Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 marca 2016 r., odmówił H. K. ponownego rozpatrzenia sprawy w przedmiocie ustalenia prawa do emerytury wskazując, że ubezpieczona nie przedłożył żadnych nowych dokumentów, które miałyby wpływ na wysokość świadczenia.

/decyzja – k. 69 akt ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji w dniu 11 maja 2016 r. złożyła ubezpieczona H. K. i zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie prawa materialnego, a to przepisu art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędną jego wykładnię polegającą na nieuznaniu, iż zostały ujawnione nowe okoliczności mające wpływ na wysokość świadczenia emerytalnego ubezpieczonej oraz przepisów art. 100 ust. 1, art. 129 ust. 1 w/w ustawy polegające na błędnym niezastosowaniu ich w sposób właściwy tak aby wysokość emerytury H. K. nie była pomniejszona o kwotę stanowiącą sumę kwot brutto pobranych emerytur. W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej się kosztów postępowania według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 2 – 5/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 10 czerwca 2016 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie – k. 7/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. K. urodziła się (...)

/bezsporne/

Decyzją z dnia 8 maja 2008 r. ZUS przyznał ubezpieczonej prawo do wcześniejszej emerytury.

/bezsporne/

W dniu 29 lipca 2013 r. H. K. złożyła wniosek o emeryturę w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego tj. 60 roku życia.

/wniosek o emeryturę – k. 1 – 4 akt ZUS/

Decyzją z dnia 23 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 29 lipca 2013 r. przyznał H. K. prawo do emerytury od 1 lipca 2013 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej. Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Podstawa obliczenia emerytury została pomniejszona o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego.

Emerytura ustalona niniejszą decyzją została zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym. Nadal jest wypłacana emerytura przyznana decyzją z dnia 8 maja 2008 r. jako świadczenie korzystniejsze.

/decyzja – k. 73– 75 akt ZUS /

Ubezpieczona nie składała odwołania od w/w decyzji. Decyzja jest prawomocna.

/bezsporne/

W dniu 10 marca 2016 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku z dnia 29 lipca 2013 r. o przyznanie emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. W uzasadnieniu wskazała, że decyzją z dnia 8 maja 2008 r. przyznano jej wcześniejszą emeryturę, którą pobiera od kwietnia 2008 r. Podała, że w dniu 25 sierpnia 2010 r. ukończyła 60 lat uzyskując z tym dniem prawo do emerytury powszechnej. Wniosek o przyznanie tego świadczenia złożyła 29 lipca 2013 r. Jednak organ rentowy nie uszanował nabytego przez nią prawa i zastosował do obliczenia podstawy wymiaru emerytury powszechnej przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2013 r. (decyzja z dnia 23 sierpnia 2013 r.). Dodała, że nowe okoliczności w postaci orzecznictwa m.in. Trybunału Konstytucyjnego , Sądu Najwyższego i Sądów Powszechnych, w szczególności Sądu Okręgowego w Szczecinie – sygn. akt VIU 2161/13, który w uzasadnieniu wyroku powołuje się na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że na podstawie art. 100 ust. 1 i art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej osoby, które ukończyły wiek emerytalny pod rządami starej ustawy mają prawo do emerytury bez pomniejszania o wypłacone emerytury, czy Sądu Najwyższego, który stwierdza: „nowa ustawa nie może pozbawić ubezpieczonego prawa, które nabył na mocy poprzedniej ustawy”.

/wniosek – k. 168 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 11 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 marca 2016 r., odmówił H. K. ponownego rozpatrzenia sprawy w przedmiocie ustalenia prawa do emerytury wskazując, że ubezpieczona nie przedłożył żadnych nowych dokumentów, które miałyby wpływ na wysokość świadczenia.

/decyzja – k. 69 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych ZUS załączonych do akt sprawy.

Dokumentom zgromadzonym w aktach ZUS Sąd przyznał w pełni walor wiarygodności uznając, że są one rzetelne, kompletne i mogą stanowić podstawę ustaleń faktycznych w przedmiotowej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlega oddaleniu.

Na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2016 r. poz. 887 z późn. zm.) prawo do świadczeń (emerytalno – rentowych) lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Z cytowanego przepisu wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442/.

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku. Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawczyni przedłożyła nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji z dnia 23 sierpnia 2013 r., ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na przyznanie ubezpieczonej prawa do emerytury. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione (wnioskodawczyni po uprawomocnieniu się decyzji z dnia 23 sierpnia 2013 r. nie przedłożyła nowych dowodów ani nie ujawniła okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do świadczeń) powinna prowadzić do odmowy ponownego ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonej. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe.

Dokonując wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału procesowego Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że skarżąca w toku postępowania przed organem rentowym wywołanym ponownym złożeniem wniosku z dnia 10 marca 2016 r. o ustalenie prawa do emerytury, nie spełniła przesłanki wniosku o ponowne ustalenie prawa do emerytury na zasadach określonych w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skarżąca nie przedłożyła nowych dowodów na potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed uprawomocnieniem się decyzji z dnia 23 sierpnia 2013 r., a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia.

Skarżąca w toku niniejszego postępowania nie ujawniła również żadnych okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do emerytury. Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, w toku postępowania przed organem rentowym, wywołanego wnioskiem z dnia z dnia 10 maja 2016 r., nie zostało ujawnione nic nowego, co dawałoby Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych podstawę do ponownego przeanalizowania sytuacji prawnej wnioskodawczyni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma podstaw do ponownego ustalenia emerytury, jeśli zainteresowany nie przedstawi dokumentów lub okoliczności zmieniających jego sytuację (por. wyrok. Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., III UK 150/13, LEX nr 1458793).

Ubezpieczona w toku postępowania powoływała się na treść art. 100 ust. 1 oraz art. 129 ust. 1 w/w ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a nadto powoływała się na orzeczenie TK z 3 listopada 2015 r. (P11/14) oraz powoływała się na orzecznictwo sądów powszechnych.

Zgodnie z treścią art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2.

A zatem tylko kumulatywne spełnienie wszystkich warunków nabycia danego prawa prowadzi do powstania określonego uprawnienia (wyr. SN z 11.5.2005 r., III UK 38/05, niepubl.; z 21.5.2009 r., II UK 370/08, OSNP 2011, Nr 1–2, poz. 20; z 6.9.2011 r., I UK 85/11, L.).

Relację nabycia prawa do świadczenia do możliwości jego realizacji określa art. 129 ust. 1 w/w ustawy, który stanowi, że świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Omawiany przepis wyraża zasadę, że świadczenie wypłaca się od dnia powstania prawa do niego, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, uzależniając początkową datę wypłaty świadczenia od daty złożenia wniosku o świadczenie (wyr. SN z 10.2.2012 r., II UK 146/11, OSNP 2012, Nr 1–2, poz.17). Mimo, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje z mocy prawa, a decyzja organu rentowego ma charakter deklaratoryjny, samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi postawy do wypłaty świadczenia. Podstawę taką stanowi wniosek o przyznanie świadczenia, tak więc niewątpliwie ustawodawca przypisał decydującą funkcję woli uprawnionego, który – nawet jeżeli spełnia przesłanki nabycia prawa do świadczenia – nie musi z niego korzystać. Konsekwencją jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek ustalenia prawa do świadczenia, a następnie jego wypłaty. O ile prawo do świadczenia z ubezpieczeń społecznych nie ulega przedawnieniu (w tym znaczeniu, że można o nie wystąpić w dowolnym terminie i zostaną wypłacone po ustaleniu prawa do nich), o tyle nie można skutecznie żądać wypłaty świadczenia za okres po nabyciu do niego prawa a przed wystąpieniem z wnioskiem [ M. B. , w: K. A. (red.), B. , S. , Ustawa, s. 552].

Szczególny problem dotyczy sytuacji będącej przedmiotem niniejszego postępowania, w której prawo zostało nabyte pod rządami prawa dawnego, ale wniosek został złożony pod rządami prawa nowego, mniej korzystnego dla zainteresowanej. Generalną regułą jest, że wniosek o świadczenie emerytalno-rentowe podlega rozpoznaniu według stanu prawnego obowiązującego w dacie jego złożenia, chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych (wyr. SN z 13.9.2005 r., I UK 354/04, OSNP 2006, Nr 13–14, poz. 223, z glosą I. Sierockiej, OSP 2007, Nr 5, poz. 57). Oznaczałoby to, że mimo nabycia określonego uprawnienia ex lege, brak wniosku o jego ustalenie będzie powodował, że późniejsza, niekorzystna zmiana prawa negatywnie wpłynie na możliwość domagania się wydania decyzji ustalającej prawo do świadczenia na podstawie przepisów prawa dawnego.

Podobne stanowisko wyraził także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 22 stycznia 2015 r. w sprawie III AUa 376/14, w którym wskazał, że samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia in abstracto nie stanowi jeszcze postawy do wypłaty świadczenia. Podstawę taką stanowi wniosek o przyznanie, a następnie wypłacenie świadczenia. Konsekwencją powyższego jest uznanie, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty oraz że z datą, od której przysługuje wypłata emerytury (a nie z datą nabycia prawa do świadczenia) następuje ustalanie wysokości świadczenia (legalis nr 1242601).

I z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszym postępowaniu. Ubezpieczona nabyła prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym w dniu 25 września 2010 r. tj. po w dniu ukończenia 60 roku życia. Jednakże wniosek o ustalenie emerytury złożyła dopiero w dniu 23 sierpnia 2013 r. dlatego też organ rentowy był zobligowany przez obowiązujące przepisy do tego by stosować prawo obowiązujące w dacie złożenia wniosku, a nie w dacie nabycia prawa do emerytury przez ubezpieczoną.

Przechodząc zaś do orzeczeń na jakie powołała się ubezpieczona w odwołaniu tj. orzeczenie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015 r. sygn. akt VI U 2161/13 należy wskazać, że zapadło ono w indywidualnej sprawie i nie wiąże Sądu Okręgowego w Łodzi w niniejszej sprawie. Zaś jeśli chodzi o orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2015 r. (sygn. akt P 11/14) to Trybunał nie wydał formalnego orzeczenia tylko umorzył postępowanie w sprawie i ogólnie odniósł się do zasad wypłaty świadczeń. Natomiast pozostałe orzeczenia Sądu Najwyższego, na które powołuje się ubezpieczenia zapadły w zupełnie innych stanach faktycznych niż stan faktyczny dotyczący ubezpieczonej.

W konsekwencji decyzję organu rentowego z dnia 11 kwietnia 2016 r. uznać należy za prawidłową bowiem w chwili jej wydawania nie zachodziły przesłanki z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze odwołanie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podlegało oddaleniu.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni.

K.K.-W.