Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy Z. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 września 2015 r. sygn. akt VIII U 2267/13

I.  z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje Z. K. emeryturę od dnia 13 lipca 2013 r.,

II.  stwierdza, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. na rzecz Z. K. kwotę 225 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt III AUa 1883/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 września 2015r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie Z. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. odmawiającej mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Jak wskazał Sąd Okręgowy, bezsporne było, iż Z. K. w dniu (...) ukończył 60 lat życia, a na dzień 1 stycznia 1999r., udowodnił 26 lat, 5 miesięcy i 27 dni ogólnego stażu pracy, w tym 25 lat, 11 miesięcy okresów składkowych oraz 6 miesięcy i 27 dni okresów nieskładkowych. Organ rentowy uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okres 6 lat i 8 miesięcy, w tym okres pracy od 8 grudnia 1982r. do 6 września 1984r., na stanowisku zbrojarza w (...) S.A., okres od 1 października 1985r. do 30 kwietnia 1989r., na stanowisku spawacza elektrycznego w Przedsiębiorstwie (...) w O. i okres od 1 maja 1989r. do 31 sierpnia 1990r., na stanowisku metalizatora natryskowego w Przedsiębiorstwie (...) w O.. Wnioskodawca wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku otwartego funduszu emerytalnego – za pośrednictwem ZUS – na dochody budżetu państwa.

Sąd pierwszej instancji ponadto ustalił, iż w okresie od 26 listopada 1976r. do 31 lipca 1980r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...), jako operator węzła betoniarskiego, zaś od 1 sierpnia 1980r. do 30 listopada 1982r. w (...) Przedsiębiorstwie (...). jako zbrojarz. W tym w okresie od 29 marca 1982r. do 15 września 1982r., przebywał na budowie eksportowej w W.. Od 5 sierpnia 1991r. do 31 sierpnia 1991r. i od 27 kwietnia 1992r. do 12 czerwca 1992r. był zatrudniony również, jako zbrojarz w Przedsiębiorstwie (...)Sp. z o.o. W okresie od 2 września 1991r. do 14 kwietnia 1992r. wnioskodawca pracował na budowie eksportowej w Przedsiębiorstwie (...)w S.. Następnie od 5 listopada 1993r. do 31 marca 1994r. oraz od 1 kwietnia 1994r. do 30 kwietnia 1994r., Z. K. był zatrudniony w Zakładzie (...), jako spawacz. Od 6 maja 1994r. do 5 października 1994r. wnioskodawca pracował w (...) S.A. w W. na budowie eksportowej na stanowisku mechanika sprzętu. Od 9 listopada 1994r. do 31 sierpnia 1995r., w Przedsiębiorstwie (...) w C. na stanowisku spawacza. Od 5 września 1995r. do 31 grudnia 1998r., ubezpieczony był zatrudniony w (...) Sp. z o.o., jako mechanik sprzętu. W świetle dalszych ustaleń Sądu Okręgowego, praca Z. K., jako operatora węzła betoniarskiego w (...)Przedsiębiorstwie (...)polegała na obsłudze maszyny – za szybą, przy komputerze, w pomieszczeniu odrębnym od hali, w której fizycznie mieszano beton. Mieszanie cementu i wody było zautomatyzowane. Podczas pracy w Zakładzie (...), jako spawacz, odwołujący się nie otrzymywał dodatku pieniężnego za pracę w szczególnych warunkach, jednakże pracownikom były wydawane rękawice i fartuchy ochronne, maski spawalnicze, mleko. Z. K. wykonywał pracę zbrojarza i spawacza jednocześnie. W (...) S.A. odwołujący się pracował, jako operator urządzeń grzewczych i zajmował się rozładunkiem asfaltu i podgrzewał asfalt, a w (...) – smołę. Odbywało się to w sposób zdalny – odwołujący się sterował maszyną, nieznajdującą się w jej bezpośrednim sąsiedztwie.

Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania świadków nie były kompletne i spójne. Większość świadków zeznała, że faktycznie pracowali z odwołującym się, ale nie widzieli go bezpośrednio przy pracy. Świadek P. M. zeznawał odnośnie charakteru pracy na węźle betoniarskim, i zeznał, że ta praca była w całości zmechanizowana. Świadek M. S. (1) potwierdził, iż charakter pracy na węźle betoniarskim faktycznie polegała na obsłudze przycisków. Świadek K. S. nie posiadał informacji, co do całego okresu pracy odwołującego się, zeznał, że były takie momenty, że mógł obserwować pracę odwołującego się, jako spawacza i dotyczy to okresu 1993-1994r. Zeznania świadków Z. G. i A. S. dotyczą lat 1994-1995 i są wzajemnie sprzeczne. Z. G. zeznał, iż odwołujący się pracował tylko, jako spawacz a świadek A. S., że odwołujący się pracował równocześnie jako zbrojarz i jako spawacz. Zeznania świadków M. S. (2) i G. K. zdaniem Sądu są bardzo ogólnikowe i wybiórcze. Wyjaśnienia samego odwołującego się potwierdziły natomiast, iż prace związane z węzłem betoniarskim, grzaniem smoły były pracami w całości zmechanizowanymi, polegającymi na operowaniu przyciskami przy pulpicie. Sąd Okręgowy ocenił, iż całość materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu nie pozwala na kategoryczne i jasne określenie, czy odwołujący się przepracował, co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach. Zeznania świadków częściowo nie pokrywają się z dokumentami. Również dokumenty zawierają sprzeczne informacje. W świadectwie pracy w szczególnych warunkach z 14 czerwca 2013r., wymieniono stanowisko maszynisty zespołów maszyn do rozściełania mas bitumicznych i mas betonowych, chociaż ze świadectwa pracy z 10 grudnia 2001r., wynika stanowisko mechanika sprzętu. Z kolei według świadków odwołujący się obsługiwał maszynę do podgrzewania asfaltu oraz zajmował się ładowaniem masy bitumicznej na samochody. Z dokumentów wynika również, iż w zakładzie (...) S.A. Z. K. pracował, jako mechanik sprzętu, choć w świadectwie pracy powołano, jako pozycję z wykazu A stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3, 5 tony. Wszelkie powyższe rozbieżności w ocenie Sadu pierwszej instancji i nie pozwoliły na jednoznaczne ustalenie czasu pracy odwołującego się w szczególnych warunkach.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy ocenił, iż odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Wskazał, iż zgodnie z art. art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Zgodnie z § 4 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DZ.U z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie „A” nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Emerytura, o której mowa powyżej, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego Sąd wskazał, iż w postępowaniu przez sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Zdaniem Sądu, zebrany materiał dowodowy nie pozwolił na kategoryczne stwierdzenie, czy odwołujący się przez okres, co najmniej 15 lat pracował w szczególnych warunkach. Stanowiska zajmowane przez odwołującego się muszą wprost odpowiadać stanowiskom ujętym w wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów. Zdaniem Sądu nazwy stanowisk nie muszą dokładnie odpowiadać nazwom znajdującym się w wykazie, jednakże zakres wykonywanej pracy powinien być taki sam. Tymczasem odwołujący się zajmował stanowiska, których w żaden sposób nie można zaklasyfikować pod jedną z pozycji wykazu. Prace przy podgrzewaniu asfaltu i przy mieszaniu betonu nie odbywały się w szczególnych warunkach, gdyż były wykonywane w sposób zautomatyzowany, a odwołujący się kontrolował pracę maszyn w oddzielonym pomieszczeniu. Faktycznie praca odwołującego się sprowadzała się do obsługi pulpitu w oddzielnym pomieszczeniu. Pozostałe okresy pracy również nie zostały w sposób dostateczny i wiarygodny udowodnione. Tym samym w ocenie tego Sądu odwołujący się nie spełnił wszystkich niezbędnych warunków do przyznania mu wcześniejszej emerytury, o której mowa w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 ust.1 pkt. 1 i 3 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W apelacji wnioskodawca zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że nie udowodnił on w sposób dostateczny pracy w szczególnych warunkach wspornym okresach od 26 listopada 1976r. do 31 lipca 1980r., od 1 sierpnia 1980r. do 30 listopada1982r., od 5 sierpnia 1991r. do 31 sierpnia 1991r., od 2 września 1991r. do 14 kwietnia 1992r., od 5 listopada 1993r. do 30 kwietnia 1994r., od 6 maja 1994r. do 5 października 1994r., od 9 listopada 1994r. do 31 sierpnia 1995r. i od 5 września 1995r. do 31 grudnia 1998r., podczas gdy z zeznań świadków i wnioskodawcy wynika, iż wykonywał wówczas stale i w pełnym wymiarze prace, które można zakwalifikować wykazu A stanowiącego załącznik powołanego rozporządzenia. Apelujący podniósł także zarzut naruszenia prawa materialnego tj. § 2 ust 1 rozporządzenia Rady Ministrów 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez przyjęcie przez Sąd, iż praca wnioskodawcy w okresach od 26 listopada 1976 do 31 lipca 1980r., od 6 maja 1994r. do 5 października 1994r. i od 5 września 1995r. do 31 grudnia 1998r. nie była pracą w warunkach szczególnych, bowiem wiązała się „obsługą guzika”, w sytuacji gdy wymagała stałego nadzoru nad procesem produkcji betonu kruszywowego i asfaltu i wymagała stałego wykonywania wielu czynności bezpośrednio w hali produkcyjnej. Apelujący odwołał się do zeznań świadków, z których wynika, że wnioskodawca mimo zautomatyzowanego procesu produkcji betonu i asfaltu oprócz obsługi urządzeń sterowniczych wykonywał „ręcznie” szereg innych czynności. Zdaniem apelującego, jako operator węzła betoniarskiego w okresie od 26 listopada 1976r. do 31 lipca 1980r. wykonywał pracę wskazaną dziale V poz. 15 „prace przy produkcji betonu kruszywowego” załącznika A do powołanego rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Skarżący wnosił zatem o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji i przyznanie mu emerytury oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny w oparciu o dowody zgromadzone w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji oraz przeprowadzony przed Sądem Apelacyjnym dowód z uzupełniającego przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony ustalił, iż (...) Przedsiębiorstwo (...), w którym wnioskodawca zatrudniony był na stanowisku operatora węzła betoniarskiego w okresie od 29 listopada 1976r. do 31 lipca 1980r. zajmowało się produkcją betonu kruszywowego, a następnie półfabrykatów betonowych dla potrzeb budownictwa. Mimo zautomatyzowanej produkcji betonu obsługa węzła betoniarskiego wymagała od wnioskodawcy wykonywania szeregu czynności fizycznych, poza obsługą pulpitu sterowniczego i sterowaniem procesem ważenia oraz dozowania poszczególnych składników do produkcji betonu. W szczególności przy pomocy węża uzupełniał wodę do produkcji betonu, dolewał środki chemiczne tzw. zmiękczacze oraz środki przeciwdziałające zamarzaniu. Ręcznie też, przy pomocy młotka „podbijał zasuwę ”, która często zacinała się podczas wylewania betonu. Był jedynym pracownikiem obsługującym proces produkcji węzła betoniarskiego. Inni pracownicy wykonywali prace na odrębnej hali, znajdującej się obok węzła betoniarskiego, polegające wykonywaniu gotowych już elementów betonowych.

/ dowód: zeznania świadków: P. M. 00: 20: 25, M. S. (1) 00: 45: 47, przesłuchanie wnioskodawcy 00:01:36/

Pracując w (...) Sp. z o.o. w okresie od 5 września 1995r. do 31 grudnia 1998r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył prace w wytworni mas bitumicznych, przy produkcji asfaltobetonu. Przede wszystkim wykonywał czynności operatora urządzeń grzewczych, zajmując się rozładunkiem i przepompowywaniem oraz podgrzewaniem asfaltu. Do jego zadań należało utrzymanie odpowiedniej temperatury asfaltu, a ponadto sterował wypuszczaniem gotowej masy bitumicznej na samochody i pomagał kierowcy w zakładaniu plandeki przykrywającej masę bitumiczną. Oprócz pracy operatora urządzeń grzewczych, w mniejszym zakresie, najczęściej pracując w godzinach nadliczbowych, wykonywał czynności „mechanika otaczarni”, które polegały na usuwaniu bieżących usterek i awarii urządzeń produkcyjnych otaczarni (np. wymianie sit, odpowietrzaniu pompy), stanowiącej element ciągu technologicznego. Były to sporadyczne i krótkotrwałe naprawy, bowiem wytwórnia masy bitumicznej dysponowała wówczas nowymi, niemieckimi urządzeniami, które rzadko ulegały awariom. Często też ręcznie otwierał zasuwy, aby można było wlać asfalt dowożony z zewnątrz oraz ręcznie dokręcał te zasuwy. Wnioskodawca w razie potrzeby, sporadycznie wykonywał prace spawalnicze.

/ dowód: akta osobowe wnioskodawcy – pismo wnioskodawcy z dnia 16 sierpnia 1999r. k.80, zeznania świadków G. K. k 161 i M. S. (2) k 141, przesłuchanie wnioskodawcy w charakterze strony 00:01:36/

W ocenie Sądu Apelacyjnego zeznania w/w świadków mimo, dostrzeżonego przez Sąd Okręgowy braku precyzji – zrozumiałego jednak z uwagi na znaczny upływ czasu - i pewnej ich ogólnikowości, wynikającej z zawodnej pamięci przy odtwarzaniu zdarzeń sprzed kilkunastu lat, w powiązaniu z bardziej dokładnymi relacjami wnioskodawcy oraz dowodami z dokumentów zalegających w aktach osobowych, pozwalały odtworzyć logiczny i zgodnych z doświadczeniem życiowym obraz okoliczności, wystarczający dla dokonania procesu subsumcji, w szczególności do zakwalifikowania prac wykonywanych przez ubezpieczonego pod jedną z pozycji wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia z 7 lutego 1983r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki uprawniające go do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U.2016.887) w zw. z treścią § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), a w szczególności czy legitymuje się on wymaganym co najmniej 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Na mocy art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 tej ustawy, emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a zatem przepisów powołanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy uznał za udowodniony przez wnioskodawcę jedynie okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 6 lat i 8 miesięcy. Wnioskodawca wskazywał na kilka dodatkowych okresów, w których miał świadczyć pracę wymienioną w załączniku A do powołanego rozporządzenia. Spośród tych spornych okresów, niektóre są na tyle długie, że bez ich uwzględnienia nie jest możliwym wykazanie wymaganych na dzień 1 stycznia 1999r. 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Pierwszy ze spornych okresów dotyczył pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...)od 26 listopada 1976r. do 31 lipca 1980r. na stanowisku operatora węzła betoniarskiego. Dokumenty zalegające w aktach osobowych z tego okresu pozwalają jedynie na ustalenie nazwy stanowiska pracy i przy braku pisemnego zakresu czynności, ustalenia dotyczące konkretnych czynności wykonywanych na tym stanowisku miały opieracie w osobowych źródłach dowodowych. Sąd pierwszej instancji ustalił, iż produkcja betonu odbywała się w sposób zautomatyzowany, a wnioskodawca zasadniczo wykonywał czynności za pulpitem sterowniczym. Sąd ten jednak pominął swych ustaleniach wskazywane przez niektórych świadków ( M. S. (1)) inne jeszcze czynności wnioskodawcy związane z obsługą węzła betoniarskiego, a wymagające wykonywania bezpośrednich prac fizycznych ( np. ręczne otwieranie zasuwy). Przekonywujący i logiczny obraz czynności jakie opisywał sam wnioskodawca w trakcie uzupełniającego przesłuchania w charakterze strony przed Sądem Apelacyjnym koresponduje z zeznaniami świadków. W ocenie Sądu drugiej instancji, przy takim obrazie czynności wykonywanych na tym stanowisku Sąd Okręgowy błędnie uznał, iż praca ta nie może być zakwalifikowana pod pozycją 15 działu V, czyli do „prac przy produkcji betonu kruszywowego”. Zdaniem bowiem Sądu pierwszej instancji decydujące znaczenie dla odmowy uznania tego okresu ma to, że wnioskodawca wykonywał pracę przede wszystkim przy pulpicie sterowniczym, gdyż produkcja w dużej mierze była zautomatyzowana. Tymczasem z powołanego przepisu nie wynika, aby dotyczył on jedynie pracy fizycznej, wykonywanej bezpośrednio przy produkcji betonu kruszywowego. Zaznaczyć należy, iż produkcja betonu kruszywowego jest czym innym niż wykonanie elementów czy półfabrykatów betonowych, a wyprodukowany wcześniej beton jest dopiero w tworzywem z którego wykonuje się określone elementy betonowe. Przede wszystkim trzeba zauważyć, iż już momencie tworzenia Wykazu A do powołanego rozporządzenia, produkcja betonu była znacznie zautomatyzowana, a zakłady produkujące beton na skalę przemysłową posiadały w dużej mierze zautomatyzowane linie produkcyjne, jak w analizowanym w przedmiotowej sprawie przypadku. Trudno sobie przecież wyobrazić, iż przemysłowa produkcja betonu odbywała się w ten sposób, że pracownicy fizycznie, przy pomocy tylko narzędzi(np. łopat) mieszali poszczególne składniki. Skoro prawodawca mając pełną świadomość jak odbywa się produkcja betonu na skalę przemysłową, uznał za prace w warunkach szczególnych „prace przy produkcji betonu kruszywowego”, to należy przyjąć, że wszystkie prace wykonywane w tzw. betoniarniach, które funkcjonalnie związane były z produkcją betonu są zaliczane do takich prac. Nie ma podstaw, aby nie kwalifikować w ten sposób tej części pracy wnioskodawcy, która polegała na bezpośrednim sterowaniu urządzeniami produkcyjnymi tylko dlatego, że pracodawca z uwagi na niezwykłe trudne warunki pracy wydzielił specjalne pomieszczenie, z którego wnioskodawca obserwując proces technologiczny, mógł tym procesem sterować (np. poprzez dozowanie odpowiednich składników), a w razie konieczności interwencyjnie podejmować określone czynności („podbijać zasuwę”, dolewać wodę) już bezpośrednio przy samej linii technologicznej. Należy zauważyć, iż w powołanym wykazie, jeżeli prawodawca chce ograniczyć prace w warunkach szczególnych tylko do niektórych, najważniejszych i najbardziej uciążliwych prac, to wprowadza dodatkowe warunki. Często w takich sytuacjach, zawężając zakres tych prac wskazuje, że chodzi o pewne czynności wykonywane „bezpośrednio”, a więc nie wszystkie prace związane z danym procesem produkcyjnym (np. Dział VIII poz. 13, Dział X poz.8 i poz. 9, Dział X poz.15, Dział XI poz. 3, Dział XIV poz. 9). W sytuacji, gdy prawodawcy chodzi wyłącznie o czynności fizyczne, wykonywane „ręcznie”, a więc z wyłączeniem jakiejkolwiek automatyzacji produkcji, używa wprost określenia „ręcznie” (np. Dział VI poz. 5 i poz. 8 , dział X poz. 14). Wskazując pod pozycją 15 działu V „prace przy produkcji betonu kruszywowego”, prawodawca nie zawęził w taki sposób zakresu tych prac. Skoro musiał zakładać przynajmniej częściowo automatyzowany proces produkcji betonu i nie ograniczył w tej pozycji prac do pewnych tylko czynności, należy przyjąć, iż wszystkie czynności wnioskodawcy, zarówno przy pulpicie sterowniczym jak i opisane wyżej inne czynności, (w tym wymagające pracy fizycznej wykonywane przy obsłudze węzła betoniarskiego), są pracami „przy produkcji betony kruszywowego ”, wskazanymi pod tą pozycją wykazu.

Kolejny, istotny i sporny okres dotyczył prac w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 1 sierpnia 1980r. do 30 listopada 1982r. Warto podkreślić, iż analiza wszystkich dokumentów dotyczących tego okresu zalegających w aktach osobowych (k. 78), świadectwa pracy (k. 37) i zaświadczenia pracodawcy z 29 maja1995r. (k. 39) oraz zeznań świadków ( H. R.) wskazuje, że wnioskodawca wykonywał prace zbrojarza lub zbrojarza - betoniarza, również w ramach przypadającego w tym okresie wyjazdu na budowę eksportową ( 29.03.1982r. do 15.09.1982r.) Wątpliwości Sądu Okręgowe dotyczące tego czy wykonywał on prace tylko zbrojarza czy również betoniarza nie mają większego znaczenia, skoro powyższe dowody nie wskazują, że mógł wykonywać jeszcze inne prace w tym okresie, a jednocześnie zarówno praca zbrojarza i betoniarza jest pracą w warunkach szczególnych wskazaną w dziale V poz. 4 „ prace zbrojarskie i betoniarskie”

Nie może również w świetle materiału dowodowego, w szczególności dokumentów z akt osobowych, w tym umów o pracę (k. 76) i korespondujących z nimi zeznań wnioskodawcy (00: 16: 57) budzić wątpliwości okres pracy w pełnym wymiarze czasu pracy od 2 września 1991r. do 14 kwietnia 1992r. w Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku zbrojarza, a więc pracy wskazanej w dziale V poz. 4 wykazu.

Podobnie akta osobowe z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w C. od 9 listopada 1994r. do 31 sierpnia 1995r. na stanowisku spawacza w pełni korespondują z zeznaniami świadka Z. G. (01: 00:45), który był bezpośrednim przełożonym wnioskodawcy i na co dzień obserwował jego pracę. Jego zeznania o tym, że wnioskodawca wyłącznie wykonywał pracę spawacza jednoznacznie potwierdza treść dokumentów z aktach osobowych z tego okresu (k.76, 49). Zakwalifikowaniu tego okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych nie sprzeciwiają się relacje świadka A. S., gdyż nie miał on możliwości, jak bezpośredni przełożony świadek Z. G. obserwowania na co dzień czynności wykonywanych przez ubezpieczonego, a ponadto jeśli nawet ubezpieczony czasami wykonywał także parce spawacza, to również taka praca ujęta jest w wykazie A stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia (Dział XIV poz. 12).

Uzupełnienie powyższych okresów (przy uwzględnieniu uznanych przez organ rentowy) o kolejny okres pracy od 5 września 1995r. do 31 grudnia 1998r. w (...) Sp. z o.o. pozwalał uznać, iż na dzień 1 stycznia 1999r. wnioskodawca legitymował się wymaganym 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Tego właśnie okresu dotyczyły dwa świadectwa wykonywania pracy warunkach szczególnych tj. z dnia 10 grudnia 2001r.( k.54) wydanego prze pracodawcę oraz z dnia 14 czerwca 2013r. (k.55) wydanego przez jego następcę prawnego (...) Sp. z o.o. i w obu tych dokumentach błędnie zakwalifikowano prace powoda. Analiza przede wszystkim akt osobowych oraz zeznań świadków i wnioskodawcy wskazuje, że wątpliwe jest kwalifikowanie tej pracy jako pracy maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych ( Dział V poz. 3), a już na pewno jako pracy wskazanej w Dziale VIII poz 2., czyli pracy kierowcy określonych pojazdów w transporcie i łączności. W tym miejscu przypomnieć należy, iż świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, nie są dokumentami urzędowymi, lecz dokumentami prywatnymi, wystawianymi przez pracodawcę, a zatem wyłącznie oświadczeniem wiedzy tego pracodawcy, które mogą być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Innymi słowy, Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy czy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (wyrok SA w Krakowie z dnia 26 września 2012 r., III AUa 466/12, LEX nr 1223267). W umowie o pracę z tego okresu stanowisko ubezpieczonego oznaczono, jako „mechanik sprzętu”. W aktach osobowych znajduje się istotny dokument w postaci podania wnioskodawcy do pracodawcy z 16 sierpnia 1999r., w którym pisze on, że pracuje od 5 lat i zakres wykonywanych przez niego prac obejmuje oprócz mechanika urządzeń otaczarni, prace operatora urządzeń grzewczych. Ponadto wykonuje też prace spawalnicze, do których posiada uprawnienia. Z zeznań świadka M. S. (2) (k. 141) i samego wnioskodawcy wynika, iż w tym okresie wnioskodawca wykonywał pracę wyłącznie na terenie wytworni mas bitumicznych należącej do pracodawcy. Świadek potwierdził, że ubezpieczony wykonywał przede wszystkim czynności operatora urządzeń grzewczych (z wykonywania takich czynności go zapamiętał), dbając o utrzymanie stałej temperatury asfaltu, a ponadto obsługiwał załadunek masy bitumicznej na samochody i pomagał zakładać plandeki. Taki obraz pracy wnioskodawcy w tym okresie przedstawił również świadek G. K. (k.161) . Wnioskodawca w trakcie uzupełniającego przesłuchania w charakterze strony szczegółowo opisał czynności wykonywane w wytworni mas bitumicznych. Podkreślić należy, iż wszystkie te czynności obywały się na terenie wytwórni, w której produkowano asfaltobeton, potocznie zwany asfaltem. Asfaltobeton stanowi bowiem mieszaninę drobnego kruszywa, piasku, wypełniacza i asfaltu jako lepiszcza. W cenie Sądu Apelacyjnego pracę wnioskodawcy w tym okresie należy zakwalifikować do działu IX poz. 5 wykazu, jako prace przy produkcji asfaltobetonu. Bez względu na nazwę stanowiska, zarówno wykonując obowiązki operatora urządzeń grzewczych (asfaltu) jak i mechanika otaczarni (będącej elementem linii produkcyjnej), usuwającego w trakcie prowadzonej produkcji bieżące awarie i usterki urządzeń produkcyjnych, cały czas świadczył prace w miejscu gdzie odbywała się bezpośrednia produkcja asfaltobetonu, obsługując (a w razie potrzeby naprawiając) różne urządzania produkcyjne. Nie sposób zatem uznać, iż wykonując te wszystkie czynności, nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy produkcji asfaltu (asfaltobetonu) w rozumieniu powołanego przepisu. Podobnie jak w przypadku omawianej wcześniej produkcji betonu, nie ma znaczenia stopień zautomatyzowania tych prac w wytworni mas bitumicznych, bowiem prawodawca posługuje się ogólnym, pojemnym określeniem „pracy przy produkcji”. Wszystkie czynności wykonywane przez ubezpieczonego w tym okresie odbywały się na terenie zakładu produkcyjnego i wszystkie te czynności funkcjonalnie, i bezpośrednio związane były procesem produkcji, umożliwiając jej prowadzenie. Kwalifikacji tego okresu jako pracy w warunkach szczególnych nie sprzeciwia się okoliczność, iż wnioskodawca sporadycznie mógł również, w razie potrzeby, wykonywać prace spawalnicze (mając do tego uprawnienia), bowiem również takie prace są pracami w warunkach szczególnych wymienionymi w dziale XIV poz. 12 wykazu.

Reasumując, Sąd Apelacyjny po ponownym przeanalizowaniu materiału dowodowego i po uzupełnieniu postępowania dowodowego, odmiennie niż Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca legitymuje się co najmniej 15- letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, a w konsekwencji spełnia wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie emerytury w wieku obniżonym na zasadzie art. 184 w zw.
z art. 32 ustawy emeryturach i rentach z FUS. Ponieważ wnioskodawca, który złożył wniosek o emeryturę 14 czerwca 2013r., dopiero w dniu 13 lipca 2013r. osiągnął wiek 60 lat, spełniając z dniem wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury, od tego dnia, stosownie do art. 100 ust. 1 powołanej ustawy przysługuje mu emerytura. Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny orzekając na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 13 lipca 2013 r., o czym wyrzeczono w punkcie I sentencji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zaistniały w rozpoznawanej sprawie okoliczności, o jakich mowa w art. 118 ust. 1a powołanej ustawy, które uzasadniałyby stwierdzenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu emerytury. Trzeba zwrócić uwagę na to, że materiał dowodowy, w oparciu o który była dokonana ocena uprawnień wnioskodawcy do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, został w istotny sposób uzupełniony na etapie postępowania sądowego, a dopiero na etapie postępowania przed Sądem Apelacyjnym wyjaśniona została ostatecznie sporna kwestia legitymowania się wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach. Ponadto wnioskodawca nie przedłożył organowi rentowemu świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach za wszystkie sporne okresy. Powyższe okoliczności nie pozwalają na przyjęcie odpowiedzialności organu rentowego na zasadzie art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o czym wyrzeczono w punkcie II sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz. U. z 2016 r. poz. 623) oraz na podstawie § 12 ust. 2 i § 13 ust. 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz.U.2013.461 ze zm .).

Krzysztof Hejosz Dariusz Płaczek Grażyna Wiśniewska