Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 września 2016 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie

Przewodniczący Sędzia Sądu Rejonowego Mirosława Dykier – Ginter

Protokolant sekretarz sądowy Agata Piaścik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w Człuchowie

sprawy z wniosku S. S.

z udziałem W. K.

o dział spadku po M. K.

p o s t a n a w i a :

1.  ustalić, że w skład spadku po M. K., którego nabycia stwierdzono prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 27 czerwca 2014 roku wydanym w sprawie I Ns 66/14 wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego o numerze (...) usytuowanego w budynku położonym w C. na os. (...) wraz z odpowiednim udziałem w jego częściach wspólnych i prawie własności działki gruntowej, na której budynek ten jest posadowiony, dla których to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Człuchowie prowadzone są księgi wieczyste (...),

2.  ustalić, że wartość spadku po M. K. opisanego w punkcie 1 wynosi 91.500 zł (dziewięćdziesiąt jeden tysięcy pięćset złotych),

3.  dokonać działu spadku po M. K. w ten sposób, że majątek opisany w punkcie 1 niniejszego postanowienia przyznać na wyłączną własność uczestnika W. K.,

4.  zasądzić od uczestnika postępowania W. K. na rzecz wnioskodawczyni S. S. kwotę 45.750 zł (czterdzieści pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych), przy czym spłatę tej należności rozkłada na 46 miesięcznych rat w wysokości:

a)  pierwsze 45 rat w kwocie 1.000 zł (tysiąc złotych),

b)  46-a rata w kwocie 750 zł (siedemset pięćdziesiąt złotych),

płatne do dnia 10 każdego miesiąca poczynając od miesiąca następnego od tego, w którym niniejsze postanowienie się uprawomocni, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie nie uiszczenia poszczególnych rat w terminie,

5.  ustanowić na nieruchomości lokalowej opisanej w punkcie 1 niniejszego postanowienia hipotekę przymusową w kwocie 45.750 zł (czterdzieści pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych) na rzecz wnioskodawczyni S. S. w celu zabezpieczenia wykonania przez uczestnika postępowania W. K. obowiązku uiszczenia spłat określonego w punkcie 4 postanowienia,

6.  zwrócić od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Człuchowie na rzecz wnioskodawczyni S. S. kwotę 698,88 zł (sześćset dziewięćdziesiąt osiem złotych osiemdziesiąt osiem groszy) tytułem niewykorzystanej zaliczki na wynagrodzenie biegłego,

7.  oddalić wniosek wnioskodawczyni S. S. o zasądzenie kosztów postępowania.

Pobrano opłatę kancelaryjną

w kwocie zł – w znakach

opłaty sądowej naklejonych

na wniosku.

I Ns 271/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni S. S. w sprawie z udziałem W. K. wniosła o dokonanie działu spadku po M. K., co do którego Sąd Rejonowy w Człuchowie stwierdził nabycie przez nią oraz uczestnika postępowania w zakresie po ½ udziału. Wnioskodawczyni wskazała, że w skład spadku po spadkodawczyni wchodzi wyłącznie prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w C. na os. (...) o wartości 100.000 złotych. Określając sposób podziału, we wniosku domagał się sprzedaży lokalu. Następnie wnioskodawczyni zawnioskowała o przekazanie lokalu na własność uczestnika postępowania z obowiązkiem spłaty na jej rzecz połowy wartości lokalu, ewentualnie - gdyby uczestnik postępowania nie wyraził zgody na przejęcia własności nieruchomości - o zarządzenie sprzedaży licytacyjnej lokalu i dokonania stosowanie do wielkości udziału podziału sumy uzyskanej z tego tytułu.

Uczestnik postępowania nie kwestionował składu spadku określonego we wniosku. Domagał się przekazania mu prawa własności lokalu w całości wywodząc jednak, że w związku z opieką nad matką sprawowaną wyłącznie przez niego, wnioskodawczyni nie powinna domagać się spłaty. Uczestnik wskazywał przy tym, że nie posiada środków na dokonanie spłaty na rzecz wnioskodawczyni. Podkreślał również, że zamieszkuje w lokalu wchodzącym w skład masy spadkowej – lokal ten jest mu niezbędny do zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych.

Wnioskodawczyni w odpowiedzi na stanowisko uczestnika wskazywała, że uczestnik nie zamieszkiwał w lokalu - ani przed śmiercią spadkodawczyni, ani aktualnie. Podkreślała, że nie wywiązywał się on należycie z obowiązków związanych ze sprawowaniem opieki nad chorą matką oraz że sama – w miarę możliwości ograniczonych w związku z zamieszkiwaniem w znacznej odległości od miejsca zamieszkania matki – pomagała spadkodawczyni. Nadto po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, zmodyfikowała żądanie w zakresie wysokości spłaty domagając się ostatecznie -w razie przyznania lokalu na rzecz uczestnika postępowania -spłaty w kwocie 45.750 złotych. W zakresie sposobu dokonania spłaty wnioskodawczyni wyrażała zgodę na rozłożenie należności na raty, przy czym raty te miały być ustalone jako miesięczna należność w wysokości po 1.000 złotych. W związku ze stanowiskiem uczestnika postępowania kwestionującego jej prawo do spłaty wnioskodawczyni wniosła także o wydanie orzeczenie o zabezpieczeniu spłaty przez ustanowienie hipoteki. Domagała się też zasądzenia kosztów postępowania, zwłaszcza zwrotu połowy wynagrodzenia przyznanego biegłemu z zakresu szacowania.

Sąd ustalił co następuje

Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2014 roku wydanym w sprawie I Ns 66/14 Sąd Rejonowy w Człuchowie stwierdził że spadek po M. K., która zmarła 22 sierpnia 2013 roku w C., ostatnio stale zamieszkiwała w C., na podstawie ustawy nabyły jej dzieci S. S. i W. K. , każde z nich w ½ części.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Człuchowie wydane w sprawie I Ns 66/14 k.15)

W skład spadku po M. K. wchodzi wyłącznie prawo własności lokalu mieszkalnego o numerze (...) usytuowanego w budynku położonym w C. na os. (...) wraz z odpowiednim udziałem w jego częściach wspólnych i prawie własności działki gruntowej, na której budynek ten jest posadowiony, dla których to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Człuchowie prowadzone są księgi wieczyste nr (...).

(dowód: odpis księgi wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Człuchowie o nr (...) k. 136)

Wartość nieruchomości lokalowej według stanu na dzień otwarcia spadku po M. K., a według cen aktualnych w chwili orzekania wynosiła 91.500 zł.

(dowód: opinia biegłego z zakresu szacowania Krzysztofa Furman z dnia 18 lutego 2016 roku k. 80-113)

W spornym lokalu do śmierci zamieszkiwała wyłącznie spadkodawczyni M. K.. Spadkodawczyni dłuższy czas przed śmiercią chorowała, była osoba leżącą, nie opuszczała mieszkania. W. K. zamieszkiwał poza tym lokalem z konkubiną, od czasu orzeczenie eksmisji jego konkubiny z lokalu matki. Uczestnik sprawował faktyczną opiekę nad matką, przejmując również jej świadczenie z tytułu emerytury. Zatrudniony jest w Przedsiębiorstwie Produkcyjnym (...) aktualnie na stanowisku portiera i uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie w kwocie około 1.500 zł. Jest właścicielem samochodu osobowego marki Volkswagen. Ma 61 lat. Nie leczy się.

(dowód: zeznania świadków M. D. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:17:22 do 00:30:30, M. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:33:33 do 00:38:20, P. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:42:13 do 00:54:10 oraz T. K. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:08:09 do 00:17:22 - porównaj protokół k. 179v- 181 - oraz pismo Prokuratury k. 118-119)

Wnioskodawczyni odwiedzała matkę wraz z córkami i zięciem – nie rzadziej niż raz w miesiącu. Miała swobodny dostęp do mieszkania – dysponowała kluczem. Wraz z córkami sprzątała mieszkanie matki i przygotowywała posiłek.

dowód: zeznania świadków M. D. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:17:22 do 00:30:30, M. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:33:33 do 00:38:20, P. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:42:13 do 00:54:10 - porównaj protokół k. 180- 181)

Po śmierci spadkodawczyni uczestnik postępowania nie zamieszkał w spornym lokalu – lokal pozostaje niezamieszkały. Wymienił jednak zamki w drzwiach, uniemożliwiając wnioskodawczyni wstęp do lokalu.

(dowód: zeznania świadków M. D. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:17:22 do 00:30:30, M. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:33:33 do 00:38:20, P. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:42:13 do 00:54:10,T. S. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:09:09 do 00:17:22 - porównaj protokół k. 180- 181)

Wnioskodawczyni ma 68 lat. Zamieszkuje wraz z dorosłym niepełnosprawnym synem w miejscowości C. w mieszkaniu stanowiącym własność jej córki, albowiem przekazała to mieszkanie córce w drodze darowizny. Syn leczy się psychiatrycznie. Jej jedynym źródłem utrzymania jest renta w wysokości 1.471,26 zł miesięcznie, a syn z tytułu niepełnosprawności uzyskuje zasiłek w wysokości 389 zł. Wnioskodawczyni choruje na raka szyjki macicy, ma trudności w poruszaniu się – w związku z dysfunkcją narządów ruchu - krótsza nogę oraz problemy w biodrem. Wymaga pomocy ze strony rodziny.

(dowód: decyzja ZUS, decyzja GOPS oraz dokumentacja medyczna k. 141, 143-149, 153-157 zeznania świadków M. D. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:17:22 do 00:30:30 oraz M. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku w okresie od 00:33:33 do 00:38:20- porównaj protokół k. 180)

Sąd zważył co następuje

W niniejszej sprawie przedmiotem rozstrzygnięcia sądu była kwestią związana z działem spadku.

Zgodnie z art. 1035 k.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu dotyczącego wspólności majątku spadkowego i działu spadku.

W niniejszej sprawie spadkobiercy nie byli zgodni co do sposobu działu spadku w związku z tym nie było podstaw do wydania postanowienia działowego na podstawie zgodnego wniosku uczestników (art. 687 k.p.c.). Do działu spadku zastosowanie miały więc z mocy art. 688 k.p.c. przepisy dotyczące zniesienia współwłasności.

Sposób dokonania zniesienia współwłasności reguluje art. 211 k.c. i następne. Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może domagać się przede wszystkim, aby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej. W niniejszej sprawie podział fizyczny rzeczy był niedopuszczalny z uwagi na przedmiot podziału – lokal mieszkalny o powierzchni 33,75 m ² nie może stanowić przedmiotu fizycznego podziału. Należało więc rozważyć sposoby podziału określone w art. 212 § 2 k.c. polegające na przyznaniu lokalu jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłat drugiego względnie sprzedaż stosowanie do przepisów k.p.c.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni nie wyrażała zgody na przekazanie jej własności lokalu z obowiązkiem spłaty uczestnika postępowania oświadczając, że nie posiada środków na spłatę. Uczestnik postępowania natomiast kategorycznie domagał się przekazania mu prawa własności lokalu argumentując, że w ten sposób zaspakaja swoje potrzeby mieszkaniowe. Sposób podziału polegający na przyznaniu na własność jednemu z współwłaścicieli lokalu z obowiązkiem spłat pozostałych współwłaścicieli (art. 212 § 2 k.c.) jest możliwy, jeżeli jeden ze współwłaścicieli wyrazi wolę na taki sposób zniesienia współwłasności. Jeżeli przy wyjściu z współwłasności żaden ze współwłaścicieli nie wyrazi zgody na przyznanie mu rzeczy, sąd zarządzi jej sprzedaż (porównaj postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1998 roku w sprawie II CKN 347/98).

Zdaniem sądu z mocy art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. taki sposób dokonania działu spadku był w niniejszej sprawie najbardziej odpowiedni. Zauważyć należy, że zarówno art. 687 k.p.c. jak i stosowany w oparciu o art. 688 k.p.c. przepis art. 622 k.p.c. akcentuje wiążący charakter zgodnego wniosku współuprawnionych co do sposobu wyjścia ze współwłasności. Oznacza to, że sąd powinien uwzględnić zgodne stanowisko współwłaścicieli nie tylko wtedy, kiedy dochodzi do zgłoszenia przez nich całkowicie zgodnego wniosku co do sposobu podziału, ale także dążyć do uwzględnienia ich zgodnego stanowiska dotyczącego choćby tylko części żądań, o ile nie sprzeciwia się to prawu, zasadom współżycia społecznego oraz uzasadnionym interesom uprawnionych. W postępowaniu działowym szczególnie preferowane jest dążenie do wspierania rozwiązań akceptowanych przez zainteresowanych, nawet gdy inne sposoby wydawały się bardziej racjonalne. Nieprzekraczalną granicę stanowi szeroko rozumiana bezprawność i niesprawiedliwość uzgodnionego rozwiązania (porównaj: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2016 roku w sprawie II CSK 325/15).

Zauważyć należy, że zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik postępowania byli zgodni co do sposobu przeprowadzenia działu – przekazania lokalu na rzecz uczestnika postępowania. Uczestnik postępowania przedstawiał swoje stanowisko w pismach procesowych szczególnie emocjonalnie nacechowanych podkreślając, że jest to jedyny akceptowany przez niego sposób dokonania podziału. Wnioskodawczyni przedstawiała co prawda jako alternatywny sposób podziału sprzedaż licytacyjną nieruchomości, uczestnik jednak w sposób kategoryczny sprzeciwiał się takiemu sposobowi wyjścia ze współuprawnienia. Sprzedaż rzeczy wspólnej jest powszechnie traktowana jako rozwiązanie ostateczne, najmniej zalecane, stosowane wówczas, kiedy żaden ze współwłaścicieli nie chce rzeczy wspólnej albo też nie jest możliwe zastosowanie innego sposobu wyjścia ze współwłasności, ponieważ okoliczności wskazują, że nie ma możliwości zrealizowania wiążących się z nim rozliczeń (porównaj: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2016 roku w sprawie II CSK 325/15).

W niniejszej sprawie uczestnik postępowania co prawda kwestionował uprawnienie wnioskodawczyni do żądania spłat, ale stanowisko to uzasadniał faktem, że wyłącznie sprawował opiekę nad matką. Okoliczność ta nie stanowi podstawy do nie zasądzenia na rzecz wnioskodawczyni spłat w ramach działu spadku. Zresztą wnioskodawczyni wykazywała, iż w miarę swoich możliwości udzielała pomocy matce (porównaj zeznania świadków M. D., M. M. i P. M. na rozprawie w dniu 22 września 2016 roku).

Uczestnik oświadczał również, że nie dysponuje kwotą 50.000 zł, której domagała się wnioskodawczyni tytułem spłaty. Oceny możliwości zrealizowania rozliczeń związanych ze spłatą dokonać należy z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, w szczególności nie można abstrahować od stanu majątkowego osoby zobowiązanej do spłaty powstałego po przeprowadzeniu podziału, a jej możliwości majątkowe należy ocenić według kryteriów obiektywnych, a nie w oparciu o chęci i deklaracje. W rezultacie wykładnia art. 212 § 2 k.c. nie może opierać się wyłącznie na wysokości świadczeń pobieranych przez osobę zobowiązaną do spłat (w przypadku uczestnika postępowania kwotę 1.500 zł miesięcznie). Ocena zdolności do uiszczenia spłaty wymaga uwzględnienia także, że w wyniku nabycia wyłącznych praw do nieruchomości uczestnik będzie miał swobodę obciążenia tej nieruchomości i zabezpieczenia ewentualnego kredytu. Nadto, uczestnik zamieszkując poza nieruchomością będzie mógł uzyskać dodatkowy dochód z jej wynajmu. Wreszcie, będzie mógł sprzedać nieruchomość na wolnym rynku (porównaj: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2016 roku w sprawie II CSK 325/15).

W niniejszej sprawie sąd nie ustalił, aby uczestnik postępowania na dzień orzekania o dziale spadku dysponował kwotą, która pozwalałaby mu na jednorazowe dokonanie spłaty na rzecz wnioskodawczyni. Zaistniała więc podstawa do zastosowania wynikającego z art. 212 § 3 k.c. rozłożenia na raty spłaty przyznanej na rzecz wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni nie sprzeciwiała się dokonania rozłożenia na raty wnosząc o ich ustalenie na poziomie 1.000 zł miesięcznie. Zważywszy na sytuację nieruchomości, której dotyczy przedmiotowe postępowania (wyżej wskazaną i wykazaną przez wnioskodawczynię okoliczność, że mieszkanie aktualnie pozostaje niezamieszkane, może być przedmiotem najmu i uzyskania stąd środków na spłatę wnioskodawczyni, może również stanowić majątek do zabezpieczenia spłaty ewentualnego kredytu, wreszcie może zostać sprzedane przez uczestnika postępowania na wolnym rynku) stwierdzić należy, że uczestnik postępowania przy właściwych decyzjach co do rozporządzenia lokalem będzie w stanie uzyskać środki na spłatę wnioskodawczyni, Tym bardziej, że uczestnik od ponad trzech lat - od chwili śmierci spadkodawczyni – samodzielnie dysponuje tym lokalem. Niewątpliwie zwrócić uwagę należy na sytuację wnioskodawczyni, która w chwili orzekania ma 68 lat oraz poważne problemy zdrowotne. Rozłożenie spłaty na dłuższy okres byłoby sprzeczne z jej uzasadnionym interesem przy uwzględnieniu sytuacji uczestnika postępowania – jest osoba młodszą, czynną zawodowo, bez problemów zdrowotnych. Zdaniem sądu tak ustalony sposób podziału jest najbardziej adekwatny do ustalonych okoliczności sprawy. Alternatywą byłoby bowiem jedynie dokonanie sprzedaży licytacyjnej nieruchomości. Sprzedaż egzekucyjna z reguły nie zapewnia uzyskania ceny porównywalnej z ceną rynkową, a więc jest rozwiązaniem niosącym w sobie ryzyko wyzbycia się nieruchomości na mniej korzystnych warunkach. Obiektywna możliwość spłaty przez uczestnika postępowania wynikająca z sytuacji lokalu (jego niezamieszkania) przy zdecydowanym sprzeciwie uczestnika postępowania dotyczącego sprzedaży lokalu, czyni zastosowany sposób podziału najbardziej właściwym.

Przyznając uczestnikowi postępowania prawo własności lokalu przy jego aktualnej sytuacji majątkowej sąd, uwzględniając wniosek wnioskodawczyni, dokonał zabezpieczenia spłaty przyznanej na jej rzecz w formie ustanowienia hipoteki przymusowej na tej nieruchomości.

W piśmiennictwie wyrażany jest konsekwentnie pogląd, że z zawartego w art. 212 § 3 zd. 1 k.c. postanowienia, iż sposób zabezpieczenia dopłaty lub spłaty sąd oznacza w razie potrzeby, wynika powinność orzekania o zabezpieczeniu wówczas, gdy brak zabezpieczenia mógłby narazić uprawnionego na niemożliwość zaspokojenia jego roszczenia, co zwykle ma miejsce wtedy, kiedy kwota spłaty lub dopłaty jest znaczniejsza. Omawiana regulacja ma charakter materialnoprawny, udzielone zabezpieczenie jest jednym z elementów kształtujących sytuację prawną i wzajemne stosunki między byłymi współwłaścicielami (współuprawnionymi) na czas do całkowitego rozliczenia i definitywnego wyjścia ze współwłasności (wspólności). (…) Dokonując wykładni pojęcia „w razie potrzeby”, określającego w sposób bardzo ogólny kryteria, jakimi przy rozważaniu potrzeby zabezpieczenia powinien się kierować sąd zasądzający spłaty lub dopłaty, stwierdzić należy, że pozwala ono na uwzględnienie wszelkich elementów stanu faktycznego, uzasadniających wątpliwości, czy spłaty (dopłaty) zostaną rzeczywiście zapłacone lub wyegzekwowane. Ocena ta objąć powinna nie tylko wysokość należności i sytuację majątkową zobowiązanego, ale także stosunki panujące pomiędzy zobowiązanym a uprawnionym i wszelkie inne czynniki, które mogą wpłynąć na pogorszenie szans realizacji prawa do spłaty (porównaj postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2009 roku – V CSK 481/08).

Z ustalonego stanu faktycznego w niniejszej sprawie wynika, że uczestnik postępowania nie dysponuje żadnym innym wartościowym majątkiem, który gwarantowałby możliwość wyegzekwowania od niego spłaty należności w razie wyzbycia się przedmiotowego lokalu, a jego dochody nie dają szans na zaspokojenie z nich wierzytelności wnioskodawczyni. Wysokość spłaty jest znacząca nadto zobowiązany przez cały czas postępowania kwestionował prawo uczestniczki do jej otrzymania. Uczestnicy pozostają w złych stosunkach, co może uzasadniać obawy, iż zobowiązany nie będzie zabiegał o szybkie wykonanie ciążącego na nim obowiązku. W konsekwencji ustanowienie takiego zabezpieczenia w oparciu o art. 212 § 3 k.c. na jedynym wartościowym składniku majątku uczestnika jest niezbędne.

Wnioskodawczyni domagała się również zasądzenie od uczestnika postępowania kosztów postępowania odpowiadających połowie poniesionych przez nią kosztów sądowych (związanych z opłatą od wniosku w kwocie 500zł oraz poniesionych przez nią kosztów opinii biegłego), także kwoty 750 zł z tytułu połowy kosztów zastępstwa prawnego. Uzasadniając wniosek pełnomocnik zawodowy wskazywał, iż wnioskodawczyni poniosła w całości koszty postępowania, a uczestnik swym postepowaniem przyczynił się do powstania kosztów zwłaszcza kosztów związanych z opinią biegłego.

Zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego określa art. 520 k.p.c. Zasady te różnią się od zasad orzekania o kosztach w procesie. Regułą jest przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania nieprocesowego, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Od zasady tej istnieją jednak wyjątki wynikające z regulacji zawartej w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. Wyjątek przewidziany w § 2 art. 520 k.p.c. dopuszcza możliwość stosunkowego rozdzielenia obowiązku zwrotu kosztów lub włożenia go na jednego z uczestników w całości wówczas, gdy są oni w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub ich interesy są sprzeczne. Natomiast zasada wynikająca z § 3 art. 520 k.p.c. stanowi, iż sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika, gdy interesy uczestników są sprzeczne lub uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie. Zasada przewidziane w art. 520 § 1 k.p.c. jest niewzruszalna, gdy uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku tej równości – ich interesy są wspólne. W pozostałych wypadkach sąd może od nich odstąpić i orzec według dyrektyw określonych w art. 520 § 2 lub 3 k.p.c. (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 marca 2012r. V CZ 155/11). Sytuacja, w której przy zaistnieniu sprzeczności interesów i oddaleniu lub odrzuceniu wniosku sąd może nałożyć na uczestnika obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez innego uczestnika jest zbliżona do zasad orzekania o kosztach obowiązujących w procesie, gdzie sprzeczność interesu stron jest regułą i w zakresie orzekania o kosztach obowiązuje zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Także w razie sprzeczności interesów uczestników postępowania nieprocesowego i oddalenia wniosku uzasadnione jest orzeczenie o kosztach postępowania zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, a więc zgodnie z regułą określoną w art. 520 § 3 k.p.c. (tak Sąd Najwyższy w postanowienia z dnia 20 maja 2011r. w sprawie III CZ 27/11).

Orzecznictwo sądowe jednolicie przyjmuje, że w tzw. sprawach działowych, do jakich należą niewątpliwie sprawy o dział spadku, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie od tego jaki dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie są wspólne, gdyż polegają na wyjściu ze stanu wspólności (porównaj postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2011 r.- III CZ 46/10, z dnia 19 listopada 2011 r. - III CZ 47/11, z dnia 16 września 2011 r.- IV CZ 40/11 z dnia 9 sierpnia 2012 roku – V CZ 30/12). Dla wykazania, że zachodzą szczególnie uzasadnione przyczyny uzasadniające poczynienie wyjątku od tej reguły wnioskodawczyni powinna przedstawić okoliczności umożliwiające dokonanie takiej oceny.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni nie na żadne okoliczności pozwalające na odstąpienie od reguł z art. 520 § 1 k.p.c. W sprawie powstały typowe koszty związane z prowadzeniem postępowania działowego – opłata od wniosku oraz koszty opinii biegłego - z którymi należy się liczyć inicjując postępowania działowe, w którym ustalić należy skład i wartość spadku. Nie ma podstaw w szczególności do odstąpienie od zasad wynikając z art. 520 § 1 k.p.c. tylko dlatego, że uczestnik postępowania nie złożył oświadczenie co do wartości nieruchomości wchodzącej w skład spadku, tym bardzie że w skutek przeprowadzonej opinii ustalono wartość niższą niż wywodzoną przez wnioskodawczynię w treści wniosku.

W konsekwencji uczestnicy postępowania zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 520 § 1 k.p.c. obowiązującą w postępowaniu nieprocesowym ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Uzasadnia to oddalenie wniosku wnioskodawczyni o zasądzenie kosztów postępowania.

Na mocy art. 84 ust. 2 w zw. z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2016r. poz. 623) sąd z urzędu zwraca stronie różnicę między zaliczką pobraną od strony a zaliczką należną.

Postanowieniem z dnia 29 lutego 2016 roku Sądu Rejonowego w Człuchowie (porównaj: postanowienie k. 114) przyznano biegłemu należność za sporządzenie opinię łącznie w kwocie 1.301,12 zł. Koszty te zostały pokryte z zaliczki uiszczonej przez wnioskodawczynię. Natomiast niewykorzystaną część zaliczki na mocy art. 84 ust. 2 w zw. z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należało zwrócić, o czym orzeczono w pkt 6-ym postanowienia.