Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku A. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy A. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału VI Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 grudnia 2011 r. sygn. akt VI U 793/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i od dnia 15 kwietnia 2011 r. przelicza A. R. emeryturę przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynoszący 47,89% wyliczony z 20 najkorzystniejszych lat;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz A. R. kwotę 150 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt III A U a 376/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Kielcach VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 9 grudnia 2011 r., oddalił odwołanie A. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 6 maja 2011r. odmawiającej wnioskodawcy przeliczenia podstawy wymiaru emerytury.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca A. R. urodził się w dniu (...). Decyzją pierwszorazową z dnia 14 czerwca 2010r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy A. R. prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2010r. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia organ rentowy uwzględnił wynagrodzenie z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wyniósł 47,27%. Uznał również staż pracy wnioskodawcy w wymiarze 25 lat, 4 miesięcy okresów składkowych i 10 miesięcy okresów nieskładkowych. W dniu 15 kwietnia 2011r. wnioskodawca złożył wniosek o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru emerytury dołączając kartoteki zarobkowe z okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w T. gdzie w okresie od 7 grudnia 1982r. do 3 maja 1985r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy jako spawacz. Zaskarżoną decyzją z dnia 6 maja 2011r. organ rentowy odmówił przeliczenia świadczenia, zgodnie z żądaniem wnioskodawcy, albowiem kserokopie kart wynagrodzeń nie mają opisanych poszczególnych składników wynagrodzenia, nadto nie można ustalić czy od wszystkich składników wynagrodzenia były odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy przyjął, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy, odwołując się do treści art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku Nr 153,poz. 1227 ze zm.) oraz przepisu § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) podkreślił, iż na gruncie niniejszej sprawy brak było podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji organu rentowego, albowiem analiza akt osobowych wnioskodawcy z (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa w T. nie daje podstaw do bezspornego ustalenia wysokości osiąganego wynagrodzenia przez wnioskodawcę w tym przedsiębiorstwie w okresie od 7 grudnia 1982r. do 3 maja 1985r. Dokumentacja płacowa wnioskodawcy jest nieczytelna, niekompletna, zawiera poprawki i skreślenia. Odnośnie zatrudnienia w okresie od 12 grudnia 1984r. do 3 maja 1985r. na eksporcie Sąd Okręgowy wskazał, iż stosownie do § 10 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z 1989r. nr 11 poz. 63) jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:1/ kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo 2/ jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991r.- kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. Wnioskodawca nie przedłożył zarobków zastępczych. Kierując się rozważaniami dokonanymi powyżej Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. jako nieuzasadnione.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca A. R., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że nie udowodnił wysokości zarobków uzyskiwanych w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa w T..

Wskazując na powyższe wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz wnioskodawcy od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wywodów apelacji skarżący zaakcentował w pierwszej kolejności, iż w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zupełnie pominął dowody wskazujące na wysokość jego wynagrodzenia osiąganego w wybranym przez niego okresie w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa w T.. Z oryginalnych umów o pracę znajdujących się w aktach osobowych wynika, że od 1 stycznia 1983r. otrzymywał wynagrodzenie w kwocie (...)które zostało podwyższone z dniem 1 lipca do kwoty (...) a z dniem 1 lipca 1984r. do kwoty (...) zł. Nadto wskazał iż w okresie od 12 grudnia 1984r. do 3 maja 1985r pracował na budowie S. S. (...). Zdaniem skarżącego stanowisko prezentowane w niniejszej sprawie przez Sąd Okręgowy w sposób nieuzasadniony pozbawia go możliwości ponownego, korzystniejszego sposobu ustalenia podstawy wymiaru emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie w pierwszej kolejności podkreślić należy, iż stosownie do treści art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.), podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w art. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę z uwzględnieniem ust. 6, który stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W myśl art. 111 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego: z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia (pkt 1), z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176 (pkt 2), z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty (pkt 3), a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

W niniejszej sprawie organ rentowy przyjął, że nie jest możliwe udowadnianie wysokości wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy innymi dowodami niż dokumenty wymienione w § 20 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), a zatem zaświadczeniami zakładów pracy wystawionymi według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacją ubezpieczeniową, zawierającą wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym nie mają jednak zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą zatem wynikać jedynie z przepisów tego kodeksu, przy czym przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i następne k.p.c.) nie zawierają dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Powyższe oznacza, iż fakty, od których uzależnione jest prawo do renty bądź emerytury oraz wysokość tych świadczeń, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wielokrotnie akcentował, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 sierpnia 2006 roku, I UK 27/06, OSNP 2007/15-16/235, z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239, z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342 oraz z dnia 14 czerwca 2006 roku, I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Oczywistym jest przy tym, że muszą to być środki dowodowe, które pozwolą na wiarygodne ustalenie okoliczności faktycznych. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań, które pozwalałyby na ustalenie wynagrodzenia, będącego bazą do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób przybliżony lub prawdopodobny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 roku I UK 36/07, LEX nr 390123 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2007 roku, III A U a 482/07, OSA 2009/1/1).

Na gruncie niniejszej sprawy podkreślić jednak należy, że w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci akt osobowych wnioskodawcy z (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa w T. zasadnym było przyjęcie, że wnioskodawca w ramach zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie z dniem 7 grudnia 1982r na stanowisku spawacza otrzymał wynagrodzenie zasadnicze (...)miesięcznie. Z dniem 1 stycznia 1983r. wynagrodzenie podwyższono do kwoty(...)zł, które zostało podwyższone z dniem 1 lipca 1983r. do kwoty (...) Od 1 lipca 1984r.do 11 grudnia 1984r.miesięczne wynagrodzenie zasadnicze wnioskodawcy wynosiło (...) zł. Premia miała być wypłacana za zasadach określonych w obowiązującym w przedsiębiorstwie regulaminie premiowania i była całkowicie zależna od wykonania zadań premiowych. Jednocześnie należy zaznaczyć , iż zalegająca w aktach osobowych wnioskodawcy umowa o pracę, jak też późniejsze dokumenty zmiany zaszeregowań wystawione na nazwisko wnioskodawcy nie precyzują poza wynagrodzeniem zasadniczym, innych składników wynagrodzenia wnioskodawcy. W tym stanie rzeczy wobec braku jakichkolwiek dokumentów, wskazujących na podstawę nabycia i wysokość pobieranych przez wnioskodawcę innych składników wynagrodzenia (premii) oczywistym było zatem ustalenie wynagrodzenia wnioskodawcy w latach 1982-1984 wyłącznie na podstawie płacy zasadniczej. Natomiast wynagrodzenie z okresu zatrudnienia za granicą ( 12 XII 1984-3.V.1985r) winno być ustalone stosownie do § 10 powołanego wyżej Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985r ( Dz. U. z1989r. Nr 11 poz.63) na podstawie tzw. wynagrodzenia zastępczego tj. wynagrodzenia przysługującego w tym okresie pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze , w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. W tym miejscu podkreślić należy, że obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne ( art. 232k.p.c.), stąd też to na wnioskodawcy ciąży obowiązek przedstawienia dowodów dla udowodnienia spornych okoliczności.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny zobowiązał organ rentowy do hipotetycznego przeliczenia przysługującej apelującemu emerytury( celem wyboru najkorzystniejszego wariantu) z uwzględnieniem wynagrodzenia za lata 1982 - 1984 wynikającego z angaży znajdujących się w aktach osobowych nadesłanych przez (...) Sp. z o.o. w S.. W oparciu o w/w zalecenia Sądu Apelacyjnego organ rentowy ustalił, iż wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy wyniosła odpowiednio: za rok 1982- (...) zł., za rok 1983 – (...)zł., i za rok 1984 – (...) zł. Jednocześnie organ rentowy podał, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury ustalony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania przez odwołującego ubezpieczeniu przy uwzględnieniu wynagrodzeń za lata 1982-1984wyniósł 47,89 %. Tak obliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury (47,89%) był wyższy od dotychczas zastosowanego przez organ rentowy (47,24%), w następstwie czego został spełniony uzasadniający przedmiotowe przeliczenie wymóg z art. 111 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że od dnia 15 kwietnia 2011 r. przeliczył emeryturę A. R., przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 47,89%, wyliczony z 20 najkorzystniejszych lat (pkt I) i nie stwierdził odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy (pkt II).

O kosztach postępowania apelacyjnego (pkt III) orzeczono na podstawie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 roku Nr 163, poz. 1349 ze zm.).