Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił przedmiotową decyzję i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz M. O. (1) kwotę 4.300,71 zł. tytułem odsetek od wypłaconego po terminie zasiłku chorobowego za okres od 1 grudnia 2013 r. do 27 kwietnia 2014 r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 28 kwietnia 2014 r. do 26 kwietnia 2015 r. Ponadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz M. O. (1) kwotę 180 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za I instancję oraz 90 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie M. O. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 7 lipca 2015 r. odmawiającej prawa do odsetek od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od 1 grudnia 2013 r. do 27 kwietnia 2014 r. oraz zasiłku macierzyńskiego wypłaconego za okres od 28 kwietnia 2014 r. do 26 kwietnia 2015 r.

Od powyższego wyroku apelację wniosła wnioskodawczyni.

Wyrokiem z dnia 3 marca 2016 roku w sprawie VII Ua 20/16 Sąd Okręgowy w Łodzi uchylił wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 8 grudnia 2015 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu za II instancję

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił przedmiotową decyzję i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz M. O. (1) kwotę 4.300,71 zł. tytułem odsetek od wypłaconego po terminie zasiłku chorobowego za okres od 1 grudnia 2013 r. do 27 kwietnia 2014 r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 28 kwietnia 2014 r. do 26 kwietnia 2015 r. Ponadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz M. O. (1) kwotę 180 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za I instancję oraz 90 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Decyzją z dnia 4 lutego 2014 r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. O. (1) nie podlega od dnia 1 września 2013 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik firmy (...). W związku z powyższym, decyzjami z dnia 7.02.2014r., 25.02.2014r., 21.03.2014r., 23.04.2014r., 27.05.2014r. i 6.08.2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2013r. do dnia 29 kwietnia 2014r., zasiłku macierzyńskiego od 28 kwietnia 2014r. do 14 września 2014r., dodatkowego zasiłku macierzyńskiego za okres od 15 września 2014r. do 26 października 2014r., zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego od 27 października 2014r. do 26 kwietnia 2015r.

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi w sprawie VIII U 1019/14, rozpoznając odwołanie od decyzji z dnia 4 lutego 2014r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż ustalił że M. O. (1) jako pracownik zatrudniony na umowę o pracę w firmie (...) G. C. (1) z siedzibą w Ł. podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 września 2013r. Sąd ustalając stan faktyczny oparł się na złożonych dokumentach oraz zeznaniach świadka P. G. oraz odwołujących się. Pozwany odebrał powyższy wyrok w dniu 6 marca 2015r..

Decyzją z dnia 8 kwietnia 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. uchylił decyzje z dnia 7.02.2014r., 25.02.2014r., 21.03.2014r., 23.04.2014r., 27.05.2014r. i 6.08.2014r. i przyznał wnioskodawczyni prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2013r. do dnia 27 kwietnia 2014r., zasiłku macierzyńskiego za okres od 28 kwietnia 2014r. do 14 września 2014r., dodatkowego zasiłku macierzyńskiego za okres od 15 września 2014r. do 26 października 2014r. i urlopu rodzicielskiego za okres od 27 października 2014r. do 26 kwietnia 2015r. W dniu 16 kwietnia 2015r. pozwany wypłacił należne zasiłki za powyższy okres.

W związku z zatrudnieniem wnioskodawczyni organ rentowy przeprowadził kontrolę w firmie (...). C.. G. C. udostępnił akta osobowe, faktury sprzedażowe podpisywane przez wnioskodawczynię, potwierdzenia transportowe (...) podpisywane przez wnioskodawczynię i wyceny przez nią robione. Pracownik ZUS przejrzał akta osobowe wnioskodawczyni i poinformował, że jeśli będzie taka potrzeba to zgłosi się po okazane dokumenty.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (teks jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 267 ze zm.) płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków.

Organ rentowy wypłacił wnioskodawczyni zasiłek chorobowy oraz macierzyński z tytułu zatrudnienia u G. C. w terminie nieprzekraczającym 30 dni od daty wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, na mocy którego ustalono, że w spornym okresie M. O. podlegała ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek G. C..

Sąd przywołał przepis art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442) wedle którego, jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Zgodnie z art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez strony.

Pismem z dnia 18 września 2015 roku, organ rentowy został pouczony o treści w/w przepisu, jak również o treści art. 162 k.p.c., art. 217 § 1, 2 i 3, art. 229 i 230 k.p.c..

Sąd meriti podniósł, że organ rentowy nie złożył jakichkolwiek twierdzeń ani wniosków dowodowych na okoliczność braku odpowiedzialności za wypłatę świadczeń po terminie. W odpowiedzi na odwołanie wskazano ogólnikowo, że organ rentowy oparł się na materiale dowodowym zebranym w trakcie przeprowadzonej kontroli. Nie wnioskowano o przeprowadzenie dowodu z akt tej kontroli, ewentualnie przesłuchania pracowników wykonujących kontrolę na okoliczność jakie dokumenty były udostępniane organowi rentowemu. Do akt rentowych nie zostały złożone żadne dokumenty dotyczące tej kontroli. Organ rentowy, najpóźniej w odpowiedzi na odwołanie winien konkretnie wskazać brak jakich dowodów uniemożliwił mu pełną ocenę okoliczności związanych z podjęciem pracy przez M. O. oraz udowodnić, że nie miał do nich dostępu w czasie kontroli. Takie twierdzenia pozwoliłyby na zakreślenie pomiędzy stronami osi sporu. Nie wskazanie konkretnych dowodów, których brak zdaniem organu rentowego nie pozwolił na wydanie decyzji przyznającej świadczenia, nie daje Sądowi podstawy do poszukiwania ich we własnym zakresie. W ten sposób Sąd stałby się bowiem rzecznikiem jednej ze stron (pozwanej), a nie arbitrem rozstrzygającym spór, co sprzeciwia się zasadzie bezstronności.

Ustalenia faktyczne – dokonane przez Sąd na skutek inicjatywy dowodowej strony odwołującej się - pozwoliły natomiast na stwierdzenie, że w toku kontroli pracodawca wnioskodawczyni udostępniał kontrolującym wszelkie materiały, w tym dowody świadczenia przez nią pracy, ale zostały one potraktowane wybiórczo przez pracownika ZUS.

Sąd Okręgowy w Łodzi wydając wyrok w dniu 29 stycznia 2015 r. oparł się w głównej mierze na dokumentach. W tego typu sprawach dowód z dokumentów ma nawet istotniejsze znaczenie niż zeznania świadków, które ze względu na charakter i istotę tego typu spraw mogą być tendencyjne i fałszywe. To właśnie dokumenty oraz zasady doświadczenia życiowego mają zasadnicze znaczenie, a nie zeznania świadków, często spokrewnionych lub powiązanych towarzysko. Na podstawie uzasadnienia Sądu Okręgowego Sąd merita uznał, że organ rentowy miał możliwość zgromadzenia materiału dowodowego, wystarczającego do należytej oceny sprawy. W każdym razie pozwany nie przedstawił i nie uargumentował żadnych twierdzeń przeciwnych.

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Powyższy orzeczenie w całości zaskarżył organ rentowy.

W apelacji zgłoszony został zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 85 ust. w związku 118 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t. jedn. Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i ustalenie, że ubezpieczonej przysługuje prawo do odsetek od wypłaconego zasiłku chorobowego za okres od 01.12.2013r. do 27.04.2014r oraz zasiłku macierzyńskiego za okres 28.04.2014r. do 26.04.2015r., w kwocie 4.300,71 zł.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że opóźnienie w wypłacie w/w świadczeń jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. Sąd przeprowadzając własne postępowanie dowodowe, uzyskał dowody niedostępne organowi rentowemu w postaci zeznań świadków i w znacznej mierze na tej podstawie wydał wyrok. A zatem wystąpiły tu nowe okoliczności, które nie były znane organowi rentowemu. W takiej sytuacji, organ rentowy słusznie dokonał wypłaty należnego zasiłku bez odsetek, gdyż wypłata zasiłku nastąpiła w ciągu 30 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę wyroku przez oddalenie odwołania M. O. (1).

W dniu 9 sierpnia 2016 roku pełnomocnik wnioskodawczyni złożył odpowiedź na apelację wnosząc o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1442) jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ustalił w terminie prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W myśl art. 118 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS (t. jedn. Dz. U. z 2009 roku, nr 3153, poz. 1227 ze zm.) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia i jego wysokości oraz dokonuje wypłaty w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zgodnie zaś z art. 118 ust. 1a powołanej ustawy w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Przywołać należy utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie, w interesie ubezpieczonych, interpretujące przepis art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w ten sposób, że aby stwierdzić, iż organ rentowy wypłacając świadczenie z opóźnieniem nie ponosi za to opóźnienie odpowiedzialności, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie przesłanki spełnienia określonego świadczenia nie były udowodnione, a zatem ZUS nie mógł jednoznacznie stwierdzić nabycia prawa do określonego świadczenia.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 kwietnia 2009 roku, I UK 345/08 (LEX nr 551000) przyjął, że jeżeli dla stwierdzenia uprawnień do świadczenia wymaga się wydania decyzji, termin do jej wydania biegnie od daty wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, co dotyczy także ponownego ustalenia prawa do świadczenia. Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza dokonanie czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę.

Zdaniem Sądu Okręgowego o błędzie organu rentowego można mówić przede wszystkim w przypadku błędu w wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa. Natomiast błąd w ustaleniach faktycznych może uzasadniać obowiązek wypłaty odsetek tylko wówczas, jeżeli jest on skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych, tj. wówczas, gdy organ rentowy nie wyjaśnił wszystkich okoliczności sprawy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków mimo, że wyjaśnienie takie – z wynikiem pozytywnym dla ubezpieczonego – było możliwe.

W sytuacji, w której przyznanie prawa do świadczenia następuje na skutek ustaleń faktycznych sądu, dla stwierdzenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie, konieczne jest wykazanie, iż w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. Ocena ta musi być dokonana przy uwzględnieniu okoliczności czy organ rentowy - w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków - poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym była uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu z uwagi na obowiązujące w postępowaniu przed tym organem ograniczenia dowodowe, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. wyrok z dnia 21 kwietnia 2009 roku, I UK 345/08). Należy mieć na względzie, że w postępowaniu przed organem rentowym dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Takie ograniczenia nie występują natomiast w procedurze cywilnej, w której okoliczności sporne mogą być wykazywane wszelkimi dowodami. W kontekście prawa do odsetek istotne jest więc stwierdzenie czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków w konkretnym przypadku podjął określone działania zmierzające do ustalenia prawa i wyjaśnienia związanych z tym okoliczności faktycznych (por. wyroki S.N. z dnia 21 września 1999 roku, II UKN 109/99, OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 903 oraz z dnia 9 marca 2001 roku, II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 501).

Zauważyć należy, że według apelującego zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym była uzasadniona ustaleniami faktycznymi, które nie były i nie mogły być mu znane, bo zostały dokonane na podstawie dowodów niedostępnych temu Zakładowi. Skarżący wskazał, że Sąd Okręgowy w sprawie VIII U 1019/14 przeprowadził własne postępowanie dowodowe, uzyskał dowody niedostępne organowi rentowemu w postaci zeznań świadków i w znacznej mierze na tej podstawie wydał wyrok. Sąd II instancji zauważa, że w postępowaniu przed Sądem Okręgowym dopuszczony został dowód z zeznań zaledwie jednego świadka - P. G. oraz wnioskodawców tj. M. O. (1) i G. C. (1). Dominującą część dowodów dających podstawę do wydania wyroku przez Sąd Okręgowy stanowiły natomiast dokumenty w postaci: umowy o pracę i aneksów do umowy o pracę, karty szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, pisemnego zakresu obowiązków, list płac, list obecności, faktur VAT, wydruków wycen, wydruków przyjęcia towaru, wydruku ogłoszeń dotyczących poszukiwania nowego pracownika, umowy o pracę z nowym pracownikiem M. T.. Świadek oraz wnioskodawcy jedynie potwierdzili w postępowaniu odwoławczym dane wypływające ze wskazanych dokumentów. Były to zatem dane, które organ rentowy mógł pozyskać w czasie przeprowadzonej w zakładzie (...) kontroli. Przy czym ZUS – na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy - nie wnioskował o przeprowadzenie dowodu z akt tej kontroli, ewentualnie przesłuchania pracowników wykonujących kontrolę na okoliczność jakie dokumenty były udostępniane organowi rentowemu. Przyjąć zatem należy – w przypadku braku wykazania okoliczności przeciwnej – że wszelka dokumentacja, którą dysponował Sąd Okręgowy była również dostępna do organu rentowego. Skarżący nie wykazał przy tym, że został pozbawiony wglądu do całości dokumentacji dotyczącej zatrudnienia M. O. (1) przez G. C. (1). Bierna postawa strony w żadnym wypadku nie upoważniała Sądu do poszukiwania dowodów z własnej inicjatywy. To organ rentowy był zobowiązany wykazać jakie braki w dokumentacji nie pozwoliły na wydanie pozytywnej decyzji. W tej sytuacji poprzestanie przez apelanta na przedstawieniu własnego stanowiska bez wsparcia go konkretnymi dowodami powodowało, że nie było możliwe przychylenie się do niego w sposób bezkrytyczny i arbitralny. Oznacza to, że zabrakło po stronie pozwanej wymaganej aktywności dowodowej niezbędnej do wykazania zgłoszonych twierdzeń. Sąd Okręgowy zwraca ponadto uwagę, że z mocy art. 180 k.p.a. organ rentowy zobowiązany jest przed rozstrzygnięciem sprawy wyjaśnić ją wszechstronnie i to z udziałem zainteresowanego, który w każdym stadium postępowania musi mieć zapewniony czynny udział (art. 10 k.p.a..), a przed wydaniem decyzji umożliwić mu wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Jeżeli jakieś kwestie nasuwały wątpliwości czy też były braki w dokumentacji pracodawcy wnioskodawczyni organ rentowy mógł zwrócić się do zainteresowanych tj. M. O. (1) i G. C. (1) o wyjaśnienie akcentowanych kwestii. Zakład nie wykazał, aby nie miał dostępu do dokumentacji, która została przedstawiona Sądowi Okręgowemu w sprawie VIII U 1019/14. Oznacza to, że w chwili kontroli ZUS dysponował już takim materiałem dowodowym, który nie pozwalał na wyłączenie wnioskodawczyni z ubezpieczenia społecznego. Natomiast fakt nieskorzystania ze wskazanej dokumentacji nie może obecnie obarczać ujemnymi konsekwencjami wnioskodawczynię.

Reasumując uznać należy, że opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność. Rozstrzygnięcie Sądu meriti jest prawidłowe, gdyż znajduje podstawy w okolicznościach sprawy.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił apelację organu rentowego, jako bezzasadną.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 w zw. § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800).

Przewodniczący Sędziowie

E.W.