Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa B. C.

przeciwko (...) Spółce z o.o. w G.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 14 czerwca 2016 r. sygn. akt IX GC 88/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu

w Krakowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Regina Kurek SSA Anna Kowacz-Braun SSA Barbara Baran

Sygn. akt I ACa 1209/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo B. C. przeciwko (...) spółce z o.o. w G. o zapłatę i zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej koszty procesu w kwocie 7 217 zł.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy zawarł treści, zacytowane poniżej w całości z zachowaniem oryginalnej pisowni i interpunkcji:

„ Powódka B. C. prowadząca przedsiębiorstwo (...), która w pomieszczeniach przeznaczonych do produkcji wędlin zamontowała płyty ścienne zakupione w spółce z o.o. (...) domagała się od strony pozwanej pokrycia kosztów wymiany tych płyt na materiał wolny od wad.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa.

W związku z tym, że ustalenie jakości płyt wymagało wiedzy fachowej z trzech dziedzin, powołano następujących biegłych: A. B. (budownictwo), R. W. (materiałoznawstwo), M. K. (chemia).

Na okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy i na okoliczność sposobu jej wykonania sąd przeprowadził dowody z załączonych do akt dokumentów i z zeznań świadków: S. C., J. N., R. C., J. J., P. I., B. G..

Sąd ustalił i zważył co następuje.

W styczniu 2009 r. powódka, która prowadziła rozbudowę swojego przedsiębiorstwa, zamówiła materiały budowlane w spółce (...) - producenta okładzin ściennych wprowadzanych do obrotu pod nazwą (...). W zamówieniu określiła typ, grubość, profilację i powierzchnię. Strona pozwana zrealizowała świadczenie częściami, w okresie do stycznia do kwietnia 2009 r., za co uzyskała zapłatę.

Dowód: dokumenty na k. 30, 76 – 81, 117 – 123, 129 – 132, zeznania świadków S. C., J. N., R. C., J. J., B. G., opinia A. B.

Przedmiot świadczeń wzajemnych jest zatem zgodny z naturą umowy dostawy (art. 605 kc).

Od lutego 2010 r. B. C. informowała dostawcę o istniejących uszkodzeniach struktury powłok, powołując się między innymi na wyniki opinii sporządzonej na jej zlecenie przez rzeczoznawcę P. I.. Z powodu występujących odbarwień i plam na ścianach oraz mikropęknięć w miejscach, gdzie producent wykonał zabieg profilowania blachy, domagała się zwrotu ceny oraz pokrycia kosztów demontażu i montażu nowych materiałów.

Strona pozwana, chociaż przeczyła zasadności reklamacji, zgodziła się zwrócić uzyskaną zapłatę.

Dowód: dokumenty na k. 17 – 21, opracowanie P. I., zeznania świadków S. C., P. I.

Żądanie zwrotu ceny jest równoznaczne z odstąpieniem od umowy przez kupującego (art. 612, 556 i 560 kc).

Pozew nie dotyczy jednak tej należności, lecz naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady (art. 566 par. 1 kc).

Przesłanką tego rodzaju odpowiedzialności jest powstanie, jako normalnego następstwa nienależytego wykonania zobowiązania, uszczerbku w majątku poszkodowanego (art. 361 kc).

W zakładach produkcyjnych o wysokich wymogach sanitarnych, do jakich należy zakład powódki, ażeby wyeliminować ryzyko zakażenia bakteriologicznego należy zabezpieczyć użyte do budowy materiały przed wpływem korozji.

Dowód: opinia biegłego M. K.

W obiekcie występuje rdza na całej długości płyt (...), w miejscu ich styku z posadzką. Oprócz tego ślady korozji są widoczne w miejscu zamontowania śruby mocującej, której podkładka oparta jest o krawędź powstałą w procesie profilowania.

Opisane uszkodzenia nie obciążają jednak dostawcy, gdyż są następstwem nieprawidłowego montażu płyt na budowie.

Dowód: opinia biegłego A. B. i R. W.

Plamy i odbarwienia nie są wadami.

(...) – (...) odpowiada natomiast za występowanie mikropęknięć na przetłoczeniach blachy. Wymienionych uszkodzeń nie da się usunąć w drodze naprawy. Na razie nie występują jednak w tych miejscach ślady rdzy.

Dowód: opinie A. B., R. W., M. K.

W przedstawionym stanie faktycznym konieczność zdemontowania płyt i ułożenia w ich miejsce nowych nie wynika zatem z wad paneli, lecz z wad robót budowalnych.

Powyższe oznacza, że nie zaistniały przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej spółki (...) względem B. C..

Zatem oddalono powództwo, a o kosztach orzeczono na podstawie art. 98 kpc .”.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, domagając się zmiany orzeczenia i uwzględnienia powództwa w całości oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania lub uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Apelująca zarzuciła:

⚫

naruszenie prawa procesowego, a to:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie oceny wiarygodności i mocy dowodów zgromadzonych w sprawie,

- art. 316 § 1 w zw. z art. 292 i w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wniosku zgłoszonego w pozwie o przeprowadzenie oględzin płyt warstwowych w zakładzie powódki, dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa oraz z zakresu lakiernictwa, zgłoszonego w piśmie procesowym z 20 lutego 2014 r.,

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez:

- sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób nieodpowiadający dyspozycji tego przepisu, a w szczególności brak wyjaśnienia na jakich dowodach Sąd oparł orzeczenie, w tym czy uznał opinie pisemne i ustne biegłych M. K., R. W., A. B. za w pełni wiarygodne,

- nieomówienie żadnego z dowodów zgromadzonych w sprawie,

- niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku,

- niewyjaśnienie sposobu rozliczenia kosztów postępowania,

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, mający wpływ na rozstrzygnięcie, a polegający na przyjęciu, że:

- uszkodzenia w postaci śladów korozji znajdujące się na całej długości płyt warstwowych nie obciążają strony pozwanej,

- dokonano nieprawidłowego montażu płyt w zakładzie powódki,

- plamy i odbarwienia znajdujące się na płytach warstwowych nie są wadami,

- w miejscach mikropęknięć nie występują ślady rdzy,

- strona pozwana zgodziła się na zwrot uzyskanej zapłaty.

Apelująca w uzasadnieniu apelacji podkreśliła, że Sąd I instancji nie omówił żadnego z przeprowadzonych dowodów ani nie wyjaśnił przyczyn odmowy dopuszczenia innych, wnioskowanych przez strony. Zamykając rozprawę, zapowiedział wydanie wyroku wstępnego, tymczasem rozstrzygnął sprawę w całości. Nie rozliczył kosztów postępowania. Uzasadnienie wyroku z uwagi na skąpą treść nie pozwala na dokonanie kontroli instancyjnej.

Apelująca przedstawiła opis stanu faktycznego oraz wywód prawny, jaki jej zdaniem uzasadnia uwzględnienie powództwa. Wskazała na sprzeczności pomiędzy opiniami biegłych, które to dowody Sąd – jak się wydaje – zaakceptował w całości, bez względu na różnice pomiędzy biegłymi. Sąd nie dokonał analizy zeznań świadków co do żadnej z istotnych kwestii, podobnie jak zgromadzonych w aktach dokumentów. Wbrew stanowi faktycznemu przyjął, że pozwana zgodziła się zwrócić uzyskaną zapłatę. Nie przeprowadził też wywodu prawnego, uzasadniającego oddalenie powództwa.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwana przedstawiła w uzasadnieniu pisma opis stanu faktycznego, jaki jej zdaniem odpowiada rzeczywistym relacjom między stronami, dokonała analizy zgromadzonych w sprawie dowodów i doszła do wniosku, że niezasadne są ani zarzuty naruszenia prawa procesowego, ani naruszenia prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest zasadna i skutkować musi uchyleniem zaskarżonego orzeczenia.

Wbrew podnoszonym przez stronę pozwaną twierdzeniom, uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia wymogów, jakie zawiera art. 328 § 2 k.p.c. a treści, jakie w nim zawarł Sąd Okręgowy, nie pozwalają na dokonanie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia.

Co do uzasadnienia wyroku, podkreślić należy, że jego rola nie wyczerpuje się tylko w przekonywaniu stron do słuszności stanowiska sądu i jego zgodności z prawem obowiązującym. Idzie ona niewątpliwie znacznie dalej, warunkując de facto przeprowadzenie kontroli instancyjnej. Uzasadnienie orzeczenia sądowego spełnia także istotną rolę porządkującą, obligując stosującego prawo do prawidłowej i pełnej rekonstrukcji stanu faktycznego pod kątem jego dalszego przyrównania do miarodajnej normy prawa materialnego i ustalenia na tej podstawie ostatecznego wyniku sprawy. Dlatego też składające się na uzasadnienie dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczna i prawna, tworzą łącznie jedną całość, którą powinna cechować wewnętrzna spójność, tak aby nie było zasadniczych wątpliwości co do tego, jaki stosunek faktyczny i w jaki sposób sąd wiążąco uregulował (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 29 stycznia 2008 r., IV CNP 182/07).

Minimalne wymagania, jakie stawia się w art. 328 § 2 k.p.c. w zakresie wyjaśnienia podstawy faktycznej wyroku, polegają na wskazaniu ustalonych faktów oraz dowodów, na których oparł się sąd, i jednocześnie na wskazaniu przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Stosownie do art. 233 § 1 k.p.c., sąd pierwszej instancji ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, przy czym powinien to jednak czynić na podstawie wszechstronnego rozważenia całego zebranego materiału dowodowego. Sprawdzianem tego, czy sąd należycie wykonał obowiązek wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, jest właśnie uzasadnienie orzeczenia, w którym winny się znaleźć wcześniej wskazane elementy. Punktem wyjścia dla przedstawienia w motywach pisemnych uzasadnienia wyroku koncepcji prawnej rozstrzygnięcia sprawy powinny być poczynione ustalenia faktyczne, które mają odpowiadać postulatowi jasności i kategoryczności.

W uzasadnieniu wyroku musi znaleźć odzwierciedlenie dokonany wybór określonych przepisów, ustalenie w drodze wykładni ich znaczenia i zastosowanie norm prawnych w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi a powinność sądu wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa dotyczy także wyroku oddalającego powództwo. Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku polega nie tylko na wskazaniu przepisów prawa, ale także na wyjaśnieniu, w jaki sposób wpływają one na treść rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007 r., sygn. V CSK 115/07 stwierdził, że minimalne wymogi w tym zakresie wyznacza z jednej strony nakaz podmiotowego traktowania stron, z drugiej zaś - zakaz arbitralnego działania sądu. W demokratycznym państwie prawnym niedopuszczalne jest bagatelizowanie uprawnień strony do otrzymania wyczerpującej informacji o przyczynach rozstrzygnięcia sporu z jej udziałem, podważanie zaufania do władzy sądowniczej i tym samym godzenie w wywiedzioną z art. 2 Konstytucji zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Gwarancję braku arbitralności stanowi m.in. wydawanie rozstrzygnięć zawierających rzetelne, weryfikowalne uzasadnienie. Także w Komentarzu do k.p.c. pod red. prof. dr hab. J. G. i dr hab. D. S. akcentuje się, że obowiązek uzasadnienia orzeczeń sądowych należy współcześnie postrzegać znacznie szerzej, aniżeli tylko w płaszczyźnie procesowej, bowiem jego sporządzenie jest elementem realizacji konstytucyjnego prawa obywatela do informacji.

Uzasadnienie wyroku składa się z trzech części: wstępnej (opisowej), w której wskazuje się treść żądania pozwu, jego ewentualne modyfikacje, prezentuje się też stanowisko pozwanego w sprawie i jego zmiany, zarzuty przez niego podniesione; części drugiej, w której sąd prezentuje ustalony przez siebie w toku rozpoznawania sprawy stan faktyczny (w tym miejscu sąd powinien ograniczyć się wyłącznie do przedstawienia tych faktów, które uznał za udowodnione oraz wskazać na jakich konkretnych dowodach oparł poszczególne elementy tegoż ustalenia, przytaczając jednocześnie te dowody i podając przyczyny, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej) i części trzeciej, w której sąd wyjaśnia podstawę prawną wyroku (tak A. Góra-Błaszczykowska, w komentarzu do art. 328 k.p.c., w: A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks, t. I, 2015 - zresztą pogląd ten ugruntowany jest zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądów).

Na gruncie niniejszej sprawy już to, że strony przedstawiają w apelacji i odpowiedzi na apelację własne, odmienne co do istotnych okoliczności, opisy stanu faktycznego, zaś opisy te nie nawiązują do treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku (strony tworzą opisy własne) wskazuje na wadliwość uzasadnienia. Do ustaleń stanu faktycznego poczynionych przez Sąd Okręgowy nawiązać się w istocie nie da, ponieważ ustaleń tych w uzasadnieniu praktycznie brak. Zarówno uzasadnienie apelacji, jak i uzasadnienie odpowiedzi na apelację są znacznie bogatsze, niż to co napisał Sąd Okręgowy.

Dokonując analizy treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku odnaleźć w nim można część, opisującą jednozdaniowo stanowiska stron oraz opis tego, jakie dowody przeprowadził sąd (powołanie biegłych i przeprowadzenie dowodów z dokumentów – bez bliższego wskazania, o jakie chodzi – i z zeznań świadków). W części, jaka następuje po sformułowaniu ”sąd ustalił i zważył co następuje” ( nota bene ustalenia faktyczne winny stanowić odrębną część od tej, która zawiera rozważania prawne), Sąd Okręgowy przemieszał stwierdzenia dotyczące okoliczności bezspornych, szczątkowych wypowiedzi na temat przepisów, nie mających w istocie waloru rozważań prawnych, wskazał także w kilku miejscach określone dowody. Nie dokonał jednak w uzasadnieniu prawidłowych, wyczerpujących ustaleń faktycznych. Jako przykład niezgodności z treścią zgromadzonych w sprawie dowodów może posłużyć stwierdzenie, że „pozwana zgodziła się zwrócić uzyskaną zapłatę”, bowiem w istocie propozycja zwrotu obejmowała jedynie kwotę 17 299 zł – o czym zresztą w odpowiedzi na apelację pisze sama pozwana.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie ma nawet pozoru oceny dowodów, nie mówiąc o ”wszechstronnej analizie”, jakiej zdaniem pozwanej Sąd miał dokonać. Analizy takiej dokonuje natomiast w odpowiedzi na apelację pozwana; czyni to ze swojego punktu widzenia i nie może to w żadnym wypadku zastąpić sądowej oceny dowodów, których treść w niniejszej sprawie nie była jednolita i wymagała dokonania wyboru i oceny.

Uzasadnienie Sądu Okręgowego wykazuje brak symetrii pomiędzy wkładem pracy stron, ilością zgromadzonego materiału a wyrażonym przez sąd orzekający stanowiskiem. Brak odpowiedniego uzasadnienia stanowiska sądu co do przyjętego rozstrzygnięcia, przesądza o uznaniu tego - o charakterze rażącym - uchybienia za mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Nie został bowiem przedstawiony proces myślowy oraz decyzyjny sądu orzekającego w sposób umożliwiający dokonanie przez Sąd Apelacyjny kontroli instancyjnej.

Nie jest dopuszczalne, by strony zastępowały sąd w konstruowaniu ustaleń stanu faktycznego. Nie jest też możliwe, by całość prawidłowych ustaleń czynił po raz pierwszy podczas rozpoznania sprawy Sąd Apelacyjny, bowiem to pozbawiałoby w istocie jedną ze stron (przegrywającą w postępowaniu apelacyjnym) jednej z instancji. Sąd Apelacyjny jest sądem meriti, ale nie jest rzeczą sądu odwoławczego, a tym bardziej stron postępowania, domyślanie się, co sąd pierwszej instancji miał na uwadze i jakie ustalenia faktyczne oraz podstawy prawne legły u podstaw jego orzeczenia.

Uzasadnienie wyroku nie jest bynajmniej „zwięzłe” – jak napisano w odpowiedzi na apelację, lecz jest uzasadnieniem nie pozwalającym na dokonanie kontroli instancyjnej zapadłego orzeczenia, bo nie zawierającym wymaganych treści.

Z powyższych względów na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. zaskarżony wyrok uległ uchyleniu a sprawę przekazano do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy rozważy, czy zgromadzony materiał jest wystarczający do rozpoznania sprawy, podejmie procesowe decyzje co do pozostałych, nie objętych postanowieniami wniosków dowodowych (w razie zgłoszenia dalszych wniosków oceni zasadność prowadzenia dalszego postępowania dowodowego). Wydając orzeczenie – czy to na podstawie już zgromadzonych, licznych dowodów, czy to po ewentualnym uzupełnieniu postępowania, oceni zasadność roszczenia powódki i należycie uzasadni swoje stanowisko tak w odniesieniu do meritum, jak i co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

SSA Barbara Baran SSA Anna Kowacz-Braun SSA Regina Kurek