust.1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Siedlcach oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej J. B. podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne i ocenę prawną przedstawione przez Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie dopuścił się zarzucanych mu naruszeń prawa materialnego. Uzupełniając argumentację Sądu pierwszej instancji wskazać należy, że organ rentowy przyznał i wypłacił ubezpieczonej zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego. Okoliczność ta została przyznana przez stronę apelującą podczas rozprawy apelacyjnej. W okolicznościach sprawy nieuzasadnione jest domaganie się przez ubezpieczoną przyznania jej prawa do zasiłku macierzyńskiego na podstawie art.30 ust.1 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej dalej ustawą), a to związku z urodzeniem dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego z tytułu zatrudnienia w Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej w W., które to zatrudnienie ustało w związku z ogłoszeniem upadłości pracodawcy. Zgodnie z art.29 ust.1 pkt 1 w/w ustawy zasadą jest, że zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Dalsza, bo przewidziana w art.30 ust.1 pkt 1 ustawy, regulacja przewiduje wyjątek od zasady - określonej w art.29 ust.1 – że zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego i stanowi, że zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W niniejszej sprawie nie zachodzą podstawy do zastosowania przepisu art.30 ust.1 pkt 1 ustawy, a to z uwagi na to, że ubezpieczona urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego. Niesporne jest, że z dniem 30 czerwca 2015r. ustał stosunek pracy łączący ubezpieczoną ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową w W., ale od 1 lipca 2015r. ubezpieczona kontynuowała ubezpieczenie chorobowe z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej i w okresie tego ubezpieczenia (13 lipca 2015r.) urodziła dziecko. Przepis art.29 ust.1 pkt 1 ustawy stanowiący o prawie osoby ubezpieczonej do zasiłku macierzyńskiego, jeśli urodziła ona dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego, nie stawia dalszych warunków przyznania tego prawa, tu: dotyczących rodzaju tytułu ubezpieczenia chorobowego (obowiązkowe lub dobrowolne). Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje każdej kobiecie, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego. Apelująca urodziła córkę w okresie ubezpieczenia chorobowego, a to oznacza, że nie dotyczy jej przepis art.30 ust.1 ustawy adresowany do kobiet, które urodziły dziecko po ustaniu ubezpieczenia chorobowego i nastąpiło to w okolicznościach doprecyzowanych w pkt 1 i 2 tej regulacji.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że choć zaskarżona decyzja dotyczy prawa do zasiłku macierzyńskiego i prawa do tego świadczenia dotyczą zarzuty apelacyjne, to w istocie sprawa ta tylko pozornie dotyczy prawa do zasiłku macierzyńskiego. Całokształt twierdzeń ubezpieczonej podniesionych w odwołaniu i na etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji oraz w uzasadnieniu apelacji prowadzi do wniosku, że w istocie zastrzeżenia ubezpieczonej dotyczą wysokości przyznanego jej świadczenia, a dokładnie przyjętej przez organ rentowy podstawy wymiaru zasiłku w postaci przychodu z działalności pozarolniczej, a nie ze stosunku pracy. W tym miejscu wskazać należy za Sądem Rejonowym, że zaskarżona decyzja nie dotyczy wysokości zasiłku macierzyńskiego, stąd powyższe argumenty nie mogły być przedmiotem oceny sądu tak pierwszej, jak i drugiej instancji. Podnieść jednak wypada, że jeżeli ubezpieczona kwestionuje przyjętą przez organ rentowy podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego może wystąpić do organu rentowego o wydanie w tym zakresie stosownej decyzji podlegającej kontroli sądu – art.83 ust.1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc apelację ubezpieczonej oddalił.

K. A. J. J. W. E. W.