Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wiesława Kruczkowska

Protokolant: Marta Sokołowska

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2013 roku w Białymstoku

sprawy S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B.

o emeryturę

na skutek odwołania S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 23 lipca 2012 roku i 14 września 2012 roku

Nr (...)

I.  oddala odwołanie od decyzji z dnia 23 lipca 2012 roku;

II.  zmienia decyzję z dnia 14 września 2012 roku i zalicza S. K. do uprawnień emerytalnych okres zatrudnienia w szczególnych warunkach od 12 kwietnia 1976 roku do 24 grudnia 1981 roku w P. Zakładu (...) w B. oraz przyznaje
mu emeryturę od dnia 01 sierpnia 2012 roku;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. na rzecz S. K. 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  stwierdza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt V U 1549/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia
23 lipca 2012 roku oraz z dnia 14 września 2012 roku, wydanymi na podstawie
art. 184 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.) w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił S. K. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia warunków przewidzianych w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, bowiem na dzień 1 stycznia 1999 roku nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy w tych warunkach, a jedynie 12 lat 8 miesięcy i 1 dzień.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił, jako pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w PlacówceZakładu (...)w B.od dnia 12 kwietnia 1976 roku do dnia 24 grudnia 1981 roku, z uwagi na rozbieżność w opisie stanowiska wykazanego w świadectwie pracy ze złożonymi umowami o pracę, wskazując przy tym, że zeznania świadków na tą okoliczność nie stanowią dowodu dla organu rentowego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył pełnomocnik S. K., który zaskarżył ją w całości, wniósł o zaliczenie okresu spornego do okresu pracy w szczególnych warunkach, przesłuchanie świadków na okoliczność charakteru, warunków, rodzaju i wymiaru pracy, a następnie przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w odpowiedzi
na odwołanie pełnomocnika S. K. wskazał na brak piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach, podtrzymał stanowisko zajęte w sprawie i wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, dlatego zaskarżona decyzja z dnia 14.09.2012r. podlegała zmianie.

Zgodnie z art. 184 cytowanej na wstępie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku
z § 4 powołanego na wstępie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia
w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych
do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat
– dla mężczyzn wynoszący 15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 – 20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, a co istotne od dnia 1 stycznia 2013 roku wyeliminowano warunek rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Natomiast art. 32 ust. 2 wyżej wymienionej ustawy stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ustępie 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

W tym też zakresie należy stosować przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 3 i 4 wyżej wymienionego Rozporządzenia pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienionych
w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat
dla mężczyzn oraz posiada wymagany okres zatrudnienia 20 lat pracy dla kobiet oraz 25 lat pracy dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Okolicznością bezsporną w niniejszej sprawie jest to, że odwołujący osiągnął wiek uprawniający do ubiegania się o przyznanie emerytury zgodnie z § 3 i 4 wyżej wymienionego Rozporządzenia, bowiem urodził się on w dniu (...)roku, a więc ukończył 60 lat. Nadto S. K.wykazał wymagany przepisami okres składkowy i nieskładkowy wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 roku 26 lat 3 miesiące i 9 dni, a także nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W niniejszej sprawie kwestią sporną jest zaliczenie odwołującemu okresu pracy w szczególnych warunkach w PlacówceZakładu (...)w B.od dnia 12 kwietnia 1976 roku do dnia 24 grudnia 1981 roku, czym uzyskałby wymagany piętnastoletni okres pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy decyzją z dnia 23 lipca 2012 roku i 14 września 2012 roku odmówił uznania za pracę w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia odwołującego w PlacówceZakładu (...)w B.od dnia 12 kwietnia 1976 roku do dnia 24 grudnia 1981 roku, z uwagi na rozbieżność w opisie stanowiska znajdującego się w świadectwie pracy z dokumentami zebranymi w aktach osobowych.

Wstępnie należało podkreślić, że stosownie do treści art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS podstawą ustalenia zatrudnienia w szczególnych warunkach są przepisy dotychczasowe. Wykładni pojęcia „przepisy dotychczasowe” dokonał Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002r., III ZP 30/01 (OSNAPiUS 2002/10/243), wskazując na niektóre przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., z wyłączeniem tych, które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. Sąd Najwyższy stwierdził, że odesłanie do „przepisów dotychczasowych” w kwestii wykazów obejmujących świadczenie pracy w warunkach szczególnych, zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie obejmuje przepisów kompetencyjnych § 1 ust. 2-3 rozporządzenia. Odesłanie odnosi się więc tylko do „wieku emerytalnego, rodzajów prac, stanowisk, warunków” uprawniających do wcześniejszej emerytury. To pozwala na wniosek, że „przepisy dotychczasowe”, o których mowa w odesłaniu, to § 2 ust. 1 Rzporządzeniastanowiący, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy; § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazie A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz § 9-15 dotyczące wieku emerytalnego i warunków przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze. Tym samym wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu najwyższego z 20.10.2005r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306). Podsumowując, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których wyżej wymienionym osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia.

Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W sytuacji braku wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach 1 lub 2 do rozporządzenia (por. wyrok Sądu apelacyjnego w Katowicach z 4.11.2008r., III AUa 3113/08, Lex nr 552003). Z drugiej strony posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych nie wiąże organu rentowego i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 2 i 4 Rozporządzenia. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym, jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno, co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2004r., III UK 31/04, OSNP z 2005/1/13 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008r., III AUa 795/08, OSAB 2008/4/60).

Odnosząc się do powyższego należało ustalić, czy w spornym okresie wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Z wykazu A rozporządzenia, Działu VIII, pkt 2 wynika, że do prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego zaliczono pracę kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Wobec rozbieżności w dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz aktach ZUS za powyższy sporny okres zatrudnienia, Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe.

S. K.podczas rozprawy wyjaśnił, że w początkowym okresie zatrudnienia w PlacówceZakładu (...)w B.pracował na stanowisku kierowcy ciągników i faktycznie na tym stanowisku zatrudniony był do połowy 1977 roku. Wówczas do zakładu pracy został dostarczony samochód ciężarowy (...)ciężarze ładowności powyższej 6 ton, bez przyczepy i jego stanowisko pracy zostało zmienione na kierowcę samochodu ciężarowego. Odwołujący podał, że bez względu na to, czy wykonywał swoją pracę, jako kierowca ciągnika, czy samochodu ciężarowego jego obowiązki pozostawały niezmienione. W zakresie jego obowiązków leżało prowadzenie pojazdów przy przewozach towarów oraz zabezpieczenie ładunków. S. K.wskazał, że na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego pracował stale, w pełnym wymiarze czasu pracy i bez względu na porę roku (k. 17v-18).

Świadek J. C., który pracował w spornym okresie razem z odwołującym, zeznał, że S. K.w początkowym okresie zatrudnienia w PlacówceZakładu (...)w B.pracował na stanowisku kierowcy ciągników, zaś po roku na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego. Świadek zeznał, że w tamtym okresie do dyspozycji pozostawały jedynie samochody czterotonowe i powyżej czterech ton, a S. K.właśnie takim samochodem jeździł. J. C.wskazał, że odwołujący jeździł ciągnikiem z przyczepą na skup po len do 50km. Samochodem ciężarowym rozwoził włókno, pakuły i paździerz z lnu po Polsce. Na pytanie pełnomocnika odwołującego zeznał, że praca na stanowisku odwołującego wykonywana była przez 8 i więcej godzin, a do obowiązków kierowcy należało poza prowadzeniem pojazdów jedynie sprawdzenie, czy dobrze był zabezpieczony ładunek. Wskazał także, że ciągnik, jakim jeździł wnioskodawca miał przyczepę, która ważyła powyżej 4 ton. Na pytanie pełnomocnika ZUS zeznał, że był on zatrudniony, na takim samym stanowisku, jak S. K., otrzymał świadectwo pracy w warunkach szczególnych i na tej podstawie otrzymał emeryturę (k.39).

Świadek S. P., który zatrudniony był na stanowisku kierownika zakładu w PlacówceZakładu (...)w B.od 1973 roku do 1990 roku zeznał, że zatrudniał wnioskodawcę na stanowisku kierowcy ciągników, bowiem w okresie próbnym zatrudniano zawsze na to stanowisko. Wówczas, kiedy zwalniało się stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego przenoszono pracownika na to stanowisko. Traktor, na jakim pracował odwołujący składał się z dwóch przyczep, a ciężar jednej wynosił 5 ton. S. K.po około roku pracy na ciągniku, został przeniesiony na stanowiska kierowcy samochodów ciężarowych i na tym stanowisku pracował w pełnym wymiarze czasu pracy do roku 1980-1981. Świadek zeznał, że samochody ciężarowe, które były w posiadaniu zakładu miały, co najmniej 7 ton dopuszczalnej ładowności. Na pytanie pełnomocnika odwołującego zeznał, że czynności wykonywane na stanowisku kierowcy ciągników, jak i kierowcy samochodu ciężarowego niczym się nie różniły, a do obowiązków na tych stanowiskach nie należał załadunek, ani rozładunek towarów (k. 39-40).

Świadek H. Z., która w spornym okresie zatrudniona była, jako dyspozytor w PlacówceZakładu (...)w B.tak, jak pozostali świadkowie wskazała, że S. K.zatrudniony był początkowo przez okres około roku, jako kierowca ciągników, a następnie, jako kierowca samochodu ciężarowego. Zeznała, że samochody ciężarowe pozostawione do dyspozycji w zakładzie miały powyżej 3,5 tony i bez względu na to, czy kierowca jeździł takim samochodem, czy ciągnikiem i tak zakres obowiązków był ten sam. H. Z.potwierdziła, że S. K.pracował w pełnym wymiarze czasu pracy (k.40).

Sąd dał wiarę powyższym zeznaniom, gdyż w ocenie Sądu polegają one na prawdzie. Zeznania świadków wzajemnie się uzupełniają i pokrywają, są logiczne i w znacznym stopniu potwierdzają zeznania odwołującego. Świadkowie byli zatrudnieni w tym samym okresie, co odwołujący, zaś świadek S. P.był bezpośrednim przełożonym S. K.i orientował się, co do wykonywanych przez niego czynności. Dlatego też, zdaniem Sądu zeznania świadków stanowią pełnowartościowy, wiarygodny dowód i na nich Sąd oparł swoje ustalenia w sprawie. Ponadto zeznania te korespondują z dokumentacją zawartą w aktach osobowych wnioskodawcy, a w szczególności z kartami wynagrodzeń z 1976r. i 1981r., gdzie wpisano stanowiska pracy i odpisem prawa jazdy wydanego 12.05.1977r. m.in. uprawniającego do kierowania pojazdami samochodowymi o ciężarze całkowitym powyżej 3500 kg jak również z dokumentacją badań profilaktycznych z Gabinetu Lekarskiegomedycyny pracy i chorób wewnętrznych lek. B. O.(k.24 akt sprawy).

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że o uznaniu zatrudnienia za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach
i rentach z FUS nie decyduje treść dokumentów wystawianych przez pracodawcę, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz.213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 nr 22, 553 ).

Ponadto Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 28 kwietnia 2010 r.,
I UK 337/09 (LEX nr 601991) i z dnia 12 maja 2010 r., I UK30/10 ( LEX
nr 590314) wyraził pogląd, iż o uznaniu stanowiska zatrudnienia jako pracy
w szczególnych warunkach przesądza nie nazwa stanowiska, użyta przez pracodawcę w świadectwie pracy odpowiadająca lub nieodpowiadająca nomenklaturze zawartej w rozporządzeniu wykonawczym właściwego ministra, lecz pozytywna weryfikacja dokumentu pod kątem zgodności rzeczywiście wykonywanej przez pracownika pracy z ustawowymi wymaganiami.

Odnosząc powyższe uwagi do stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie stwierdzić należy, iż postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało, że S. K. w spornym okresie był zatrudniony w szczególnych warunkach uprawniających do ubiegania się o świadczenie emerytalne z tytułu zatrudnienia w tych warunkach.

Należy podkreślić, iż praca kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 ton, jak również kierowcy ciągnika zgodnie z działem VIII, poz. 2 i 3 Wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku jest zatrudnieniem w szczególnych warunkach.

Uwzględniając powyższy sporny okres zatrudnienia tj. od dnia 12 kwietnia 1976 roku do dnia 24 grudnia 1981 roku łącznie z dotychczas uznanym w wymiarze 12 lat 8 miesięcy i 1 dnia należy wskazać, że łączny staż pracy S. K. w warunkach szczególnych wyniósłby ponad wymagane ustawą 15 lat.

Reasumując Sąd uznał, iż wnioskodawca udowodnił ponad 15 – letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, udowodnił na dzień 1.01.1999 roku, ogólny staż pracy wynoszący powyżej 25 lat, jak również ukończył 60 lat.

Dlatego Sąd zmienił zaskarżoną decyzję z 14.09.2012r. i przyznał S. K. prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach od 1 sierpnia 2012 roku, tj. od spełnienia łącznie wszystkich przesłanek emerytalnych, przy czym Sąd oddalił odwołanie od decyzji z dnia 23 lipca 2012 roku, bowiem skarżący nie spełniał na tę datę obowiązującego wówczas warunku rozwiązania stosunku pracy.

Ponadto, stosownie do treści art. 118 ust. 1a wyżej powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Sąd orzekł o nieponoszeniu odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ponieważ dopiero postępowanie dowodowe przeprowadzone przed sądem, w tym zeznania świadków, stanowiły podstawę wydania wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na mocy art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Z tych wszystkich powodów orzeczono jak w sentencji na podstawie
art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.