Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Magdalena Tymińska (spr.)

Sędziowie: SA Krystyna Sitkowska

SO del. Bożena Lasota

Protokolant: sekr. sądowy Marta Brzezińska

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2013 r. w Warszawie

sprawy W. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno- Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek apelacji W. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 września 2012 r. sygn. akt XIII U 13358/10

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 9 czerwca 2010 r. znak: (...) w ten sposób, że przyjmuje, iż przy ustalaniu wysokości emerytury policyjnej W. K. za okres służby od dnia 1 listopada 1987 r. do dnia 21 listopada 1989 r. r. podlega obliczeniu według wskaźnika 2,6% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby.

Sygn. akt III AUa 3260/12

UZASADNIENIE

W. K. wniósł odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 9 czerwca 2010 r. ustalającej wysokość jego emerytury policyjnej od dnia 1 lipca 2010 r. na kwotę 2.303,09 zł.

Dyrektor Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 120 zł.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4 września 2012 r. oddalił odwołanie i zasądził od W. K. na rzecz Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 6 lipca 1998 r. ustalono W. K. prawo do emerytury policyjnej. Emerytura z tytułu posiadanej wysługi emerytalnej wyniosła 62,97 % podstawy wymiaru. Emeryturę zwiększono o 15 % podstawy wymiaru z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą.

Odwołujący się pełnił służbę w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w C. w Wydziale P.-Wychowawczym, od 1 listopada 1987 r. do 31 lipca 1988 r. na stanowisku inspektora a od 1 sierpnia 1988 r. do 21 listopada 1989 r. - na stanowisku starszego inspektora.

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin organ rentowy otrzymał informację z Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 25 maja 2010 r. o przebiegu służby ubezpieczonego w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, sporządzoną na podstawie posiadanych przez IPN akt osobowych. Wynikało z niej, że odwołujący się w okresie od dnia 1 listopada 1987 r. do 21 listopada 1989 r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w w/w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r..

Z uwagi na powyższe, zaskarżoną decyzją z dnia 9 czerwca 2010 r. dokonano zmiany wysokości emerytury odwołującego, określając ją z tytułu wysługi lat na 60,01 % podstawy wymiaru. Emeryturę zwiększono o 15 % podstawy wymiaru z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z dniem 16 marca 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 24, poz. 145), która wprowadziła do ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 8, poz. 67 ze zm.) przepis art, 15 b, określający zasady obliczania wysokości emerytury dla osób, które pozostawały w służbie przed 2 stycznia 1999 r. i pełniły służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. Nr 63, poz. 425 ze zm.).

Zgodnie z powołanym wyżej przepisem art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r., organami bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy, są: 1. Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, 2. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, 3. Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, 4. Jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954r., 5. Instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych, 6. Akademia Spraw Wewnętrznych, 7. Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, 8. Zarząd Główny Służby wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki, 9. Informacja Wojskowa, 10.Wojskowa Służba Wewnętrzna, 11. Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, 12. Inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

W myśl § 14 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 239, poz. 2404) środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu lub Państwowej Straży Pożarnej. Zgodnie z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) na wniosek organu emerytalnego właściwego według niniejszej ustawy, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Zgodnie z art. 13a ust. 5, informacja powyższa jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12.

Zgodnie z brzmieniem art. 15b ust. 1 powołanej wyżej ustawy, w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi: 1) 0,7 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990; 2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz pkt 2-4. Art. 15b ust. 2 stanowi, że przepisy art. 14 i 15 stosuje się odpowiednio. Stosownie do treści art. 15 ust. 3, do okresów, o których mowa w art. 13 ust. 1, na żądanie wnioskodawcy, mogą być doliczone w pełnym wymiarze okresy służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, jeżeli funkcjonariusz udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Trybunał Konstytucyjny w pkt. 4 wyroku z dnia 24 lutego 2010 r. uznał, iż art. 15 b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr. 8, poz. 67 ze zm.) jest zgodny z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż z konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa nie wynika w żaden sposób, że każdy, bez względu na cechujące go właściwości, może zakładać, że unormowanie jego praw socjalnych nie ulegnie nigdy w przyszłości zmianie na jego niekorzyść. Jego zdaniem ustawodawca był upoważniony, mimo upływu 19 lat od zmiany ustrojowej, do wprowadzenia regulacji obniżających w racjonalnie miarkowany sposób świadczenia emerytalnego za okres służby w organach bezpieczeństwa publicznego, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zasada ochrony praw nabytych nie ma zastosowania do praw nabytych niesłusznie lub niegodziwie, a także praw nie mających oparcia w założeniach obowiązującego w dacie orzekania porządku konstytucyjnego (zob. np. orzeczenie z 11 lutego 1992 r., sygn. K 14/91, OTK w 1992 r. cz. I; wyrok z 23 listopada 1998 r., sygn. SK 7/98, OTK ZU nr 7/1997, poz. 114; wyrok z 22 czerwca 1999 r., sygn. K 5/99, OTK ZU nr 5/1999, poz. 100). Trybunał podniósł, iż ustawodawca ustanawiając kwestionowane przepisy dał wyraz negatywnej ocenie działalności organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego, o czym świadczy zarówno przebieg prac legislacyjnych, jak też treść samej preambuły ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. W preambule tej ustawodawca stanowi wyraźnie, iż kierował się „zasadą sprawiedliwości społecznej wykluczającą tolerowanie i nagradzanie bezprawia". Zdaniem Trybunału, w demokratycznym państwie prawnym jednym z kluczowych instrumentów ochrony jego podstawowych zasad jest odpowiedzialność, która obejmuje czyny wynikające z urzeczywistnienia celów źle wybranych i niezrealizowania celów wybranych dobrze. W tym sensie gwarancje bezkarności oraz przywilejów ekonomicznych pochodzących z budżetu państwa za służbę w instytucjach i organach stosujących w dyktaturze represje, nie mogą być traktowane jako element praw słusznie nabytych. Ustawodawca negatywnie ocenił sam fakt podjęcia służby w organach bezpieczeństwa Polski Ludowej, ze względu na jednoznacznie ujemną ocenę tych organów. Jednocześnie jednak w razie udzielenia przez funkcjonariusza w czasie służby w takiej policji pomocy osobie represjonowanej za działanie w opozycji demokratycznej i niepodległościowej ustawodawca przewidział utrzymanie uprzywilejowanych świadczeń emerytalnych na dotychczasowych zasadach (art. 15b ust. 3 i 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, dodany przez art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r.). W związku z powyższym służba w instytucjach i organach państwa, które systemowo naruszały przyrodzone prawa człowieka i rządy prawa nie może w demokratycznym państwie prawnym uzasadniać roszczeń do utrzymania uzyskanych wcześniej przywilejów. Zdaniem Trybunału, ustawodawca, ograniczając w zakwestionowanych przepisach niesłusznie nabyte przywileje emerytalne funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, sięgnął do środka adekwatnego dla uzyskania usprawiedliwionego celu, uczynił to zarazem w sposób możliwie najmniej uciążliwy dla adresatów zakwestionowanych norm. Zdaniem Trybunału, ustawodawca nie przekroczył również kompetencji władzy ustawodawczej przewidzianych w Konstytucji. Nie naruszył też art. 32 Konstytucji (zasada równości). Wspólną cechą wszystkich funkcjonariuszy bezpieczeństwa Polski Ludowej jest ich służba w określonych w ustawie organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. Ta cecha różni istotnie funkcjonariuszy od pozostałych funkcjonariuszy służb mundurowych przed 1990 r. Ustawodawca przyjąwszy wspólną cechę istotną, w sposób jednakowy potraktował funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej. Trybunał odniósł się również do zarzutu rażącej sprzeczności kwestionowanych przepisów ustawy z rezolucją Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1096 z dnia 27 czerwca 1996 r. oraz ze związanymi z tym dokumentem wytycznymi mającymi zapewnić zgodność ustaw lustracyjnych i podobnych środków administracyjnych z wymogami państwa opartego na rządach prawa. Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż brak w w/w dokumencie zalecenia by rozliczenia z okresem komunistycznym mogły odbywać się wyłącznie w ciągu 10 lat po obaleniu dyktatury. Rozliczenia te podejmowane są na różnych obszarach, w różnych latach w ciągu ostatnich dwóch dekad. Co więcej, jak stanowi pkt 14 rezolucji 1096, „w wyjątkowych przypadkach, gdy rządzące elity dawnego reżimu przyznały sobie wyższe emerytury niż pozostałej części społeczeństwa, emerytury te powinny być ograniczone do zwykłego poziomu".

W ocenie Sądu Okręgowego, przepis art. 15b o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) jest przepisem szczególnym w porównaniu do art. 15 w/w ustawy, zmienia zasady liczenia emerytury policyjnej dla określonej grupy osób. Treść art. 15b ust. 1 odnosi się do okresów służby w określonym charakterze, która w innej sytuacji (gdyby nie była to służba w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990) stanowiłaby 40% podstawy wymiaru za 15 lat służby (przeciętnie 2,6% za każdy rok) i po 2,6 % podstawy wymiaru za każdy dalszy rok tej służby. Należy zwrócić uwagę, że ust. 2 tego przepisu mówi o odpowiednim stosowaniu przepisów art. 14 i 15. Oznacza to, że nie zmieniono innych zasad liczenia emerytur policyjnych, tj. np.: doliczania do wysługi emerytalnej okresów przypadających po zwolnieniu ze służby, uwzględniania okresów składkowych i nieskładkowych poprzedzających służbę.

Zgodnie ze strukturą organizacyjną Służby Bezpieczeństwa na poziomie centralnym istniały departamenty i biura MSW. Ich zadania w terenie realizowały odpowiednie wydziały (i inne jednostki) ulokowane w Komendach Wojewódzkich MO. 1 sierpnia 1983 r. Komendy przemianowano na Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych. Na niższym szczeblu, w Komendach Powiatowych i Miejskich MO funkcjonowały Referaty ds. SB (z grupami operacyjnymi, paszportów i dowodów osobistych, rejestracji cudzoziemców, "T", "W"). Po reformie administracyjnej z 1975 r. powiatowe jednostki MO/SB zostały zlikwidowane. Struktura terenowa została jednak po kilku latach odtworzona. W styczniu 1983 r. powołano Komendy Rejonowe MO, w sierpniu przemianowano je na Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych (funkcjonowały w nich piony: II-VI i paszportów, w zależności od liczby etatów jako: grupy, referaty, sekcje lub wydziały). Zatem jednostki, w których pełnił służbę odwołujący, należy zaliczyć do organów bezpieczeństwa zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r.

Sąd Okręgowy powołał się także na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r. (II UZP 2/11), stanowiącą, iż „za każdy rok pełnienia służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (jednolity tekst: Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze zm.), emerytura wynosi 0,7% podstawy jej wymiaru (art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.), co oznacza, że wysokość emerytury wyliczanej wyłącznie za okresy pełnienia takiej służby może być niższa od 40% podstawy wymiaru tego świadczenia." W uzasadnieniu uchwały wskazano, że regulacje zawarte w art. 14 i 15 ustawy zaopatrzeniowej stosuje się tylko w zakresie nieuregulowanym wyraźnie i odmiennie w treści normatywnej art. 15b, a w szczególności w jego ust. 1 pkt 1, który nie pozostawia żadnych wątpliwości, co do sposobu wyliczenia wysokości emerytury zaopatrzeniowej funkcjonariuszy zawsze po 0,7 % podstawy wymiaru tego świadczenia za każdy rok służby w latach 1944-1990 pełnionej w organach bezpieczeństwa PRL, z jedynym wyjątkiem unormowanym art. 15b ust. 3 i 4 tej ustawy. W zakresie ustawowego sposobu wyliczenia emerytury przepisy art. 15b ust. 1 w związku z art. 13 ust. 1 pkt la ustawy zaopatrzeniowej mają bowiem naturę szczególną i szczegółową a przeto niejako „odrębnie" i ze względu na cele zmienionego porządku legislacyjnego samoistnie regulują zasady wyliczania wysokości emerytur osób pełniących w latach 1944-1990 służbę w organach bezpieczeństwa PRL z zastosowaniem wskaźnika 0,7 % podstawy wymiaru tego świadczenia, co oznacza, iż nie stosuje się do nich art. 15 ust. 1 in principio ustawy zaopatrzeniowej, z którego wynika, że emerytura funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. wynosi 40 % podstawy jej wymiaru za każdy rok służby.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku. O kosztach zastępstwa prawnego Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. i § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył w całości apelacją W. K. . Skarżący wniósł o zliczenie okresu służby od 1 listopada 1987 r. do 21 listopada 1989 r. jako służby w milicji obywatelskiej i ponowne przeliczenie jego świadczenia. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił : 1.niewłaściwą interpretację przepisów określających jednostki organów bezpieczeństwa państwa, 2. niezgodne z prawem zaliczenie części okresu służby w Milicji Obywatelskiej, jako służby w strukturach Służby Bezpieczeństwa, 3. błędne i niewłaściwe zastosowanie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…).

W uzasadnieniu apelacji odwołujący podniósł, że w spornym okresie pełnił służbę w (...) w C. w Wydziale P.-Wychowawczym. Pion polityczno - wychowawczy został powołany zarządzeniem nr 042/81 ministra spraw wewnętrznych z dnia 10 października 1981 r. w sprawie powołania, organizacji i zakresu działania pionu polityczno - wychowawczego w resorcie spraw wewnętrznych. Pkt 3 w/w zarządzenia stanowi, że w Komendach Wojewódzkich Milicji Obywatelskiej Wydział P.-Wychowawczy, który organizuje i realizuje całokształt zadań polityczno-wychowawczych, pracą kieruje bezpośrednio zastępca komendanta wojewódzkiego MO ds. polityczno- wychowawczych. Pion P.-Wychowawczy do chwili jego rozwiązania nigdy nie wchodził w skład struktury organizacyjnej służby bezpieczeństwa. Potwierdzają to struktury organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Komend Wojewódzkich Milicji Obywatelskiej /WUSW/. Zgodnie z Zarządzeniem nr 53 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1990 r. (paragraf 1) funkcjonariuszami byłej służby bezpieczeństwa są osoby, które pełniły służbę na stanowiskach w jednostkach wymienionych w instrukcji przewodniczącego centralnej komisji kwalifikacyjnej z 25 czerwca 1990 r.. Funkcjonariuszy na stanowiskach pionu (...)wychowawczego w tym wykazie nie wymieniono. Pion(...)-wychowawczy został rozwiązany w listopadzie 1989 r. a (...) powstał z mocy ustawy z kwietnia 1990 r.. Żadna jednostka rozwiązywana w związku z powołaniem (...) nie była następcą prawnym pionu(...)wychowawczego. Sąd Okręgowy II Wydział Karny w R. (sygn. akt II K 41/11) stwierdził, że zastępca (...) P.-Wychowawczych nie był funkcjonariuszem ani współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa.

Dyrektor ZER MSW wniósł o oddalenie apelacji zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, uzasadniony jest zarzut apelacji wadliwego ustalenia przez Sąd Okręgowy, że W. K. w okresie od 1 listopada 1987 r. do 21 listopada 1989 r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944- 1990 oraz treści tych dokumentów ( t.j.: Dz.U. z 2007 r., Nr 63, poz.425 ze zm.). Powyższe ustalenie zostało dokonane z naruszeniem w/w art.2 ustawy z dnia 18 października 2006 r.. Ponadto doprowadziło do naruszenia art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. : Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) przez niewłaściwe przyjęcie, że przepis ten ma zastosowanie przy obliczaniu wysokości emerytury policyjnej odwołującego za ten okres.

Bezsporne jest, że odwołujący się pełnił służbę w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w C. Wydziale P.-Wychowawczym w okresie od 1 listopada 1987 r. do 21 listopada 1989 r.. Ustalenie to znajduje potwierdzenie w dokumentach, znajdujących się w aktach osobowych, nadesłanych przez IPN, z których Sąd Apelacyjny przeprowadził dowód.

Sąd Apelacyjny w ramach uzupełniającego postępowania dowodowego przeprowadził także dowód z akt sprawy o sygn. III AUa 376/12 w części dotyczącej m.in. zarządzenia nr 042/81 MSW z dnia 30 października 1981 r., zarządzenia nr 95 MSW z dnia 21 listopada 1989 r., zarządzenia nr 55/82 MSW decyzji nr 14 MSW z sierpnia 1981 r. i dołączył ich kserokopie.

W świetle powyższych dokumentów, Sąd Apelacyjny uznał za nieuzasadnione stanowisko Sądu Okręgowego, że Wydział P.-Wychowawczy (...) w C. należy kwalifikować jako organ bezpieczeństwa państwa w rozumieniu art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji. Zważyć należy, że wyliczenie organów bezpieczeństwa państwa zawarte w art. 2 ust. 1 ustawy o ujawnianiu informacji jest mało precyzyjne, co dotyczy w szczególności pkt 5, który zalicza do nich „instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych Komendach Milicji Obywatelskiej oraz wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych”. Zgodnie z art.2 ust.3 w/w ustawy jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w orzeczeniu z dnia 14 maja 2010 r., sygn. akt II AKa 108/10 (Lex nr 833269), iż przepis art. 2 ust. 3 ustawy o ujawnianiu informacji, jako zawierający legalną definicję pojęcia jednostki SB, jest wystarczający do rozstrzygnięcia, czy dana jednostka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jest jednostką Służby Bezpieczeństwa (centralną bądź terenową), a zarazem organem bezpieczeństwa państwa - w rozumieniu ustawy o ujawnianiu informacji.

Odniesienie powyższego do okoliczności niniejszej sprawy wymaga uprzedniego wskazania, że służba (...) wchodziła w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zgodnie ze statutem organizacyjnym MSW stanowiącym załącznik do uchwały Nr 144/83 Rady Ministrów z dnia 21 października 1983 r.. Zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych nr 042/81 z dnia 30 października 1981 r. w sprawie powołania, organizacji i zakresu działania pionu (...)w resorcie spraw wewnętrznych powołano w MSW (...) (odpowiedzialny za programowanie, organizowanie i prowadzenie oraz nadzorowanie pracy polityczno-wychowawczej i kulturalno-oświatowej w jednostkach MO, szkołach i ośrodkach szkolenia MO oraz w jednostkach organizacyjnych MSW), a w komendach wojewódzkich MO wydział polityczno-wychowawczy (odpowiedzialny za organizowanie i wykonanie całokształtu zadań polityczno-wychowawczych w jednostkach MO na terenie województwa) - § 1 pkt ust. 1 i 3. Pracą wydziału kierował bezpośrednio zastępca komendanta wojewódzkiego MO ds. polityczno-wychowawczych. Z powyższego zarządzenia i jego załączników dotyczących zakresu działania Zarządu i Wydziałów (...), jak i ze statutu, wynika, że Zarząd (...)Wychowawczy to jednostka organizacyjna Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na szczeblu centralnym, a wydziały to jednostki jej podległe, lecz nie sposób na podstawie tychże aktów uznać, że powyższe jednostki były instytucją centralną SB MSW i podległymi jej jednostkami terenowymi. Podstawy do stawiania takiego wniosku nie daje również, tajne w okresie obowiązywania, zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych Nr 098/83 z dnia 30 grudnia 1983 r. w sprawie zakresu działania członków Kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, bowiem Zarząd (...)Wychowawczy był nadzorowany, według § 10 ust. 1 tego zarządzenia, przez szefa (...)Wychowawczej, Dyrektora Generalnego. Natomiast szef (...)Wychowawczej, według § 5 ust. 1 zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 lipca 1982 r. w sprawie uprawnień kierowników pionu polityczno-wychowawczego podlegał bezpośrednio Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Jednocześnie z powyższego zarządzenia z dnia 15 lipca 1982 r. wynikało, że zastępcy kierowników jednostek (równorzędni) ds. polityczno-wychowawczych służbowo podlegają bezpośrednim przełożonym, a w zakresie działalności ideowo-wychowawczej szefom nadrzędnych organów polityczno-wychowawczych. Zauważyć w tym miejscu należy, że wprawdzie na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. u urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów (Dz. U. nr 38, poz. 172 ze zm.) Minister Spraw Wewnętrznych wykonywał swoje zadania poprzez Służbę Bezpieczeństwa, Milicję Obywatelską, podległe jednostki wojskowe i straż pożarną, ale ustawa i wydane na jej podstawie jawne akty wykonawcze nie określały wewnętrznej struktury organizacyjnej MSW i U. Spraw Wewnętrznych. Zarządzeniem nr 95 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 listopada 1989 r. w sprawie likwidacji i przekształcenia niektórych służb i jednostek organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (wydanym na podstawie § 1a uchwały nr 144 Rady Ministrów) Służba P.-Wychowawcza została rozwiązana (§ 1). W konsekwencji Minister rozwiązał Zarząd (...)Wychowawczy MSW (§ 3 ust. 1 zarządzenia). W wojewódzkich (Stołecznym) urzędach spraw wewnętrznych wydziały szkolenia oraz wydziały polityczno-wychowawcze również uległy rozwiązaniu (§ 4 ust. 1 „rozwiązuje się wydziały”) i utworzono wydział szkolenia i wychowania. Na poziomie Ministerstwa Służbę Kadr i Doskonalenia Zawodowego przekształcono w Służbę Kadr, Szkolenia i Wychowania, przekształcając Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego w Departament Kadr, Szkolenia i Wychowania (§ 2, § 3 ust. 2). Na mocy § 8 zarządzenia nr 95 utraciło moc zarządzenie nr 042/81 w sprawie powołania pionu polityczno-wychowawczego.

Z powyższego wynika, że Zarząd (...)Wychowawczy MSW, w którym ubezpieczony pełnił służbę jako funkcjonariusz, nie odpowiada warunkom określonym w art. 2 ust. 3 ustawy o ujawnianiu informacji, co oznacza, że ta jednostka organizacyjna nie może zostać uznana za organ bezpieczeństwa państwa. Zarząd (...)Wychowawczy MSW, jak i wydziały polityczno-wychowawcze w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych zostały bowiem rozwiązane na mocy zarządzenia z dnia 21 listopada 1989 r., a zatem nie podlegały rozwiązaniu z mocy prawa w chwili zorganizowania (...). Z powoływanego wyżej zarządzenia z dnia 21 listopada 1989 r. nie wynika, aby wydziały szkolenia i wychowania, które następnie powstały (§ 4) były następcami rozwiązanych wydziałów polityczno-wychowawczych, tak jak Departament Szkolenia i Wychowania MSW następcą rozwiązanego Zarządu. Urząd Ochrony Państwa został utworzony na mocy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r., która weszła w życie z dniem 10 maja 1990 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 1999 r. nr 51, poz. 526 ze zm.). Na mocy art. 130 tej ustawy Minister Spraw Wewnętrznych miał zorganizować Urząd Ochrony Państwa w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Tak więc rozwiązanie Zarządu P. - Wychowawczego i Wydziałów P. -Wychowawczych nastąpiło na kilka miesięcy przed zorganizowaniem (...) (31 lipca 1990 r.).

Skoro zatem Zarząd (...)Wychowawczy MSW nie był organem bezpieczeństwa państwa, okres służby wnioskodawcy w tej jednostce winien być, przy ustalaniu wysokości emerytury policyjnej, liczony po 2,6% podstawy jej wymiaru za każdy rok jej pełnienia, jak stanowi art. 15b ust. 1 pkt 2 ustawy zaopatrzeniowej.

Z powyższych względów apelacja W. K. podlegała uwzględnieniu.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

Sędziowie : Przewodnicząca:

K. M. T.

B. L.