Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Tadeusz Nowakowski (spr.)

Sędziowie: SSA Aleksandra Marszałek

SSO del. Jolanta Burdukiewicz-Krawczyk

Protokolant: Beata Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2016 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W.

przeciwko M. G. (1) i M. G. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 3 grudnia 2015 r. sygn. akt I C 1271/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że uchyla ograniczenie odpowiedzialności pozwanych do nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...); w punkcie II przez zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej dalszej kwoty 17.433,16 zł (siedemnaście tysięcy czterysta trzydzieści trzy złote 16/100) z ustawowymi odsetkami od 8.06.2015 r. oraz odsetek ustawowych od kwoty 161.671,99 zł od dnia 8.06.2015 r. do dnia zapłaty oraz w punkcie III przez zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej dalszej kwoty 1.577 zł;

2.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej 2.672 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 3 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej kwotę 161.671,99 zł z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności pozwanych do nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy w B.prowadzi księgę wieczystą (...); dalej idące powództwo oddalił i orzekł o kosztach postępowania.

Sąd ten ustalił, że 11.04.2008 r. pozwani M. G. (1) i M. G. (2) zawarli w wierzycielem (...) Bank S.A. z siedzibą
w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...), mocą której Bank ten udzielił kredytu w kwocie 95.101,17 zł indeksowanego kursu franka szwajcarskiego. W dniu wypałty kredytu była to kwota 45.200,18 (...). Zgodnie z § 3 umowy spłata zobowiązania została zabezpieczona przez ustanowienie do wysokości 170% kwoty kredytu hipoteki umownej kaucyjnej (161.671,99 zł) na lokalu stanowiącym odrębną nieruchomość położoną w B. przy u. W. (...) dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczysta nr (...). Pozwani zobowiązali się do spłaty zadłużenia na warunkach szczegółowo określonych w/w umową. Wobec zaprzestania przez pozwanych regulowania zobowiązań wynikających z umowy kredytu hipotecznego, pismem z dnia 19.01.2010 r. (...) Bank S.A. dokonał wypowiedzenia umowy, skutkiem czego po upływie okresu wypowiedzenia zobowiązanie stało się w całości wymagalne.

Bank wystawił 10.05.2010 r. o bankowy tytuł egzekucyjny nr (...).

Postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z 2.11.2010 r. w sprawie
Co 5133/10 b.t.e. został zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Na podstawie tegoż tytułu wykonawczego komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym W B. K. M. na wniosek Banku prowadził postępowanie egzekucyjne (KM 8116/11). Postępowanie to na podstawie art. 821 § 1 k.p.c. zostało w całości umorzone postanowieniem z 28.11.2014 r. na wniosek wierzyciela.

W dniu 31.03.2014 r. (...) Bank S.A. zawarł ze stroną powodową umowę przelewu wierzytelności jaka mu przysługiwała w stosunku do pozwanych, mocą której została ona w całości przeniesiona na stronę powodową wraz ze wszystkimi ustanowionymi zabezpieczeniami. Sąd Rejonowy w B. na wniosek strony powodowej dokonał w księdze wieczystej wpisu o zmianie wierzyciela hipotecznego.

Strona powodowa pismem z 23.04.2015 r. wezwała pozwanych do dobrowolnego spełnienia oświadczenia. Wezwanie okazało się bezskuteczne.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał za słuszny przedstawiony w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzut pozwanych – przedawnienia roszczenia.

Zdaniem tego Sądu roszczenie z tytułu udzielonego kredytu podlega trzyletniemu terminowi przedawnienia, przewidzianym w art. 118 k.c. gdyż jest czynnością dokonaną w ramach prowadzonej przez bank działalności gospodarczej. Bieg tego terminu uległ przerwaniu na skutek nadania przez Sąd w dniu 2.11.2010 r. klauzuli wykonalności b.t.e. a następnie przez złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Skoro jednak wniosek ten został przez wierzyciela cofnięty, a postępowanie egzekucyjne umorzone to zdaniem Sądu Okręgowego pociągało to za sobą unicestwienie skutku w postaci
przerwy przedawnienia spowodowanej wszczęciem tego postępowania (art. 203 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Sąd I instancji wskazał, że zajął analogiczne stanowisko do tego, jakie zostało zaprezentowane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 19.02.2015 r., sygn. III CZP 103/14.

Podzielając zawarte tam stanowisko Sąd Okręgowy uznał, że niemożliwym
w rozpoznanej sprawie stało się pociągnięcie do odpowiedzialności osobistej dłużników, których dług osobisty – wywiedziony z umowy kredytu – jest przedawniony. Termin przedawnienia przerwany został jedynie nadaniem klauzuli wykonalności w dniu 2.11.2010 r. i upłynął 2.11.2013 r., a zatem objęte nim roszczenie jako przedawnione nie mogło zostać uwzględnione.

Natomiast z uwagi na zabezpieczenie hipoteczne tej wierzytelności zachodzą podstawy do obciążenia pozwanych odpowiedzialnością rzeczową za zapłatę należności na podstawie art. 77 ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece,(tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.). Zgodnie z tym przepisem przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnień wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z obciążonej nieruchomości.

Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteka w zakresie należności głównej pociąga za sobą tylko skutki w strefie obligacyjnej. Nie pozbawia natomiast wierzyciela wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości. Jeżeli zatem w sprawie dojdzie do przedawnienia i dłużnik zgłosi taki zarzut, to będzie odpowiadał tylko rzeczowo, a sąd uwzględniając powództwo ograniczy zgodnie z art. 319 k.p.c. jego odpowiedzialność do kwoty wskazanej w księdze wieczystej, która wynika z hipoteki kaucyjnej wpisanej do tej księgi. W zapoznawanej sprawie spłata zobowiązania wynikająca z umowy kredytu hipotecznego z 11.04.2008 r. została zabezpieczona przez ustanowienie na lokalu w B. hipoteki umownej kaucyjnej w kwocie 161.671,99 zł. Na wniosek strony powodowej w księdze wieczystej dokonano wpisu zmiany wierzyciela ostatecznego, co zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece skutkowało przeniesieniem wierzytelności hipotecznej wraz z zabezpieczeniem.

Wyrok ten zaskarżyła strona powodowa w części oddalającej powództwo
i co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

W apelacji zarzuciła:

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy,
tj. art. 203 § 2 k.p.c. w zw. z art. 825 pkt 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. przez jego błędna wykładnie i uznanie, że wniosek wierzyciela pierwotnego o umorzenie postępowania egzekucyjnego niweczy skutek złożonego wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w postaci przerwania i zawieszenia biegu terminu przedawnienia do czasu jego zakończenia,

- naruszenie przepisu art. 123 § 1 k.c. poprzez niezastosowanie i uznanie,
iż wszczęte postępowanie egzekucyjne, które następnie zostaje umorzone
na wniosek wierzyciela pierwotnego, nie wywołuje skutku określonego
w przepisie tj. przerwania biegu przedawnienia,

- naruszenie przepisu art. 117 § 2 k.c. przez jego zastosowanie i uznanie,
że naruszenie jest przedawnione.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty strona powodowa wniosła o:

- uchylenie ograniczenia odpowiedzialności pozwanych do nieruchomości położonej w B. przy (...); zasądzenie odsetek ustawowych
od już uwzględnionej kwoty 161.671,99 zł od dnia 8.06.2015 r. do dnia zapłaty; zasądzenie dalszej kwoty 17.433,10 zł z ustawowymi odsetkami
od 8.06.2015 r. do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu.

Pozwani w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona. Należy zgodzić się ze skarżącym, że Sąd I instancji błędnie przyjął, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Wprawdzie Sąd Okręgowy powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19.02.2015 r. sygn. akt III CZP 103/14, ale Sąd Apelacyjny w tym składzie nie podziela przedstawionego w uchwale SN stanowiska.

Trafne są bowiem argumenty skarżącego, który oparł swoje stanowisko na glosie M. K. do w/w uchwały, opublikowanej w OSP 2015/11/105. Glosa ta zawiera następujące tezy.

(1)  Decyzja procesowa kończąca postępowanie klauzulowe jest postanowieniem
w przedmiocie wniosku o nadanie klauzuli wykonawczej i nie ma znaczenia, kiedy się ono uprawomocni – tak jak postępowanie rozpoznawcze przed sadem pierwszej instancji zamyka wydanie orzeczenia kończącego postępowanie
w sprawie, a nie moment jego uprawomocnienia się.

(2)  Art. 203 k.p.c. jest przepisem, który w ogóle nie może być stosowany
w postępowaniu egzekucyjnym, z uwagi na jego całkowitą sprzeczność z celem postępowania egzekucyjnego i jego przepisami szczególnymi.

(3)  O ile w postępowaniu rozpoznawczym w pełni uzasadnione jest dążenie ustawodawcy do zapobieżenia sytuacji „manipulowania” przez wierzyciela terminami przedawnienia roszczenia przez wielokrotne wnoszenie pozwu i jego cofanie, o tyle brak takiego uzasadnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Na etapie przymusowej egzekucji cele obu postępowań są całkowicie różne. Ścisły rozdział między postępowaniem rozpoznawczym i egzekucyjnym sprowadza się do oczywistego stwierdzenia, że celem pierwszego z postępowań jest ustalenie przez sąd prawa wierzyciela i odpowiadającego mu obowiązku dłużnika, zaś
w drugim organ egzekucyjny prowadzi egzekucję stwierdzonego już świadczenia dłużnika. Wyrazem powyższego rozdziału postępowań jest zakaz wynikający
z art. 804 k.p.c. Zgodnie z którym organ egzekucyjny nie jest upoważniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

(4)  W postępowaniu rozpoznawczym regulacja art. 203 § 2 k.p.c. ma takie znaczenie iż uniemożliwia swoiste utrwalenie stanu niepewności w stosunkach prawnych pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem (ostateczne ustalenie istnienia bądź nieistnienia umowy indywidualnokonkretnej), a tym samym przyczynia się do pewności obrotu prawnego. W sytuacji gdy istnieje już merytorycznie rozstrzygnięcie sprawy cywilnej zapadłe w postępowaniu rozpoznawczym, nie można przenosić tożsamych celów art. 203 § 2 k.p.c. na grunt postępowania egzekucyjnego.

(5)  Istnieją uzasadnione podstawy sprzeciwiające się zastosowaniu sankcji
z art. 203 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. wprost w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z zasadą wyrażona w art. 124 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia przez czynności wymienione w art. 123 k.c. bezwzględne przedawnienie biegnie na nowo. Charakter prawny i cel postępowania egzekucyjnego oraz przepisy szczególne (art. 758 – 1088 k.p.c.) nie pozwalają na „odpowiednie” zastosowanie art. 203 § 2 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym. W postępowaniu tym nie występuje cofniecie wniosku
o wszczęcie egzekucji. Wierzyciel, który rezygnuje z wszczętego już postępowania egzekucyjnego, wyraża dwoją wolę, składając wniosek o jego umorzenie /tak W. Broniewicz „Postępowanie i egzekucja w sprawach cywilnych” „Państwo i Prawo” 1988/8 s. 41; A Marciniak Sądowe postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2013, str. 37/. Jest to pogląd oczywiście trafny. W związku z tym należy dojść do wniosku, że także w świetle art. 13 § 2 k.p.c. art. 203 k.p.c. nie może być stosowany w postępowaniu egzekucyjnym, z uwagi na jego całkowitą sprzeczność z celem postępowania egzekucyjnego i jego przepisami szczególnymi.

Sąd Najwyższy w powyższej uchwale słusznie rozpoczął rozważania
od wskazania, że w postępowaniu egzekucyjnym silnie obowiązuje zasada dyspozycyjności, czego wyrazistym przejawem jest art. 825 pkt 1 k.p.c., zgodnie
z którym organ egzekucyjny umowy postępowania na wniosek, jeżeli żąda tego wierzyciel.

W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy tak właśnie było. Należy podkreślić, że wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania egzekucyjnego nie podlega żadnej ocenie organu egzekucyjnego z punktu widzenia jego zasadności i celowości, inaczej niż ma to miejsce w przypadku cofnięcia pozwu w postępowaniu rozpoznawczym. To istotne ograniczenie procesowe wynika z przepisu art. 203 § 4 k.p.c., który wprowadza kontrolę czynności dyspozytywnych stron (cofnięcie pozwu, zrzeczenie się roszczenia, ograniczenie roszczenia) dokonywanych przez sąd.

Należy zgodzić się z glosatorem, że nie można podzielić stwierdzenia SN,
iż nie ma żadnego znaczenia prawnego „różnica terminologiczna”, bowiem dwóch odmiennych regulacji zawartych w art. 203 k.p.c. i art. 825 pkt 1 k.p.c. nie należy sprowadzać do „różnicy terminologicznej”. W postępowaniu rozpoznawczym powód który rezygnuje ze sprawy, cofa pozew, czyli składa oświadczenie o odwołaniu wytoczonego powództwa. Dopiero także oświadczenie powoda może stanowić w świetle art. 355 § 1 k.p.c. podstawę umorzenia postępowania. Natomiast żadne przepisy postępowania egzekucyjnego nie stanowią o czynności procesowej wierzyciela w postaci „cofnięcia wniosku o wszczęcie egzekucji”, a jedynie o umorzeniu postępowania na wniosek wierzyciela. Nie wydaje się aby powyższa różnica była nieprzemyślanym zabiegiem ustawodawcy.

Na etapie postępowania egzekucyjnego nie ma także sytuacji „manipulowania” przez wierzyciela przedawnieniem roszczenia w sposób wyżej wskazany, bowiem cele obu postępowań są zupełnie różne.

Powyższe argumenty uzasadniają stanowisko sprzeciwiające się zastosowaniu sankcji z art. 203 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. wprost w postępowaniu egzekucyjnym.

Zatem zgodnie z zasadą wyrażona w art. 124 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Uznając zatem, że stanowisko SN zawarte w uchwale z 19.02.2015 r.
w sprawie sygn. akt III CZP 103/14 w istocie prowadzi do korygowania przez SN przepisów prawa materialnego o przedawnieniu, Sąd Apelacyjny przyjął za trafne zarzuty apelacji naruszenia przez Sad Okręgowy przepisów postępowania oraz naruszenie przepisów prawa materialnego wyszczególnionych w apelacji.

W konsekwencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje uzasadnienie
w przepisie art. 98 k.p.c.