Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 maja 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K. prawa do wypłaty odsetek od wypłaconego wyrównania emerytury, zgodnie z art. 118 ust. 1, 1a, 3-5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) z tego względu, że decyzję z dnia 8 kwietnia 2016 roku wydano w ustawowym terminie, a wypłata świadczenia nastąpiła z zachowaniem wymaganych terminów (decyzja k. 387 akt ZUS).

Od powyższej decyzji odwołanie, w dniu 26 czerwca 2016 roku, złożył wnioskodawca wnosząc o jej zmianę poprzez zasądzenie odsetek od należności emerytalnych za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku. W uzasadnieniu wskazał, iż wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 5 lutego 2016 roku, wydanym w sprawie VIII U 1390/15, organ rentowy zobowiązany został do przeliczenia emerytury za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku, przy uwzględnieniu w wymiarze świadczenia okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2000 roku do 14 marca 2004 roku. Z uzasadnienia wyroku wynika, iż zwłoka w wydaniu decyzji została spowodowana przez ZUS. Organ rentowy w wykonaniu wyroku wydał decyzję z dnia 8 kwietnia 2016 roku, przeliczając świadczenie, bez uwzględnienia należnych odsetek. Wypłata odsetek nie nastąpiła nawet po interwencji wnioskodawcy, w związku z czym zmuszony był złożyć wniosek o wypłatę odsetek (odwołanie k. 2-3).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji. Dodatkowo podniesiono, iż decyzją z dnia 27 lutego 2015 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do przeliczenia świadczenia od 1 maja 2008 roku (decyzją z dnia 23 grudnia 2014 roku przeliczono świadczenie od 1 listopada 2014 roku). W dniu 2 kwietnia 2015 roku wnioskodawca złożył odwołanie od tej decyzji. W dniu 8 maja 2015 roku organ rentowy wydał decyzję, którą przeliczył świadczenie za okres od 1 listopada 2011 roku do 31 października 2014 roku. Dnia 29 lutego 2016 roku wpłynął do organu rentowego wyrok Sądu Okręgowego w sprawie VIII U 1390/15 roku, z dnia 5 lutego 2016 roku, wraz z aktami rentowymi, mocą którego zobowiązano organ do przeliczenia świadczenia wnioskodawcy za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku. Wyrok stał się prawomocny z dniem 14 marca 2016 roku i nie został zaskarżony przez organ rentowy. W dniu 8 kwietnia 2016 roku ZUS wydał decyzję przeliczająca świadczenie za okres od od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku. Decyzja ta została wydana w ustawowym 30 - dniowym terminie od wyjaśnienia ostatniej okoliczności w sprawie, czyli od uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 lutego 2016 roku. Również wypłata wyrównania nastąpiła z zachowaniem wskazanych terminów. Jednocześnie Sąd Okręgowy w Łodzi nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za niewłaściwe rozpoznanie sprawy (odpowiedź na odwołanie k. 4).

Na rozprawie w dniu 25 października 2016 roku wnioskodawca początkowo wskazał, iż wnosi o zasądzenie odsetek za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku, od wyrównania świadczenia również za ten okres, a następnie, iż wnosi o naliczenie odsetek za okres od 1 maja 2008 roku do dnia dzisiejszego ( oświadczenia wnioskodawcy e-protokół z 25 X 2016 roku 00:00:50 i 00:14:47).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 kwietnia 2008 roku skarżący J. K. wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. We wniosku odwołujący wskazał, jako okres podlegający zaliczeniu, okres prowadzenia działalności gospodarczej w ramach firmy (...) od 30 września 1990 roku – do nadal (wniosek k. 1-7 akt ZUS).

Decyzją z dnia 26 maja 2008 roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od 24 kwietnia 2008 roku czyli od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wskazano, że ewentualne zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1990 roku nastąpi odrębną decyzją ( decyzja k.45 akt ZUS ).

Decyzjami z dni: 17 czerwca 2008 roku i 11 września 2008 roku przeliczono wysokość świadczenia z uwzględniem okresów prowadzenia działalności gospodarczej odpowiednio: od 2004 roku do 2008 roku i od 1 października 1990 roku do 31 grudnia 1991 roku, od 1 marca 1992 roku do 13 grudnia 1993 roku, od 1 stycznia 1994 roku do 31 stycznia 1995 roku, od 1 marca 1995 roku do 1 marca 1998 roku. Jednocześnie organ rentowy nie zaliczył okresu po 1 stycznia 1999 roku. Organ podkreślił także, iż zaliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1990 roku nastąpi odrębną decyzją, a w przypadku drugiej decyzji nie odmówił zaliczenia pozostałych okresów prowadzenia działalności gospodarczej przez wnioskodawcę ( decyzje k. 66 i k.83 akt ZUS ).

W dniu 30 października 2008 roku wnioskodawca złożył wniosek o ponowne sprawdzenie okresu prowadzenia działalności gospodarczej po 1 stycznia 1999 roku (protokół k.85 akt ZUS).

Organ rentowy, pismem z dnia 25 listopada 2008 roku, poinformował, iż termin wydania decyzji w sprawie zaliczenia okresu prowadzenia działalności gospodarczej zostaje przesunięty z powodu konieczności prowadzenia postępowania wyjaśniającego. Nie zobowiązano ubezpieczonego do złożenia jakichkolwiek dokumentów ( pismo k.91 akt ZUS).

Pismem z dnia 27 listopada 2014 roku wnioskodawca wystąpił do ZUS o sprawdzenie okresu ubezpieczenia związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą w okresie od 1 stycznia 2000 roku do 15 marca 2004 roku ( pismo k. 309 akt ZUS ).

Decyzją z dnia 23 grudnia 2014 roku przeliczono świadczenie od 1 listopada 2014 roku z uwzględniem okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2000 roku do 14 marca 2004 roku ( decyzja k. 333 akt ZUS ).

W dniu 29 stycznia 2015 roku ubezpieczony złożył odwołanie od powyższej decyzji, w zakresie przyjęcia jako termin przeliczenia daty 1 listopada 2014 roku. Wniósł o przeliczenie świadczenia od 1 maja 2008 roku ( pismo k. 337 akt ZUS ).

Decyzją z dnia 27 lutego 2015 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do przeliczenia świadczenia od 1 maja 2008 roku ( decyzja k. 339 akt ZUS ).

W dniu 2 kwietnia 2015 roku wnioskodawca złożył odwołanie od tej decyzji (okoliczność bezsporna).

W dniu 8 maja 2015 roku organ rentowy wydał decyzję, którą uwzględnił odwołanie i przeliczył świadczenie za okres od 1 listopada 2011 roku do 31 października 2014 roku, czyli za okres 3 lat poprzedzających miesiąc zgłoszenia wniosku ( decyzja k.367 akt ZUS ).

Na skutek odwołania wnioskodawcy od decyzji z dnia 23 grudnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, wyrokiem z dnia 5 lutego 2016 roku, wydanym w sprawie VIII U 1390/15 zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury wnioskodawcy za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku, przy uwzględnieniu w wymiarze świadczenia okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2000 roku do 14 marca 2004 roku i umorzył postępowanie w pozostałej części ( wyrok w sprawie VIII U 1390/15 k.25 akt sprawy ).

Sąd nie uzupełniał postępowania dowodowego i oparł się na aktach organu rentowego ( uzasadnienie wyroku k. 28-32 akt VIII U 1390/15 ).

Wyrok Sądu Okręgowego w sprawie VIII U 1390/15 roku wraz z aktami rentowymi wpłynął do organu dnia 29 lutego 2016 roku ( potwierdzenie k.326 akt ZUS ).

Wyrok stał się prawomocny z dniem 16 marca 2016 roku - nie został zaskarżony przez organ rentowy ( stwierdzenie prawomocności k.25v akt VIII U 1390/15 roku ).

W dniu 8 kwietnia 2016 roku ZUS wydał decyzję przeliczającą świadczenie za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku ( decyzja k.384. akt ZUS ).

Wypłata dokonana została w dniu 20 kwietnia 2016 roku ( okoliczność bezsporna ).

Hipotetyczna wysokość odsetek od wyrównania wypłaconego na mocy decyzji z 8 kwietnia 2016 roku liczonych za okres od 29 maja 2008 roku ( od dnia wypłaty emerytury przyznanej na mocy decyzji z dnia 8 kwietnia 2008 roku ) do 20 kwietnia 2016 roku wynoszą 9.185,53 zł, zaś liczone za okres od 1 maja 2008 roku do 25 października 2016 roku – 9.373,75 zł ( okoliczność bezsporna, wyliczenie k.17 ).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest częściowo zasadne.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W myśl art. 85 ust. 2 minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania odsetek. Na podstawie upoważnienia zawartego w art. 85 ust. 2 wydane zostało rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r., Nr 12, poz.104).

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. „w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych” (Dz.U.1999.12.104 ) odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5.

Na mocy § 3 ustalenie należnych do wypłaty odsetek oblicza się przez pomnożenie kwoty opóźnionego świadczenia przez liczbę dni opóźnienia i przez roczną stopę procentową odsetek oraz przez podzielenie tego iloczynu przez 365.

Niewystarczające jest przy tym wykazanie wyłącznie braku winy w odmowie wypłaty świadczenia, ale konieczne jest także stwierdzenie, że po stronie organu rentowego nie występowały jakiekolwiek okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność. Rozstrzygnięcie Sądu sprowadza się do zbadania czy problem wypłaty świadczenia był bardzo skomplikowany pod względem prawnym lub faktycznym i kiedy wszystkie okoliczności niezbędne do wydania decyzji zostały ustalone. Dodatkowo także do stwierdzenia, że organowi rentowemu nie można przypisać winy, w tym także winy nieumyślnej w postaci choćby niestaranności ( niedbalstwa ).

Rolą Sądu w niniejszym procesie jest dokonanie oceny, czy w chwili ustalania uprawnień ubezpieczonego do świadczenia z ubezpieczenia społecznego istniały takie okoliczności, które zwalniałyby organ rentowy od odpowiedzialności za wypłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia, innymi słowy czy organ mógł wydać wcześniej pozytywną dla wnioskodawcy decyzję.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2010 r. w sprawie I UK 345/09 (OSNP 2011/19-20/257, LEX 987574) organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem, a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego. W takim przypadku późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych przyznającego świadczenie i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki (art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. w związku z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

W myśl przepisu art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (t.j.: Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Według ust. 1 a w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Zgodnie z ust. 2 jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ust. 1.

Cytowany przepis nie statuuje zasady, iż zawsze datą ustalenia ostatniej okoliczności jest data wpływu prawomocnego wyroku do organu rentowego. Każdą sytuację należy rozpoznawać indywidualnie, oceniając czy wiedza co do stanu faktycznego organu rentowego była wystarczająca do wydania decyzji.

Podobne stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 21 grudnia 2006 roku w sprawie III AUa 1171/05, w którym stwierdził, iż użycie słowa "również" w art. 118 ust. 1a ustawy o FUS wskazuje na fakt, iż przepis eksponuje tylko jedną z możliwości wyjaśnienia ostatniej okoliczności. Gdyby intencją ustawodawcy było automatyczne każdorazowe uznanie w przypadku wydania orzeczenia przez organ odwoławczy za datę wyjaśnienia okoliczności - daty wpływu orzeczenia do organu rentowego, słowo "również" w przepisie nie zostałoby użyte ( LEX nr 310385 ).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy odmówił przyznania wnioskodawcy odsetek od wyrównania świadczenia wypłaconego na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 lutego 2016 roku, chociaż wyrokiem tym nakazano wyrównanie świadczenia za okres od 1 maja 2008 roku do 31 października 2011 roku, czyli za okres przekraczający 3 lata, o których mowa w art. 133 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 887 z późn. zm.).

Jednocześnie Sąd nie przeprowadził żadnego dodatkowego postępowania dowodowego i swoje orzeczenie oparł jedynie na treści akt rentowych. Co więcej, organ rentowy przyznając i następnie przeliczając świadczenie wnioskodawcy, w zakresie spornego okresu prowadzenia działalności gospodarczej, od 1 stycznia 2000 roku do 14 marca 2004 roku, także nie prowadził postępowania dowodowego, nie żądał od wnioskodawcy dodatkowych dowodów a jedynie przedłużał okres do wydania decyzji, w tym zakresie, w związku z prowadzeniem postępowania wyjaśniającego w Wydziale (...) i Składek.

O. wszystkie ustalenia oparte zostały wyłącznie na potwierdzeniach z tego wydziału, który jest częścią Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Analiza akt rentowych zdaje się także prowadzić do wniosku, iż na pewnym etapie organ rentowy niejako zapomniał, iż powinien jeszcze rozpoznać prawo wnioskodawcy (pozytywnie bądź negatywnie) do uwzględnienia w wysokości świadczenia okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2000 roku do 14 marca 2004 roku. Jakakolwiek decyzja w tym zakresie pozwoliłaby wnioskodawcy odwołać się do sądu.

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego, nawet wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (zob. wyrok SN z dnia 25 I 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005/19/308).

W niniejszej sprawie stan faktyczny jest jeszcze bardziej oczywisty. Jedynie na skutek zaniedbań organu rentowego świadczenie w prawidłowej wysokości nie zostało wnioskodawcy przyznane i wypłacone w dacie przyznania prawa do emerytury, kiedy istniała już możliwość jego prawidłowego naliczenia.

W związku z powyższym spełniona została dyspozycja przepisu art. 85 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy, a mianowicie organ rentowy nie ustalił w terminie prawa do świadczenia.

Stwierdzić zatem należy, że wypłacenie wnioskodawcy w opóźnionym terminie wyrównania emerytury powinno zostać zrekompensowane przez ZUS odsetkami ustawowymi określonymi przepisami prawa cywilnego - stosownie do 85 ust. 1 ustawy systemowej w związku z art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dlatego też, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż odsetki ustawowe od kwoty przyznanego świadczenia w wysokości 9.185,53 zł winny być naliczane od daty wypłaty pierwszej emerytury czyli od 29 maja 2008 roku do dnia wypłaty wyrównania świadczenia czyli do 20 kwietnia 2016 roku.

W związku z powyższym Sąd uwzględnił odwołanie, o czym orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Ponieważ wnioskodawca domagał się odsetek od 1 maja 2008 roku do 25 października 2016 roku, w pozostałej części odwołąnie należało oddalić na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem i doręczyć pełnomocnikowi ZUS z aktami rentowymi.

12 I 2017 roku.