Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 listopada 2014r.

W pozwie inicjującym przedmiotowe postępowanie powódka domagała się stwierdzenia nieważności umowy z 1.06.1995 roku o przekazaniu dz. (...) w użytkowanie wieczyste na rzecz (...), gdyż w decyzji o wywłaszczeniu cel wywłaszczenia opisano jako „budowa kompletnej zajezdni samochodowej wraz ze stacją obsługi 150 samochodów”. Wg powódki cel ten nigdy nie został osiągnięty i zrealizowany w postaci w jakiej był zaplanowany. Nigdy na tym ternie nie powstała ani stacja obsługi 150 samochodów ani zajezdnia samochodowa. Wywłaszczone poprzednikowi prawnemu powódki nieruchomości zostały użyte na inne cele. W 1996 r rozwiązano z (...) umowę użytkowania wieczystego w części działek, a grunt jest wykorzystywany w sposób sprzeczny z celem na jaki został wywłaszczony albowiem Gmina N. wydała decyzję o warunkach zabudowy firmie (...).

W uzasadnieniu swojego żądania powódka podniosła, że w dniu 13 marca 1975r. Urząd Powiatowy w N. na mocy decyzji (...) jej matka M. T. została wywłaszczona z nieruchomości gruntowej działek (...). Powódka jest spadkobiercą M. T.. Powodem wydania decyzji o wywłaszczeniu była budowa kompletnej zajezdni samochodowej wraz ze stacją obsługi na 150 samochodów. Inwestycje realizować miała Wojewódzka Spółdzielnia (...) w K., a po zmianach terytorialnych Spółdzielnia (...) w N.. Cel ten nigdy nie został osiągnięty i zrealizowany w takiej postaci w jakiej był zaplanowany – nigdy na tym terenie nie powstała ani stacja obsługi na 150 samochodów ani zajezdnia samochodowa. Decyzją z dnia 28 marca 1995r. Urząd Wojewódzki w N. stwierdził nabycie przez miasto N. z mocy prawa, nieodpłatnie własność nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej N. uregulowanej w KW numer (...). W dniu 20 grudnia 1996r. postanowiono rozwiązać ze Spółdzielnią (...) umowę użytkowania wieczystego części działek. Podstawą wydania tej decyzji był fakt, iż użytkownik wieczysty nie korzystał z części terenu, która wywłaszczona była na inne cele. Nieruchomości przekazano Spółdzielni Pracy (...). Wywłaszczony grunt jest wykorzystywany w sposób sprzeczny z celem wywłaszczenia. Zgodnie z ustawą z dnia 29 kwietnia 1985r. o gospodarce nieruchomościami – art. 136 § 2i 3 cytowanej ustawy w razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu właściwy organ zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze. Właściwy organ (burmistrz) miał obowiązek poinformować jednocześnie o możliwości zwrotu przedmiotowej nieruchomości. W przypadku kiedy poprzedni właściciel lub jego następca prawny nie jest zainteresowany odzyskaniem nieruchomości organ wywłaszczający mógł przeznaczyć nieruchomość na cele inne niż w decyzji o wywłaszczeniu. W przedmiotowej sprawie organ administracji samorządowej nie wykonał obowiązku nałożonego przez przepisy ustawy – nie powiadomił ani poprzednich właścicieli ani ich następców prawnych o planowanych krokach. Bez powiadomienia kogokolwiek przekazał wywłaszczone nieruchomości osobie fizycznej na prowadzenie działalności gospodarczej. Postępowanie organu administracji samorządowej było pozbawione podstaw prawnych, łamało zasady współżycia społecznego, wyrządziło krzywdę następcom prawnym wywłaszczonych, bezpodstawnie wzbogaciło inne osoby fizyczne i złamało zasadę zaufania obywatela do organów państwowych i samorządowych.

Strona pozwana Gmina M. N. w odpowiedzi na pozew (k. 22) wniosła o oddalenie powództwa. Jej zdaniem umowa użytkowana wieczystego jest zgodna z prawem, a Spółdzielnia udokumentowała, że na dzień 5.12.1990 roku była użytkownikiem, więc miała roszczenie o ustanowenie użytkowania wieczystego. Przepisy nie wymagały badania stopnia realizacji celu wywłaszczenia.

Spółdzielnia (...) - (...) w N. (k. 142) wniosła o oddalenie powództwa. Podała, że w latach 70 na potrzeby zaopatrzenia handlu wiejskiego i rozwozu towarów do gminnych spółdzielni oraz z uwagi na brak bazy następowała koncentracja transportu z uwagi na połączenie Spółdzielni (...) z Transportem Mleczarskim i Ogrodniczym. Na te cele doszło do wywłaszczeń. Proces wywłaszczeniowy został przeprowadzony prawidłowo. Z uwagi na rozłączenie Spółdzielni (...) z T. M., strona pozwana: (...) wyraziła zgodę na zwrot części terenu pod potrzeby transportu mlecznego. Na wywłaszczonych terenach zrealizowano wszelkie zaplanowane inwestycje. Pozwany znaczył, że w latach 90 ograniczył swoją działalność, co mogło sprawiać wrażenie, iż cel wywłaszczenia został ograniczony. Zdaniem strony pozwanej powódce nie przysługuje roszczenie o zwrot nieruchomości w zawiązku z art. 229 ugn.

W piśmie z dnia 6.08.2013 r. (k. 150n) powódka sprecyzowała żądanie pozwu wnosząc o ustalenie nieważności umowy o oddanie gruntu w użytkownie wieczyste i nieodpłatne przeniesienie własności budynku, zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 1.06.1995 roku w części dotyczącej dz. ewid (...) i (...) na podstawie art. 189 kpc w zw z art. 58 par 1 i 3 kc w zw z art. 47 ust 4 i 69 ust 1 ustawy z dnia 29.04.1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości oraz sformułowała żądanie ewentualnego zasądzenia odszkodowania za szkodę powstałą w związku z naruszeniem jej prawa pierwszeństwa do nabycia wywłaszczonej nieruchomości w oparciu o art. 23 ust 4 ugg. Zdaniem powódki nieruchomości objęte pozwem od wielu lat pozostawały zbędne dla celów wywłaszczenia i stanowiły jedynie niezagospodarowany teren zielony, nie użyto ich do budowy zajezdni. Powódki nie zawiadomiono o zmianie wykorzystania wywłaszczonych nieruchomości na inne cele, nie pozostające w związku z celem wywłaszczenia. Strona pozwana (...) nie była również uprawniana do żądania ustanowienia użytkowania wieczystego, gdyż przedmiotowych nieruchomości nie używała zgodnie z celem wywłaszczenia, a zatem kwestionowana umowa jest sprzeczna z art. 2c ust 1 ustawy z dnia 7.10.1992 zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz.U. nr 91 poz.455), a zatem nieważna w oparciu o art. 58 par 1 i 3 k.c. Roszczenie o odszkodowanie powódka opierała na utraconym prawie do nabycia nieruchomości.

Pismem z dnia 3.09.2013 roku ( k. 193 ) strona pozwana (...) podtrzymała wszystkie podniesione zarzuty zarzucając brak przesłanek do stwierdzenia nieważności zawartej przez stronę pozwaną notarialnej umowy ustanowienia wieczystego użytkowania na działkach stanowiących przedmiot sporu. Dodała że organy odwoławcze w postępowaniu administracyjnym wszczynanym z wniosków powódki nie podważyły prawidłowości dokonanego wywłaszczenia i nie stwierdziły, że ustanowienie użytkowania wieczystego było dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów. Nie użyto nieruchomości na inne celem niż określone w decyzji wywłaszczeniowej, nadal wywłaszczony teren służył jako zajezdnia i na nim skoncentrowana była działalność pozwanej Spółdzielni. Na wywłaszczonym terenie zrealizowano wszelkie zaplanowe inwestycje a to budynek administracyjny, stacje pali, skład opału, magazyny, rampę najazdową, stanowiska parkingowe, stanowiska opału. W 1996r. rozwiązano umowę użytkowania wieczystego za zgodą (...) co do części działek i teren jako zbędny został zwrócony właścicielowi natomiast nie zwrócone nieruchomości były niezbędne pozwanemu do prowadzenia działalności gospodarczej. (...) nigdy nie zgłaszało właścicielowi nieruchomości – Gminie M. N., że zamierza wnosić o wygaszenie użytkowania wieczystego a więc właściciel czy Starostwo nie miało podstaw do zawiadamiania powódki o możliwości „przywrócenia” jej własności. Wywłaszczona nieruchomość przekazana do użytkowania była i jest cała ogrodzona z nieruchomości były i są odprowadzane podatki, opłaty za użytkowanie wieczyste, a pozwany korzysta z użytkowania wieczystego w zakresie przewidzianym przez kodeks cywilny. Sporne nieruchomości nigdy nie stanowiły przedmiotu przetargu a zatem brak jest podstaw do ustalania odszkodowania za prawo pierwszeństwa które nigdy nie mogło być realizowane.

W piśmie z dnia 5.09.2013 (k. 197-199) pozwana Gmina podniosła, że żądania powódki dotyczące zasądzenia na jej rzecz odszkodowania za szkodę powstałą w wyniku naruszania przepisów o pierwszeństwie nabycia wywłaszczonej nieruchomości przewidzianego w art. 23 ust 4 ugg nie znajdują uzasadnienia w tym przepisie. Przepisu tego nie można jednak stosować w oderwaniu od przepisu 23 ust 1 ugg i art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7.10.1992 roku zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (dz.U.91. poz 455) oraz par 6 i 7 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.03.1993 roku w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu. W światle tych przepisów (...) w N. przysługiwało roszczenie o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, a zawarcie umowy o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste następuje bez przetargu.

W piśmie z dnia 11.09.2013 roku (k. 205-207) powódka sprecyzowała, że jej żądanie ewentualne wynosi 1 mln zł - wartość jej szkody, którą poniosła w wyniku naruszenia jej prawa pierwszeństwa do nabycia wywłaszczonej nieruchomości przewidzianego w art. 23 ust 4 ugg.

W piśmie z dnia 16.01.2014 k. (222-224) powódka zarzuciła, że zaskarżona umowa została zawarta sprzecznie z art. 88a ust 2 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości, gdyż na spornych działkach jej poprzedników prawnych nie wybudowano żadnych obiektów budowlanych. Zarówno 5.12.1990 roku jak i w dniu zawarcia zaskarżonej umowy sporne działki stanowiły teren zielony. Ponadto powódka zaprzeczyła aby pełnomocnicy pozwanej gminy byli prawidłowo umocowani do zawarcia spornej umowy, która wymagała zgody rady gminy.

Pismem z dnia 27.01.2014 roku (k. 274-277) pozwana Gmina M. N. podniosła, że dla oceny ważności spornej umowy zastosowanie winny znaleźć przepisy prawa w brzmieniu wówczas obowiązującym tj. przepisy ustawy z dnia 29.04.1085 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości i ustawy z dnia 29.09. (...) o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. 79 poz 464) zmienionej ustawą z dnia 7.10.1992 roku zmieniającej ustawę o zmianie ustawy roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości - art. 2 c (dz.U.91 poz 455) oraz przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.03.1993 roku w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi w ich zarządzie lub użytkowaniu - par 5 w zw z par 2 pkt 1 par 6 i 7 (Dz.U. 24 poz 97). Kwestionowana umowa została zawarta zgodnie z art. 2c a nie w oparciu o art. 88a ust 2 ustawy uggw. Przepis 2 c stanowił wyjątek w odniesieniu do całości regulacji zawartych w uggw, w tym też co do przepisów z rozdziału 3, w którym znajduje się art. 23 i uprawnienie do otrzymania nieruchomości w użytkowanie wieczystej bez przetargu mające podstawę w treści cyt przepisu 2c, co prowadzi do pominięcia pierwszeństwa byłego właściciela w nabyciu tej działki. Spółdzielnia wypełniła ustawowe warunki, a w szczególności udowodniła, że na dzień 5.12.1990 roku była użytkownikiem gruntu. Udokumentowała również wybudowanie obiektów budowlanych ze środków własnych. Roszczenie spółdzielni o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste istniało z mocy prawa. Strona pozwana zauważyła również, że w sprawach uregulowanych w uggw nie ma zastosowania przepis art. 18 ust 2 pkt 9 lit a ustawy o samorządzie gminnym. Fakt zawarcia zaskarżonej umowy bez przetargu w oparciu o art. 2c ustawy z dnia 7.10.1992 roku zmieniającej ustawę uggw oraz cel oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz pozwanej spółdzielni - przeznaczenie pod budowę zajezdni wraz ze stacją obsługi, a wiec realizowanie przez spółdzielnię celu, na który nieruchomość wywłaszczono, skutkuje uznaniem, że brak jest przesłanek do stwierdzania nieważności spornej umowy. Kwestionowana umowa nie jest też sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, właśnie uwzględnienie powództwa naruszałoby te zasady. Pozwana spółdzielnia w zaufaniu do Gminy zawarła sporną umowę i ponosi koszty opłat za użytkowanie wieczyste. Natomiast poruszana przez powódkę okoliczność, iż do tej pory nie został zrealizowany cel zaskarżonej umowy, może skutkować rozwiązaniem tej umowy. Powódka nie posiada legitymacji materialnej w przedmiotowej sprawie. Legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego stanowi przesłankę materialną powództwa. Brak legitymacji materialnej skutkuje oddaleniem powództwa.

Pismem z dnia 30 stycznia 2014r. ( k. 283 ) powódka podała, że zgodnie z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.03.1993r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu ( Dz. U. 1993r. nr 23 poz. 97 ) właściwy organ gminy mógł zawrzeć ze spółdzielnią, na jej wniosek, umowę o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste oraz o przeniesienie własności znajdujących się na niej budynków i innych urządzeń oraz lokali po stwierdzeniu przez ten organ prawa do użytkowania nieruchomości przez spółdzielnię, według stanu na dzień 5.12.1990r. Stwierdzenie prawa użytkowania przez spółdzielnię mogło nastąpić na podstawie okoliczności wskazanych w §6w/w rozporządzenia. Powódka zaprzeczyła aby pozwana spółdzielnia dysponowała prawem do użytkowania nieruchomości wg stanu na dzień 5.12.1990r.

Pismem z dnia 28.01.2014r. ( k. 290 – 292 ) (...) podniosła, że istotne znaczenie dla określenia ewentualnej wysokości odszkodowania ma określenie czy powódka była jedyną spadkobierczynią po byłych właścicielach. Ponadto z dalekiej ostrożności podniosła zarzut zasiedzenia nieruchomości w dobrej wierze z dniem 18.04.1995 roku, podając, że upłynął nawet okres zasiedzenia w złej wierze. Na potrzeby pozwanego dokonano w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku wywłaszczenia kompleksu nieruchomości przy ul. (...) o pow. ok. 3 ha, za które to wywłaszczone nieruchomości pozwany wypłacił odszkodowania, a powódka nie zaprzecza tej okoliczności. Pozwanemu przekazano nieruchomości, a pozwany przejął je w dobrej wierze, wypełniał wobec niej działania władcze jak właściciel, zagospodarował nieruchomości z własnych środków.

Interwenient uboczny Firma Handlowo – Usługowa (...) spółka jawna H. S., M. S. po stronie pozwanych ( k. 384-386 ) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz interwenienta ubocznego kosztów wg norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska podniosła, że z uwagi na daleko idące zmiany na wywłaszczonym gruncie nie jest możliwy zwrot powódce działek o nr (...) położonych w N.. Powództwo zatem o stwierdzenie nieważności aktu notarialnego udzielającego (...) prawa wieczystego użytkowania z dnia 1.06.1995r. wydaje się być co do zasady bezprzedmiotowe. Między in. na działkach (...) usytuowany został budynek Centrum Handlowego (...) wraz z dojazdami do niego. Na działce (...) usytuowany jest dojazd dla samochodów dostawczych, które dostarczają towary do centrum handlowego. Natomiast na północnej części działki (...) znajduje się sam budynek centrum handlowego (...). Budowa centrum była możliwa gdyż firma (...) dzierżawiła sporne działki od dnia 1.04.2010r. Ponadto dnia 14.01.2014r. (...) zawarła z pozwaną Spółdzielnią (...) w N. przedwstępną umowę sprzedaży użytkowania wieczystego kilkunastu działek ewidencyjnych – będących w użytkowaniu wieczystym przez Spółdzielnię, na których położone są obiekty handlowe wraz z infrastrukturą, w tym działki ew. (...) i (...). Umowa przewidywała przeniesienie prawa użytkowania wieczystego do dnia 31.01.2014r.

Pismem z dnia 8.04.2014r. ( k. 412 ) powódka podniosła, że w dniu 5.12.1990 roku Spółdzielnia (...) nie istniała i nie miała osobowości prawnej, zatem nigdy nie przysługiwało jej roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu. Wobec braku osobowości prawnej Spółdzielnia nie mogła być użytkownikiem spornego gruntu w dniu 5.12.1990r. Spółdzielni nigdy nie przysługiwało roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu oraz przeniesienie własności znajdujących się na niej budynków i innych urządzeń oraz lokali opisane w art. 2c ustawy z dnia 7.10.1992r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości ( DZ. U. z dnia 20.11.1990r. ). Faktycznym użytkownikiem nieruchomości była Spółdzielnia (...) w N..

Pismami z dnia 24.04.2014r. ( k. 441-442 ) i 2.07.2014r. ( k. 484 ) pozwana (...) w N. podtrzymała swoje stanowisko, odnosząc się do zarzutu powódki nieposiadania w dniu 5.12.1990r. osobowości prawnej podniosła, że ustawa z dnia 20.01.1990r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości ( Dz. U. nr 90 poz. 419 ze zm. ) zlikwidowała związki spółdzielcze, w tym również spółdzielnie osób prawnych – a taką spółdzielnia była Spółdzielnia (...) w N.. Członkami spółdzielni były: Gminne Spółdzielnie (...) województwa (...). Walne Zgromadzenie członków działające przez pełnomocników Spółdzielni w dn. 27.11.1990r. podjęło uchwałę o podziale Spółdzielni (...) w N. i na bazie oddziałów spółdzielni wyodrębniono samodzielne spółdzielnie, w tym Spółdzielnie (...) w N., której zgodnie z pkt 6 uchwały zostały przekazane użytkowane nieruchomości. Pozwanemu jako następcy prawnemu Spółdzielni (...) w N. przysługiwały roszczenia o ustanowienie wieczystego użytkowania.

Pismem z dnia 20.11.2014r. ( k. 562-565 ) powódka podniosła, że pozwana Spółdzielnia nigdy nie nabyła od swojej poprzedniczki prawnej roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego. Poprzedniczka prawna przeniosła na pozwaną spółdzielnię tylko prawa, które jej przysługiwały w dniu podziału – w dniu 26.01.1991r. Obowiązująca wówczas ustawa z dnia 29.09.1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości ( Dz. U. z 1990r. nr 79 poz. 464 ) nie przyznawała stosownego prawa spółdzielniom. Poprzedniczka prawna nie mogła przenieść na pozwaną odpowiadającego prawu roszczenia o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste i nieodpłatne przeniesienie własności. Wobec braku roszczenia umowa z dnia 1.06.1995r. jest umową nieważną.

Pismem z dnia 21.11.2014r. ( k. 566 – 567 ) interwenient uboczny (...) sp. jawna podniósł, że przytoczona konkluzja przez powódkę w piśmie z dnia 20.11.2014r. jest niewłaściwa albowiem prawa przechodziły na następców prawnych, jeżeli istniały one w chwili podziału spółdzielni, a prawo do użytkowania, w następstwie którego powstało roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego powstało już w 19.04.1975r. na mocji decyzji (...) Powiatowego w N.. Przy podziałach spółdzielni prawo ( roszczenie ) przechodziło na następców prawnych.

Pismem z dnia 24.11.2014r. ( k. 578-580 ) pozwana (...) w N. podniosła, że wywłaszczona nieruchomość służyła na działalność gospodarczą na jaką została wywłaszczona, a to na cele bazy transportowo-magazynowej. Wszystkie zamierzenia w pozwoleniu na budowę zostały zrealizowane. Ponadto powołała się na przepis art. 3 ustawy z dnia 7.10.1992r. zmieniającej ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości zgodnie z którym roszczenia spółdzielni o ustanowienie użytkowania wieczystego, powstałe przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, podlegają z tym dniem jej przepisom. Przepis art. 2c stosuje się odpowiednio do następców prawnych spółdzielni i ich związków, istniejących w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Z uwagi na położenie inwestycji bezpośrednio przy trakcji kolejowej, istniejącej od czasów Austrii musiały być zachowane odległości od linii kolejowej określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27.10.1961r. w sprawie odległości i warunków lokalizacji szczegółowej inwestycji budowlanych w stosunku do dróg publicznych, linii kolejowych i lotnisk ( Dz. U. nr 49 poz. 259 ). Zgodnie z § 11 i nast. cyt. rozp. obiekty budowlane mogły być usytuowane w odległości co najmniej 10 m od granicy obszaru kolejowego, przy czym odległości ta nie może być mniejsza niż 20 m od osi najbliższego toru kolejowego. Obowiązujące przepisy wymusiły więc na spółdzielni odstąpienie z ogrodzeniem od granicy wywłaszczonego terenu i przesunięcie ogrodzenia w głąb terenu. Za ogrodzeniem pozostał pas zieleni wywłaszczonej. Również w chwili obecnej przewidziane są odległości od linii kolejowych, co uniemożliwia zwrot części nieruchomości od płotu w stronę trakcji kolejowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 13.03.1975 r. Urząd Powiatowy Wydział Gospodarki Komunalnej Przestrzennej i Ochrony Środowiska w N. orzekł o wywłaszczeniu na rzecz Państwa w stanie wolnym od obciążeń nieruchomości w gm. kat. N. na cele budowy zajezdni samochodowej ze stacją obsługi 150 samochodów w N. zgodnie z decyzją o zatwierdzeniu planu realizacyjnego nr (...) z dnia 4.05.1974 roku wydaną przez Urząd Powiatowy Wydział Gospodarki Komunalnej Przestrzennej i Ochrony Środowiska w N. . Wywłaszczenie dotyczyło m.in. l. kat. (...) własności M. C. (1) za odszkodowaniem 21.240 zł – pod poz. 11, l. kat (...) własności M. C. (1) za odszkodowaniem 14.508 zł – pod poz. 12 oraz l. kat. (...) i (...) własności M. C. (1) za odszkodowaniem 44.630,80 zł. – pod poz. 35 – przy ul. (...).

Powołana decyzja została sprostowana postanowieniem Naczelnika Urzędu Miasta N. z dnia 28.08.1986r. w części dotyczącej pkt 11,12,35 w zakresie numerów parcel.

Parcele l. kat. (...) i (...) odpowiadały działce ew. (...), a parcele l. kat. (...) i (...) odpowiadały działce ew. (...).

( dowód: decyzja z dnia 13.03.1975 r. k. 6-12, zawiadomienia k. 159-160, dowód: uzasadnienie decyzji z dnia 14.05.2012r. k. 89-102, zeznania powódki A. O. 00:17:06 – 00:37:40 k. 581, zeznania słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1) 00:39:00 – 00: 51:05 k. 581-582)

Decyzją z dnia 1.04.1975 roku Wydział Gospodarki Komunalnej Przestrzennej i Ochrony Środowiska Urzędu Powiatowego w N. przekazał w użytkowanie Wojewódzkiej Spółdzielni (...) w K. nieruchomości objęte decyzją z dnia 13.03.1975 roku z przeznaczeniem na budowę zajezdni samochodowej ze stacją obsługi samochodów na czas nieoznaczony. Zgodnie z w/w decyzją użytkowanie nieruchomości winno być zgodne z przeznaczeniem, zmiana sposobu użytkowania bez zgody właściwego organu stanowić miała podstawę do odebrania terenu. Wygaśnięcie użytkowania mogło nastąpić na wniosek użytkownika, jeżeli teren i jego części składowe staną się w całości lub części zbędne na cele na które stanowiły podstawę przekazania. Z tytułu użytkowania została ustalona opłata roczna, którą należało przekazywać do 31.10 danego roku.

( dowód: decyzja z dnia 19.04.1975 r. k. 13 – 14, protokół zdawczo – odbiorczy k. 28, odpis pisma Urzędu Miejskiego w N. z dnia 16.11.1976r. k. 430, pismo z dnia 31.12.1970 k. 431, postanowienie z dnia 22.01.1977r. k. 432, sprostowanie a dnia 8.02.1977r. k. 433, wyrys z mapy katastralnej k. 434, zeznania świadka S. Ś. 01:20:57 – 01: 37:52 k. 347 )

W latach 70-tych z uwagi na potrzeby zaopatrzenia handlu wiejskiego i rozwozu towarów do gminnych spółdzielni Wojewódzka Spółdzielnia (...) miała bazę przy ul. (...) w N., gdzie mieściły się zabudowania biurowe – dla pracowników biurowych oraz bazę samochodową na osiedlu (...), gdzie prowadzony był także jarmark. Na skutek protestów mieszkańców sąsiednich bloków osiedla (...) zdecydowano się na przeniesienie bazy samochodowej w inne miejsce - przy ul. (...).

W tym czasie następowała koncentracja transportu – połączenie Spółdzielni (...) ( (...) ) z Transportem Mleczarskim i Ogrodniczym. Na te cele doszło do wywłaszczeń przy ul. (...).

( dowód: zeznania świadka W. K. 00:40:06 – 00: 56:48 k. 347, S. Ś. 01:20:57 – 01: 37:52 k. 347, zeznania słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1) 00:39:00 – 00: 51:05 k. 581-582 )

Na przekazanych w użytkowanie gruntach Wojewódzka Spółdzielnia (...) w K. – po zmianach terytorialnych ( w latach 70-tych utworzono województwo (...) ) Spółdzielnia (...) w N. wybudowała z własnych środków: w 1980r. ogrodzenie obiektu, drogi i place o konstrukcji trwałej, przewody sieci kanalizacyjnej ( która biegła dalej po działkach M. C. (1) za jej zgodą i zapłacie kwoty 1.000zł. na jej rzecz ), w 1982r. budynki - budynek portierni i garażowy stacji paliw, w 1982r. zadaszenie stacji paliw, zbiorniki podziemne na produkty naftowe, linię energetyczną kablową, latarnie oświetleniowe, przewody wodociągowe, myjnie samochodowe.

( dowód: opinia biegłego rewidenta k. 24 – 25, wniosek z dnia 10.02.1994r. k. 278, protokół uzgodnień k. 279-280, dokumentacja fotograficzna k. 293-294, dokumenty przyjęcia środków trwałych k. 295-316, opinia szacunkowa mgr inż. K. S. k. 317-333, operat szacunkowy M. G. k. 334-359, zeznania świadków: E. C. 00:25:19 – 00:40:06 k. 347, W. K. 00:40:06 – 00: 56:48 k. 347, C. S. 00: 56:48 – 01:20: 57 k. 347, S. Ś. 01:20:57 – 01: 37:52 k. 347, zeznania słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1) 00:39:00 – 00: 51:05 k. 581-582)

Decyzją nr (...) po rozpatrzeniu wniosku Spółdzielni (...) w N. zatwierdzono pod względem urbanistycznym i architektonicznym plan realizacyjny zajezdni samochodowej w N. uwzględniający program inwestycji której realizację rozpoczęto na bazie decyzji nr (...) Naczelnika Powiatu (...) z dnia 4.05.1974r. i udzielono pozwolenia na budowę inwestycji w części obejmującej realizację budynku socjalno – administracyjnego w N. przy ul. (...).

( dowód: decyzja nr (...) k. 36, zeznania słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1) 00:39:00 – 00: 51:05 k. 581-582)

Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Pełnomocników Członków Spółdzielni (...) w N. w dn. 27.11.1990r. podjęło uchwałę o podziale Spółdzielni (...) w N. i na bazie oddziałów spółdzielni wyodrębniono samodzielne spółdzielnie, w tym Spółdzielnie (...) w N., której zgodnie z pkt 6 uchwały zostały przekazane w użytkowane przedmiotowe nieruchomości.

( dowód: uchwała k. 433-444, załącznik k. 445-446, protokół k. 447, wykaz gruntów przekazanych poszczególnym oddziałom k. 448-450 )

Decyzją Wojewody (...) z dnia 28.03.1995r. stwierdzono nabycie przez Miasto N. z mocy prawa, nieodpłatnie własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej obrębie N. uregulowanej w księdze wieczystej KW (...) zgodnie ze sporządzonym spisem, opisanym w karcie inwentaryzacyjnej nr 315 /1-4 stanowiącym integralną część decyzji – w tym przedmiotowych działek.

( dowód: decyzja z dnia 28.03.1995 r. k. 15, uzasadnienie decyzji z dnia 14.05.2012r. k. 89-102)

Umową sporządzoną w formie notarialnej z dnia 1.06.1995 roku przez notariusza W. P. w N. rep. A (...) przedstawiciele Miasta N. oddali w użytkowanie wieczyste m.in. dz. (...) Spółdzielni (...) w N. na prowadzenie działalności transportowo-handlowo-usługowej w takim zakresie jak dotychczas prowadzona działalność spółdzielni i nieodpłatnie przenieśli własności budynku .

(dowód: wniosek z dnia 10.02.1994r. k. 278, protokół uzgodnień k. 279-280, kserokopia wypisu aktu notarialnego k. 124- 126)

Decyzją Urzędu Miasta w N. z dnia 20.12.1995r. rozwiązano umowę użytkowania wieczystego Rep. A. nr (...) zawartą w dniu 1.06.1995r. ze Spółdzielnią (...) w N. w stosunku do działek (...) o łącznej powierzchni 95a 70 m. kw. albowiem użytkownik wieczysty Spółdzielnia (...) w N. nie korzystała, w tym także w dniu 5.12.1990r. z w/w terenu, który stanowił odrębną nieruchomość, trwale ogrodzoną, użytkowaną przez Spółdzielnię Pracy (...) w N.. Poprzednikiem obu Spółdzielni była Wojewódzka Spółdzielnia (...), której to w 1975r. przekazano cały teren w użytkowanie, w ramach której doszło do rozłączenia Spółdzielni (...) w N. i Spółdzielni Pracy (...) w N.. Wobec powyższego Spółdzielnia (...) w N. ( (...) ) wyraziła zgodę na zwrot części terenu pod potrzeby transportu mleczarskiego.

( dowód: decyzja z dnia 20.12.1995 r. k. 16, 26-27)

Operatem pomiarowym z dnia 11 lipca 2001r. nr (...) działki ew. (...) i (...) zniosły się wraz z innymi działkami do działki ew. (...), z która z kolei podzieliła się na działki ew. nr (...), (...), (...), (...) i (...). Podział ten został zatwierdzony decyzją Burmistrza Miasta N. z dnia 12.07.2001r. Zgodnie z informacją uzyskaną od Starostwa Powiatowego w N. z dnia 4.02.2010r. część działek ew. nr (...) i (...) wraz z innymi utworzyła działkę ew. (...) o pow. 0,0690 ha, natomiast pozostała część działek ew. nr (...) i (...) weszła w skład działki ew. nr (...) o pow. 1,1237 ha. Część parcel (...) i (...) weszła w skład działki ew. (...), a parcele (...) i (...) oraz pozostała część parcel (...) i (...) weszły w skład działki ew. nr (...).

Operatem podziałowym z dnia 28.02.2011r. działka ew. (...) została podzielona na działki ew. (...) i (...) i (...). Ocena aktualnej mapy ewidencyjnej pozwala jednoznacznie stwierdzić, że wskazane powyżej parcele (...) i (...) oraz pozostała część parcel (...) i (...) weszły w skład działki ew. (...).

( dowód: uzasadnienie decyzji z dnia 14.05.2012r. k. 89-102, kopia mapy ewidencji gruntów k. 128)

Sytuacja gospodarcza pod koniec lat 90 – tych spowodowała ograniczenie działalności (...) i zmusiła do zagospodarowania przekazanego terenu na którym nadal był plac postojowy, prowadzono także skład opału, a od 2003r. wydzierżawiono teren firmie (...) na prowadzenie nauki jazdy.

Od 2000 lat sporne działki dzierżawiła firma (...).

Decyzją Burmistrza Miasta N. z dnia 26.11.2006r. ustalono warunki zabudowy m. in. na działkach (...) budynku handlowo – usługowego wraz z urządzeniami budowlanymi dla Firmy Handlowo-Usługowej (...) sp. jawna.

Umową z dnia 14.01.2010r. Spółdzielnia (...) w N. zawarła z (...) przedwstępną umowę sprzedaży użytkowania wieczystego kilkunastu działek ewidencyjnych – będących w użytkowaniu wieczystym przez Spółdzielnię, na których położone są obiekty handlowe wraz z infrastrukturą, w tym działek ew. (...) i (...). za kwotę 1.414.375 zł. Termin zwarcia umowy przyrzeczonej wyznaczono najpóźniej do dnia 31.01.2014 roku.

(dowód: decyzja z dnia 26.11.2006 r. k. 121-123, odpis KW k. 49-57, decyzja o warunkach zabudowy k. 121-123, umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości z dnia 14.01.2014 r. k.234-241, 255-262, częściowo zeznania słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1) 00:39:00 – 00: 51:05 k. 581-582 )

Postanowieniem Sądu Rejonowego w N. T. Wydział I Cywilnego z dnia 12.02.1987r. stwierdzono, że spadek po M. T. ( poprzednio C. ) zmarłej w dniu 29.07.1986r. nabyli: M. Z., Z. B., S. C., A. O., W. C., J. C. (2). Postanowieniem Sądu Rejonowego w N. T. z dnia 24.02.1998r. spadek po W. C. zmarłym w dniu 17.07.1994r. nabyli: M. C. (2) – żona ( obecnie D. ), a także dzieci: D. C., I. B., M. C. (2).

( dowód: uzasadnienie decyzji z dnia 14.05.2012r. k. 89-102)

Powódka A. O. w związku z w/w działaniami od 2006 roku domagała się zwrotu wywłaszczonych nieruchomości twierdząc, że na wywłaszczonych nieruchomościach nie zrealizowano celu wywłaszczenia. Podejmowane przez nią działania były bezskutecznie.

Pismem z dnia 26.05.2009r. powódka A. O. wystąpiła z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji Powiatowego Urzędu Pracy Wydziału Gospodarki Komunalnej Przestrzennej i Ochrony Środowiska z dnia 13.05.1975r. w części dotyczącej pnkt 11,12 i 35. Pismem z dnia 22.07.2010r. A. O. sprecyzowała zarzuty wniosku zarzucając, m. in. że wywłaszczenie nastąpiło z naruszeniem obowiązującej ustawy z dnia 12.03.1954r. poprzez pominięcie właścicieli w postępowaniu wywłaszczeniowym – wysyłaniu korespondencji na błędny adres.

Decyzją Wojewody (...) z dnia 14.05.2012r. orzeczono o stwierdzeniu nieważności decyzji Naczelnika Powiatu N. z dnia 13.03.1975r. w części dotyczącej pkt 11 o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości oznaczonej jako parcela l. kat. nr (...) o pow. 590 m. kw. objętej (...), dotyczącej pkt 12 o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości oznaczonej jako parcela l. kat. nr (...) o pow. 403 m. kw. objętej (...) (...) oraz pkt 35 o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości oznaczonej jako parcele l. kat. nr (...) o pow. 1174 m. kw. objętej (...) i (...) o pow. 1548 m. kw. objętej (...) 692 stanowiące własność M. C. (1) na cele budowy Zajezdni (...) ze stacją obsługi na 150 samochodów w N. oraz odszkodowaniu w kwotach: 21.240,00 zł., 14.508,00 zł. i 44.630,80 zł. na rzecz M. C. (1) oraz postanowienia Naczelnika Urzędu Miasta N. z dnia 2.08.1986r. o sprostowaniu decyzji Naczelnika Powiatu N. z dnia 13.03.1975r.

Decyzją Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 7.01.2013r. uchylono zaskarżoną decyzję Wojewody (...) z dnia 14.05.2012r. w części dotyczącej decyzji Naczelnika Powiatu w N. z dnia 13.03.1975r. – pkt 11,12 i 35 i odmówiono stwierdzenia nieważności dotyczącej decyzji Naczelnika Powiatu w N. z dnia 13.03.1975r. w pkt 11,12 i 35. Utrzymano w mocy zaskarżoną decyzję Wojewody (...) z dnia 14.05.2012r. w części stwierdzającej nieważność postanowienia Naczelnika Miasta w N. z dnia 28.08.1986r. z uwagi na śmierć M. C. (1), która nie mogła być stroną tego postępowania.

Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 13.06.2013r. oddalono skargi A. O. i Spółdzielni (...) w N. na decyzję Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej.

(dowód: wniosek z dnia 6.10.2006r. k. 37, odpowiedź z dnia 8.11.2006r. k. 38-39, prośba z dnia 24.08.2007r. k. 40-43, odpowiedź z dnia 18.12.2007r. z opinią prawną k. 44-45, pismo z dnia 14.10.2008r. k. 45, projekt umowy k. 46, mapa k. 49, wniosek o stwierdzenie nieważności k. 64-65, decyzja z dnia 14.05.2012r. k. 89 – 101, decyzja z dnia 7.01.2013r. k. 114-117, wyrok WSA z dnia 13.06.2013r. k. 168-181, 376-378, 391-394 )

Na przekazanym gruncie Spółdzielnia wybudowała: budynek administracyjno – socjalny, budynek warsztatu naprawczego, budynek portierni, budynek stacji paliw, podziemne zbiorniki na produkty naftowe ( 3 ), wagę wozowo-samochodową oraz budynek wagowy, myjnie samochodową płytową, myjnie samochodową najazdową, drogi i place wewnątrzzakładowe, przewody wodociągowe, przewody sieci kanalizacyjnej, latarnie oświetleniowe, kablową linię energetyczną, ogrodzenie trwałe. Łączna wartość nakładów wynosiła 418.291,20 zł. na dzień 24.05.1995r.

Sporna działka (...) położona jest częściowo – w ok. 1/3 części poza ogrodzeniem, przy torach kolejowych, które biegną wzdłuż tej działki. Stanowi pas zieleni porośnięty trawą i chwastami. Wzdłuż tej działki prowadzi bita ścieżka. W ok. 2/3 części znajduje się ona w ogrodzonym terenie – aktualnie „ na terenie” firmy (...) stanowiąc na niewielkiej części teren wyżwirowany, porośnięty chwastami na którym znajdują się 2 studzienki, składowane są materiały budowlane, ziemia a w pozostałym zakresie teren wybrukowany jest kostką. Ogrodzenie usytuowane wzdłuż torów kolejowych oraz od strony wschodniej, wzdłuż którego biegnie chodnik składa się z metalowych kątowników osadzonych w betonowych gniazdach, wypełnionych. Zostało ono oraz kostka brukowa i chodnik wykonane przez firmę (...) w 2010r. Przed wykonanymi pracami budowlanymi sporna działka znajdowała się tak samo częściowo za ogrodzeniem – biegnącym w tym samym miejscu od strony torów kolejowych, co obecne ( nowe ) - wykonanym przez spółdzielnię, zbudowanym z metalowych słupków na których rozciągnięta była siatka. Od strony wschodniej ogrodzenie wykonane przez spółdzielnię biegło poza istniejącym obecnie w odległości ok. 50 cm. Wzdłuż torów kolejowych część działki – tak jak obecnie - stanowiła pas zieleni porośnięty chwastami, nie była wykorzystywana przez spółdzielnię i stanowiła zgodnie z obowiązującymi przepisami osłonę linii kolejowej, tym bardziej, że kolej może ingerować w przyległe tereny w przypadku np. korekty linii kolejowej. W części usytuowanej w ogrodzeniu stanowiła ona pas zieleni porośnięty trawą, przylegający do wyasfaltowanego placu. Na tej części parkowano samochody, w tym niesprawne, koszono teren. Stanowił on pas ochronny, bezpieczeństwa – przy wykonywanych manewrach, przed uszkodzeniem płotu.

Działka (...) biegnie wzdłuż działki (...), przylegając do niej. Obecnie stanowi ona podobnie jak część działki (...) plac parkingowy dla samochodów dostawczych wyłożony nową kostką brukową. W części działki znajdują się rampy wyładowczo – załadowcze dla budynku centrum handlowego (...) i budynek centrum. Wszelkie prace budowlane zostały wykonane przez firmę (...) w 2010r. Przed wykonanymi pracami działka ta była wyasfaltowana na potrzeby bazy samochodowej.

( dowód: protokół uzgodnień k. 279-280, dokumentacja fotograficzna k. 287 – 289, oględziny przedmiotu sporu k. zeznania świadka K. D. k. 465-466, częściowo zeznania świadków: E. C. 00:25:19 – 00:40:06 k. 347, W. K. 00:40:06 – 00: 56:48 k. 347, C. S. 00: 56:48 – 01:20: 57 k. 347, S. Ś. 01:20:57 – 01: 37:52 k. 347, częściowo zeznania powódki A. O. 00:17:06 – 00:37:40 k. 581, zeznania słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1) 00:39:00 – 00: 51:05 k. 581-582 )

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów: decyzji z dnia 13.03.1975 r., zawiadomienia k. 159-160, decyzji z dnia 19.04.1975 r., protokołu zdawczo – odbiorczego, odpisu pisma Urzędu Miejskiego w N. z dnia 16.11.1976r., pisma z dnia 31.12.1970, postanowienia z dnia 22.01.1977r., sprostowania z dnia 8.02.1977r., wyrysu z mapy katastralnej, opinii biegłego rewidenta, wniosku z dnia 10.02.1994r., protokołu uzgodnień, dokumentacji fotograficznej, dokumentów przyjęcia środków trwałych, opinii szacunkowej mgr inż. K. S., operatu szacunkowego M. G., decyzji nr (...), uchwały, załącznika protokołu, wykaz gruntów przekazanych poszczególnym oddziałom, decyzji z dnia 28.03.1995 r., wniosku z dnia 10.02.1994r., protokołu uzgodnień, kserokopii wypisu aktu notarialnego, decyzji z dnia 20.12.1995 r., wniosku z dnia 6.10.2006r., odpowiedzi z dnia 8.11.2006r., prośby z dnia 24.08.2007r., odpowiedzi z dnia 18.12.2007r. z opinią prawną, pisma z dnia 14.10.2008r., projektu umowy, mapy, wniosku o stwierdzenie nieważności, decyzji z dnia 14.05.2012r., decyzji z dnia 7.01.2013r, wyroku WSA z dnia 13.06.2013r., odpisu KW, decyzji o warunkach zabudowy, umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości z dnia 14.01.2014 r., protokołu uzgodnień, dokumentacji fotograficznej, które uznano w całości za wiarygodne.

Identyfikacji przedmiotu sporu dokonano na podstawie oględzin przedmiotu sporu z udziałem biegłego geodety.

Dokonując ustaleń sąd oparł się także na osobowych źródłach tj. zeznaniach świadków: E. C., W. K., C. S., S. Ś., K. D., zeznaniach powódki A. O., słuchanego za stronę pozwaną J. C. (1), które uznano za wiarygodne i wzajemnie uzupełniające. Świadkowie oraz słuchany za stronę pozwaną J. C. (1) opisali sporne działki, potwierdzili dokonywane nakłady na działkach, prowadzoną działalność. Z uwagi na upływ czasu nie byli jednak w stanie dokładnie opisać stanu spornych nieruchomości. Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki A. O., w zakresie, że na spornych działkach nic się nie działo, w dalszej części powódka podała, że nie interesowała się tym co działo się na spornych działkach, także po 1980r. Od 1973r. do 1980 r. powódka wyjechała do K.. Przyznała, że była prowadzona nauka jazdy na wybetonowanym terenie, jednak nie potrafiła podać przez kogo teren został wybetonowany, kiedy, od kiedy była prowadzona nauka i przez kogo. Nieprawdziwe są twierdzenia powódki w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, że na wywłaszczonym terenie nie powstała zajezdnia samochodowa, a spółdzielnia prowadziła działalność przy ul. (...). Także podany przez powódkę obszar zieleni – szerokości 20 m. który miał znajdować się na spornych działkach w ogrodzeniu nie został przez nią wykazany. Nie potwierdzili tej okoliczności w szczególności świadkowie przesłuchani w sprawie – pracownicy zajezdni, oraz świadek zgłoszony przez powódkę, powódka nie zgłosiła także na tę okoliczność dodatkowego dowodu np. z opinii biegłego geodety, który mógł wykorzystać sporządzoną dokumentację fotograficzną. Powódce jak zeznała wydawało się, jedynie, że pas zieleni za ogrodzeniem był szerszy. Tymczasem świadek zgłoszony przez powódkę - K. D. podał, że nowe ogrodzenie jest w tym samym miejscu co stare. Powódka wskazywała także, że wraz z matką domagały się zwrotu spornych działek za zwrotem wypłaconego odszkodowania z drugiej jednak strony stwierdziła, że matka była osobą uboga, nie miała za co żyć i chciała odzyskać sporne nieruchomości aby uzyskać rentę. Reasumując powódka składając zeznania starała się wykazać, że sporne nieruchomości nie były wykorzystywane zgodnie z celem wywłaszczenia, co nie znalazło pokrycia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. szacowania nieruchomości na okoliczność wyliczenia odszkodowania za powstałą szkodę w związku z naruszeniem prawa pierwszeństwa powódki do nabycia wywłaszczonej nieruchomości uznając jego przeprowadzenie jako zbędne w świetle poniższych rozważań prawnych.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie podlega uwzględnieniu

Zgodnie z art. 189 k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Powództwo o stwierdzenie nieważności umowy należy do katalogu powództw o ustalenie w rozumieniu art. 189 kpc, które zależy o wykazania interesu prawnego w wytoczeniu tegoż powództwa. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli zakończy spór już istniejący lub zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

Powódka szeroko komentowała swój interes prawny w żądaniu stwierdzania nieważności kwestionowanej umowy nie wykazała jednak przesłanek warunkujących stwierdzenia tej nieważności.

Zgodnie z art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana - par 3.

Powódka kwestionowała ważność umowy w dnia 1.06.1995 roku mocą której przedstawiciele Miasta N. oddali w użytkowanie wieczyste m.in. dz. (...) Spółdzielni (...) w N. na prowadzenie działalności transportowo-handlowo-usługowej w takim zakresie jak dotychczas prowadzona działalność spółdzielni. Dla oceny tej czynności prawnej zastosowanie znajdą przepisy prawa brzmieniu wówczas obowiązującym tj. przepisy ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. z 1991 nr 30 poz. 127 j.t.) i ustawy z dnia 29.09.1990 o zmianie ustawy z o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. nr 79 poz. 464) zmienionej ustawą z dnia 7.10.1992 roku zmieniającą ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości art. 2c (Dz.U. nr 91 poz. 455) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.03.1993 roku w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi w ich dotychczasowym zarządzie lub użytkowaniu (Dz. U. nr 24 poz. 97).

Zgodnie z art. 136 ust 3 ugn poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ. Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej stosownie do art. 140. Na mocy art. 229 ugn roszczenie, o którym mowa w art. 136 ust. 3, nie przysługuje, jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nieruchomość została sprzedana albo ustanowiono na niej prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej i prawo to zostało ujawnione w księdze wieczystej. Prawidłowa wykładnia art. 229 u.g.n. prowadzi do wniosku, że jeżeli przed dniem 1 stycznia 1998 r. rozporządzono wywłaszczoną nieruchomością w sposób określony w tym przepisie i fakt ten został ujawniony w księdze wieczystej, to roszczenie o zwrot tej nieruchomości nie przysługuje byłemu właścicielowi - następcy prawnemu, choćby spełnione były przesłanki do zwrotu określone w powołanych przepisach - por. wyrok SN z dnia 9.12.2008 II CSK 275/08.

W świetle orzecznictwa SN jeśli wywłaszczona nieruchomość została sprzedana z pominięciem prawa pierwszeństwa byłego właściciela przed dniem wejścia w życie ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn.: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.), to umowa jej sprzedaży jest ważna i nie można domagać się jej zwrotu. Były właściciel może natomiast żądać odszkodowania za szkody, które zostały mu wyrządzone na skutek naruszenia jego praw - por wyr. SN z dnia 21.06.2007 r. IV CSK 81/07. Stanowisko to tut. Sąd w całości aprobuje, dlatego roszczenie o stwierdzanie nieważności kwestionowanej umowy w związku z niewykorzystaniem tej nieruchomości na cel wywłaszczenia uznał za bezzasadne.

Niemniej jednak postępowanie dowodowe nie potwierdziło twierdzeń powódki o niezrealizowaniu przez pozwaną (...) celu wywłaszczenia na części dz. ewid (...) i (...). Ma to zasadnicze znaczenie również w kontekście ewentualnego żądania powódki zasądzania odszkodowania za wyrządzone szkody związane z pominięciem jej prawa do pierwszeństwa do nabycia nieruchomości na zasadzie art. 417 k.c.

Według art. art. 47 ust 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U.1991.30.127 j.t.), nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na inne cele niż cele określone w decyzji o wywłaszczeniu, chyba że nie mogła być zwrócona w trybie określonym w art. 69 z braku zgody poprzedniego właściciela albo jego następcy prawnego. A według art. 69. ust 1 tej samej ustawy, nieruchomość wywłaszczona lub jej część podlega zwrotowi na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego na jego wniosek, jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Zgodnie z art. 23. ust 4 cyt ustawy byli właściciele nieruchomości przejętych na rzecz Skarbu Państwa lub ich spadkobiercy mają pierwszeństwo w ich nabyciu, jeżeli zaoferują cenę równą wartości tej nieruchomości ustalonej w sposób określony w art. 38. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio, chyba że adres byłego właściciela nieruchomości nie jest znany.

W ocenie Sądu zebrany materiał dowodowy wbrew twierdzeniom powódki potwierdził, że część wywłaszczonych nieruchomości w tym sporne dz. ewid (...) i (...) były wykorzystywane na cel określony w decyzji wywłaszczeniowej. Postępowanie dowodowe w tym zeznania świadków, zdjęcia, mapy potwierdziły, że w okresie używania tej nieruchomości przed 1995 roku w/w działki stanowiły częściowo teren zielony porośnięty trawą. Sam fakt trawiastej powierzchni tych działek nie uzasadniał jednak twierdzeń powódki, że nie były one wykorzystywane w celu wywłaszczenia. Jak wynika przede wszystkim ze zdjęć spornych działek - działka (...) była wykorzystywana w celu wywłaszczenia tj. na potrzeby prowadzenia zajezdni samochodowej, część działki była wyasfaltowana i stanowiła parking, a na części działki porośnięta była trawa. Spółdzielnia wykorzystywała jednakże i tą część trawiastą na parking np. przyczep. Natomiast działka nr (...) stanowiła pas zieleni, który nie był wykorzystywany bezpośrednio w celu prowadzenia zajezdni samochodowej. Działka ta stanowiła wąską przestrzeń i została przedzielona ogrodzeniem, wzdłuż którego biegła linia kolejowa. Trudno jednak zgodzić się z argumentami powódki, iż nie wykorzystywano jej w celu wywłaszczenia. Powszechnie wiadomym jest, że działalność gospodarcza polegająca na prowadzeniu stacji obsługi 150 samochodów i zajezdni samochodowej nie odbywa się tyko po wyasfaltowanym placu manewrowo-parkingowym. Dla prowadzenia takiej działalności czego wymagają odrębne przepisy w tym przepisy bezpieczeństwa przeciwpożarowego wymagane jest zachowanie pewnych odległości od budynków, linii kolejowej która znajduje się właśnie przy tej działce jako pewnego z rezerwuaru bezpieczeństwa, co wynikało z powołanego przez pozwaną spółdzielnię rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27.10.1961r. w sprawie odległości i warunków lokalizacji szczegółowej inwestycji budowlanych w stosunku do dróg publicznych, linii kolejowych i lotnisk ( Dz. U. nr 49 poz. 259 ). Nie można tej okoliczności jednak traktować tak jak powódka, iż te nieruchomości nie były wykorzystywane w celu określonym w decyzji wywłaszczeniowej.

Sąd nie podzielił również argumentów powódki o nieważności zakwestionowanej umowy z 1995 roku, gdyż została zawarta sprzecznie z art. 88a ust 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U.1991.30.127 j.t.), gdyż na dz. (...) i (...) nie zostały posadowione żadne budynki ani budowle. Zgodnie z tym przepisem Spółdzielniom, ich związkom, Naczelnej Radzie Spółdzielczej i innym osobom prawnym, które na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy, będących w ich posiadaniu, w rozumieniu art. 80 ust. 2 - do dnia 5 grudnia 1990 r. wybudowały same lub wybudowali ich poprzednicy prawni z własnych środków za zezwoleniem właściwego organu nadzoru budowlanego obiekty budowlane, przysługuje roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntów oraz o nieodpłatne przeniesienie własności znajdujących się na nich obiektów budowlanych. Roszczenie to przysługuje spółdzielniom, ich związkom, Naczelnej Radzie Spółdzielczej i innym osobom prawnym w odniesieniu do gruntów będących w ich posiadaniu w chwili zgłoszenia roszczenia i obejmuje grunty zajęte pod budynkami wraz z gruntem niezbędnym do prawidłowego korzystania z nich. Przepis ten jednak w przedmiotowej sprawie nie znajduje zastosowania. Do kwestionowanej umowy zastosowanie znajdzie art. 2c ustawy z dnia 7.10.1992 roku zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości art. 2c (Dz. U. nr 91 poz. 455) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16.03.1993 roku w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi w ich dotychczasowym zarządzie lub użytkowaniu (dz. U. nr 23 poz 97).

Zgodnie z przepisem art. 2c. 1 spółdzielni, a także związkowi spółdzielczemu, które w dniu 5 grudnia 1990 r. były użytkownikami gruntu, o którym mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127, Nr 103, poz. 446 i Nr 107, poz. 464), stanowiącego własność Skarbu Państwa lub gminy, przysługuje roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu oraz o przeniesienie własności znajdujących się na nim budynków i innych urządzeń oraz lokali. 2 zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje bez przetargu. 3 przeniesienie własności budynków i innych urządzeń oraz lokali następuje odpłatnie, chyba że obiekty te zostały wybudowane ze środków własnych spółdzielni lub ich związków. 4 opłatę z tytułu użytkowania wieczystego gruntu oraz cenę budynków i innych urządzeń oraz lokali ustala się według przepisów rozdziału 5 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, z wyłączeniem pierwszej opłaty rocznej. Na poczet ceny zalicza się opłaty poniesione z tytułu użytkowania budynków i innych urządzeń oraz lokali. 5 roszczenia, o których mowa w ust. 1, wygasają z dniem 31 grudnia 1994 r. 6 w razie zbycia użytkowania wieczystego przed upływem 10 lat od jego ustanowienia, spółdzielnia uiszcza pierwszą opłatę roczną w wysokości określonej w dniu zbycia według przepisów rozdziału 5 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Obowiązek uiszczenia opłaty nie dotyczy przypadków: - nieodpłatnego przekazania przez spółdzielnię prawa użytkowania wieczystego na rzecz gminy lub Skarbu Państwa, - nieodpłatnego przekazania prawa użytkowania wieczystego na rzecz innej spółdzielni w trybie ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości (Dz. U. Nr 6, poz. 36, Nr 11, poz. 74, Nr 29, poz. 175, Nr 34, poz. 198, z 1991 r. Nr 83, poz. 373 oraz z 1992 r. Nr 18, poz. 74 i Nr 80, poz. 406).

W świetle orzecznictwa SN przepis art. 88a u.g.g. zawiera normę stanowiącą wyjątek w odniesieniu do całości regulacji zawartych w ustawie z 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w tym również w odniesieniu do przepisów rozdziału 3, w którym usytuowany jest art. 23. Uprawnienie do otrzymania działki w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym, mające podstawę w treści przepisu art. 88a u.g.g. prowadzi do pominięcia pierwszeństwa byłego właściciela w nabyciu tej działki, wynikającego z treści art. 23 ust. 4 u.g.g. Umowa zawarta na podstawie przepisu art. 88a u.g.g. z pominięciem uregulowanego w art. 23 ust. 3 i 4 u.g.g. prawa byłego właściciela działki do zawiadomienia go o przeznaczeniu tejże nieruchomości do oddania w użytkowanie wieczyste, nie jest z tego powodu nieważna - por wyrok SN z dnia 17.10.2007 II CSK 273/07 LEX nr 621239.

Nadto zgodnie z § 5. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1993 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu. (Dz. U. z dnia 26 marca 1993 r.), właściwy organ zawiera ze spółdzielnią, na jej wniosek, umowę o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste oraz o przeniesienie własności znajdujących się na nim budynków i innych urządzeń oraz lokali po stwierdzeniu przez ten organ prawa do użytkowania nieruchomości przez spółdzielnię, według stanu na dzień 5 grudnia 1990 r.§ 6. 1. Stwierdzenia prawa użytkowania nieruchomości przez spółdzielnię dokonuje się na podstawie co najmniej jednego z następujących dokumentów: 1) decyzji o przekazaniu spółdzielni nieruchomości w użytkowanie, 2) decyzji o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu użytkowania nieruchomości. 2. Stwierdzenia prawa użytkowania nieruchomości można także dokonać na podstawie zeznań świadków lub oświadczeń stron potwierdzających przekazanie nieruchomości w użytkowanie spółdzielniom, złożonych zgodnie z art. 75 Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli nie zachowały się dokumenty, o których mowa w ust. 1. 3. Jeżeli właściwy organ nie dysponuje dokumentami, o których mowa w ust. 1, może wezwać spółdzielnię do dostarczenia, w wyznaczonym terminie, dokumentów stanowiących dowody przy stwierdzaniu prawa użytkowania nieruchomości albo zeznań świadków lub oświadczeń stron złożonych w tym zakresie.

Na dezaprobatę zasługują także twierdzenia powódki dotyczące nieważności spornej umowy z uwagi na brak roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego w dacie podziału spółdzielni i dacie rejestracji (...) w N. tj. 26.1.1991 roku.

Jak słusznie podniosła powódka w dacie rejestracji pozwanej spółdzielni tj. 26.01.1991 roku nie istniał w systemie prawnym art. 2c ustawy z dnia 7.10.1992 roku zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości art. 2c (Dz.U. nr 91 poz 455). W art. 3 cytowanego rozporządzenia zawarto jednak przepis przejściowy, zgodnie z którym roszczenia spółdzielni o ustanowienie użytkowania wieczystego, powstałe przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, podlegają z tym dniem jej przepisom. Ponadto na gruncie art. 111 prawa spółdzielczego doktryna i orzecznictwo SN stoi na stanowisku, że nabycie praw i obowiązków przez spółdzielnię powstałą w wyniku podziału ma charakter sukcesji uniwersalnej, a nową spółdzielnię mogą utworzyć tylko osoby będące członkami dotychczasowej spółdzielni, co sprawia, że zachodzi ciągłość zarówno majątkowa, jak i korporacyjna, w zakresie czynnika ludzkiego. Na nowo powstałą w wyniku podziału spółdzielnię przechodzi posiadanie nieruchomości zabudowanej przez dzielącą się spółdzielnię budynkiem przed dniem 5 grudnia 1990 r., w warunkach określonych w art. 2c ustawy z dnia 7.10.1992 roku zmieniające ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości art. 2c (Dz. U. nr 91 poz. 455. Tym samym, jak przyjmuje się w literaturze, na nowoutworzoną spółdzielnię przechodzi także wynikające z tego uprawnienie do nabycia w przyszłości tych praw, które ustawodawca zwiąże z posiadaniem nieruchomości zabudowanej w taki sposób. W związku z podziałem spółdzielni nowa spółdzielnia stała się sukcesorem zarówno praw i chronionych prawnie stanów, wywodzonych od poprzedniej spółdzielni, jak i tego, co w przyszłości może być nabyte w związku z posiadaniem nieruchomości i wybudowaniem na niej budynku przez spółdzielnię dzielącą się. (podobnie SN w orzeczeniu z dnia 20.05.2009 roku I CSK 420/08). Taka wykładnia uwzględnia fakt, że spółdzielnia, która uległa podziałowi poczyniła na nieruchomość poważne nakłady rzeczowe i finansowe. Skoro w wyniku podziału spółdzielni nakłady te uzyskała spółdzielnia nowo powstająca, ona też powinna odnieść korzyści związane z faktem dokonania zabudowy, tym bardziej, że do niej przeszli członkowie, którzy uczestniczyli w ponoszeniu tych ciężarów. Odnosząc te stwierdzenia do okoliczności niniejszej sprawy wskazać należy że skoro pozwana Spółdzielnia (...) w N. bezspornie powstała w wyniku podziału Spółdzielni (...) w N., która posiadała sporną nieruchomość w dniu 5 grudnia 1990 r., to na powodową spółdzielnię przeszło posiadanie tej nieruchomości. Wynika to m.in. pkt 6 uchwały z dnia 27.11.1990 (...) w N. k. 445. Strona pozwana (...) w N. stała się sukcesorem praw, jak i chronionych prawnie stanów faktycznych wywodzonych od spółdzielni, która uległa podziałowi. Dotyczy to także uprawnienia do nabycia w przyszłości tych praw, które ustawodawca związał z posiadaniem tej nieruchomości.

Podniesiony przez powódkę także zarzut aby pełnomocnicy pozwanej gminy nie byli prawidłowo umocowani do zawarcia umowy z dnia 1.06.1995r. , która wymagała zgody rady miasta jest gołosłowny. Powódka nie zgłosiła na tę okoliczność żadnego dowodu pomimo, że jest reprezentowana w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika, a ciężar udowodnienia tej okoliczności zgodnie z art. 6 kc spoczywał na powódce.

W świetle powyższego powództwo należało oddalić. Sąd przyznał ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz adwokata W. R. prowadzącego kancelarię adwokacką w N. przy ul. (...) kwotę 8856 zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć zł) w tym VAT w kwocie 1656 zł (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć zł) tytułem zastępstwa prawnego udzielanego powódce z urzędu. Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami przegranego postępowania sądowego w całości z uwagi na jej sytuację materialną oraz przekonanie o słuszności dochodzonego roszczenia.