Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania Uniwersyteckiego Centrum (...)

im. prof. K. G. (...) w K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

przy udziale zainteresowanych: (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w K., E. D., E. M., J. P., D. R. i A. J.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu

w związku z zażaleniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 1 grudnia 2016r., sygn. akt X U 781/16

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach.

/-/SSA T. Szweda /-/SSA M. Żurecki /-/SSO del. A. Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUz 74/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

Uzasadniając swe rozstrzygnięcie, Sąd I instancji wskazał, że zaskarżonymi decyzjami organ rentowy stwierdził, iż na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r., poz. 963 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową, w okresach wskazanych w decyzjach zainteresowane podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu, jako pracownice z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) spółką cywilną
w K., a wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy - Uniwersyteckiego
Centrum (...) im. prof. K. G. (...) Uniwersyteckiego Medycznego
w K. i ustalił za te okresy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanych, jako pracowników odwołującego.

Sąd Okręgowy zaważył, że odwołujący podniósł zarzut niezgodności art. 8 ust. 2a ustawy systemowej z Konstytucją RP. Powołał się na fakt, iż dnia 18 listopada 2015r. Prezydent Konfederacji (...) wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem
o stwierdzenie, że przepis art. 8 ust. 2a in fine ustawy systemowej w brzmieniu „lub jeżeli
w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy” jest niezgodny z art. 20 w związku z art. 22, art. 2, art. 31 ust. 3, art. 51 ust. 1,
art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP. Sprawa toczy się przed Trybunałem Konstytucyjnym
pod sygn. K 15/16.

Zdaniem Sądu I instancji, rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy od wyniku powyższego postępowania, albowiem w skardze do Trybunału Konstytucyjnego kwestionowana jest zgodność z Konstytucją RP przepisu, który stanowił podstawę
do wydania decyzji będących przedmiotem niniejszego sporu.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy uznał za celowe zawieszenie postępowania z mocy art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

Zażalenie na to postanowienie wniósł organ rentowy.

Organ rentowy domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia. Zarzucił
mu naruszenie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c., poprzez jego błędne zastosowanie skutkujące zawieszeniem postępowania, mimo, że nie zaistniały przesłanki do fakultatywnego zawieszenia postępowania na wskazanej podstawie.

Skarżący powołał się na uzasadnienie projektu ustawy z 10 lipca 2015r., którą dodano regulację stanowiącą podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Wskazał na przewidzianą
tam możliwość zawieszenia postępowania tylko, jeżeli to sąd zwrócił się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, co w niniejszym przypadku nie miało miejsca.

Ponadto wydanie orzeczenia w rozpoznawanej sprawie jest możliwe bez oczekiwania na rozstrzygnięci Trybunału Konstytucyjnego co do konstytucyjności art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, albowiem przepis ten jako obowiązująca regulacja korzysta z domniemania zgodności z Konstytucją.

Organ rentowy podniósł także, że dalsze prowadzenie postępowania uzasadnione
jest charakterem i okolicznościami sprawy, albowiem jej rozstrzygnięcie istotne jest
nie tylko z punktu widzenia płatnika, ale przede wszystkim ubezpieczonych. Powołał się
na ugruntowane i jednolite poglądy orzecznictwa w kwestii zastosowania przepisu art. 8
ust. 2a ustawy systemowej, wyrażone w szczególności przez Sąd Najwyższy w uchwale
z 2 września 2009r.; II UZP 6/09, w wyrokach z 14 stycznia 2010r.; I UK 252/09, z 22 lutego 2010r.; I UK 259/09, z 18 października 2011r.; III UK 22/11, w postanowieniu z 26 stycznia 2011r.; III UK 64/11, z których wynika, że pracodawca w rozumieniu art. 3 k.p. jest z mocy art. 8 pkt 2a ustawy systemowej płatnikiem składek pracowników pozostających z nim
w stosunku pracy i jednocześnie wykonujących na jego rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z osobą trzecią.

(...) Sp. z o.o. Sp.k. w K. wniósł o oddalenie zażalenia.

Domagał się też zasądzenia od organu rentowego na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Zainteresowany nie zgodził się ze stanowiskiem skarżącego, iż nie wystąpiły przesłanki do zastosowania przez Sąd art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. Podniósł, że organ rentowy
nie dostrzegł fakultatywnego charakteru zawieszenia postępowania na tej podstawie prawnej
i powołał się na argumenty niewynikające z brzmienia przepisu stanowiącego podstawę skarżonego rozstrzygnięcia. Na gruncie tej regulacji brak jest podstaw do przyjęcia dalszych podziałów w zakresie hipotezy powołanej normy prawnej niezgodnych z zasadą Lege non distinguente nec nostrum est distinguere (tam, gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnienia,
tam nie wolno go wprowadzać interpretatorowi). Podkreślił, iż zawężająca wykładnia tego przepisu jest nieuzasadniona i wadliwa. Stąd zainteresowany uznał, że de lege lata sąd może z urzędu zawiesić postępowanie na powołanej podstawie, jeżeli uzna to za zasadne z uwagi
na zasadę ekonomiki procesowej, także wówczas, gdy postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym zostało wszczęte przez inny podmiot, niż sąd.

Odnośnie drugiego argumentu zażalenia, iżby wydanie rozstrzygnięcia
w rozpoznawanej sprawie było możliwe bez oczekiwania na wypowiedzenie się
przez Trybunał Konstytucyjny co do konstytucyjności art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, zainteresowany podkreślił, iż takie stanowisko narusza fakultatywny charakter normy zawartej w art. 177 § 1 k.p.c. Skoro Sąd I instancji uznał, że zasadne jest oczekiwanie
na rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym, to mieściło się to
w zastosowanej przez niego podstawie prawnej. Z kolei argumentowanie, że wszystkie przepisy korzystają z zasady domniemania zgodności z Konstytucją RP i wobec tego,
brak podstaw do zawieszenia postępowania w niniejszej sprawie, prowadzi de facto
do uznania tej podstawy prawnej za martwą, pozbawioną normatywnej treści, a to także stanowi o wadliwości wykładni dokonywanej przez organ rentowy.

W ocenie zainteresowanego, trafności przyjętych wniosków nie zmienia cytowane orzecznictwo sądowe sprzed powstania sporu co do konstytucyjności art. 8 ust. 2a in fine ustawy systemowej, bowiem żadne z tych orzeczeń nie pochodzi z okresu, kiedy zaistniały warunki do zastosowania przez Sąd fakultatywnego zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie ze stanowiącym podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia przepisem
art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c., sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Przepis ten został wprowadzony ustawą z 10 lipca 2015r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015r., poz. 1311) i z mocy art. 21 ust. 2 tej ustawy obowiązuje od dnia jej wejścia w życie, tj. 8 września 2016r.

Odnosząc się do najbardziej miarodajnej w zakresie interpretacji przepisu wykładni autentycznej, wskazać należy, iż jak wynika z uzasadnienia projektu wprowadzenia
tej regulacji, intencją ustawodawcy było dopuszczenie możliwości zawieszenia postępowania, gdy sąd orzekający zwrócił się z pytaniem prawnym do jednego z tych Trybunałów
w postępowaniu, które ma być zawieszone, jak i wtedy, gdy z pytaniem takim wystąpił
inny sąd, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się
przed jednym z tych Trybunałów.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu omawianej nowelizacji (nr druku 2678), kwestia zawieszenia postępowania w razie przedstawienia pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu była wcześniej unormowana w § 106 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych
(Dz. U. z 2014r. poz. 259), który przewidywał, iż w przypadkach, o których mowa
w art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102,
poz. 643, z późn. zm.), sąd wydaje postanowienie i zawiesza postępowanie w sprawie.
Z mocy § 106 ust. 2 tego rozporządzenia w postanowieniu, o którym mowa w ust. 1,
sąd powinien uzasadnić wątpliwości co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, przemawiające za potrzebą skierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego. Z kolei przepis art. 3 ustawy
o Trybunale Konstytucyjnym przewidywał, iż każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Powołany przepis regulaminu utracił moc
z dniem 15 sierpnia 2013r. na podstawie § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 lipca 2013r. zmieniającego to rozporządzenie (Dz.U. z 2013r., poz. 895). Wynikało to
z faktu, iż usytuowanie tej regulacji w akcie wykonawczym było wadliwe, gdyż problematyka ta wykraczała poza zakres upoważnienia ustawowego, a przepisy dotyczące podstaw zawieszenia postępowania, jako wyjątki od konstytucyjnego prawa do rozpoznania sprawy bez zwłoki, należą do tzw. materii ustawowej. Dlatego też przepis dający podstawę
do zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym, a obecnie także - przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej został wprowadzony do Kodeksu postępowania cywilnego. Przy jego interpretacji należy jednak mieć na względzie treść normy regulującej dotychczas tę materię, która co do zasady nie miała ulec zmianie, a jedynie należało ją zamieścić w innym akcie prawnym.

W uzasadnieniu projektu omawianej normy wskazano również, iż jej wzorem jest treść art. 124 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r. poz. 270, z późn. zm.). Przepis ten przewiduje zawieszenie postępowania z urzędu w razie przedstawienia przez sąd w tym postępowaniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W przypadku unormowanym w art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. możliwość zawieszania postępowania z tej przyczyny ma przy tym charakter fakultatywny w odróżnieniu
od obligatoryjnego zawieszenia postępowania przewidzianego w powołanej wyżej regulacji, co ogranicza jej praktyczne znaczenie wyłącznie do sytuacji, w jakich w okolicznościach konkretnej sprawy sąd uzna to za celowe.

Jak z powyższego wynika, obydwa przepisy stanowiące pierwowzór będącej przedmiotem wykładni normy zawartej w art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. sprowadzały możliwość zawieszenia postępowania wyłącznie do sytuacji, w jakich to sąd przedstawił jednemu
z Trybunałów pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ustawą, czy też regulacjami unijnymi. Mogło to mieć przy tym miejsce tylko wówczas, gdy to sąd rozpoznający sprawę ma poważne wątpliwości co do zgodności aktu normatywnego
z Konstytucją, które w świetle powołanego wyżej § 106 ust. 2 regulamin urzędowania sądów powszechnych należało przedstawić w uzasadnieniu pytania prawnego.

Jak z powyższego wynika zastosowanie przy interpretacji omawianej regulacji metod wykładni autentycznej, historycznej i systemowej prowadzi do jednoznacznego wniosku,
iż zawieszenie na jej podstawie postępowania możliwe jest jedynie wówczas, gdy sąd orzekający ma wątpliwości co do zgodności z Konstytucją (w tym przypadku) normy prawnej stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia i sam wystąpił w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego lub uczynił to inny sąd. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie przepis stanowiący podstawę prawną zaskarżonej decyzji - art. 8 ust. 2a ustawy z dnia
13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r., poz. 963
z późn. zm.) jest jednoznaczny, a jednolita praktyka orzecznicza nie pozostawia żadnych wątpliwości co do jego interpretacji i zgodności z Konstytucją RP. Gdyby bowiem takie się pojawiły, to sądy orzekające w oparciu o tę regulację miałyby obowiązek zwrócić się
do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym o zbadanie jej zgodności z Konstytucją RP. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 czerwca 2004r. (III CK 536/02, LEX nr 172784), zgodnie z którym jeżeli sąd ma przekonanie
co do niezgodności przepisu ustawy z Konstytucją lub ma wątpliwości w tym względzie,
to - na podstawie art. 193 Konstytucji RP i art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym -
ma obowiązek zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z odpowiednim pytaniem prawnym. Fakt, iż sądy rozstrzygające sprawy na podstawie spornej regulacji tego dotąd
nie uczyniły oznacza, iż nie miały takich wątpliwości. Jak wiadomo przy tym Sądowi odwoławczemu z urzędu, wiele spraw o to samo związanych z zatrudnieniem u tego samego odwołującego, w ramach realizacji umów zlecenia zawartych z zainteresowaną spółką (...), zostało już prawomocnie zakończonych. Brak więc podstaw do uznania,
iż dopiero od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym zależy rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Nie bez znaczenia jest przy tym okoliczność, iż jak wynika z uzasadnienia projektu analizowanej regulacji wprowadzono nią kolejny wyjątek od konstytucyjnego prawa
do rozpoznania sprawy bez zwłoki. Z istoty rzeczy nie powinien on być zatem interpretowany rozszerzająco. Dopuszczenie do liberalnego zawieszenia postępowania na jego podstawie sprzeciwiałoby się respektowaniu tego prawa.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

/-/SSA T. Szweda /-/SSA M. Żurecki /-/SSO del. A. Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR