Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19.12.2016r. (sygn. akt I C 335/15) Sąd Rejonowy w Gorlicach w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Komendanta Powiatowego Policji w G. przeciwko Ł. J. o zapłatę, oddalił powództwo (pkt I) i kosztami postępowania obciążył stronę powodową (pkt II).

Sąd Rejonowy ustalił, że Skarb Państwa – Komendant Powiatowy Policji w G. wniósł o zasądzenie od Ł. J. kwoty 3 520 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23.04.2015r. do dnia zapłaty. Nakazem zapłaty z dnia 29.05.2015r. orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu. Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa wskazując, iż w postępowaniu karnym została na rzecz policjanta zasądzona kwota pieniężna za doznaną krzywdę.

Wyrokiem z dnia 31.12.2014r. wydanym w sprawie IIK 396/13 Sąd Rejonowy w Gorlicach uznał Ł. J. winnym tego, że w dniu 5.04.2013r. naruszył nietykalność cielesną funkcjonariusza Policji M. B. w związku i podczas pełnienia przez niego obowiązków służbowych w ten sposób, że działając umyślnie, publicznie i bez powodu w celu zmuszenia funkcjonariusza Posterunku Policji w L. aspiranta M. B. do zaniechania prawnej czynności służbowej, tj. jego zatrzymania, stosował wobec interweniującego policjanta przemoc, w wyniku czego policjant doznał obrażeń ciała w postaci złamania kości nosowej oraz linijnego otarcia naskórka na czole po stronie lewej. Bezpośrednio po zdarzeniu Komenda Powiatowa Policji w G. powołała komisję powypadkową w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, jakiemu uległ w/w funkcjonariusz i protokołem nr (...) z dnia 7.05.2013r. uznała ten wypadek za mający związek z pełnieniem służby w Policji, do którego doszło podczas wykonywania przez poszkodowanego obowiązków służbowych określonych w art.2 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 16.12.1972r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadku i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji. Wojewódzka Komisja Lekarska MSW w K. orzeczeniem nr (...) z dnia 4.11.2013r. określiła u M. B. trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 5% pozostający w związku ze służbą. Przedmiotowe orzeczenie zostało zatwierdzone przez Okręgową Komisję Lekarską MSW w K. w dniu 9.01.2014r. Decyzją nr (...) z dnia 25.02.2014r. (...) Komendant Wojewódzki Policji przyznał M. B. jednorazowe odszkodowanie pieniężne w wysokości 3 520 zł.

Sąd I instancji uznał, że roszczenie regresowe powodowi nie przysługuje. Powołując się na treść art. 441 § 3 k.c., Sąd Rejonowy wskazał, że przepisy ustawy z dnia 16.12.1972r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji, nie przewidują możliwości dochodzenia przez Skarb Państwa od sprawcy szkody zwrotu świadczeń wypłaconych na jej podstawie, a orzecznictwo Sądu Najwyższego w tej kwestii nie kształtuje się jednolicie. Sąd I instancji opowiedział się za stanowiskiem zaprezentowanym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8.10.2010r., sygn. III CZP 35/10 i podał, że w niniejszej sprawie między Skarbem Państwa, a sprawcą wyrządzającym szkodę na osobie funkcjonariusza w związku ze służbą nie występuje współodpowiedzialność solidarna, gdyż nie przewiduje jej żaden szczególny przepis ustawy, a art. 441 § 1 i 3 k.c. nie może mieć zastosowania wprost, ponieważ nie można przyjąć, że Skarb Państwa odpowiada za szkodę na podstawie czynu niedozwolonego.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwany jako sprawca szkody nie ma obowiązku naprawienia szkody w zakresie określonym pozwem, bowiem w tej części nie wystąpiła ona w ogóle po stronie funkcjonariusza i podał, że Skarb Państwa wypłacając odpowiednie świadczenie działa w wykonaniu własnego zobowiązania ustawowego, nie naprawia tym samym szkody, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy. W stanie faktycznym nie znajdują również zdaniem Sądu I instancji zastosowania przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, bowiem Skarb Państwa odpowiada za własny dług, tj. obowiązek wypłaty uposażenia.

Powyższy wyrok zaskarżył powód apelacją, w której zarzucił naruszenie art. 441 § 3 k.c. w zw. z art. 415 k.c. i w zw. z art. 5 ustawy z dnia 16.12.1972r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji (Dz.U. z 1972r. Nr 53, poz. 345 ze zm.) przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że Skarbowi Państwa przez analogiczne zastosowanie art. 441 § 3 k.c. nie przysługuje uprawnienie do zwrotnego dochodzenia od sprawcy wypadku równowartości wypłaconego przez Policję poszkodowanemu policjantowi jednorazowego odszkodowania za doznanie trwałego uszczerbku na zdrowiu podczas pełnienia służby.

Powołując się na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 3 520 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 23.04.2015r. do dnia zapłaty, a także zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd I instancji. Ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny nie był kwestionowany przez skarżącego, a zarzut apelacji dotyczy jedynie oceny prawnej zaistniałych zdarzeń.

W ocenie Sądu Okręgowego apelujący trafnie podnosi, iż Sąd Rejonowy bezpodstawnie oddalił jego żądanie.

Sąd I instancji wydając zaskarżone orzeczenie odwoływał się do wniosków zawartych w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 8.10.2010r., III CZP 35/10, co zdaniem Sądu Okręgowego nie było zasadne. Należy bowiem mieć na uwadze, że Sądowi Najwyższego w tamtej sprawie zostało przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, czy w sytuacji, gdy wypadek powodujący szkodę w związku z ruchem pojazdu mechanicznego był jednocześnie wypadkiem w drodze na służbę funkcjonariusza Policji, Skarbowi Państwa, który wypłacił funkcjonariuszowi uposażenie należne w razie choroby na podstawie art. 121 ust. 1 ustawy z dnia 6.04.1990r. o Policji (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.) przysługuje od sprawcy wypadku roszczenie o zwrot równowartości wypłaconego uposażenia. W uchwale tej nie odnoszono się natomiast w żaden sposób do kwestii odszkodowania wypłacanego poszkodowanemu na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16.12.1972r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji, bowiem to nie było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego przedstawionym do rozstrzygnięcia. Zawarte zaś w uzasadnieniu tej uchwały stwierdzenie, że obowiązująca ustawa z dnia 16.12.1972r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Milicji Obywatelskiej (obecnie: w Policji, Dz.U. Nr 53, poz. 345), nie stworzyła podstawy dochodzenia roszczeń regresowych, odnosi się do sytuacji braku podstaw wypłaty regresu za wypłacone policjantowi uposażenie za czas choroby, nie zaś do wypłaconego mu odszkodowania. Stwierdzenie przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że Skarb Państwa odpowiada za własny dług tj. obowiązek wypłaty uposażenia, jest prawdziwe, ale w tej sprawie nie chodzi o regres uposażenia wypłaconego poszkodowanemu policjantowi.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy, podstawą wypłaty funkcjonariuszowi przez Skarb Państwa odszkodowania było to, że w wyniku działania sprawcy doznał on uszczerbku na zdrowiu i tylko to działanie oraz wywołana nim szkoda, były podstawą wypłaty świadczenia odszkodowawczego. Jest to więc sytuacja całkowicie odmienna, niż będąca przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 8.10.2010r., gdzie uposażenie wypłacone policjantowi za czas choroby było mu należne z mocy ustawy i Skarb Państwa je wypłacający istotnie nie ponosił szkody wyrażającej się kwotą wypłaconego uposażenia (które w przypadku braku choroby funkcjonariusza i tak by mu wypłacił w ramach stosunku służbowego), lecz jedynie niewymierną szkodę w postaci braku świadczenia służby przez policjanta w czasie choroby.

Analizując szczegółowo okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy, Sąd Okręgowy rozpoznający apelację powoda doszedł do przekonania, że ocena prawna dochodzonego roszczenia dokonana przez Sąd I instancji nie była trafna.

W tej kwestii Sąd Okręgowy podziela w całości stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 27.03.2008r., III CZP 13/08, w której wskazano, że Skarbowi Państwa, który wypłacił funkcjonariuszowi za wypadek pozostający w związku z pełnieniem służby w Policji jednorazowe odszkodowanie pieniężne na podstawie art. 5 ustawy z dnia 16.12.1972r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji (Dz. U. nr 53, poz. 345 z późn. zm.), przysługuje do sprawcy roszczenie o zwrot równowartości tego świadczenia. Zgodnie bowiem z treścią tego przepisu ustawy, funkcjonariuszowi, który doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku określonego w art. 2 ust. 1 albo trwałego uszczerbku na zdrowiu co najmniej w 20% wskutek choroby określonej na podstawie art. 3 w/w ustawy, przysługuje jednorazowe odszkodowanie pieniężne. Przepisy omawianej ustawy nie zawierają wprawdzie unormowania wskazującego na możliwość dochodzenia przez Skarb Państwa od sprawcy szkody zwrotu świadczeń wypłaconych na jej podstawie poszkodowanemu, ale podzielić należy stanowisko, iż uzasadnione jest sięgnięcie w tym zakresie do przepisów kodeksu cywilnego, a w szczególności art. 441 § 3. Możliwość zastosowania tego przepisu jako podstawy prawnej roszczenia Skarbu Państwa o zwrot świadczeń wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 16.12.1972r., skierowanego wobec sprawcy szkody, została w omawianej uchwale zaakceptowana wskutek wyjaśnienia pojęcia regresu w prawie cywilnym (sensu stricto i sensu largo) oraz rozważenia, że zobowiązanie sprawcy deliktu pozostaje w takiej relacji do obowiązków Skarbu Państwa wynikającego z ustawy z dnia 16.12.1972r., która uzasadnia określenie obu tych obowiązków jako objętych odpowiedzialnością in solidum wobec poszkodowanego, a sformułowanie zawarte w art. 441 § 3 k.c. "za który jest odpowiedzialny mimo braku winy" można rozciągnąć na sytuacje objęte zakresem ustawy należącej do działu zabezpieczenia społecznego. Za uprawnionego do dochodzenia "regresu" w szerszym znaczeniu można uznać każdy podmiot, któremu zwrot wypłaconego świadczenia powinien przysługiwać ze względu na zasady etyczne, słuszność, poczucie sprawiedliwości itp. Granice pojęciowe regresu w tym znaczeniu bywają zakreślane rozmaicie. Nie ulega wątpliwości, że nie chodzi tu o zwarte i jednoznacznie określone pojęcie, które można przyporządkować tylko do stosunku wewnętrznego pomiędzy dłużnikami i - odpowiednio - między wierzycielami solidarnymi, z którym najczęściej jest ono kojarzone. Definicja roszczenia regresowego - jeżeli w ogóle możliwa do skonstruowania - musiałaby z konieczności obejmować zróżnicowane hipotetyczne stany faktyczne. Argumentację tą Sąd Okręgowy podziela.

Powyższe uzasadnia wniosek, że gdy potrzeba wypłacenia poszkodowanemu wypadkiem w związku ze służbą w Policji świadczenia przewidzianego ustawą z dnia 16.12.1972r., zaszła na skutek działania lub zaniechania osoby noszącego znamiona czynu niedozwolonego (przestępstwo umyślne), zachodzi sytuacja zbliżona do określonej w hipotezie art. 441 § 3 k.c., który - zastosowany w drodze analogii legis - jest podstawą prawną roszczenia regresowego.

Niezależnie od powyższych rozważań - w ocenie Sądu Okręgowego - nawet gdyby przyjąć, że w omawianej sytuacji Skarbowi Państwa nie przysługuje roszczenie regresowe na podstawie stosowanego w drodze analogii przepisu art. 441 § 3 k.c., to Skarbowi Państwa przysługiwało by odszkodowanie na zasadach ogólnych ( art. 415 k.c.). Nie ulega bowiem wątpliwości, że spowodowanie przez sprawcę uszkodzenia ciała funkcjonariusza, w wyniku czego nastąpił uszczerbek na zdrowiu, było przyczyną wypłaty jednorazowego odszkodowania, którego kwotą wyraża się uszczerbek (utrata aktywów) poniesiony przez Skarb Państwa. Działanie pozwanego oraz powstanie tego uszczerbku, pozostają w adekwatnym związku przyczynowym, tym samym górną granicą odpowiedzialności sprawcy w procesie regresowym jest suma jednorazowego odszkodowania przyznana poszkodowanemu funkcjonariuszowi Policji zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16.12.1972r. Dochodzona kwota podlegałaby zatem zasądzeniu także na podstawie art. 415 k.c. jako odszkodowanie.

Trafne jest też stanowisko apelującego, iż nawiązki zasądzonej od sprawcy szkody na funkcjonariuszu nie wlicza się do wypłaconego mu odszkodowania. Jest to bowiem środek karny, mający charakter represyjny, wychowawczy, nie zaś odszkodowawczy.

Wobec powyższych rozważań Sąd Okręgowy, podzielając w całości zarzuty podniesione w apelacji, uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Konsekwencją takiej oceny konieczne było orzeczenie o kosztach procesu w pierwszej instancji na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490, t.j.) przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 600 zł.

Ponadto Sąd Okręgowy nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 176 zł tytułem opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony – stosownie do treści art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Z przytoczonych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono jak w punkcie 2 sentencji na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804), a na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd Okręgowy nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gorlicach kwotę 176 zł tytułem opłaty od apelacji, od której powód był zwolniony, o czym orzeczono jak w punkcie 3 sentencji.

(...)