Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Z. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 stycznia 2016 r., sygn. akt VIII U 614/15

oddala apelację.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Maria Sałańska - Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 616/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony Z. S. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 22 maja 2015 r., odmawiającej prawa do emerytury. Skarżący domagając się przyznania do wcześniej emerytury wniósł o zaliczenie do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r. w Zakładzie (...) w G.-C., w którym pracował jako monter instalacji gazowych oraz okresów zatrudnienia od dnia 08 września 1969 r. do dnia 16 września 1972 r. w (...) Spółdzielni Pracy w K., a nadto od dnia 02 października 1972 r. do dnia 24 listopada 1976 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł., w których pracował jako mechanik samochodowy w pomieszczeniach zamkniętych.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych, podnosząc, iż ubezpieczony nie wykazał na dzień 01 stycznia 1999r. wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy do tego rodzaju stażu pracy nie zaliczył ubezpieczonemu żadnego okresu zatrudnienia, wskazując, iż skarżący nie przedłożył żadnych świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych ani innych dokumentów mogących potwierdzić wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony Z. S., urodzony (...), w dniu 15 maja 2015 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił 29 lat, 1 miesiąc i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnego okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Decyzją z dnia 22 maja 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu Z. S. prawa do wcześniejszej emerytury uznając, iż wnioskodawca nie wykazał żadnego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W okresie od dnia 08 września 1969 r. do dnia 16 września 1972 r. ubezpieczony zatrudniony był w (...) Spółdzielni Pracy w K., w tym do dnia 31 sierpnia 1972 r. jako uczeń praktycznej nauki zawodu na podstawie umowy o naukę zawodu, w wymiarze czasu pracy przewidzianym dla ucznia praktycznej nauki zawodu. Nauka trwała 36 miesięcy w okresie od dnia 01 września 1969 r. do dnia 31 sierpnia 1972 r. W § 4 umowy ustalono czas pracy ucznia, wskazując że wynosi on: w wieku od 14 do 16 lat – 6 godzin dziennie, a 36 godzin tygodniowo; powyżej 16 lat – 8 godzin dziennie, a w soboty 6 godzin, łącznie 46 godzin tygodniowo. W § 4 ustępie 4 zaznaczono, że do czasu pracy ucznia w wieku 14-18 lat wlicza się czas faktycznego dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Ubezpieczony pracował w punkcie w S., gdzie zatrudnionych było 6-7 pracowników. Był tam jedynym uczniem. W zakładzie naprawiano samochody takie jak S., Ż., N., W.. Prace odbywały się w kanałach, w zamkniętym pomieszczeniu. Po ukończeniu nauki zawodu ślusarza-mechanika, w okresie od dnia 01 września 1972 r. do dnia 16 września 1972 r. ubezpieczony wykonywał prace mechanika w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony nie wykonywał prac ślusarskich.

W okresie od dnia 02 października 1972 r. do dnia 24 listopada 1976r. wnioskodawca był zatrudniony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w (...) Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku ślusarza samochodowego. Ubezpieczony pracował w warsztacie zajmującym się naprawą samochodów ciężarowych i osobowych. Warsztat składał się z 3 pomieszczeń zamkniętych wyposażonych w 5 kanałów. Pracowało w nim ok.12 mechaników. W zakładzie dokonywano wszelkich napraw samochodowych. W powyższym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace mechanika przy naprawie samochodów w kanałach. Ubezpieczony nie wykonywał prac ślusarskich.

W okresie od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r. wnioskodawca był zatrudniony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) w G.-C. na stanowisku montera instalacji gazowych. Ubezpieczony pracował w oddziale w K., który zajmował się rozwożeniem i podłączaniem butli z gazem do klientów indywidualnych. Do jego obowiązków należał załadunek butli z gazem na samochód, dowiezienie jej i wniesienie do klienta, a następnie zastąpienie pustej butli przez zamontowanie pełnej. W razie potrzeby wnioskodawca zajmował się także montażem kuchenek gazowych u klientów. Wnioskodawca jeździł samochodem przeznaczonym do przewozu gazu razem z kierowcą.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy, aktach rentowych pozwanego organu oraz w aktach osobowych ubezpieczonego, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także zeznania świadków Z. C., A. K. i M. D., bowiem jako osoby obce, nie zainteresowane wynikiem postępowania, a jednocześnie zatrudnione w spornych okresach w tym samym zakładzie pracy, w ocenie Sądu zasługują na walor wiarygodności, tym bardziej, że ich zeznania razem z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, tworzą zwartą i logiczną całość. Zeznania wnioskodawcy Z. S. Sąd uznał za wiarygodne w zakresie, w jakim posłużyły do ustalenia powyższego stanu faktycznego. Sąd nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonego, w zakresie jego twierdzeń, iż przez cały okres zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy w K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace mechanika samochodowego w kanałach, albowiem treść tych zeznań nie znajduje odzwierciedlenia w zgromadzonej w sprawie dokumentacji osobowej.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest prawo ubezpieczonego do emerytury określonej w przepisie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet, okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet, nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Sąd I instancji zważył, że ubezpieczony swoje prawo do emerytury w obniżonym do 60 lat wieku emerytalnym wiąże z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych, a zatem stosownie do art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej wymaganym jest, aby wykazał on na dzień 01 stycznia 1999 roku 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.) pracy wymienionej w wykazie A tegoż rozporządzenia. Dalej Sąd wskazał, że zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2). Przy czym Sąd Okręgowy powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego zwrócił uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem, w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie bezspornym jest, iż ubezpieczony ukończył 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat oraz nie jest członkiem OFE. Ubezpieczony poza 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych przebytym do dnia 1 stycznia 1999 roku, spełnia wszystkie pozostałe wymienione w art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej warunki do przyznania dochodzonego świadczenia.

Wobec powyższego Sąd i instancji uznał, że przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach mogą zostać uznane okresy zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 08 września 1969 r. do dnia 16 września 1972 r., od dnia 02 października 1972 r. do dnia 24 listopada 1976 r. oraz od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r. Sąd ten następnie zaznaczył, że prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie odpowiedniego świadectwa pracy w szczególnych warunkach, ze wskazaniem stanowiska pracy określonego w wykazie prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Jak zauważył Sąd Najwyższy - określanie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako „pracy wykonywanej w szczególnych warunkach” w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nie należy do kompetencji pracodawcy (por. wyrok z dnia 22 czerwca 2005r., sygn. akt I UK 351/04, OSNP 2006/5-6/90). Sąd Okręgowy wskazując na kolejne poglądy Sądu Najwyższego wskazał, że w sądowym postępowaniu odwoławczym, jak już wskazano, okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84, Lex Polonica, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, Lex Polonica). Decydujące znaczenie ma rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożone świadectwo pracy w szczególnych warunkach, określające stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywa­nych czynności.

Po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym Sąd Okręgowy stwierdził, iż wnioskodawca pracę w warunkach szczególnych wykonywał jedynie od dnia 01 września 1972 r. do 16 września 1972 r. (16 dni) oraz od dnia 02 października 1972 r. do 24 listopada 1976 r. (4 lata, 1 miesiąc i 23 dni) i nie zaliczył do stażu pracy okresów od dnia 08 września 1969 r. do dnia 31 sierpnia 1972 r. oraz od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r.

Sąd I instancji zważył, iż niewątpliwe z dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych wynika, iż ubezpieczony w okresie od dnia 08 września 1969 r. do dnia 31 sierpnia 1972 r. zatrudniony był jako uczeń praktycznej nauki zawodu na podstawie umowy o naukę zawodu, w wymiarze czasu pracy przewidzianym dla ucznia praktycznej nauki zawodu. Dopiero po ukończeniu nauki, od dnia 01 września 1972 r. do 16 września 1972 r. ubezpieczony wykonywał prace mechanika samochodowego w kanałach w pełnym wymiarze czasu pracy i jedynie ten okres podlega zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy uznał, że przy uwzględnieniu jednolitych w tym zakresie poglądów orzecznictwa, młodociani odbywający naukę zawodu w ramach umów zawieranych z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, posiadali wprawdzie status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, jednakże okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił dla nich okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Dalej Sąd I instancji powołując się na judykaturę Sądu Najwyższego wskazał, że „stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych”, o jakim mowa w § 4 ust. 2 przywoływanego na wstępie rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., jest rozumiane w orzecznictwie Sądu Najwyższego jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy. Nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por. wyrok z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Wyjątek mogą stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (tak SN w wyroku z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75). Przez pryzmat powyższego Sąd Okręgowy zaznaczył, że jeżeli na stanowisku pracy ucznia nauki zawodu (które zajmował ubezpieczony w okresie od dnia 08 września 1969 r. do dnia 31 sierpnia 1972 r.) przewidziana była norma czasu pracy w liczbie 6 godzin dziennie i 36 tygodniowo, w przypadku ucznia w wieku od 14 do 16 lat, czy też 8 godzin dziennie i 46 godzin tygodniowo, w przypadku ucznia w wieku powyżej lat 16 to praca wykonywana w takim rozmiarze wykonywana była w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na tym stanowisku, tylko ze względu na postanowienia art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, obowiązującego do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy. Przepis ten - odnoszący się do sytuacji określonych w art. 12 tej ustawy, zgodnie z którym młodociani przyjęci do pracy byli obowiązani do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2), natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu (ust. 3) - stanowił, że do czasu pracy młodocianych wlicza się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu oznaczało zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Sąd Okręgowy podkreślił, że w identyczny sposób została ukształtowana umowa o praktyczną naukę zawodu, jaką ubezpieczony zawarł z (...) Spółdzielnią Pracy w K., gdyż w jej § 4 ust. 5 wskazano wprost, „że do czasu pracy ucznia w wieku 14-18 lat wlicza się czas dokształcania w wymiarze 18 godzin tygodniowo, bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy”. W takiej sytuacji Sąd I instancji wskazał, że gdyby nawet uznać, iż przewidziana w obowiązujących przepisach dla danego stanowiska - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowiła pełny wymiar czasu pracy, to nie można pominąć koniunktywnego wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2011r., sygn. akt II UK 169/10). Sąd w tym świetle zaznaczył, że z dokonanych w niej ustaleń wynika, że przez cały okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu ubezpieczony pracował jako uczeń na warunkach wynikających z tej umowy. Ze względu na połączenie nauki zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, okres ten nie stanowił więc okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., gdyż z założenia uczeń przyuczany do wykonywania określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, nie mógł ich wykonywać i faktycznie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym samym Sąd Okręgowy stwierdził, że żądanie zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania praktycznej nauki zawodu w latach 1969-1972 nie mogło zostać uwzględnione.

Odnośnie kolejnego okresu pracy ubezpieczonego w czasie aktywności zawodowej ubezpieczonego Sąd I instancji stwierdził, że niewątpliwe z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym z akt osobowych jak również z zeznań świadków wynika, iż ubezpieczony w okresie od dnia 02 października 1972 r. do dnia 24 listopada 1976 r. pracował, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w charakterze mechanika samochodowego w kanałach tj. wykonywał prace wskazane w wykazie A dziale XIV poz. 16 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - „prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”. Charakter pracy ubezpieczonego został jednoznacznie potwierdzony w zeznaniach świadków - współpracowników ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia – którzy zgodnie zeznali, iż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał jedynie prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Przesłuchani świadkowie posiadają odpowiednią wiedzę na temat charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, byli zatrudnieni wraz z ubezpieczonym w tym samym okresie, w tym samym zakładzie pracy. Strony nie kwestionowały treści zeznań świadków, toteż tym bardziej Sąd nie znalazł jakichkolwiek podstaw by kwestionować ich wiarygodność. Nadto, wskazane przez świadków okoliczności korespondują z treścią zeznań ubezpieczonego. Pomimo, że jest on osobą bezpośrednio zainteresowaną wynikiem tego postępowania, treść jego zeznań zdaniem Sądu odpowiada prawdzie. Wnioskodawca opisał, na czym polegała jego praca oraz jaki był jej charakter a jego zeznania korespondują z treścią pozostałego materiału dowodowego.

W kontekście następnego okresu zatrudnia skarżącego na stanowisku montera instalacji gazowych w Zakładzie (...) w G.-C. od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r., Sąd Okręgowy wskazał, że w wykazie A dziale IV poz. 11 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), wymieniono prace w chemii przy produkcji gazów technicznych i napełnianiu butli gazami technicznymi. Pod poz.40 wymieniono zaś prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. W tym świetle Sąd Okręgowy zważył, iż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zeznań świadka M. D. i ubezpieczonego nie wynika, aby w spornym okresie zatrudnienia od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r. wykonywał on prace w szczególnych warunkach. Sąd I instancji nie zaliczył tego okresu pracy do stażu pracy w warunkach szczególnych, albowiem z opisu wykonywanych przez wnioskodawcę czynności, charakteru pracy i czasu pracy wynikało, że wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac wymienionych w wykazie A Dział IV (w chemii) poz. 11 - pracy przy produkcji gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznymi. Z zeznań świadka M. D. i samego wnioskodawcy wynikało zaś, iż ubezpieczony montował butle gazowe do domowych instalacji gazowych oraz zajmował się montażem kuchenek gazowych u klientów. Do tego Sąd wskazał, że ubezpieczony nie wykonywał również prac wymienionych w poz. 40 działu IV wykazu A, gdzie jako prace w szczególnych warunkach wymienione zostały prace magazynowe, załadunkowe, wyładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. Sąd zważył, że butla z gazem propan butan używanym w gospodarstwach domowych nie jest materiałem wybuchowym i podzielił w tym kontekście stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r., II UK 214/14.

W konkluzji Sąd Okręgowy uznał, iż na dzień 01 stycznia 1999r. ubezpieczony nie legitymował się stażem pracy w warunkach szczególnych - określonych w wykazie A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – w łącznym wymiarze 15 lat i na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi ubezpieczony zarzucił naruszenie prawa procesowego i materialnego w zakresie:

1. art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nie dokonanie zmiany w części zaskarżonej przez ubezpieczonego decyzji organu rentowego w przypadku uwzględnienia w części odwołania ubezpieczonego przez Sąd co wynika bezspornie z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku, rozpatrującego niniejszą sprawę.

2. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji wadliwą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, przekraczającą granice swobodnej oceny dowodów, a także sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegające w szczególności na:

a) uznaniu zeznań ubezpieczonego Z. S. za niewiarygodne w zakresie jego twierdzeń, iż w przez cały okres zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy w K. od dnia 08 września 1969 roku do dnia 31 sierpnia 1972 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace mechanika samochodowego w kanałach, podczas gdy zeznania ubezpieczonego znajdują odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym zebranym w sprawie;

b) pominięciu zeznań świadka D. S. przez Sąd przy ustaleniu stanu faktycznego, a nadto nie wskazaniu, iż Sąd nie daje tym zeznaniom wiary, podczas gdy pan D. S. był świadkiem ubezpieczonego w niniejszej sprawie, a jego zeznania w całości potwierdzały zeznania wnioskodawcy oraz zeznania innego świadka M. D.;

c) niewszechstronnym rozważeniu materiału dowodowego i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów prowadzące do dokonania ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i bezpodstawne przyjęcie, że pracując w Zakładzie (...) w G.-C. w okresie od dnia 1 lutego 1977 roku do dnia 24 maja 1991 roku, ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy z całokształtu okoliczności sprawy wynika, że praca jaką wykonywał ubezpieczony w przedmiotowym okresie stanowi pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach 2 Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

3. art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw, z § 2 ust, 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że praca na stanowisku mechanika samochodowego w kanałach w ramach przygotowania do wykonywania zawodu, wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie stanowi pracy w szczególnych warunkach i w konsekwencji nie ulega zaliczeniu do wymaganego 15-letniego pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy w rozumieniu wskazanych przepisów stanowi ona pracę w szczególnych warunkach i jej okres podlega uwzględnieniu.

4. art. 184 ust. 1 i art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17-grudriia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię, a w konsekwencji nieprzyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury na skutek nieuwzględnienia pracy wykonywanej w (...) Spółdzielni Pracy w K. w okresie od dnia 8 września 1969 roku do dnia 31 sierpnia 1972 roku na stanowisku mechanika samochodowego w kanałach oraz pracy wykonywanej w Zakładzie (...) w G.-C. w okresie od dnia 1 lutego 1977 roku do dnia 24 maja 1991 roku na stanowisku montera instalacji gazowych jako pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy prace te stanowią prace wykonywane w szczególnych warunkach, w związku z czym ubezpieczonemu przysługuje prawo do emerytury.

Jednocześnie ubezpieczony wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków: K. W. i S. R., na okoliczności wymienione w treści uzasadnienia, w szczególności na okoliczność, że w okres zatrudnienia odwołującego od dnia 01 lutego 1977 roku do dnia 24 maja 1991 roku w Zakładzie (...) w G.-C. na stanowisku montera instalacji gazowych stanowi pracę w szczególnych warunkach. Nadto skarżący wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z akt postępowania toczącego się w sprawach VIII U 1187/15 (dot. K. W.) i VIII U 1448/14 (dot, S. R.) w postaci wyroków Sądu Okręgowego w Gdańsku wydanych w przedmiotowych sprawach wraz z uzasadnieniami tych orzeczeń, na okoliczność jak w treści apelacji, a w szczególności zasadności odwołania oraz na okoliczność zakwalifikowania pracy na stanowisku montera instalacji gazowych w Zakładzie (...) w G.-C. jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Przy tym ubezpieczony wskazał, że potrzeba powołania się na nowe dowody z uwagi na poczynione przez Sąd Okręgowy w Gdańsku ustalenia wynikła dopiero na etapie postępowania przed Sądem II instancji. Skarżący dodał, że wnosząc odwołanie od decyzji pozwanego organu rentowego działał bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika. W konkluzji ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie jego odwołania i przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia emerytalnego, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi l instancji do ponownego rozpoznania. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującego się kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że naruszenie przez Sad Okręgowy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. wynika bezspornie z uzasadnienia wyroku. Skarżący wskazał, że Sąd I instancji stwierdził, iż wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych jedynie od dnia 01 września 1972 r., do 16 września 1972 r., tj.16 dni oraz od dnia 02 października 1972 r. do 24 listopada 1976 r., tj. 4 lata, 1 miesiąc i 23 dni). Sąd uznał, że niewątpliwie z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym z akt osobowych jak również z zeznań świadków wynika, iż ubezpieczony w okresie od dnia 02 października 1972 r. do 24 listopada 1976 r. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w charakterze mechanika samochodowego w kanałach tj. wykonywał prace wskazane w wykazie A dziale XIV póz, 16 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. To stwierdzenie w jego ocenie nie ma odzwierciedlenia w wydanym przez Sąd Okręgowy wyroku i Sąd Okręgowy powinien w tym zakresie zmienić decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a nie oddalić w całości odwołanie ubezpieczonego. Odnośnie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego ubezpieczony podniósł, że dokonana przez ten Sąd ocena dowodów w zakresie w jakim uznaje, że ubezpieczony we wskazanych okresach nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, a ponadto twierdzenia ubezpieczonego odnośnie zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy w K. nie znajdują odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym jest wadliwa i została poczyniona w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Apelujący zaznaczył, że jego twierdzenia są kompatybilne ze świadectwem pracy z dnia 12 września 1983 r., w którym wymienia się, że w okresie od dnia 08 września 1969 roku do dnia 16 września 1972 r. zajmował stanowisko ślusarza mechanika samochodowego. Dalej ubezpieczony podniósł, że Sąd l instancji dokonał również niewszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a co za tym idzie przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów prowadzącego do poczynienia ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Sąd ten bezpodstawnie bowiem przyjął, ze pracując w Zakładzie (...) w G.-C. w okresie od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r. ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy z całokształtu okoliczność, sprawy wynika, że praca jaką wykonywał ubezpieczony w przedmiotowym okresie stanowi pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczony stwierdził, że zaistniałe na gruncie niniejszej sprawy okoliczności faktyczne wskazują wszak, iż w okresie od dnia 01 lutego 1977r. do dnia 24 maja 1991r. był on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) w G. – C. i jako monter instalacji gazowych zajmował się załadunkiem butli wypełnionych gazem technicznym na samochód, dowiezieniem ich i wniesieniem do klientów w mieszkaniach, zakładach, budynkach, państwowych gospodarstwach rolnych, ośrodkach wczasowych itd., a następnie zastępowaniem pustych butli poprzez zamontowanie pełnych oraz montażem kuchenek gazowych u klientów. Ciężar butli z gazem wynosił od 21 do 27 kg. Do jego obowiązków należało również sprawdzanie stanu instalacji gazowych i szczelności zaworów gazowych. Do wykonywania tego rodzaju pracy wymagane są specjalne uprawnienia, które ubezpieczony posiadał. W związku z wykonywaniem pracy ubezpieczony otrzymywał specjalny dodatek do wynagrodzenia za pracę (tzw. szkodliwe). Zakład zapewniał mu również posiłki regeneracyjne i mleko. Dalej ubezpieczony zaznaczył, że okoliczność, iż nie przedstawił w tym zakresie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie ma tutaj żadnego znaczenia. Ubezpieczony wskazywał Sądowi niemożność uzyskania dokumentów wskazujących na jego zatrudnienie w szczególnych warunkach, a podjęte przez Sąd l instancji działania również nie odniosły rezultatów. Nie ma to jednak większego znaczenia, bowiem w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, w myśl którego w sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 04 listopada 2008 r., III AUa 3113/08). Skarżący zaznaczył, że okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach na stanowisku monter instalacji gazowych została wykazana zeznaniami D. S. i M. D., którzy byli bliskimi współpracownikami ubezpieczonego w przedmiotowym zakładzie, a którzy potwierdzili, że z tytułu wykonywanej pracy ubezpieczony otrzymywał dodatek za pracę w szkodliwych warunkach, jak również posiłki regeneracyjne oraz mleko. Zeznania tych świadków są spójne i wzajemnie się uzupełniają, a ponadto pozostają w pełnej zgodności z zeznaniami ubezpieczonego. Ubezpieczony podniósł, że błędem Sądu jest również pominięcie zeznań świadka D. S. przez Sąd przy ustaleniu stanu faktycznego, a nadto nie wskazaniu, iż Sąd nie daje tym zeznaniom wiary, podczas gdy D. S. był świadkiem ubezpieczonego w niniejszej sprawie, a jego zeznania w całości potwierdzały zeznania wnioskodawcy oraz zeznania innego świadka M. D.. Marginalnie ubezpieczony dodał, że w orzecznictwie oraz w piśmiennictwie wskazuje się na szczególne sytuacje, w których aktywność dowodowa jest obowiązkiem Sądu, np. gdy strony zmierzają do obejścia prawa, w wypadku procesów fikcyjnych oraz w razie nieporadności strony działającej bez profesjonalnego pełnomocnika, która nie jest w stanie przedstawić środków dowodowych w celu uzasadnienia swoich twierdzeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 roku, HUK 43/06). W kontekście tego skarżący zaznaczył, że na etapie postępowania przed Sądem Okręgowym działał bez pomocy fachowego pełnomocnika. Zarzucając Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego skarżący wskazał, iż Sąd dokonał błędnej wykładni art. 184 ust. 1 ustawy z dmą 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakresie w jakim przyjął, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w okresie od dnia 08 września 1969 r. do dnia 31 sierpnia 1972 r. na stanowisku mechanika samochodowego z uwagi na posiadanie przez ubezpieczonego w tym okresie statusu ucznia nie stanowi pracy w szczególnych warunkach i jako taka nie podlega uwzględnieniu do 15-letniego wymaganego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W kontekście tym ubezpieczony zwrócił uwagę, że co prawda, zgodnie z wyrażonym przez Sąd l instancji poglądem, młodociani odbywający naukę zawodu w ramach umów zawieranych z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, posiadali status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, lecz co do zasady okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił dla nich okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Podniesienia wymaga, że w myśl § 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na warunkach w mim przewidzianych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Jeżeli zatem w obowiązujących przepisach przewidziana została dla danego stanowiska - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowi ona pełny wymiar czasu pracy w rozumieniu § 2 rozporządzenia. Jeżeli więc na stanowisku pracy ucznia nauk, zawodu przewidziana została norma czasu pracy w rozmiarze 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo, to praca wykonywana w takim rozmiarze stanowi pracę w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na tym stanowisku. Sąd l instancji w okolicznościach niniejszej sprawy nie uwzględnił, że ubezpieczony świadczył pracę ucznia ślusarza mechanika zawodowego w kanałach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a dokształcanie odbywało się poza godzinami pracy w (...) Spółdzielni Pracy. W takim stanie rzeczy, skoro ubezpieczony rzeczywiście świadczył pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma podstaw do odmawiania pracy świadczonej przez ubezpieczonego w przedmiotowym okresie przymiotu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Ubezpieczony zarzucił także Sądowi I instancji dokonanie błędnej wykładni art. 184 ust. 1 i art, 32 ust. 2 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyjmując, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w Zakładzie (...) w G.-C. nie stanowi w rozumieniu tych przepisów pracy w szczególnych warunkach. Wskazać bowiem w tym miejscu należy, że wbrew stanowisku Sądu l instancji, z uwagi na wybuchowy, tudzież toksyczny charakter gazu propan-butan, praca ta stanowi pracę w szczególnych warunkach określoną w wykazie A. dziale IV. póz. 40 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 póz. 43 ze zm.), gdzie wymienia się prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. Ubezpieczony podkreślił, że w orzecznictwie niejednokrotnie zwraca się uwagę, że załadunek, rozładunek, transport i montaż butli gazowych stanowi materiał wybuchowy, a zatem zalicza się do prac magazynowych, załadunkowych, rozładunkowych, transportu oraz konfekcjonowania surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych wymienionych w wykazie A, dziale IV, póz. 40 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 póz. 43 ze zm.) . Pogląd taki wyraził między innymi Sąd Okręgowy w Siedlcach w wyroku z dnia 5 grudnia 2014 roku (sygn. IV U 571/14), w którym podkreślał, że nie ulega wątpliwości, że prace polegające na transporcie butli z gazem i na podłączaniu ich do urządzeń gazowych, a zatem w istocie na dystrybucji butli z gazem oraz gazu i dystrybutora (tankowanie samochodów) oraz napełnianie butli gazem należą do prac w szczególnych warunkach w myśl wykazu A, dział IV, poz.1l i 40 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wskazywał przy tym, że w przypadku transportu butli z gazem jako produktu wybuchowego nie istnieje wymóg, aby transport odbywał się ściśle określonym środkiem transportu np. samochodem o określonej ładowności. Wykaz A dział IV poz.40 załącznika do ww. rozporządzenia nie stawia takiego warunku, a przesłanką zaliczenia tego rodzaju pracy do pracy w szczególnych warunkach była praca w warunkach zagrożenia wybuchem. Zapatrywanie takie zostało również zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 4 lutego 2015 roku (sygn. IV U 1707/13), gdzie podkreślano, że gaz płynny używany w gospodarstwach domowych jest materiałem wybuchowym, o czym świadczą liczne doniesienia w mediach o wybuchach butli z gazem, a praca osoby zajmującej się transportem takich butli i podłączaniem ich do instalacji jest pracą niebezpieczną, wymagającą znacznej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne jak i otoczenia. Niezależnie od tego pogląd taki również wyraził Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyroku z dnia 11 sierpnia 2014 roku (sygn. akt IV U 184/14). Nadto ubezpieczony zawarł, że na gruncie identycznego stanu faktycznego, odnoszącego się do bliskiego współpracownika ubezpieczonego we wskazanym okresie, K. W., w sprawie toczącej się pod sygnaturą akt VIII U 1187/15, Sąd Okręgowy w Gdańsku przyjął, że praca montera instalacji gazowych wykonywana w Zakładzie (...) w G.-C. stanowi pracę w szczególnych warunkach określoną w wykazie A, dziale IV, poz. 40 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wcześniej podobne orzeczenie zostało (w sprawie toczącej się pod sygnaturą akt VIII U 1448/14) wydane w sprawie przyznania prawa do emerytury w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach w stosunku do S. R., również bliskiego współpracownika ubezpieczonego w Zakładzie (...) w G.-C., wykonującego pracę na takim samym stanowisku.

W podsumowaniu apelacji ubezpieczony twierdził, że spełnia wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie wcześniejszej emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem nie zawiera zarzutów skutkujących zmianą, bądź uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Przedmiotem niniejszej sprawy była kwestia, czy ubezpieczony Z. S. spełnił kumulatywnie przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2016 r., poz.887 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna).

Na wstępie wskazać należy, iż Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji, Sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776). Zaznaczenia w tym zakresie wymaga, że ubezpieczony w wywiedzionej apelacji od zaskarżonego wyroku nie kwestionował ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego i jego zarzuty sprowadzały się do oceny kwalifikacji prawnej charakteru jego pracy w czasie aktywności zawodowej przez pryzmat pracy uznawanej za pracę w warunkach szczególnych – jako jednej z niezbędnych przesłanek do nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (stosownie do przepisu § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany wiek emerytalny dla kobiet wynosi 55 lat, a dla mężczyzn – 60 lat),

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego (ust. 2 art. 184 ustawy).

Wskazać przy tym trzeba, iż pracami w warunkach szczególnych uprawniającymi do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym są wyłącznie prace na stanowiskach wymienionych w powołanym rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. i załączniku do tego rozporządzenia (§ 1 ust 1 rozporządzenia). Podkreślenia także wymaga, iż cechą niezbędną dla uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia, jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku - § 2 ust. 1 rozporządzenia.

Niespornym w sprawie było, iż wnioskodawca ukończył 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i wykazał na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 25 letni okres składowy i nieskładkowy. Sporną przesłanką pozostawała jednak kwestia legitymacji okresem 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd I instancji oddalając odwołanie ubezpieczonego uznał skarżącemu za pracę w warunkach szczególnych łącznie okres 4 lat, 2 miesięcy i 9 dni z jego aktywności zawodowej. Sąd Okręgowy zważył, że uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych należą okresy od dnia 01 września 1972 r. do dnia 16 września 1972 r. w (...) Spółdzielni Pracy w K. oraz od dnia 02 października 1972 r. do dnia 24 listopada 1976 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...), a nadto stwierdził brak podstaw do zaliczenia do stażu tego rodzaju pracy okresów od 08 września 1969 r. do 31 sierpnia 1972 r. w (...) Spółdzielni Pracy w K. (z uwagi pozostawania uczniem praktycznej nauki), od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r. w Zakładzie (...) w G. – C. (z uwagi na świadczenie pracy nie zaliczonej do pracy w warunkach szczególnych, zgodnie z cytowanym rozporządzeniem z 1983 r.)

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy trafnie uznał, że wnioskodawca nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Rozważaniom w pierwszej kolejności podlegał okres pracy skarżącego w Zakładzie (...) w G. – C., tj. od dnia 01 lutego 1977 r. do dnia 24 maja 1991 r., gdyż w przeciwnym razie nawet uwzględniając pozostałe sporne okresy pracy ubezpieczonego przypadające przed dniem 01 stycznia 1999 r. do stażu tego rodzaju nie legitymowałby się okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zakres czynności zawodowych wykonywanych przez skarżącego w tym okresie pozostawał bezsporny. Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony będąc zatrudnionym na stanowisku montera instalacji gazowych pracował w oddziale w K., który zajmował się rozwożeniem i podłączaniem butli z gazem do klientów indywidualnych. Do obowiązków skarżącego należał załadunek butli z gazem na samochód, dowiezienie jej i wniesienie do klienta, a następnie zastąpienie pustej butli przez zamontowanie pełnej. W razie potrzeby wnioskodawca zajmował się także montażem kuchenek gazowych u klientów. Wnioskodawca jeździł samochodem przeznaczonym do przewozu gazu razem z kierowcą. Ubezpieczony w apelacji nie kwestionował ustaleń faktycznych Sądu I instancji, a do tego w treści apelacji powielając ustalenia Sądu I instancji zawarł, iż zajmował się załadunkiem butli wypełnionych gazem technicznym na samochód, dowiezieniem ich i wniesieniem do klientów w mieszkaniach, zakładach, budynkach, państwowych gospodarstwach rolnych, ośrodkach wczasowych itd., a następnie zastępowaniem pustych butli poprzez zamontowanie pełnych oraz montażem kuchenek gazowych u klientów. Ciężar butli z gazem wynosił od 21 do 27 kg. Do jego obowiązków należało również sprawdzanie stanu instalacji gazowych i szczelności zaworów gazowych. Do wykonywania tego rodzaju pracy wymagane są specjalne uprawnienia, które ubezpieczony posiadał. W związku z wykonywaniem pracy ubezpieczony otrzymywał specjalny dodatek do wynagrodzenia za pracę (tzw. szkodliwe). Zakład zapewniał mu również posiłki regeneracyjne i mleko. Sąd Okręgowy analizując trafność żądania wnioskodawcy w świetle tego okresu zatrudniania uznał, iż czynności wykonywane przez skarżącego w tym okresie zatrudnienia nie odpowiadały pracy uznawanej za prace w warunkach szczególnych zgodnie z wykazem A - Dział IV poz. 11 - stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), gdzie wymieniono prace w chemii przy produkcji gazów technicznych i napełnianiu butli gazami technicznymi. Z kolei pod poz.40 wymieniono zaś prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. Sąd Okręgowy zważył, że butla z gazem propan butan używanym w gospodarstwach domowych nie jest materiałem wybuchowym i podzielił w tym kontekście stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r., II UK 214/14. Natomiast ubezpieczony nie zgadzając się z wyrokiem Sądu I instancji manifestował, że z uwagi na wybuchowy, tudzież toksyczny charakter gazu propan-butan jego praca stanowiła pracę w warunkach szczególnych określoną w wykazie A – Dziale IV, poz. 40 stanowiącego załącznik cytowanego rozporządzenia.

Wnioski wyprowadzone przez Sąd Okręgowy bezsprzecznie były trafne i zasługiwały na podzielenie przez Sąd Apelacyjny, co wykluczało przyznanie aprobaty stronie skarżącej. Tak jak słusznie zważył Sąd I instancji oceny zakresu czynności ubezpieczonego należało dokonać przez pryzmat stanowisk wymienionych w wykazie A – Dziale IV poz. 11 i 40 stanowiącego załącznik stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z pozycją 11 ww. działu za pracę w warunkach szczególnych uważa się pracę przy produkcji gazów technicznych i napełnianiu butli gazami technicznymi. W tym zakresie Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i kwalifikacji, iż ubezpieczony nie wykonywał tego rodzaju pracy, gdyż zajmował się montażem butli gazowych i kuchenek gazowych. Ubezpieczony w tym zakresie nie wystosował zarzutów. Z kolei w poz. 40 ww. działu wymieniono prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. Zasadnicza kwestia do rozstrzygnięcia kwestii spornej sprowadzała się do oceny substancji transportowanej przez ubezpieczonego w postaci gazu w butli. Tutaj Sąd I instancji dokonał prawidłowego stwierdzenia, iż butla z gazem propan butan nie jest materiałem wybuchowym, co skutkowało uznaniem, iż ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w Zakładzie (...) w G.-C. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny przechodząc do uszczegółowienia materiału transportowanego przez skarżącego w postaci gazu w butlach na wstępie podkreśla, że praca w warunkach szczególnych to w istocie określona sytuacja faktyczna, natomiast o kwalifikacji prawnej decyduje Sąd. Tak więc, przy wyrokowaniu w sprawie należało wziąć pod uwagę, że propan-butan, znany też pod nazwą LPG (skrót od ang. L. P. G.) jest uzyskiwany nie tylko jako produkt uboczny przy rafinacji ropy naftowej, ale również ze złóż gazu ziemnego, zwykle na początku uruchamiania nowego odwiertu. Nie zawsze więc można stwierdzić, że stanowi on "produkt ropy naftowej". W takiej sytuacji skarżący musiałby udowodnić, że przewożony przez niego gaz jest rzeczywiście "produktem ropy naftowej". Przede wszystkim zwrócić jednak należy uwagę na fakt, że ta mieszanina propanu i butanu ma postać gazową, ale przechowywana w pojemnikach pod niewielkim nawet ciśnieniem jest cieczą i należy do najbardziej powszechnych i wszechstronnych źródeł energii. Stosowana jest głównie jako: paliwo do zasilania różnego rodzaju urządzeń grzewczych (np. promienników gazowych, nagrzewnic), źródło zasilania domowych kuchenek gazowych, grilli gazowych, kuchenek turystycznych, taboretów gastronomicznych, paliwo silnikowe - autogaz, paliwo stosowane w czasie wykonywania prac dekarskich, instalacyjnych, obróbki i cięcia metali, paliwo w systemach kogeneracji i mikrokogeneracji, paliwo w przemysłowych procesach produkcyjnych, np. w fabrykach ceramiki, cegielniach, gaz nośny do kosmetyków w aerozolu. LPG już od 1912 r. sprzedawany był jako wygodne i bezpieczne paliwo do przenośnych kuchenek gazowych. W tym celu wykorzystuje go wiele milionów osób w Polsce i na całym świecie. Wobec tego trudno jest przyjąć za słuszne stanowisko ubezpieczonego, gdyż w przeciwnym razie należałoby stwierdzić, iż kilka milionów osób korzystających z butli gazowych lub pojemników z LPG w samochodach osobowych wykonuje pracę w szczególnych warunkach. Propan i butan są gazami palnymi, dlatego najistotniejszymi zagrożeniami stwarzanym przez ich używanie może być wybuch lub pożar. Zagrożenia te mogą występować głównie na skutek uwolnienia LPG (do poziomu kilkunastu procent w powietrzu) i jednoczesnego wystąpienia bodźca energetycznego (np. iskry, nagrzanej powierzchni, ognia), który powoduje zapłon. I w takich sytuacjach dochodzi do sytuacji, o których strona skarżąca nadmieniła m.in. na rozprawie apelacyjne w dniu 31 sierpnia 2016r. (wybuchów i pożarów w budynkach mieszkalnych), niemniej jednak ta okoliczność nie jest wystarczająca do uznania gazu w butlach za materiał wybuchowy, w myśl rozporządzenia z 1983r. Mieszaniny gazów propan i butan nie można uznać materiał wybuchowy, który został zdefiniowany w odrębnych unormowaniach. Zgodnie z art. 3 pkt 11 ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (obecny tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1100 ze zm. jako materiały wybuchowe należy rozumieć substancje chemiczne stałe lub ciekłe albo mieszaniny substancji, zdolne do reakcji chemicznej z wytwarzaniem gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku, a także wyroby wypełnione materiałem wybuchowym. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r. o sygn. akt II UK 214/14 – LEX nr 1681886, gdzie wprost zważył, że montaż butli gazowych do kuchenek u odbiorców indywidualnych nie został zaliczony do prac w warunkach szczególnych przez rozporządzenie z dnia 07 lutego 1983 r. Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 07 października 2015 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 779/14 oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 lipca 2014r. w sprawie o sygn. akt III AUa 2562/13.

Wobec tego praca skarżącego w okresie zatrudnienia w Zakładzie (...) w G. – C. (1977-1991) - tak jak słusznie zważył Sąd Okręgowy - nie mogła zostać uwzględniona do stażu pracy w warunkach szczególnych przy ustalania uprawnień do wcześniejszej emerytury. Odmiennych ustaleń Sądu Apelacyjnego nie mogły również czynić poglądy prezentowane przez Sąd Okręgowy w Siedlcach i Sąd Okręgowy w Nowym Sączu we wskazanych przez ubezpieczonego sprawach. Nadto podkreślenia wymaga, że nie można utożsamiać otrzymywania przez skarżącego dodatku do wynagrodzenia z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych, gdyż wypłacanie takich dodatków do pensji było zwykle przewidziane w układach zbiorowych pracy, przepisach branżowych i innych aktach wyższego rzędu, a dla oceny pracy w warunkach szczególnych jedyne znaczenie ma fakt, czy jest to rodzaj pracy wyszczególniony w rozporządzeniu z dnia 07 lutego 1983 r.

W świetle powyższych rozważań wyjaśnić należy, że w przypadku skarżącego bez wykazania świadczenia pracy w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia w latach 1977-1991 pozostałe okresy pracy przed 01 stycznia 1999r. były za krótkie do wykazania przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zatem bezprzedmiotowym było czynienie ustaleń odnośnie drugiego spornego okresu, w takcie którego ubezpieczony odbywał praktyczną naukę zawodu w (...) Spółdzielni Pracy w K. pomiędzy dniem 08 września 1969 r., a dniem 31 sierpnia 1972 r. Jedynie marginalnie można tylko wskazać na pogląd Sądu Najwyższego, że okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Nie jest to jednak wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wyrok z dnia 22 sierpnia 2012 r., I UK 130/12 - LEX nr 1265553).

Tym samym więc, w ocenie Sądu Apelacyjnego, trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że ubezpieczony nie wykazał przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych i w konsekwencji nie spełnił kumulatywnie wszystkich przesłanek do przyznania wcześniejszej emerytury.

Wnioski dowodowe w apelacji ubezpieczonego podlegały oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. a contrario, gdyż okoliczności, które miały zostać udowodnione zostały dostatecznie wyjaśnione. Tak jak na wstępie rozważań wskazano stan faktyczny sprawy nie budził wątpliwości i pozostawał poza sporem stron, a istota sprawy sprowadzała się do oceny kwalifikacji prawnej.

Nie mógł się również ostać zarzut ubezpieczonego o naruszeniu przez Sąd Okręgowy art. 477 ^{14 §} 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nie dokonanie zmiany w części zaskarżonej decyzji organu rentowego z uwagi na uznaniu przez Sąd I instancji części okresu zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych, tj. 4 lat, 2 miesięcy i 9 dni. Regułą pozostaje to, że w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego, jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu ubezpieczeń społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 1999 r. II UZ 52/99 OSNAPiUS 2000/15 poz. 601). Decyzja organu rentowego zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem i celem jest ustalenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub ich wysokość. Ubezpieczony przedstawia w nim wszelkie okoliczności wiążące się z warunkami stawianymi przez ustawę dla przyznania lub ustalenia wysokości świadczenia. W późniejszym postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu ubezpieczeń społecznych, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, sąd nie rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji. Zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia, a stosowanie do § 2 tego art. w przypadku uwzględnienia odwołania Sąd zmienia w całości lub w części zaskarżoną decyzję organu rentowego (…) i orzeka co do istoty sprawy. Skoro więc Sąd I instancji zważył, iż nie ma podstaw do uwzględnienia odwołania ubezpieczonego, to zasadnym było oddalenie odwołania. Dodatkowo w kontekście zarzutów podniesionych w apelacji należy wskazać, że słusznie zauważył ubezpieczony, iż Sąd Okręgowy przy wyrokowaniu pominął zeznania świadka D. S., co wynika z braku odniesienia się do jego zeznań w uzasadnieniu orzeczenia, niemniej jednak podkreślenia wymaga, iż ta okoliczność nie mogła skutkować podważeniem wyroku I instancji. Sąd Apelacyjny jeszcze raz podkreśla, że stan faktyczny pomiędzy stronami co do charakteru pracy ubezpieczonego w czasie jego aktywności pozostawał bezsporny, a świadek ten miał jedynie potwierdzić stanowisko ubezpieczonego, które zyskało walor wiarygodności Sądu.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia sprawy prawidłowo ustalił stan faktyczny i dokonał trafnej jego oceny prawnej, której nie wzruszają podniesione w apelacji zarzuty, a zatem zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe, na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Maria Sałańska – Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejwski