Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Parczewska

Sędziowie: SO Ewa Kiper

SR (del.) Renata Drozd - Sweklej

Protokolant: sekr. sądowy Agnieszka Skrzeczkowska

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2016 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku W. C.

z udziałem (...) S.A. w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie z dnia 17 lipca 2015 roku, sygn. akt I Ns 755/12

postanawia:

1)  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt I, II, III i nadać mu następującą treść:

„I. wniosek oddalić;

II. nakazać pobrać od W. C. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w W. kwotę 7980, 53 zł (siedem tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt złotych pięćdziesiąt trzy grosze) tytułem wydatków związanych z opiniami biegłych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

III. ustalić, iż wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie”;

2) zasądzić od W. C. na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 160 zł (sto sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

SSR del. Renata Drozd - Sweklej SSO Katarzyna Parczewska SSO Ewa Kiper

Sygn. akt XXVII Ca 1548/16

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 24 lipca 2012 roku wnioskodawca W. C. wniósł o ustanowienie na będącej jego własnością nieruchomości objętej KW nr (...), położonej w Ł., służebności przesyłu celem eksploatacji napowietrznej linii elektroenergetycznej zlokalizowanej na działkach nr (...) na rzecz uczestnika (...) S.A. w K., o zasądzenie wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W piśmie z dnia 25 września 2012 roku uczestnik (...) S.A. w K. wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Zarzucił zasiedzenie służebności przesyłu. Przyznał, że linia elektroenergetyczna o napięciu 400 kV relacji M.-M. przebiega przez grunty wnioskodawcy i została wybudowana przez Zakłady (...) w W. w 1984 roku, co oznaczało objęcie w tej dacie w posiadanie służebności przez poprzednika prawnego uczestnika poprzez korzystanie z nieruchomości wnioskodawcy w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu. Wejście w posiadanie nastąpiło w dobrej wierze na podstawie decyzji lokalizacyjnej Naczelnika Gminy Ł. z dnia 12 września 1984 roku, a zatem zasiedzenie służebności nastąpiło w dniu 12 września 2004 roku.

W piśmie z dnia 11 czerwca 2013 roku uczestnik wskazał, że korzystanie z gruntów wnioskodawcy w zakresie wykonywania służebności przesyłu następowało w pasie o szerokości 80 m (licząc po 40 m od osi linii).

Na rozprawie w dniu 21 października 2014 roku strony zgodnie podały, że strefa ochronna służebności winna wynieść 80 m.

W piśmie z dnia 25 maja 2015 roku uczestnik zarzucił, że legitymowanie się przez przedsiębiorstwo przesyłowe decyzją lokalizacyjną czyni bezzasadnym wniosek o ustanowienie służebności przesyłu.

Postanowieniem z 17 lipca 2015 roku w sprawie I Ns 755/12 Sąd Rejonowy dla Warszawy - Żoliborza w W. ustanowił służebność przesyłu obciążającą nieruchomość objętą księgą wieczystą nr (...), w skład której wchodzą działki ewidencyjne nr (...), położone w Ł., obręb (...) (...) na rzecz (...) S.A. w K. oraz jej ewentualnych następców prawnych, polegającą na znoszeniu istnienia na ww. działkach, w przestrzeni nad powierzchnią działek, urządzeń przesyłowych linii elektroenergetycznej 400 kV, w tym prawie dostępu, wejścia, przechodu i przejazdu w celu dokonywania czynności związanych z utrzymaniem, konserwacją i naprawami urządzeń przesyłowych w granicach wyznaczonych punktami nr (...) na powierzchni działki nr (...) oraz w granicach wyznaczonych punktami nr (...) na powierzchni działki nr (...), zgodnie z mapą sporządzoną przez uprawnionego geodetę A. J., zaewidencjonowaną w Ośrodku (...) w O. w dniu 31 października 2013 roku, nr ewidencyjny (...) Ponadto Sąd zasądził od (...) S.A. w K. na rzecz W. C. kwotę 205 388 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej powyżej, nakazał ściągnąć od wnioskodawcy W. C. oraz uczestnika (...) S.A. w K. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. kwoty po 3990, 26 zł tytułem wydatków związanych z opiniami biegłych pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa oraz stwierdził, że w pozostałym zakresie strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W. C. jest właścicielem nieruchomości objętej KW nr (...), położonej w Ł., w skład której wchodzą m. in. działki ewidencyjne nr (...). Własność nieruchomości W. C. nabył na podstawie umów sprzedaży z dnia 10 grudnia 1999 roku i 19 września 2000 roku oraz umowy zamiany z dnia 25 sierpnia 2000 roku.

W dniu 10 kwietnia 1979 roku S. Komisja Planowania Urzędu (...), działając na wniosek Zakładu (...) z dnia 12 marca 1979 roku wydała opinię lokalizacyjno-koordynacyjną dotyczącą budowy linii energetycznej 400 kV relacji M.-M.-P.-G. dla linii przebiegającej przez tereny województwa (...).

Decyzją Zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania Przy Radzie Ministrów z dnia 13 czerwca 1980 roku nr (...) ustalono lokalizację inwestycji linii elektroenergetycznej 400 kV na trasie M.-M.-P.-G.. Decyzją Prezydenta (...) W. z dnia 23 marca 1981 roku, nr (...), zatwierdzono plan realizacyjny i udzielono pozwolenia na budowę linii 400 kV M.-M. na bazie planu realizacyjnego zatwierdzonego decyzją Prezydenta (...) W. z dnia 30 sierpnia 1980 roku nr (...). Decyzją Prezydenta (...) W. z dnia 12 września 1982 roku zmieniono ww. decyzję w ten sposób, że wprowadzono zmianę w przebiegu linii energetycznej 400 kV od słupa (...) do słupa (...) na terenie gminy Ł..

Decyzją Naczelnika Urzędu Gminy Ł. z dnia 14 września 1982 roku, nr (...), na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości na wniosek Zakładu (...) zezwolono Zakładowi (...) na wejście na teren stanowiący obszar Gminy Ł. celem budowy napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV od stanowiska słupa nr (...) (...) przebiegającej przez nieruchomości według wykazu stanowiącego załącznik do decyzji. Czas trwania robót został określony na okres od trzeciego kwartału 1982 roku do czwartego kwartału 1983 roku. W treści decyzji podano, że odpisy decyzji zostaną doręczone osobom ustalonym jako właściciele działek położonych na terenach sołectw Ł., B., D., w odniesieniu do których decyzja została wydana. W dniu 13 czerwca 1983 roku na decyzji uczyniono zapisek wskazujący na stwierdzenie ostateczności decyzji oraz że podlega ona wykonaniu.

Bezsporne między stronami było, że działki ewidencyjne nr (...) znajdują się pomiędzy słupami nr (...) i (...).

Wobec zakończenia budowy i przejęcia do eksploatacji przez Zakład (...) w W. linii 400 kV P.-M. i M.-M. pismem z dnia 12 września 1984 roku Dyrektor (...) podał do wiadomości rejonów energetycznych granice eksploatacji linii. W piśmie stwierdzono, że obie linie będą figurowały pod nazwą linia 400 kv P.-M.. Granice podziału pomiędzy urządzeniami Zakładu (...) i Zakładu (...) stanowi bramka liniowa w stacji 400/220/110 kv M..

Wnioskiem z dnia 28 sierpnia 1981 roku Zakłady (...) w W., na wniosek Zakładu (...) z dnia 28 lipca 1981 roku, wystąpiło do Prezydenta (...) W. o wyrażenie zgody przez Ministerstwo Leśnictwa i (...) na wylesienie gruntów przeznaczonych pod budowę linii elektroenergetycznej 400 kV M.-M., w tym leżących w gminie Ł.. Wnioskiem z dnia 18 września 1981 roku Prezydent (...) wystąpił o powyższe do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Decyzją z dnia 30 października 1981 roku Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego wyraził zgodę.

Biuro Studiów i (...) w K. sporządziło wykaz właścicieli i użytkowników gruntów, nad którymi przebiega linia elektroenergetyczna 400 kV M.-M. przez tereny gminy Ł.. Ustalono, że:

- działka nr (...) położona w B. przy ul. (...) jest użytkowana przez S. D.,

- działka nr (...) położone w B. przy ul. (...) i ul. (...) są użytkowane przez A. U. i S. R..

Działka nr (...) odpowiada aktualnej działce nr (...). Działki nr (...) odpowiadają działce nr (...).

Zarządzeniem Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 12 sierpnia 1975 roku powierzono Zakładom (...) prowadzenie m. in. Zakładu (...) w W. obejmującego m. in. obszar województwa (...) (...) poza obszarem miasta (...) W..

Zarządzeniem nr (...) Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 roku z dniem 31 grudnia 1988 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w W. poprzez podział dotychczasowego Centralnego Okręgowego Energetycznego w W..

Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 roku, nr 180/org/93, dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w W. w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części przedsiębiorstwa do (...) S.A. w W.. Zgodnie z wykazem składników majątkowych do (...) S.A. w W. przekazaniu podlegać miała m. in. linia 400 kV relacji M.-P.. Uchwałą nr (...) walnego zgromadzenia (...) S.A. w W. z dnia 31 maja 1994 roku ww. część przedsiębiorstwa została wniesiona do spółki jako aport. W dniu 30 sierpnia 2007 roku część (...) S.A. w W. została przejęta w trybie art. 529 § 1 k.s.h. przez (...) S.A. w W.. (...) S.A. w W. w dniu 11 grudnia 2008 roku zmieniła firmę na (...) S.A. w K.. Od dnia 9 stycznia 2013 roku uczestnik występuje pod firmą (...) S.A. w K..

Budowa linii zakończyła się w 1984 roku. Od tej (...) S.A. w K., a wcześniej jej poprzednicy prawni, wykorzystują linię przesyłową zgodnie z przeznaczeniem. Oględziny linii dokonywane są dwa razy w roku. Polegają na tym, że pracownik dokonuje przeglądu każdego elementu linii, stwierdzając stan w protokole. Obchody dokonywane są pieszo. Na linii zlokalizowanej ponad działkami nr (...) była wykonywana naprawa i zabezpieczenie fundamentów w 2006 roku. Raz na pięć lat prowadzona jest wycinka drzew. Ostatni raz wycinka miała miejsce w 2011 roku. Konserwacja linii dokonywana jest w pasie technologicznym wynoszącym 40 m licząc od osi linii. Gdyby zachodziła tego rodzaju konieczność, samochód wyposażony w podnośnik musi podjechać bezpośrednio pod przewodem w celu dokonania napraw lub konserwacji.

Napowietrzna linia elektroenergetyczna relacji M.-M. przebiega przez działki nr (...) w sposób wskazany na mapie zasadniczej biegłego A. J. z dnia 2 września 2013 roku. Usytuowanie słupów zlokalizowanych na ww. działkach jest tego rodzaju, że 40 metrowy pas ochronny pokrywa działki nr (...) w całości.

W. C. zwracał się do (...) S.A. w K. o ustanowienie służebności przesyłu pismem z dnia 10 kwietnia 2012 roku. W odpowiedzi pismem z dnia 21 maja 2012 roku (...) S.A. w K. uzależniło wyrażenie zgody na ustanowienie służebności od przedstawienia aktualnego wypisu z rejestru gruntów.

Powyższy stan faktyczny w sprawie Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dokumenty urzędowe i prywatne. Sąd I instancji uznał, że oba rodzaje dokumentów korzystają z domniemania prawdziwości, gdyż nie były podważane przez strony. Choć wnioskodawca zarzucał w odniesieniu do dokumentacji z k. 398, iż nie została ona poświadczona za zgodność z oryginałem, to zdaniem Sądu złożenie kopii dokumentu nie odbiera jej waloru dowodowego. Wskazywał na uzasadnienie wyroku Sadu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2009 roku, sygn. akt II CSK 560/08, „nawet, jeśli okazywanych kopii nie można uznawać za dokumenty w rozumieniu prawnym, zgodnie z art. 128 i 129 k.p.c., to nie znaczy, że trzeba je uważać za nieistniejące. Chodzi zwłaszcza o sytuacje, w których przedstawione kopie nie wskazują swoją treścią lub wyglądem aby były fałszywe, zaś brak przedstawienia oryginałów na uprawnione żądanie strony przeciwnej (art. 129 k.p.c.) jest całkiem przekonująco wytłumaczone upływem wielu lat, zmian organizacyjnych i własnościowych".

Jeśli chodzi o dowody osobowe, to Sąd Rejonowy w całości zeznaniom świadków w osobach W. Z. i Z. W., będących pracownikami przedsiębiorstwa wykonującego na zlecenie uczestnika prace na nieruchomości wnioskodawcy, znali okoliczności zachodzące na gruncie.

Stan faktyczny oparty został także na opinii biegłego z zakresu ustalenia wartości rynkowej służebności. Sąd przychylił się do przedmiotowej opinii w całości, uznając iż biegła S. M. dokonała obliczeń, zgodnie ze standardami wyceny branżowej, korygując wartość nieobciążonego gruntu o współczynnik uwzględniający m. in. skutki pogorszenia stanu techniczno-użytkowego nieruchomości. Natomiast Sąd Rejonowy nie poczynił ustaleń na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy J. M., ponieważ uznał, że biegła przy szacowaniu wartości służebności uwzględniła nieaktualne ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego i przyjęła wadliwą metodę obliczenia wartości wynagrodzenia (posługując się dodatkowo stawkami czynszu najmu). Sąd I instancji przychylił się w całości również do niekwestionowanej przez strony opinii biegłego geodety, albowiem wnioski z niej wypływające zostały umotywowane w sposób logiczny, przejrzysty i zgodny z zasadami wiedzy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Zgodnie z art. 305 ² § 2 k.c. jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Sąd Rejonowy wskazywał, że wnioskodawca W. C. niewątpliwie jest właścicielem nieruchomości, w odniesieniu do której na działkach nr (...) poprzednicy prawni uczestnika (...) S.A. w K. zbudowali urządzenia przesyłowe w postaci napowietrznych linii napięcia 400 kV posadowionych na stalowych słupach, które to linie przebiegają przez nieruchomości wnioskodawcy. Uczestnik aktualnie wykorzystuje urządzenia przesyłowe w celach związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. W związku z eksploatacją urządzeń konieczne jest stałe wykonywanie robót remontowych, dokonywanie przeglądów i wprowadzania usprawnień do elementów infrastruktury przesyłowej, jak również prowadzenie wycinki drzewostanu w zakresie strefy ochronnej biegnącej wzdłuż linii elektroenergetycznej. Realizacja powyższych czynności wiąże się z wymogiem wejścia na grunty wnioskodawcy.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji dokonał analizy mocy obowiązującej decyzji administracyjnej oraz jej skutków. Wskazywał, że związanie sądów powszechnych orzeczeniami organów administracyjnych wynika z rozgraniczenia drogi sądowej i drogi administracyjnej, o czym stanowi art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. W odniesieniu do niniejszej sprawy Sąd Rejonowy uznał, że poprzednicy prawni uczestnika na podstawie decyzji Naczelnika Urzędu Gminy Ł. z dnia 14 września 1982 roku, nr (...), na podstawie art. 35 ust. 1 ww. ustawy nabyli uprawnienie do założenia i przeprowadzenia na nieruchomościach poprzedników prawnych wnioskodawcy urządzeń technicznych szczegółowo wskazanych w treści decyzji, a będących obecnie wykorzystywanych przez uczestnika. Adekwatnie do art. 305' § 2 k.c. uprawnienie przysługujące właścicielowi nieruchomości na podstawie powołanego przepisu nie zostało, po spełnieniu hipotezy art. 305 ¹ k.c., ograniczone inną przesłanką niż konieczność korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. Tak długo zatem, jak zachowane są okoliczności uzasadniające zgodnie z art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 305 ¹ § 2 k.c. istnienie po stronie właściciela roszczenia skonkretyzowanego w ww. przepisie, właściciel może skorzystać z przysługującego mu prawa podmiotowego. Doniosłość tego uprawnienia z perspektywy właściciela jest znaczna. Wiążę się bowiem nie tylko z trwałym uregulowaniem stosunków na gruncie przy pomocy przyznania przedsiębiorcy przesyłowemu prawa skutecznego erga omnes, lecz także z uprawnieniem do otrzymania wynagrodzenia przez właściciela z tytułu ustanowienia służebności. Biorąc pod uwagę powszechność w obrocie decyzji wydawanych na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 u.z.t.w.n. oraz okoliczność, iż były one do czasu uchylenia ustawy z dniem 1 sierpnia 1985 roku jedynym tytułem uprawniającym do posadowienia urządzeń przesyłowych (po tej dacie możliwym do nabycia na podstawie art. 70 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30 poz. 126), a następnie art. 124 ustawy z dnia 1 stycznia 1998 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102 poz. 651), należy stwierdzić, że gdyby intencją ustawodawcy było wyłączenie zastosowania przepisów o służebności przesyłu w odniesieniu do przedsiębiorstw przesyłowych uprawnionych z tytułu decyzji lokalizacyjnych, stanowisko to znalazłoby wyraz w brzmieniu przepisów regulujących ww. instytucję. Samo zatem zbliżenie charakteru praw wynikających z administracyjnego ograniczenia własności i wywołanych obciążeniem nieruchomości służebnością przesyłu nie może skutkować zanegowaniem roszczenia właściciela gruntu. Inna jest też ochrona interesu operatora w przypadku każdego z praw. W przypadku służebności przesyłu może być dochodzona na drodze procesu (i to nie tylko przeciwko właścicielowi - art. 251 k.c. w zw. z art. 222 § 2 k.c.) i nie odsyła na drogę administracyjną, jak ma to miejsce w przypadku art. 124 ust. 6 u.g.n. (z której to możliwości uczestnik zresztą nigdy nie korzystał).

Za chybiony Sąd Rejonowy uznał zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, gdyż zagadnienie możliwości nabycia w tej drodze służebności przez zasiedzenie zostało jednoznacznie negatywnie przesądzone w uchwale Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 8 kwietnia 2014 roku, sygn. akt III CZP 87/13. W ocenie Sądu Rejonowego, wnioskodawca wykazał okoliczności uzasadniające ustanowienie służebności o treści wskazanej we wniosku. Wobec zgodnego stanowiska stron co do szerokości strefy ochronnej służebność przesyłu (a zatem prawa, które może być ustanowione także w drodze umowy) Sąd Rejonowy obciążył nieruchomości wnioskodawcy w tak przyjętym zakresie.

Wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa wydatki stanowiły wynagrodzenia biegłych w łącznej kwocie 7980, 53 zł. Sąd I instancji stosownie do treści art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 83 i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90 poz. 594 ze zm.) nałożył na strony obowiązek zwrotu w/w kwoty, rozdzielając ją po połowie na każdą ze stron, albowiem ww. wydatki powstały w związku z ich udziałem w sprawie.

Apelację do powyższego orzeczenia wniósł uczestnik postępowania zaskarżając je w części, tj. w pkt 1) - 3). Zaskarżonemu postanowieniu skarżący zarzucał naruszenie następujących przepisów:

1) art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 1997 r. Nr 115, poz. 741 ze zm. - dalej u.g.n.) w zw. z art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1958 r. Nr 17, poz. 70 ze zm.) a posteriori, poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy Uczestnik legitymował się decyzją wywłaszczeniową z dnia 14 września 1982 r. wydaną przez Naczelnika Gminy Ł., na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (niekwestionowaną przez Sąd I instancji i przyjętą jako element podstawy faktycznej orzeczenia), która stanowiła podstawę tytułu prawnego do stałego korzystania z nieruchomości Wnioskodawcy, co doprowadziło do nieuzasadnionego ustanowienia służebności przesyłu na przedmiotowej nieruchomości, która już uprzednio objęta została wywłaszczeniem;

2) art. 305 ¹ k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości Wnioskodawcy, podczas gdy Uczestnikowi przysługiwał do tej nieruchomości tytuł prawny oparty na decyzji wywłaszczeniowej, ewentualnie tytuł prawny w postaci służebności gruntowej o treści służebności przesyłu nabytej w drodze zasiedzenia;

3) art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 287 k.c. w zw. z art. 288 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez brak właściwego i pełnego określenia zakresu służebności przesyłu oraz sposobu jej wykonywania, tj. poprzez zbyt wąskie określenie treści służebności, wobec czego ustalenia Sądu w powyższym zakresie nie odpowiadają istocie instytucji służebności przesyłu, co może uniemożliwiać jej faktyczne wykonywanie zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych;

4) art. 305 ² § 2 k.c. przez uznanie, że jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 205 388,00 zł ustalonej przez biegłego sądowego z zakresu rzeczoznawstwa majątkowego jest wynagrodzeniem odpowiednim, tj. odpowiadającym zakresowi ograniczeń własności nieruchomości i uciążliwości dla Wnioskodawcy, podczas gdy wycena sporządzona przez biegłego budzi szereg wątpliwości, które nie zostały wyjaśnione w toku postępowania;

5) art. 232 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów przez Sąd I instancji przez uznanie, że opinia biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowej wyjaśnia wszystkie wątpliwości zgłoszone przez Uczestnika i przyjęcie, że ustalone przez biegłego wynagrodzenie za ustanowienie służebności na nieruchomości jest prawidłowe, podczas gdy biegły nie ustosunkował się do wszystkich zarzutów zgłaszanych w toku postępowania przez Uczestnika;

6) art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę przez Sąd, decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, wydanej w dniu 14 września 1982 r. przez Naczelnika Gminy Ł. i uznanie, że nie stanowi ona wystarczającego tytułu prawnego do legalnego korzystania z nieruchomości Wnioskodawcy.

Uczestnik wnosiło o zmianę zaskarżonego postanowienia Sądu I instancji poprzez oddalenie w całości wniosku wnioskodawcy oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika zasługiwała na uwzględnienie.

Przyjęte przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne były prawidłowe, dlatego też Sąd Okręgowy podziela te ustalenia i przyjmuje za swoje, czyniąc je podstawą własnego rozstrzygnięcia. W związku z tym nie istniała już potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. postanowienie SN z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 156/13, opubl. baza prawna LEX nr 1365587). Dotyczy to przede wszystkim ustaleń faktycznych poczynionych Sąd Rejonowy odnośnie decyzji administracyjnej wydanej w trybie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości – jej zakresu i tego, że jest ostateczna.

Przechodząc natomiast do kwestii merytorycznych, wskazać należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego, zgromadzony materiał dowodowy w sprawie należało poddać odmiennej ocenie prawnej niż ta poczyniona przez Sąd I instancji, a wskutek tego postawiony przez uczestnika zarzut naruszenia art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 1997 r. Nr 115, poz. 741 ze zm. - dalej u.g.n.) w zw. z art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości i art. 305 ¹ k.c. należało uznać za zasadny.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że prawo własności jest najsilniejszym prawem majątkowym, podlegającym szczególnej ochronie prawnej. Każda instytucja prawna ingerująca w prawo własności jest więc swoistego rodzaju odstępstwem od normy, przez co należy traktować ją wyjątkowo. Tym niemniej jednak prawo to nie ma charakteru absolutnego. Stosownie bowiem do art. 140 k.c. zakres prawa własności doznaje ograniczeń przewidzianych w innych przepisach ustawy, zasadach współżycia społecznego i społeczno – gospodarczym przeznaczeniu tego prawa.

Taki właśnie przypadek zachodzi często w przypadku dostarczanie energii elektrycznej przez przedsiębiorcę przesyłowego. W sytuacji gdy związane jest to z korzystaniem z gruntów ich właściciele muszą się liczyć z uszczupleniem ich właścicielskich prerogatyw. Korzystanie z cudzych nieruchomości związane z przesyłaniem energii elektrycznej wręcz automatycznie łączy się z ograniczeniem uprawnień właścicieli tych nieruchomości. Tytuł do wkroczenia na cudzą nieruchomość i jednorazowego wykorzystania jej w określonym celu lub wykorzystywania jej w pewnych celach przez dłuższy czas może wynikać nie tylko z ustawy lub z umowy z właścicielem nieruchomości, rodzącej skutki rzeczowe albo tylko obligacyjne, ale też z aktu administracyjnego.

Ustawodawca przyznaje organom administracji kompetencje do wydawania aktów administracyjnych, wywołujących bezpośrednie lub pośrednie skutki w sferze prawa cywilnego. Wydanie takiego aktu jest przesłanką, od której zależy możliwość dokonania czynności cywilnoprawnej albo zastępuje tę czynność w tym sensie, że sam akt powoduje powstanie praw i obowiązków wymagających - bez wykorzystania przez organ administracji przyznanej mu kompetencji - złożenia oświadczenia woli przez podmioty stosunku prawnego, w którym akt ma wywoływać skutki.

Uczestnik korzysta z nieruchomości wnioskodawcy w oparciu o decyzję administracyjną wydaną na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości nie przewidywała jakichkolwiek negocjacji przed wydaniem decyzji o zajęciu nieruchomości pod budowę sieci przesyłowych. Wydawana jednakże na jej podstawie decyzja choć podejmowana z pominięciem właściciela regulowała w sposób wiążący stosunki między właścicielem nieruchomości i organami administracji lub przedsiębiorstwami przesyłowymi, uprawnionymi do zakładania urządzeń technicznych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i doktrynie prawa cywilnego przepis art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości uznany został za szczególny przypadek wywłaszczenia, co wiąże się z trwałością stanu, jaki decyzja stwarza, obejmując sobą każdoczesnego właściciela nieruchomości, której dotyczy oraz każdoczesnego przedsiębiorcę przesyłowego występującego w miejsce pierwotnego adresata decyzji. W uchwale z dnia 20 stycznia 2010 roku, III CZP 116/09 Sąd Najwyższy stwierdził, że „decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, jest tytułem prawnym dla przedsiębiorcy przesyłowego do stałego korzystania z wymienionej w tej decyzji nieruchomości”. Pogląd ten Sąd Okręgowy podziela wskazując, że art. 35 cytowanej ustawy został umieszczony w rozdziale 5 o tytule „szczególny tryb wywłaszczenia”.

Powyższa decyzja rodzi uprawnienia o charakterze administracyjnym. Prowadzą one do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości w celu wykonywania na niej uprawnień o treści zbliżonej do tych właściwych dla służebności przesyłu, ponieważ właściciel nieruchomości ma obowiązek znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń przez strefę, w której było lub mogło być wykonywane jego prawo. W konsekwencji prawo własności zostaje w tym zakresie uszczuplone (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 2015 roku, sygn. akt I CSK 959/14).

Zdaniem Sądu Okręgowego w składzie rozpoznającym apelację należy uznać, że działania przedsiębiorcy korzystającego z urządzeń przesyłowych, który legalnie postawił na cudzej nieruchomości w związku z wywłaszczeniem jej właściciela przez ograniczenie przysługującego mu prawa własności, polegające na wstępie na tę nieruchomość i podejmowanie w stosunku do własnych urządzeń działań koniecznych dla zapewnienia im sprawności technicznej, jest wykonywaniem uprawnień zagwarantowanych takiemu przedsiębiorcy w art. 35 ust. 2 ustawy wywłaszczeniowej z 1958 r. Na drodze decyzji administracyjnej uczestnik uzyskał uprawnienia, które łączyły się z odjęciem wiązki tych uprawnień właścicielowi w jego relacji z przedsiębiorca przesyłowym. Nie ma przy tym znaczenia, że nastąpiło to na drodze administracyjnej, skoro wywarło skutek w sferze prawa cywilnego. Podobnie decyzja o wywłaszczeniu sensu stricte nie ma jedynie skutku administracyjnego, ale wywiera skutek cywilnoprawny – dana osoba przestaje być podmiotem prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub też innego prawa rzeczowego.

Wobec powyższego wniosek W. C. o ustanowienie o ustanowienie na będącej jego własnością nieruchomości objętej KW nr (...), położonej w Ł., służebności przesyłu celem eksploatacji napowietrznej linii elektroenergetycznej zlokalizowanej na działkach nr (...) na rzecz uczestnika (...) S.A. w K. należało oddalić albowiem w sytuacji trwałego ograniczenia prawa własności wnioskodawcy decyzją administracyjną, które to trwałe ograniczenie odpowiadało treści służebności przesyłu nie miał on legitymacji do żądania jej ustanowienia. Podkreślić należy, że uznanie iż uczestnik niniejszego postępowania jako przedsiębiorca przesyłowy legitymuje się tytułem prawnym do stałego korzystania z nieruchomości, czyniło zbędnym dokonywanie oceny spełnienia przesłanki zasiedzenia służebności przesyłu.

Oddalenie wniosku o ustanowienie służebności, czyniło niezasadnym roszczenie wnioskodawcy o zasądzenie wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności.

Odzwierciedleniem powyższego rozstrzygnięcia winno być rozstrzygnięcie o kosztach. Zgodnie z art. 520 § 2 k.p.c. jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. Z uwagi na to, że wniosek W. C. okazał się niezasadny w całości Sąd Okręgowy postanowił jego obciążyć kosztami postępowania w postaci wynagrodzenia biegłych w łącznej kwocie 7980, 53 zł tymczasowo wyłożonymi przez Skarb Państwa

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w pkt. 1 postanowienia.

O kosztach, jak w punkcie 2, Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz na podstawie §7 pkt 3 w zw. z § 12 ust.1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

SSR (del.) Renata Drozd – Sweklej SSO Katarzyna Parczewska SSO Ewa Kiper

Zarządzenie: odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem przesłać pełnomocnikowi uczestnika.

SSO Katarzyna Parczewska