Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód – (...) reprezentowany przez (...) , w pozwie przeciwko D. B. wniósł o zapłatę na jego rzecz kwoty 547.236,22 zł , na którą składają się: kwota 211.697 zł należności głównej z nakazu zapłaty z dnia 4 sierpnia 2009 r. sygn. akt I Ne 82/09 wraz z kwotą 58.316,04 zł skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 105.702,71 od dnia 11 czerwca 2009 r. do dnia 6 września 2013 r. oraz kwotą 58.326 zł skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 105.994,47 od dnia 15 czerwca 2009 r. do dnia 6 września 2013 r. wraz z kwotą 7.200 zł zasądzonych ww. tytułem wykonawczym kosztów zastępstwa procesowego) wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 211.697,18 zł od dnia 7 września 2013 r. do dnia zapłaty oraz ustawowymi odsetkami od kwoty 116.642,04 zł skapitalizowanych odsetek ustawowych wyliczonych na dzień 6 września 2013 r. od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Roszczenie swe powód opierał na art. 299 § 1 k.s.h. , z tytułu odpowiedzialności za niewykonane zobowiązania spółki (...) Sp. z o.o. w B.. Powód podawał, iż w związku z nieuregulowaniem przez spółkę należności z tytułu zawartej w dniu 27 października 1997 r. umowy o oddanie do odpłatnego korzystania mienia (...) pomiędzy (...) reprezentowanym przez (...), a spółką (...) Sp. z o.o. w B. wraz z aneksem nr (...), wystąpił z powództwem przeciwko w/w spółce uzyskując w dniu 4 sierpnia 2009 r. nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny (sygn. akt I Nc 82/92). Przedmiotowym nakazem zapłaty Sąd zasądził od pozwanej spółki kwoty 211.697 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 105.702, 71 zł od dnia 11 czerwca 2009 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 105.994, 47 zł od dnia zapłaty wraz z kwotą 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Postanowieniem z dnia 11 października 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie w/w tytułu wykonawczego z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Powód wskazywał ponadto, iż przed wytoczeniem powództwa wezwał pozwaną do dobrowolnego spełnienia dochodzonego pozwem roszczenia.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania według norm przepisanych. Pozwana podniosła, iż po rozwiązaniu umowy o oddanie do odpłatnego korzystania mienia (...) na rzecz powoda przekazane zostało mienie o wartości 246.674 zł, tym samym roszczenie powoda wynikające z rozwiązanej umowy z dnia 27.10.1997 r. zostało zaspokojone. Pozwana podniosła także zarzut przedawnienia, wskazując, iż w jej ocenie bieg terminu przedawnienia roszczenia powoda względem pozwanej rozpoczął się wiele lat przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, bowiem w 2001 r. została ogłoszona upadłość „ (...) sp. z o.o. W toku tego postępowania nie zaspokojono roszczeń wierzycieli z uwagi na brak majątku. W związku z tym postanowieniem Sądu rejonowego w Bydgoszczy z dnia 30 stycznia 2003 r. sygn. akt VII U 62/01 postępowanie upadłościowe zostało umorzone. Z ostrożności procesowej pozwana wskazała, iż roszczenie powoda stało się wymagalne w toku postępowania upadłościowego. Pozwana podnosiła, iż nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, bowiem majątek spółki nie wystarczał na zaspokojenie wierzycieli.

W dalszym toku sprawy strony podtrzymały swe stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje.

Pozwana sprawowała funkcję prezesa zarządu spółki (...)sp. z o.o. w B. w okresie od 1997 r. do 2009 r. , zaś w latach 2009-2012 r. była likwidatorem tej spółki.

( odpis z KRS : k-11,12,13, nadto zeznania pozwanej : k-111 )

W dniu 27 października 1997 r. Spółka (...) reprezentowana przez D. B. oraz E. S. zawarła (...) umowę o oddanie do odpłatnego korzystania mienia (...).

(dowód: umowa z dnia 27.10 .1997 r. wraz z aneksem – k. 75- 88 akt)

Postanowieniem z dnia 15 listopada 2001 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość (...) sp. z o.o. w B.. W dniu 16 maja 2002 r. syndyk masy upadłości oraz (...) w T. podpisali protokół zdawczo – odbiorczy, w którym oświadczono, iż z dniem 2 kwietnia 2002 r. Syndyk Masy upadłości Spółki - (...) przekazał (...) w T., działającego w imieniu i na rzecz (...) - (...) mienie po rozwiązanej umowie z dnia 27.10.1997 r. o oddanie do odpłatnego korzystania mienia (...). Przedmiotem przekazania były książki o wartości 246.674 zł wg cen sprzedaży.

( dowód: odpis z KRS : k-11,12,13 , protokół zdawczo – odbiorczy k. 61-62 akt, protokół posiedzenia Sądu – k. 429-430 akt upadłościowych VIII U 62/01 )

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2003 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy umorzył postępowanie upadłościowe (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. ze względu na brak majątku w masie upadłości na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 2 kwietnia 2003 r. W Monitorze Sądowym i Gospodarczym z dnia 13 lutego 2003 r. dokonano obwieszczenia o umorzeniu postępowania upadłościowego (...) na mocy postanowienia Sądu z dnia 30 stycznia 2003 r.

(dowód: protokół posiedzenia : k-429,430 , postanowienie z dnia 30 stycznia 2003 r. - k. 432, notatka - k. 504 akt upadłościowych VIII U 62/01 , wydruk z MSiG : k-438 akt upadłościowych VIII U 62/01)

Po umorzeniu postępowania upadłościowego spółka nie posiadała majątku – cały majątek łącznie z wyposażeniem biurowym został sprzedany przez syndyka. W latach 2009 -2012 pozwana przeprowadziła likwidację spółki. W czasie likwidacji spółka spłacała długi na rzecz drobnych dostawców oraz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych , nie prowadziła innej działalności. Koszty likwidacji pozwana pokryła z własnych środków.

(dowód: zeznania pozwanej : k-111 , odpis z KRS - k. 12 akt)

W piśmie z dnia 24 stycznia 2008 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, w sprawie sygn. akt VIII U 62/01 powód wniósł o przesłanie postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego z dnia 30 stycznia 2003 r. Odpis tego postanowienia doręczono powodowi w dniu 4 lutego 2008 r. Następnie w piśmie z dnia 24 czerwca 2008 r. do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy powód wniósł o przekazanie dokumentów w sprawie spółki lub informacji o źródle pozyskania : tytułów wykonawczych uzyskanych przeciwko spółce, prawomocnego wyciągu z listy wierzytelności, wniosku o ogłoszenie upadłości wraz z załącznikami. Powód poinformował, iż dokumenty te potrzebne mu są w związku z przygotowywanym powództwem przeciwko członkom zarządu spółki. Stosowne informacje udzielono powodowi 3 września 2008 r.

(dowód: pismo z dnia 24 stycznia 2008 r. k – 498, zwrotne potwierdzenie odbioru - k.501 akt upadłościowych VIII U 62/01 , pismo z dnia 24 czerwca 2008 r. – k. 508 akt upadłościowych VIII U 62/01, pismo z 3 września 2008 r. : k-514 akt VIII U 62/01 )

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 4 sierpnia 2009 r. , sygn. akt I Nc 82/09 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy nakazał pozwanej spółce z o.o. (...) w B., aby zapłaciła na rzecz powoda – (...) – reprezentowanego przez (...) kwotę 211.697 zł wraz odsetkami ustawowymi liczonymi od:

- kwoty 105.702, 71 zł od dnia 11 czerwca 2009 r. do dnia zapłaty

- kwoty 105.994, 47 zł od dnia 15 czerwca 2009 r. do dnia zapłaty

oraz kwotę 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

(dowód: nakaz zapłaty – k. 9 akt)

Postanowieniem z dnia 11 października 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy – G. R. umorzyła postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie w/w tytułu wykonawczego wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Pismem z dnia 17 maja 2013 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 327.056,79 zł z tytułu nakazu zapłaty sygn. I Nc 82/09 wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 18 maja 2013 r. do dnia zapłaty.

(dowód: postanowienie komornika – k. 10 akt , dowód: wezwanie do zapłaty – k. 14 akt)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów, których autentyczności i prawdziwości strony nie kwestionowały, akt postępowania upadłościowego VIII U 62/01 , akt komorniczych oraz zeznań pozwanej D. B.. Sąd uznał je za wiarygodne, albowiem były one spójne, logiczne oraz znajdowały odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym. Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był w istocie sporny.

W niniejszej sprawie podstawę prawną roszczenia powoda stanowił art. 299 § 1 k.s.h., zgodnie z którym gdy egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okazała się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Żądanie zgłoszone przeciwko członkowi zarządu wywodziło się z roszczenia o zapłatę przysługującego pierwotnie powodowi wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w której pozwana pełniła cały czas funkcję prezesa zarządu, a następnie likwidatora, co było w sprawie bezsporne.

W świetle regulacji przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. podstawowymi obowiązkami strony zgłaszającej roszczenie przeciwko członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są: wykazanie istnienia zobowiązania wobec spółki oraz bezskuteczności prowadzonej przeciwko niej egzekucji, albo tego, że bez przeprowadzenia egzekucji jasne jest, że ta bezskuteczność zachodzi. W celu ewentualnego uwolnienia się od odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh, członek zarządu spółki powinien udowodnić, że zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego we właściwym czasie lub, że w ogóle nie istniały podstawy do zgłoszenia takiego wniosku w okresie pełnienia funkcji przez tego członka zarządu, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego było niezawinione albo , iż wierzyciel nie poniósł przez szkody pomimo niezłożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego. Należy jednak pamiętać, iż roszczenie, o którym mowa w art. 299 § 1 k.s.h. jest roszczeniem majątkowym a więc ulega przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Pozwana w niniejszej sprawie zgłosiła zarzut przedawnienia roszczenia, a więc skorzystała z uprawnienia przysługującego jej na podstawie art. 117 § 2 k.c.

Zgodnie z uchwałą składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 roku (III CZP 72/08, LEX nr 460259), do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Tym samym deliktowa odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki wskazuje na przedawnienie roszczeń wierzyciela w terminie określonym w art. 442 ¹ § 1 k.c., który stanowi, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże nie później niż z upływem lat dziesięciu od dnia w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Początek biegu trzyletniego terminu przedawnienia zaczyna się od momentu uzyskania przez wierzyciela świadomości bezskuteczności egzekucji.

W niniejszej sprawie istotą rozstrzygnięcia podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia było w ocenie Sądu Okręgowego ustalenie daty stanowiącej początek biegu trzyletniego terminu przedawnienia. Powód podnosił bowiem, iż datą tą był dzień umorzenia postępowania egzekucyjnego, pozwana zaś wskazywała, iż bieg terminu przedawnienia roszczenia powoda względem pozwanej rozpoczął się wiele lat przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego – tj. najpóźniej z chwilą prawomocnego umorzenia postępowania upadłościowego spółki, które miało miejsce w 2003 r.

W judykaturze pod pojęciem „bezskuteczność egzekucji” rozumie się niebudzącą wątpliwości nieściągalność wierzytelności od samej spółki, tj. stan, w którym z okoliczności sprawy wynika niezbicie, że spółka nie ma majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności (por. wyrok SN z 26 czerwca 2003 r., Lex nr 82131), wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 stycznia 2007 r., I ACa 781/06,LEX nr 222167, wyrok SN z 17 czerwca 2011 r., II CSK 571/10, LEX nr 847124). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2011 r., (II CSK 571/10 LEX nr 847124), istota przesłanki "bezskuteczności egzekucji" w rozumieniu art. 299 § 1 k.s.h. nie ogranicza się wyłącznie do wykazania negatywnego rezultatu zakończonego postępowania egzekucyjnego, ale polega także na wykazaniu, że stan majątkowy spółki nie pozwala na zaspokojenie jej wierzyciela. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2003 r., (IV CK 144/02 LEX nr 602275), przez "bezskuteczność egzekucji" w rozumieniu art. 298 § 1 k.h . (obecnie art. 299 k.s.h.) należy rozumieć stan, który nie ogranicza się tylko do bezskutecznego dla wierzyciela zakończenia wszczętego wcześniej postępowania egzekucyjnego, ale obejmuje również sytuację polegającą na wykazaniu, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie wierzytelności przysługujących jej wierzycielom.

W orzecznictwie podkreśla się przy tym, iż powzięcie przez wierzyciela wiadomości o szkodzie w rozumieniu art. 442 ¹ § 1 kc w zw. z art. 299 ksh następuje nie z chwilą doręczenia jemu postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji z powodu jej bezskuteczności, lecz już z chwilą uzyskania przez niego wiedzy o tym, że zaspokojenie jego roszczeń z majątku spółki nie jest możliwe i że w związku z tym już podjęta lub ewentualna przyszła egzekucja jest lub będzie bezskuteczna . Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 16 czerwca 1992 r. (sygn. I ACz 183/92 , LEX nr 5546 ) prowadzenie egzekucji przeciwko spółce nie jest potrzebne , gdy z okoliczności sprawy wynika niezbicie , że spółka nie ma żadnego majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności. Oznacza to, iż początek biegu przewidzianego dla roszczeń z art. 299 k.s.h. trzyletniego terminu przedawnienia z art. 118 k.c. , rozpoczyna się w dniu, w którym wierzyciel dowiedział się o szkodzie ( art. 442 ¹ § 1 kc ) , czyli w dniu , w którym dowiedział się , że spółka nie ma żadnego majątku , z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności. Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono przy tym pogląd, że bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z art. 299 § 1 k.s.h. należy liczyć od dnia dowiedzenia się przez powoda o wydaniu postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego, o ile z treści tego postanowienia wynika oczywisty brak majątku spółki na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14.07.2010r. V CSK 30/10 , LEX nr 852596 ).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, iż postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 30 stycznia 2003 r. umorzono postępowanie upadłościowe spółki – (...) spółka z o.o. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż przyczyną umorzenia postępowania był brak majątku spółki. Nie budzi wątpliwości fakt, iż postanowienie to było znane wierzycielom – w tym także Skarbowi Państwa , który zgłosił wierzytelność w toku postępowania upadłościowego , akta sprawy były ponadto dostępne dla wierzycieli, zaś o wydanym postanowieniu informowało także obwieszczenie w prasie oraz Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Powód w toku postępowania upadłościowego spółki (...) otrzymał zaspokojenie roszczenia o wartości 246.674 zł. Jak bowiem wynika z protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 16 maja 2002 r. Syndyk Masy upadłości Spółki - (...) przekazał (...) w T., działającego w imieniu i na rzecz (...) - (...) mienie po rozwiązanej umowie z dnia 27.10.1997 r. o oddanie do odpłatnego korzystania mienia (...) - przedmiotem przekazania były książki o wartości 246.674 zł wg cen sprzedaży. Ponadto , wbrew twierdzeniom powoda, wierzytelność powoda względem spółki znalazła się także na liście wierzytelności ustalonej postanowieniem z dnia 25 lipca 2002 r. a powód mógł dysponować tytułem wykonawczym w postaci wyciągu z listy wierzytelności.

Nie budzi zatem wątpliwości, że powód był świadomy umorzenia postępowania upadłościowego ze względu na brak jakiegokolwiek majątku spółki. Konstatację tę dodatkowo podkreśla okoliczność, iż w dniu 4 lutego 2008 r. na swój wniosek powód otrzymał odpis postanowienia Sądu o umorzeniu postępowania upadłościowego. Co więcej, powód w piśmie z dnia 24 czerwca 2008 r. zwrócił się do Sądu Rejonowego o wydanie kserokopii tytułów wykonawczych uzyskanych przeciwko spółce, prawomocnego wyciągu z listy wierzytelności oraz wniosku o ogłoszenie upadłości wraz z załącznikami, powołując się na to, że przygotowuje powództwo przeciwko członkom zarządu (...) sp. z o.o. w B.. Trzeba wskazać, iż okoliczność ta potwierdza także, że już wówczas w ocenie samego powoda istniało roszczenie względem pozwanej.

W świetle powyższego należało zważyć, iż za datę początkową trzyletniego biegu przedawnienia uznać można datę prawomocności postanowienia umorzenia postępowania upadłościowego tj. 2 kwietnia 2013 r. Już wtedy to bowiem wierzyciel posiadał świadomość co do braku jakiegokolwiek majątku spółki (...), a tym samym co do oczywistej bezskuteczności przyszłej egzekucji. Z ostrożności można przyjąć , iż datą tą był 24 czerwca 2008 r., którą to datą opatrzone zostało pismo informujące o zamiarze wytoczenia powództwa przeciwko członkom zarządu spółki. Powód nie miałby takiego zamiaru , gdyby nie miał świadomości istnienia wyrządzonej mu szkody oraz osób zobowiązanych do jej naprawienia. Należy jeszcze raz podkreślić, iż jest to data, w której powód niewątpliwie miał już wiedzę , że spółka nie posiada żadnego majątku, z którego powód mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności, a tym samym najpóźniej z tą chwilą roszczenie przeciwko członkom zarządu z tytułu art. 299 k.s.h. stało się wymagalne. Stan niewypłacalności oczywiście nie jest niezmienny , lecz w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego oczywistym jest , że upadły wobec którego zapadło postanowienie o umorzeniu postępowania z uwagi na brak środków na pokrycie kosztów tegoż postępowania , nie ma w istocie możliwości prowadzenia dalszej działalności gospodarczej z uwagi na brak majątku. Trudno zatem przypuszczać aby w takiej sytuacji mógł on polepszyć swoją sytuację ekonomiczną. Należy zauważyć , iż 8 lutego 2010 r. w Krajowym Rejestrze Sądowym ujawniono informację o rozwiązaniu spółki i otwarciu postępowania likwidacyjnego , z którą powód mógł się zapoznać. Niewątpliwie , w powiązaniu z wcześniejszym umorzeniem postępowania upadłościowego , świadczy to o braku majątku spółki i w tej dacie powód już całą pewnością mógł posiadać wiedzę o tym, że zaspokojenie jego roszczeń z majątku spółki nie jest możliwe i że w związku z tym już podjęta lub ewentualna przyszła egzekucja jest lub będzie bezskuteczna. Nie ma w tej sytuacji znaczenia dalsze wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego.

Zgodnie z art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W świetle powyższych rozważań, nawet przy przyjęciu najpóźniejszej z powołanych dat powstania wymagalności roszczenia powoda przeciwko pozwanej tj. 8 lutego 2010 r. , trzyletni termin przedawnienia upłynął najpóźniej z dniem 8 lutego 2013 r. Tymczasem powód złożył pozew w dniu 10 września 2013 r. Tym samym podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia uznać należało za skuteczny. Następstwem skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia przez pozwaną jest zaś konieczność oddalenia powództwa , o czym orzeczono na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. a contrario w zw. z art. 118 k.c.