Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem wydanym w dniu 5 lipca 2016 roku w sprawie o sygnaturze akt I C 1658/13 z powództwa E. C. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. Sąd Rejonowy w Pabianicach zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 24.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot szczegółowo opisanych w wyroku, kwotę 2.293 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami opisanymi szczegółowo w wyroku, oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach postępowania pozostawiając ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż w dniu 4 stycznia 2011 roku w P. miał miejsce wypadek, w wyniku którego poszkodowana została powódka. E. C. poślizgnęła się na oblodzonym, nierównym chodniku przy ulicy (...) – na jego odcinku prowadzącym do przejścia dla pieszych. Działka, na której doszło do zdarzenia oznaczona jest w ewidencji gruntów numerem 237/5. Chodnik w miejscu zdarzenia nie był posypany, temperatura wynosiła -8 st. C. W dniu wypadku nie padał śnieg. Ulica (...) jest drogą powiatową w zarządzie Powiatu (...). Chodnik biegnący równolegle do jezdni oddzielony jest od niej pasem zieleni. Powódka w wyniku zdarzenia była hospitalizowana na Oddziale O. – Urazowym i Ortopedii Onkologicznej (...) Centrum Medycznego w P. w dniu 5 stycznia 2011 roku. U powódki zdiagnozowano wieloodłamowe złamanie nasady dalszej prawej kości ramieniowej i wyrostka rylcowatego prawej kości łokciowej. Zastosowano nastawienie złamania w znieczuleniu miejscowym oraz gips dłoniowo – ramienny. Powódka kontynuowała leczenie w (...). W dniu 16 lutego 2011 roku powódce zdjęto opatrunek gipsowy, zalecono ćwiczenia oraz zabiegi fizjo – i fizykoterapeutyczne, leki przeciwbólowe i przeciwzakrzepowe. Rozpoznano zespół bólowy prawego barku. Powódka przez 6 tygodni pozostawała w opatrunku gipsowym, wymagała pomocy osób trzecich przy przygotowywaniu posiłków, ubieraniu się, dźwiganiu, skarżyła się na ból uszkodzonej kończyny, cierpiała na bezsenność. Powódka nadal uskarża się na ból kończyny, ma trudności z wykonywaniem takich czynności jak pisanie, wieszanie firanek, mycie okien, obieranie ziemniaków. Do dnia 31 maja 2011 roku korzystała ze zwolnienia lekarskiego w pracy. Orzeczeniem (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności powódce przyznano status osoby niepełnosprawnej w stopniu lekkim z przeciwwskazaniem do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej. Przed wypadkiem E. C. była osobą aktywną, pracowała na podstawie umowy o pracę w wymiarze ½ etatu jako ekspedientka. Umowa wygasła w czasie zwolnienia lekarskiego powódki i pracodawca nie zawarł z powódką kolejnej umowy o pracę. Obecnie powódka podejmuje jedynie lekkie prace dorywcze, z których dochód nie przekracza kwoty 300-400 zł miesięcznie. Powódka poddała się dwóm zabiegom rehabilitacyjnym w maju 2011 roku i lutym 2013 roku, odbywała liczne wizyty lekarskie, Była dowożona do lekarzy i na rehabilitacje przez członków rodziny pojazdem o poj. silnika 1991 cm ³. Doznane urazy skutkują u powódki trwałym uszczerbkiem na zdrowiu w wysokości 12%. W związku z wypadkiem powódka doznała znacznych cierpień fizycznych i psychicznych – związanych z doznanym bólem, koniecznością pozostawania przez prawie 6 tygodni w niewygodnym, ciężkim unieruchomieniu gipsowym, wykonywaniem ćwiczeń, zabiegami usprawniającymi ograniczeniami sprawności. Dolegliwości bólowe spowodowane urazem i wymagające systematycznego zażywania leków trwały około 2 miesiące po wypadku. Leczenie powódki miało przebieg typowy i należy je uznać za zakończone. Rokowania są raczej dobre. Powódka po wypadku przyjmowała leki przeciwbólowe. W dwóch pierwszych miesiącach ich koszt wyniósł 40 zł miesięcznie, potem stopniowo ograniczył się do kwoty 10 zł miesięcznie i trwa nadal. U powódki występowała potrzeba częściowej pomocy osób trzecich. W okresie pierwszych dwóch miesięcy po zdarzeniu wymiar niezbędnej pomocy wynosił około 4 godziny dziennie, w okresie kolejnego miesiąca – mniej niż godzinę dziennie. Gmina Miejska P. w dacie zdarzenia korzystała z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie odpowiedzialności cywilnej udzielonej przez stronę pozwaną.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo jest częściowo zasadne. Sąd I instancji wskazał, iż skoro do wypadku doszło na chodniku usytuowanym na działce nr (...) wchodzącej w skład nieruchomości należącej do Powiatu (...), a chodnik ten przylega do działki numer (...) wchodzącej w skład nieruchomości będącej własnością Gminy Miejskiej P., to na tym ostatnim podmiocie spoczywa obowiązek utrzymania chodnika w należytym stanie. Obowiązek ten nie został dopełniony wobec czego uzasadnione jest przypisanie Gminie odpowiedzialności za skutki wypadku, a co za tym idzie – odpowiedzialności strony pozwanej na podstawie art. 822 § 4 k.c. W zakresie odszkodowania obejmującego koszty leczenia, transportu do placówek medycznych i korzystania z opieki osób trzecich Sąd oparł się na zeznaniach powódki i opinii biegłego sądowego ortopedy, określającej zarówno koszty leczenia jak i opieki. W przedmiocie odsetek ustawowych Sąd I instancji rozstrzygnął na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c z uwzględnieniem zmiany brzmienia z dniem 1 stycznia 2016 roku (Dz.U. 2015 r. poz.830) w związku z art. 359 k.c. W zakresie zadośćuczynienia Sąd orzekł na podstawie art. 445 k.c. biorąc pod uwagę doznany przez powódkę uszczerbek na zdrowiu, cierpienia fizyczne i psychiczne, rokowania, proces leczenia. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 zd.2 k.p.c. (wyrok z uzasadnieniem).

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł pozwany zaskarżając je w części uwzględniającej powództwo ponad kwotę 11.000 zł zasądzoną wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia tj. w zakresie kwoty 15.293 zł, na co składa się kwota 13.000 zł zasądzona wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie tytułem zadośćuczynienia oraz kwota 2.293 zł zasądzona wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie tytułem odszkodowania. Skarżący zarzucił w zakresie świadczeń z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania zasądzonych ponad kwoty objęte pierwotnym żądaniem pozwu z tych tytułów naruszenie przepisów postępowania mające oczywisty wpływ na wynik sprawy tj. art. 132 § 1 k.p.c. w związku z art. 193 § 2 ¹ zd. II k.p.c. poprzez uznanie skuteczności rozszerzenia powództwa dokonanego w piśmie procesowym datowanym na 19 maja 2015 roku, którego odpis został doręczony bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanego oraz art. 321 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przedmiotowych granic żądania pozwu tj. zasądzenie na rzecz powoda kwoty w łącznej wysokości 14.148 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, która to kwota nie była objęta pierwotnym żądaniem pozwu czyli orzeczenie co do przedmiotu w istocie nie objętego żądaniem powoda. Skarżący zarzucił także w zakresie zasądzonego w pkt 1 b wyroku odszkodowania w łącznej kwocie 2.293 zł naruszenie przepisu art. 444 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że powódka udowodniła poniesione koszty opieki, wydatki na leczenie i koszty dojazdów do placówek medycznych mimo braku przedstawienia przez powódkę w toku procesu dowodów na te okoliczności. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie zasądzonego świadczenia do kwoty 11.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty i oddalenie powództwa w pozostałej części oraz umorzenie postępowania w zakresie kwoty 14.148 zł objęte nieskutecznym rozszerzeniem powództwa, rozliczenie kosztów procesu przed sądem I instancji stosownie do wyniku sprawy oraz orzeczenie o kosztach postępowania także za instancję odwoławczą (apelacja).

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych (odpowiedz na apelację).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonał istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Ustalenia te Sąd Okręgowy w Łodzi uznaje za prawidłowe i przyjmuje za własne. Sąd odwoławczy nie dostrzega potrzeby ponowienia dowodów dopuszczonych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz podziela ocenę ich wiarygodności wyrażoną przez sąd pierwszej instancji. Wówczas wystarczająca jest aprobata dla stanowiska przedstawionego w orzeczeniu sądu pierwszej instancji (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r., sygn. I CSK 313/09, niepubl.; wyrok SN z dnia 16 lutego 2005 r., sygn. IV CK 526/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., sygn. II CK 353/03, niepubl.). Sąd Okręgowy w Łodzi podziela przedstawiony pogląd.

Otóż na wstępie wskazać należy, że zasadnicza część apelacji sprowadza się do zakwestionowania przez skarżącego prawidłowości doręczenia pisma rozszerzającego powództwo z dnia 19 maja 2015 roku bezpośrednio pełnomocnikowi powoda zamiast za pośrednictwem Sądu odrębnym pismem. Jak zasadnie wskazał skarżący orzecznictwo w tej mierze zmieniało się, by ostatecznie w dniu 21 stycznia 2016 toku (III CZP 95/15) Sąd Najwyższy ugruntował pogląd, iż odpis pisma rozszerzającego powództwo nie podlega doręczeniu na podstawie art. 132 § 1 k.p.c. W apelacji (k.263) skarżący wprost przyznaje, iż pismo odebrał w dniu 25 maja 2015 roku i nie zajął odnośnie rzeczonego pisma żadnego stanowiska. W szczególności nie wystąpił z jakimkolwiek pismem stanowiącym reakcję na akcje powódki, jak też nie stawił się na posiedzeniu sądu, gdzie miałby taką możliwość. Skarżący wskazał, iż w tej sytuacji – gdy mimo prawidłowego powiadomienia o rozprawie skarżący nie stawił się na niej i nie zajął merytorycznego stanowiska co do rozszerzonego powództwa - to należało w tym zakresie wydać wyrok zaoczny. Sąd Okręgowy dostrzega jednak problem innej natury. Mianowicie, skarżący otrzymując pismo rozszerzające powództwo do zakończenia postępowania nie złożył zastrzeżenia z art. 162 k.p.c. Zgodnie bowiem z treścią art. 162 k.p.c. strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. W niniejszej sprawie zastrzeżenie takie nie zostało zgłoszone mimo prawidłowego powiadomienia pełnomocnika pozwanego o terminach rozpraw (k.183, 185, k.193, k.198, k.236) . Skarżący nie wskazał na nadzwyczajne okoliczności, które uniemożliwiałyby stawiennictwo na rozprawie. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 maja 2013 r. I ACa 86/13, LEX nr 1322527, zgodnie z którym „Skoro obecność strony na rozprawie zależy jedynie od jej woli, jej nieobecność na rozprawie, o której była prawidłowo powiadomiona nie może usprawiedliwić braku zgłoszenia zastrzeżenia”. W konsekwencji, zgodnie z treścią art. 162 k.p.c. nieskuteczne jest powoływanie się skarżącego na naruszenie przez sąd powołanych wyżej przepisów k.p.c. Z tego też względu powoływanie się w apelacji na ww. uchybienie Sądu Rejonowego nie mogło odnieść zamierzonego skutku.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 444 § 1 k.c. wskazać należy, iż przepis ten stanowi, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Ustawodawca nie ogranicza w tym zakresie wydatków, jakie powstają w sytuacji opisanej w przepisie. Jeżeli dojdzie zatem do uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia poszkodowany może domagać się naprawienia wszelkich związanych z tym kosztów. Bezspornym jest, że powódka za usługi opiekuńcze musiałaby uiścić zapłatę, taka więc była wysokość poniesionej przez nią szkody. Bez znaczenia z tego punktu widzenia jest okoliczność, czy powódka kwoty te rzeczywiście wydatkowała, czy też opiekę nad nią sprawowały osoby najbliższe – kosztem uszczuplenia własnych sił i środków. Podkreślić należy, iż opieka sprawowana przez osoby najbliższe ma przecież realny wymiar ekonomiczny i jest następstwem zdarzenia, za które odpowiada pozwany. Jest tak dlatego, że szkoda powstaje w momencie jej wyrządzenia i wyraża się w sprawie niniejszej także koniecznością sprawowania opieki nad powódką. Zasądzona natomiast kwota ma na celu stanowić wartość, którą trzeba wydatkować dla usunięcia szkody, niezależną od tego, jakimi osobami ostatecznie powód się posłuży i czy w związku z relacjami rodzinnymi zapłaci tym osobom wartość udzielonych świadczeń. Także zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, poszkodowany nie jest zobowiązany do udowodnienia poniesionych w tym zakresie wydatków i może dochodzić roszczenia także wówczas, jeżeli opiekę nad nim sprawują osoby najbliższe (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 1977 r. I CR 143/77, LEX 7971; z dnia 04 marca 1969 r. I PR 28/69, LEX 12179; z dnia 11 marca 1976 r. IV CR 50/76, LEX 2015). W zakresie kosztów leczenia biegły ortopeda wskazywał, iż koszty leczenia powódka ponosi nadal (co Sąd Rejonowy podkreślił w uzasadnieniu k. 246). Mając na uwadze obrażenia, jakich doznała powódka na skutek upadku i konieczność unieruchomienia poprzez założenie gipsu, za uzasadnione oraz zgodne z zasadami doświadczenia życiowego uznać należy jej twierdzenia, iż do przychodni odwożona była przez inne osoby. Sąd I instancji bardzo szczegółowo odniósł się do powyższej kwestii w uzasadnieniu wyroku (k.246), wobec czego powielanie powyższych wyliczeń Sąd Okręgowy uznaje za zbędne.

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zważywszy na wynik kontroli instancyjnej, o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego - § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1804) w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie opłat za zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2016 r. poz.1667).