Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku J. Ć.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. Ć.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z dnia 5 listopada 2015 r. sygn. (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy J. Ć. prawo do emerytury z dniem 1 maja 2015 roku.

Sygn. akt VU 22/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 listopada 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. odmówił wnioskodawcy J. Ć. prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganego 25-letniego ogólnego stażu pracy oraz 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Dnia 7 grudnia 2015 roku J. Ć. złożył odwołanie od ww. decyzji wnosząc o jej zmianę przez przyznanie skarżącemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych przez zaliczenie do ogólnego stażu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od dnia 26 września 1970 roku do dnia 30 czerwca 1972 roku oraz zaliczenie do szczególnego stażu pracy w warunkach szczególnych pracy w okresach:

- od dnia 5 lipca 1972 roku do dnia 6 września 1973 roku w (...) w P. na stanowisku zbrojarza prefabrykantów, betoniarza-zbrojarza,

- od dnia 25 września 1973 roku do dnia 15 grudnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G. na stanowisku zbrojarza prefabrykacji, spawacza – operatora (...), brakarza – kostkarza i mistrza Oddziału (...), z wyłączeniem okresu od 14 grudnia 1983 roku do dnia 20 lipca 1987 roku, gdy pracował na budowie eksportowej w Iraku,

- od dnia 24 marca 1993 roku do dnia 11 czerwca 1999 roku w (...) S.C. w K. na stanowisku kierownika prefabrykacji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. Ć., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 28 maja 2015 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego lecz wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 akt ZUS t. (...))

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżący udowodnił staż pracy wynoszący 24 lat 5 miesięcy i 2 dni (27 dni okresów nieskładkowych oraz 24 lata 4 miesiące i 5 dni okresów składkowych) - w tym 3 lata i 7 miesięcy i 8 dni w szczególnych warunkach przypadający w okresie od 14 grudnia 1983 roku do 20 lipca 1987 roku.

(dowód: decyzja z dnia 5 listopada 2015 roku, k. 2 akt ZUS t. II, karta przebiegu zatrudnienia, k. 3 akt ZUS t. II)

W okresie od dnia 26 września 1970 roku do dnia 30 czerwca 1972 roku J. Ć. uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w P. W tym okresie wnioskodawca mieszkał z rodzicami H. i M. małżonkami Ć. w ich gospodarstwie rolnym położonym w G. o pow. 1,45 ha. Oprócz wnioskodawcy w gospodarstwie zamieszkiwały wówczas trzy jego młodsze siostry.

W gospodarstwie tym wnioskodawca pracował stale od ukończenia 16-tego roku życia, aż do podjęcia pierwszej pracy zawodowej w dniu 5 lipca 1972r. wraz ze swoim ojcem. Matka skarżącego z powodu choroby serca nie pracowała w gospodarstwie rolnym. Ojciec skarżącego pracował zawodowo jako strażak, a ponadto zajmował się dodatkowo ubojem zwierząt na wsi, dlatego większość obowiązków związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego spoczywała na skarżącym.

W gospodarstwie był inwentarz żywy ( krowy, owce, trzoda chlewna, kaczki i drób). Ziemia była obsiewana zbożem, sadzono też ziemniaki.

Wnioskodawca dojeżdżał do szkoły w P. oddalonej od miejsca zamieszkania ok. 25 km pociągiem. Dojazd zajmował mu około 20 – 30 minut. Zajęcia w szkole odbywały się od godziny 8 do 13-14. Ze szkoły wnioskodawcza wracał około godziny 14-15.

Przed szkołą wnioskodawca zajmował się obrządkiem inwentarza żywego, co zajmowało mu co najmniej godzinę. Natomiast po powrocie ze szkoły skarżący pracował w gospodarstwie od godziny ok. 15-16 do zmroku. W okresie zimowym skarżący zajmował się wyłącznie obrządkiem inwentarza żywego: przygotowywał karmę dla zwierząt i zajmował się ich karmieniem rano i wieczorem. Natomiast od wiosny do jesieni dochodziła jeszcze praca w polu przy oraniu, sianokosach, żniwach, wykopkach.

Wnioskodawca w okresie uczęszczania do szkoły pracował w gospodarstwie rolnym stale co najmniej 4 godziny dziennie. Natomiast w okresie wakacji i ferii wnioskodawca pracował w gospodarstwie rolnym rodziców co najmniej 8 godzin dziennie.

Gospodarstwo nie było zmechanizowane, prace polowe były wykonywane przy użyciu konia. Rodzice wnioskodawczyni nie wynajmowali nikogo do pracy w gospodarstwie. Wszystkie prace spoczywały na wnioskodawczy i jego ojcu.

(dowód: zeznania świadka K. J. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od minuty 6:32 do minuty 22:00, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, zeznania świadka J. K. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od godziny 1:01:47 do godziny 1:09:15, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku od minuty 19:52 do minuty 49:53, protokół z rozprawy, k. 72-74 akt sprawy)

W okresie od dnia 5 lipca 1972 roku do 6 września 1973 roku wnioskodawca pracował w (...) (...)m w P. na stanowisku zbrojarza. Zakład zajmował się produkcją zbrojeń oraz prefabrykantów do zbrojeń. Wnioskodawca zajmował się wykonywaniem zbrojeń służących do dalszej produkcji materiałów budowlanych. Do stałych obowiązków skarżącego należało wyprostowanie stali, cięcie oraz spawanie metalowych prętów lub zgrzewanie ich na zgrzewarce. Czynności te ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

(dowód: świadectwo pracy, k. 45 akt sprawy, zeznania świadka R. K. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od minuty 41:34 do minuty 50:21, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, zeznania świadka B. J. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od minuty 50:49 do godziny 1:01:47, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, , zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku od minuty 19:52 do minuty 49:53, protokół z rozprawy, k. 72-74 akt sprawy )

W okresie od 25 września 1973 roku do 15 grudnia 1990 roku skarżący był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w G. na stanowisku:

- od dnia 25 września 1973 roku do dnia 30 września 1975 roku zbrojarza prefabrykacji,

- od dnia 1 października 1975 roku do 26 stycznia 1977r. oraz od dnia 21 grudnia 1978r. do dnia 17 stycznia 1979 roku spawacza -operatora (...) na Oddziale (...), (od 27 stycznia 1977roku do 20 grudnia 1978 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową);

- od 18 stycznia 1979 roku do 1 stycznia 1980 roku brakarza-kostkarza,

- od dnia 2 stycznia 1980r. mistrza zbrojarni

- od dnia lipca 1981 roku do dnia 13 grudnia 1983 roku mistrza zbrojarni oraz mistrza Oddziału (...).

- od 14 grudnia 1983r. do 19 lipca 1987r. przebywał na budowie eksportowej w Iraku;

- od 20 lipca 1987r. do 15 grudnia 1990r. mistrza Oddziału (...)

Wnioskodawca pracując na stanowisku zbrojarza prefabrykantów zajmował się produkcją zbrojeń. Jego praca polegała na wiązaniu, cięciu oraz spawaniu metalowych prętów do zbrojeń.

Wnioskodawca jako spawacz - operator maszyny (...) na Oddziale (...), pracował na zbrojarni, gdzie były produkowane zbrojenia do rur. Do jego stałych obowiązków należało obsługiwanie maszyny (...), która służyła do produkcji zbrojeń tj. załadowanie maszyny drutem, zaprogramowanie maszyny, wykładanie gotowych zbrojeń i zaspawanie końcówek zbrojeń z dwóch stron.

J. Ć. jako brakarz – kostkarz pracował na hali, gdzie produkowano rury żelbetonowe wipro i betonowe. Do stałych obowiązków skarżącego należało odbieranie i sprawdzanie jakości wyprodukowanych rur oraz kontrola zgodności rur z normą.

Od dnia 2 stycznia 1980 roku skarżący pełnił funkcje p.o. mistrza zbrojarni na Oddziale (...). Jego praca polegała na sprawowaniu nadzoru nad pracą zbrojarzy. W okresie od dnia 1 lipca 1981 roku do dnia 13 grudnia 1983 roku J. Ć. pracował zarówno na stanowisku mistrza zbrojarni, jak i na stanowisku mistrza Oddziału (...). Do jego obowiązków należało nadzorowanie pracy pracowników zbrojarni i pracowników produkcji rur. Cały czas pracował na hali produkcyjnej.

Wnioskodawca pracował na ww. stanowiskach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do wyjazdu na budowę eksportową w Iraku tj. do 13 grudnia 1983 roku, gdzie przebywał d 19 lipca 1987r. Z budowy eksportowej skarżący powrócił do macierzystego zakładu pracy w dniu 20 lipca 1987 roku na Oddział (...), gdzie pracował do dnia 15 grudnia 1990 roku. Wnioskodawca pełnił funkcje mistrza Oddziału (...). Przez cały czas pracy J. Ć. przebywał na hali produkcyjnej i nadzorował produkcję rur. Na hali pracowały 4 maszyny typu (...) oraz maszyna do produkcji rur w wyniku czego panowało duże zadymienie i hałas.

(dowód: świadectwo pracy, k. 5 akt ZUS, angaż, k. 128, 141, 168, 171 176 dokumentacji pracowniczej, karta obiegowa, k. 172 dokumentacji pracowniczej, umowa o pracę z dnia 14 grudnia 1983 roku, k. 105 dokumentacji pracowniczej, aneks do umowy o pracę, k. 94, 95, 97, 100 dokumentacji pracowniczej, zeznania świadka Z. K. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od minuty 22:52 do minuty 41:09, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, zeznania świadka R. K. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od minuty 41:34 do minuty 50:21, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, zeznania świadka B. J. na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2016 roku od minuty 57:00 do godziny 01:01:47, protokół z rozprawy, k. 56-58v akt sprawy, zeznania świadka J. M. na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku od minuty 11:48 do minuty 19:52, protokół z rozprawy, k. 72-74 akt sprawy, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku od minuty 19:52 do minuty 49:53, protokół z rozprawy, k. 72-74 akt sprawy wypis z książeczki wojskowej, k. 41 dokumentacji pracowniczej)

W okresie od 24 marca 1993 roku do 11 czerwca 1999 roku J. Ć. pracował w (...) s.c. w K. na stanowisku kierownika prefabrykacji. Spółka zajmowała się produkcją studni kanalizacyjnych z betonu kruszywowego. Wnioskodawca podczas pracy w przedsiębiorstwie zajmował się nadzorem nad produkcją i kontrolą jakości betonowych rur kanalizacyjnych. Do produkcji rur służył stół wibracyjny. Pracownicy zapełniali betonem formę umieszczoną na stole wibracyjnym, a następnie po zawirowaniu zdejmowali formę. Wnioskodawca pracował na hali produkcyjnej, na której znajdowało się jego biuro. W biurze wnioskodawca spędzał około 15 min dziennie, resztę czasu przebywał na hali produkcyjnej. J. Ć. wykonywał ww. prace stale oraz w pełnym wymiarze czasu.

(dowód: świadectwo pracy, k. 8 akt ZUS, zeznania świadka T. Ł. na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku od minuty 3:59 do minuty 9:21, protokół z rozprawy, k. 72-74 akt sprawy zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 roku od minuty 19:52 do minuty 49:53, protokół z rozprawy, k. 72-74 akt sprawy )

Przedsiębiorstwo (...) w G., (...) (...)m w P. ani (...) s.c. w K. nie wystawiły wnioskodawcy świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach.

(okoliczności bezsporne)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 887) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 25-letni okres zatrudnienia oraz 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości, że wnioskodawca ukończył 60 lat i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W odwołaniu od decyzji ZUS skarżący wniósł o zaliczenie mu do ogólnego stażu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, którą wykonywał od dnia 26 września 1970 roku do dnia 30 czerwca 1972 roku.

W świetle powyższego prawidłowość zaskarżonej decyzji należy ocenić w aspekcie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2004r Nr 39, poz. 353 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983r (tj. przed dniem objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników indywidualnych i ich rodzin) okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Przepis ten nie uzależnia możliwości uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia od tego, czy rolnik u którego pracował domownik opłacał składkę na ubezpieczenie społeczne rolników. Jedynym warunkiem, od którego zależy możliwość zaliczenia do ogólnego stażu pracy okresu uzupełniającego na podstawie art. 10 ust 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest wykazanie faktu pracy w gospodarstwie rolnym.

W przepisie tym nie wyznaczono rozmiaru świadczonej pracy, jak również nie wprowadzono w nim wymogu, aby praca ta stanowiła jedyne lub główne źródło utrzymania zainteresowanego. Z utrwalonego jednak orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, czyli 4 godziny dziennie (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96 OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 473; z dnia 7 listopada 1997 r., II UKN 318/97, OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 491; z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 299/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 799; z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 190/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 122, wyrok z dnia 10 maja 2000, II UKN 535/99, wyrok z dnia 19 grudnia 2000r. II UK 155/00 OSNP 2002, nr 16 poz. 394). A zatem tylko stała praca w gospodarstwie rolnym, a nie doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, podlega zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego.

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej należało ocenić, czy wnioskodawca, w okresie od dnia 26 września 1970 roku do dnia 30 czerwca 1972 roku, uczęszczając do (...) Szkoły Zawodowej w P. oddalonej o około 25 km od jego miejsca zamieszkania świadczył jednocześnie pracę w gospodarstwie rolnym swych rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

Materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie ( zeznania świadków: J. K. i K. J. oraz zeznania wnioskodawcy) pozwala przyjąć, że praca w gospodarstwie rolnym rodziców świadczona przez wnioskodawcę w okresie nauki w szkole zawodowej, po ukończeniu przez niego 16-go roku życia była stałą pracą o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej i wykonywana była w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

Wnioskodawca w okresie nauki w szkole zawodowej, aż do rozpoczęcia pierwszej pracy w lipcu 1972r. zamieszkiwał w rodzinnym gospodarstwie w G., co jednoznacznie wynika z zeznań świadków.

Mimo, iż wnioskodawca dojeżdżał do szkoły w P., znajdującej się w odległości ok. 25 km od miejsca jego zamieszkania, to po powrocie z niej (od godziny 15-16), wykonywał do późnego wieczora wszystkie codzienne prace związane z działalnością rolniczą. A mianowicie, obrządzał zwierzęta (przygotowywał im posiłki i karmił je). Uczestniczył stale w żniwach, sianokosach, wykopkach. Wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie potwierdzili te okoliczności oraz fakt, że obowiązki te zajmowały codziennie wnioskodawcy co najmniej 4 godziny w roku szkolnym. Natomiast w okresie wakacji szkolnych oraz ferii, wnioskodawcza pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w pełnym wymiarze czasu pracy, czyli co najmniej 8 godzin dziennie. Gospodarstwo nie było zmechanizowane, a rodzice wnioskodawcy do prac polowych nie zatrudniali żadnych pracowników. Biorąc pod uwagę powierzchnię gospodarstwa (1,45 ha), brak jego zmechanizowania oraz trzymanie inwentarza żywego (krowy, świnie, owce, kury, kaczki) oraz ilość osób zamieszkujących (6) i pracujących w gospodarstwie (2), należy stwierdzić, że wymagało ono dużego nakładu pracy ze strony członków rodziny. Wielkość gospodarstwa, sposób jego prowadzenia, rodzaj zasiewów sprawiały, iż wnioskodawca musiał wykonywać stałe obowiązki, tak jak jego ojciec. Nie można w tej sytuacji przyjąć, że jego praca miała jedynie charakter doraźny czy marginalny. Wręcz przeciwnie praca wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym była znacząca dla jego prawidłowego funkcjonowania. Bez stałej pomocy syna w pracach gospodarskich rodzice wnioskodawcy nie podołaliby działalności rolniczej, tym bardziej że matka wnioskodawcy z uwagi na stan zdrowia nie była zdolna do pracy w gospodarstwie, a ojciec dodatkowo pracował zawodowo.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uznał, że w przedmiotowej sprawie odbywanie przez wnioskodawcę kilkugodzinnej nauki w szkole zawodowej, łącznie z dojazdami do i ze szkoły, nie przekreślało dopuszczalności uwzględnienia w jego stażu ubezpieczeniowym pracy świadczonej w gospodarstwie rolnym rodziców. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 24 sierpnia 2012r. w sprawie III AUa 59/12 stwierdził, że fakt równoległej nauki w szkole domownika, nie sprzeciwia się zaliczeniu jego stałej pracy w gospodarstwie rolnym do okresu uzupełniającego, jeśli okoliczności faktyczne wskazują na potrzebę pomocy domownika w gospodarstwie i realną możliwość pogodzenia pracy w gospodarstwie z nauką.

Po doliczeniu do stażu pracy wnioskodawcy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia, czyli okresu od dnia 26 września 1970 roku do dnia 30 czerwca 1972 roku, wnioskodawca na dzień 31 grudnia 1998r. legitymował się ponad 25-letnim okresem zatrudnienia.

Sporną kwestią między stronami było również, to czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Odnośnie oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu zważyć należy, iż okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Podnoszona zatem przez organ rentowy okoliczność nie dysponowania przez skarżącego świadectwem pracy w szczególnych warunkach, nie przesądza jeszcze, że wnioskodawca takiej pracy nie wykonywał.

Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w P. od dnia 5 lipca 1972 roku do dnia 6 września 1973 roku, w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G. w okresie od dnia 25 września 1973 roku do dnia 15 grudnia 1990 roku oraz w (...) S.C. w K. na stanowisku kierownika prefabrykacji od dnia 24 marca 1993 roku do dnia 11 czerwca 1999 roku był niesporny między stronami, w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych.

Sporny pozostawał jedynie charakter wykonywanej przez wnioskodawcę pracy tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie.

Do pracy w szczególnych warunkach Sąd zaliczył wnioskodawcy okres pracy od dnia 5 lipca 1972 roku do dnia 6 września 1973 roku, od dnia 25 września 1973 roku do dnia 30 września 1975 roku na stanowisku zbrojarza prefabrykantów oraz okres od 1 października 1975 roku do 17 stycznia 1979 roku na stanowisku spawacza-operatora maszyny (...) wraz z przypadającą w tym okresie służbą wojskową.

Dokonując ustaleń w zakresie rodzaju prac wykonywanych przez wnioskodawcę w (...) w P. w okresie od dnia 5 lipca 1972 roku do dnia 6 września 1973 roku Sąd oparł się na dokumentach w postaci świadectwa pracy, zeznaniach świadków: R. K., B. J. oraz zeznaniach wnioskodawcy. Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że w w/w okresie wnioskodawca wykonywał prace zbrojarskie. Do jego stałych podstawowych obowiązków należało wykonanie zbrojeń, co polegało na prostowaniu i cięciu stalowych prętów oraz spawaniu lub zgrzewaniu ich na zgrzewarce.

Tożsame prace zbrojarskie skarżący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od dnia 25 września 1973 roku do dnia 30 września 1975 roku, co potwierdzają zeznania świadka B. J.. J. Ć. wiązał, ciął oraz spawał stalowe druty, z których robił zbrojenia.

Z kolei w okresie od 1 października 1975 roku do 17 stycznia 1979 roku w Przedsiębiorstwie (...) wnioskodawca, jak wynika z dokumentów w postaci świadectwa pracy, angaży i zeznań świadków: Z. K., R. K. i B. J., pracował on na Oddziale (...), na zbrojarni, gdzie do jego stałych obowiązków należało obsługiwanie maszyny (...), która służyła do produkcji zbrojeń tj. załadowanie maszyny, operowanie maszyną, wykładanie gotowych zbrojeń i zaspawanie końcówek zbrojeń z dwóch stron.

Prace zbrojarskie i betoniarskie są pracami zaliczonymi do prac w warunkach szczególnych w wykazie A będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, dziale V (w budownictwie i przemyśle budowalnym) poz. 4.

Również praca przy produkcji betonu kruszynowego jest pracą w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A dział V ( w budownictwie i przemyśle budowlanym) poz. 15 będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r. Praca wnioskodawcy przy obsłudze maszyny do produkcji zbrojeń służących do produkcji rur betonowych była pracą w szczególnych warunkach, gdyż mieści się w zakresie prac wymienionych w wykazie A dziale V poz. 4 i 15 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r.

Prace w szczególnych warunkach wnioskodawca wykonywał także w okresie od dnia 18 stycznia 1979 roku do dnia 1 stycznia 1980 roku. Z zeznań świadka Z. K. wynika, że J. Ć. zajmował się wówczas odbieraniem i sprawdzaniem jakości wyprodukowanych rur oraz kontrolą zgodności rur z normą. Obowiązki te wykonywał na hali produkcyjnej, gdzie produkowano rury żelbetonowe wipro i betonowe.

Praca wnioskodawcy polegająca na kontroli jakości produkcji na hali produkcyjnej, gdzie jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie tj. prace wymienione w dziale V poz. 4 i 15, pozwala na uznanie jej za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A dział XIV poz. 24– kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.. Wnioskodawca cały czas tak jak i pracownicy pracujący przy produkcji rur był narażony na szkodliwe dla zdrowia warunki.

Zaliczeniu do prac w warunkach szczególnych podlega także okres pracy wnioskodawcy od dnia 2 stycznia 1980 roku do 13 grudnia 1983 roku w Przedsiębiorstwie (...). W okresie tym wnioskodawca do 1 lipca 1981 roku pełnił funkcję mistrza zbrojarni na Oddziale (...), do jego obowiązków należał nadzór nad pracą zbrojarzy, a po 1 lipca 1981 roku pełnił również funkcję mistrza Oddziału (...) i nadzorował również pracę betoniarzy. Przez cały czas pracy skarżący przebywał na hali produkcyjnej.

Jak wyżej wskazano do prac w warunkach szczególnych należy zaliczyć pracę polegającą na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Wobec tego praca wnioskodawcy polegająca na sprawowaniu dozoru inżynieryjno-technicznego nad pracami wykonywanymi przez zbrojarzy i betoniarzy jako pracami wymienionymi w wykazie A dział V poz. 4 - zbrojarskie oraz poz. 15- prace przy produkcji betonu kruszywowego należy zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych.

Tożsame prace (dozór inżynieryjno- techniczny nad produkcją rur betonowych)– jak wynika z zeznań świadków: Z. K., B. J. i J. M. - skarżący wykonywał po powrocie z budowy eksportowej tj. w okresie od dnia 20 lipca 1987 roku do 15 grudnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku mistrza Oddziału (...).

Wobec tego, że praca wnioskodawcy polegała na sprawowaniu dozoru inżynieryjno-technicznego nad pracami wymienionymi w wykazie A dział V poz. 15 - prace przy produkcji betonu kruszywowego, należy ją zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych wymienionej w Wykazie A dziale XIV poz. 24 – kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Analogiczny zakres obowiązków wnioskodawca miał w ostatnim spornym okresie od dnia 24 marca 1993 roku do dnia 11 czerwca 1999 roku w (...) s.c. w K. na stanowisku kierownika prefabrykacji. Z zeznań świadka T. Ł. wynika, że w tym okresie wnioskodawca sprawował dozór nad produkcją i kontrolą jakości betonowych rur kanalizacyjnych. Wnioskodawca obowiązki te wykonywał cały czas na hali produkcyjnej. Tam też znajdowało się jego biuro, w którym spędzał zaledwie 15 min dziennie. Na hali produkcyjnej pracowali operatorzy maszyn betoniarskich, wykonujący pracę przy produkcji betonu kruszywowego (A dział V poz. 15).

Sąd uznał, że praca wnioskodawcy w tych okresach polegała na sprawowaniu dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, co pozwala na zaliczenie jej do prac w szczególnych warunkach na podstawie wykazu A dział XIV poz. 24 w zw. z działem V poz.15. Tym bardziej, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2008 roku w sprawie I UK 195/07, LEX nr 375610, „Osoba wykonująca nadzór inżynieryjno-techniczny nie musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie wykonywana jest praca, w zakresie jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności. Ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby, zostało uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.” Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2007 roku, I UK 111/07 LEX nr 375689 stwierdzając, że: „objęcie nadzorem lub kontrolą także innych prac niż wymienione w wykazie A nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w warunkach szczególnych, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe”.

Po doliczeniu wnioskodawcy do uznanego przez organ rentowy stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lata i 7 miesięcy i 8 dni, okresów pracy zaliczonych przez Sąd, wnioskodawca legitymuje się stażem pracy w szczególnych warunkach znacznie przekraczającym 15 lat.

Biorąc zatem pod uwagę, iż wnioskodawca spełnił wszystkie wymagane przepisami rozporządzenia warunki do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury, to jest ukończył 60 lat, jego łączny okres zatrudnienia składkowy i nieskładkowy wyniósł ponad 25 lat, ma ponad 15 letni staż pracy w szczególnych warunkach, należy uznać, że wydana przez organ rentowy decyzja jest błędna, a żądanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Sąd przyznał skarżącemu emeryturę z pierwszym dniem miesiąca, w którym złożył wniosek o emeryturę tj. z dniem 1 maja 2015r., gdyż to wówczas została spełniona ostania przesłanka, od której zależało jego prawo do emerytury.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak sentencji wyroku.