Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2016 roku w S.

sprawy z powództwa S. N. i H. N.

przeciwko W. M. (poprzednio O.), B. C., S. C.

o wydanie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 9 listopada 2011 roku, sygn. akt I C 703/10

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej W. M. na rzecz powodów S. N. i H. N. kwotę 600 (sześciuset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  zasądza od pozwanych B. C. i S. C. solidarnie na rzecz powodów S. N. i H. N. kwotę 600 (sześciuset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Dorota Gamrat – Kubeczak SSO Tomasz Sobieraj SSO Zbigniew Ciechanowicz

Uzasadnienie wyroku z dnia 23 marca 2016 r.:

Wyrokiem z dnia 09 listopada 2011 r. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w sprawie o sygn. akt I C 703/10, po rozpoznaniu sprawy z powództwa S. N. i H. N. przeciwko W. O. (1), B. C. i S. C.:

I.  nakazał pozwanej W. O. (1), aby wydała powodom zajmowaną przez nią część nieruchomości działki nr (...), położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim prowadzi księgę wieczystą nr (...), o powierzchni 122 m2, oznaczonej literą C na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę J. K. stanowiący integralną część niniejszego orzeczenia (k. 90 akt sprawy) w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia;

II.  nakazał pozwanym B. C. i S. C., aby wydali powodom zajmowaną przez nich część nieruchomości działki nr (...), położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim prowadzi księgę wieczystą nr (...), o powierzchni 106 m2, oznaczonej literą D na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę J. K. stanowiący integralną część niniejszego orzeczenia (k. 90 akt sprawy) w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia;

III.  zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powodów kwotę 4.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następującym stanie faktyczny i rozważaniach:

W oparciu o umowę sprzedaży z dnia 26 listopada 2009 r., sporządzoną przed notariuszem J. U., rep. A nr 7749/2009, powodowie nabyli od H. K. prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) (Kw nr (...)), z prawem własności którego związany jest udział w 25/100 częściach wspólnych budynku mieszkalnego i w prawie użytkowania wieczystego gruntu dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

Księga wieczysta nr (...) jest prowadzona dla nieruchomości gruntu działki nr (...) o łącznej powierzchni 461 m2 oddanego w użytkowanie wieczyste oraz budynku stanowiącego odrębną nieruchomość położona w S. przy ul. (...). Zgodnie treścią księgi wieczystej prawo własności budynku przysługuje w udziałach po 25/100 części właścicielom nieruchomości dla których Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim prowadzi księgi wieczyste (...), (...), (...), (...). W tych samych udziałach właścicielom nieruchomości dla prowadzone są księgi wieczyste (...), (...), (...), (...) przysługuje prawo użytkowania wieczystego nieruchomości działek (...) o łącznej powierzchni 461 m2.

Działka nr (...) został podzielona na cztery części odgrodzone metalową siatką. Dwie części działki zajmowane są przez właściciel lokali mieszkalnych (...) znajdujących się w budynku przy ul. (...) pozostałe dwie części zajmowane są przez pozwanych.

Pozwana W. O. (2) posiada część działki nr (...) o powierzchni 122 m2, oznaczoną literą C na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę J. K.. Tą część nieruchomości posiadał wcześniej od 1946 r. jej dziadek A. S. w oparciu o umowę dzierżawy, która w latach 80-tych wygasła i nie została przedłużona na dalszy okres. Zajęta cześć nieruchomości wykorzystywana jest przez pozwaną jako ogródek przydomowy. Nadto znajduje się na niej budynek gospodarczy, ławeczka oraz nasadzenia.

Pozwani B. C. i S. C. posiadają od 1949 r. część nieruchomości działki nr (...) o powierzchni 106 m2, oznaczoną literą D na szkicu sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę J. K.. Początkowo posiadali tą działkę w oparciu o umowę dzierżawy, która w latach 80 - tych wygasła i nie została przedłużona na dalszy okres. Posiadaną cześć działki nr (...) pozwani wykorzystują jako ogródek przydomowy.

Pozwani nie posiadają tytułu prawnego do zajmowanych części działki nr (...).

Na początku lat 80 – tych w sprawie z powództwa Skarbu Państwa przeciwko B. C. i S. C. i poprzednikom prawnym W. O. (1) powództwo oddalono w oparciu o zasady współżycia społecznego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo oparte na art. 222 § 1 1 k.c. o wydanie nieruchomości za zasadne.

Sąd I instancji miał na uwadze, że bezspornie powodom przysługuje prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) z którym to związany jest udział w 25/100 częściach wspólnych budynku mieszkalnego i w prawie użytkowania wieczystego gruntu działki nr (...) (Kw nr (...)). Bezspornie również pozwani zajmują część nieruchomość działka nr (...). Sporna była zaś ocena istnienia po stronie pozwanej uprawnienia do posiadania zajmowanych części działki nr (...).

Sąd Rejonowy miał na uwadze, że zgodnie z treścią księgi wieczystej powodom przysługuje udział w 25/100 w prawie użytkowania wieczystego działek nr (...). Zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy z dnia 06 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. W myśl zaś art. 4 w/w ustawy, przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie prawa wynikające z posiadania (art. 341 k.c.). W związku z tym, zgodnie z art. 6 k.c., ciężar dowodu istnienia uprawnienia do władania sporną częścią nieruchomości spoczywał na pozwanych, którzy nie mogli się powołać w toku postępowania na domniemanie, iż ich posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym z uwagi na treść zapisów w księgach wieczystych. Tymczasem pozwani nie wskazali żadnych dowodów świadczących o ich uprawnieniu do władania sporną częścią działki (...).

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał, że prawo użytkowania wieczystego spornej nieruchomości przysługuje powodom i na podstawie art. 222 § 1 k.c. mogą oni żądać od każdej osoby, która włada faktycznie ich rzeczą, ażeby rzecz została im wydana.

Odnosząc się do zarzutu braku legitymacji procesowej powodów Sąd I instancji uznał, iż jest on niezasadny. Zgodnie z art. 209 k.c. każdy ze współwłaścicieli może bez zgody pozostałych współwłaścicieli dokonywać czynności zmierzających do zachowania wspólnego prawa, tzw. czynności zachowawczych. Każdy ze współwłaścicieli jest legitymowany do samodzielnego dokonywania czynności zachowawczych, zaś jako przykład typowej czynności zachowawczej wskazuje się powództwo windykacyjne. Treść użytkowania wieczystego, określona art. 233 k.c. wskazuje, na uprawnienie do korzystania z gruntu z wyłączeniem innych osób. Podlega ono takiej samej ochronie, jak prawo własności (art. 251 k.c.), wobec czego roszczenie powodów należało ocenić jako roszczenie windykacyjne z art. 222 § 1 k.c.

Jednocześnie Sąd Rejonowy przyjął, że żądanie powodów nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, co miałoby przemawiać za oddaleniem powództwa na podstawie art. 5 k.c. Zasady współżycia społecznego nie mogą bowiem prowadzić do pozbawienia osoby uprawnionej przysługującego jej prawa własności lub do jego ograniczenia, tym bardziej, jeżeli się zważy, że ochrona prawo własności stanowi jedną z podstawowych zasad konstytucyjnych. Zdaniem Sądu ewentualne błędy przy wyodrębniani samodzielnych lokali mieszkalnych i związane z tym podziały nieruchomości gruntowych nie mogą pozbawić powodów prawa do posiadania działki nr (...). Długi okres posiadania części spornej działki przez pozwanych również nie może stanowić przeszkody w uwzględnieniu roszczenia powodów. Podkreślił, że pozwani mimo świadomości posiadania spornej działki bez tytułu prawnego nie zalegalizowali swojego posiadania. Jednocześnie zdaniem Sądu niewątpliwie po upływie trzydziestu lat od oddalenia powództwa windykacyjnego zmienił się stan nieruchomości, nadto z poprzednim roszczeniem występował właściciel nieruchomości, zaś obecnie z roszczeniem windykacyjnym wystąpił jeden z użytkowników wieczystych.

Na podstawie art. 320 k.p.c. Sąd odroczył wydanie nieruchomości uwzględniając to, iż pozwani korzystali ze spornej nieruchomości przez długi okres czasu wykonując na niej budynki gospodarcze czy dokonując nasadzeń, a okres 3 miesięcy pozwoli im na przygotowanie nieruchomości do wydania. Dlatego też orzeczono jak w pkt. I oraz II wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli pozwani domagając się jego uchylenia i oddalenia powództwa w całości z jednoczesnym solidarnym obciążeniem powodów kosztami procesu, w tym kosztami postępowania apelacyjnego. Ewentualnie wnieśli o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucili:

a)  nieuwzględnienie tego, że przysługuje im skuteczne wobec powodów prawo zasiedzenia przedmiotowych działek w następstwie nieprzerwanego ich posiadania od ponad 20 i 30 lat bez tytułu prawnego, co nakazuje oddalić powództwo w całości;

b)  nieuwzględnienie tego, że do zbycia powodom nieruchomości doszło z naruszeniem prawa pierwokupu pozwanych do nabycia spornych działek jako efekt ponad 60-cio letniego ich posiadania (zależnego i samoistnego);

c)  nieuwzględnienie tego, że pozwanych chronią, tak samo jak 28 kwietnia 1982 r., zasady współżycia społecznego, zwłaszcza, że nie doszło do zmiany sytuacji faktycznej wyczerpującej znamiona podstaw wyroku wydanego w sprawie I C 235/82, co wymusza przyjęcie, że te same zasady, mimo zmiany stosunków społecznych, nadal bronią posiadaczy przed zamiarem pozbycia ich owego stanu;

d)  nie poczynienie jakichkolwiek ustaleń w zakresie istnienia po stronie powodowej skutecznego prawa podważającego uprawnienie powodów do żądania przez nich od pozwanych dochodzonych roszczeń, mimo że Sąd powinien zmierzać do wydania wyroku zgodnego z prawem materialnym.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podnieśli, iż co przyjął za bezsporne Sąd Rejonowy, na początku lat 80- tych w sprawie z powództwa Skarbu Państwa przeciwko pozwanym powództwo o wydanie zostało oddalone w oparciu o zasady współżycia społecznego. Podkreślili, że do 1981 r. korzystali z gruntu na podstawie umowy dzierżawy, a po tym okresie posiadali te działki bez tytułu prawnego. Wobec upływu 20 lat, a nawet 30 lat od tej daty, pozwani stali się właścicielami owych działek, i to w dobrej, względnie złej wierze. Powyższe skutkować winno przyjęciem, że skuteczny zarzut zasiedzenia nieruchomości, broni ich przed żądaniem nakazania wydania posiadanych działek.

Niezależnie od powyższego skarżący zarzucili, że mieli skuteczne prawo pierwokupu przy nabyciu praw do przedmiotowych działek, które nabyli powodowie. Skoro Gmina zbyła je nie informując apelujących o możliwości skorzystania z tego prawa, wątpliwym jest skuteczność nabycia przez powodów prawa do spornych działek.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powodów kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych nie była zasadna.

Nade wszystko zauważyć należało, iż przedmiotem roszczenia zgłoszonego w niniejszym postępowaniu było żądanie strony powodowej nakazania pozwanym, aby ci wydali powodom zajmowane przez nich części nieruchomości działki oznaczonej nr (...), położonej w S. przy ul. (...), dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...), albowiem powodowie są użytkownikami wieczystymi rzeczonej nieruchomości, zaś pozwanym nie przysługuje żaden tytuł prawny do władania tą działka.

W świetle tak zakreślonej podstawy faktycznej powództwa, zgodzić należało się z Sądem I instancji, iż podstawę prawną dochodzonego przez powodów roszczenia stanowił art. 222 § 1 k.c., zgodnie którym, właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Uregulowane w tym przepisie roszczenie służy ochronie prawa własności i przysługuje właścicielowi w stosunku do osoby, która bez tytułu prawnego (np. w postaci umowy najmu, użyczenia, dzierżawy) jest w posiadaniu przedmiotu stanowiącego własność innej osoby. Roszczenie windykacyjne ma charakter obiektywny, dlatego też dla jego uwzględnienia wystarczające jest ustalenie, że powodowie są właścicielami opisanej w pozwie nieruchomości, pozwanym zaś żaden tytuł do władania przedmiotem własności powodów nie przysługiwał. Przy czym co należy podkreślić, roszczenie windykacyjne przysługuje nie tylko właścicielowi nieruchomości, ale także użytkownikowi wieczystemu nieruchomości. W świetle bowiem wynikającej z art. 233 k.c. istoty umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z nieruchomości z wyłączeniem innych osób. Skoro użytkownik wieczysty, podobnie jak właściciel, jest uprawniony do władania nieruchomością z wyłączeniem osób trzecich, to nie powinno budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że prawo wieczystego użytkowania podlega takiej samej ochronie jak prawo własności. Z powyższych względów w literaturze i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że wieczystemu użytkownikowi przysługuje zarówno petytoryjna jak i posesoryjna ochrona jego prawa, przy odpowiednim zastosowaniu środków przysługujących w tym celu właścicielowi, w tym roszczenie wynikające z art. 222 § 1 k.c.( vide postanowienie SN z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 501/08, LEX nr 528129; wyrok SN z dnia 3 października 2000 r., I CKN 287/00, LEX nr 45000; nadto G, Rudnicki w Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, LexisNexis 2011, a także J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe,, LexisNexis 2013).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zważył, iż niewątpliwie powodowie na podstawie sporządzonej w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży z dnia 26 listopada 2009 r., rep. A nr 7749/2009, nabyli prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) (Kw nr (...)). Co istotne, z prawem własności tego lokalu mieszkalnego związany jest udział w 25/100 częściach wspólnych budynku mieszkalnego i w prawie użytkowania wieczystego gruntu, dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Z jej treści wynika, że składa się ona m.in. z działki nr (...) o powierzchni 461 m2. Nie powinno zatem budzić zastrzeżeń stwierdzenie, iż na podstawie powyższej umowy powodowie nabyli prawo wieczystego użytkowania działki nr (...), z czym związane jest prawo do korzystania z tej działki z wyłączeniem osób trzecich i że w związku z tym mogli oni domagać się wydania im gruntu pozostającego w ich wieczystym użytkowaniu przez osoby, które nie legitymują się skutecznym względem powodów prawem do władania sporna działką.

Wprawdzie pozwani na etapie postępowania apelacyjnego kwestionowali skuteczność nabycia przez powodów prawa użytkowania wieczystego spornej działki, powołując się przy tym na rzekomo przysługujące im prawo pierwokupu tej nieruchomości, niemniej jednak ich zarzuty w tym zakresie jawią się jako niezasadne. Należało mieć bowiem na uwadze, że zgodnie z art. 596 k.c., prawo pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy na wypadek, gdyby druga strona sprzedała rzecz osobie trzeciej (prawo pierwokupu), winno wynikać z ustawy lub z czynności prawnej. Tymczasem pozwani nie wskazali ani czynności prawnej ani przepisów ustawy, na podstawie których to prawo pierwokupu miałoby im przysługiwać. Treść apelacji skarżących wskazuje, iż istnienia po ich stronie prawa pierwokupu spornej nieruchomości upatrują oni w istocie w długoletnim posiadaniu działki nr (...), jednakże Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się istnienia żadnych norm prawa powszechnie obowiązującego, z których wynikałoby, że po upływie określonego okresu posiadania nieruchomości posiadaczowi miałoby przysługiwać prawo jej pierwokupu. Nie podzielając zarzutów skarżących uznać ostatecznie należało, że powodowie skutecznie nabyli prawo użytkowania wieczystego w stosunku do działki nr (...).

Kwestią kluczową dla oceny zasadności zgłoszonego przez nich roszczenia opartego na art. 222 § 1 k.c. było zatem ustalenie, czy pozwanym – którzy bezspornie zajmują część działki nr (...) - przysługuje skuteczny względem powodów tytuł prawny do władania nieruchomością.

Rozważając tą kwestę Sąd Okręgowy miał na uwadze, że pozwani niegdyś władali tą działką na podstawie umową dzierżawy. Okolicznością bezsporną było jednak to, iż umowa ta została przez właściciela nieruchomości wypowiedziana pozwanym. Co znamienne, pozwani na żadnym etapie toczącego się postępowania nie twierdzili, że po wypowiedzeniu im umowy przez właściciela gruntu zawierali z nim czy też z użytkownikami wieczystymi działki nr (...) jakiekolwiek umowy (np. najmu, użyczenia, dzierżawy), które mogłyby stanowić podstawę do władania sporną częścią nieruchomość. Sama pozwana W. M. (poprzednio O.) przyznała przesłuchiwana na rozprawie, że „ Nie posiadam tytułu prawnego do zajmowania działki nr (...), bowiem wypowiedziano dziadkowi umowę dzierżawy tej części nieruchomości” (k.125). Podobnie wskazał pozwany S. C. przyznając, że „ Na dzień dzisiejszy nie mam żadnego tytułu prawnego na użytkowanie tej działki i tak jest od 1982 roku” (k. 127). Powyższe prowadzić musiało do wniosku, że od momentu wypowiedzenia umowy dzierżawy pozwani władają działką nr (...) nie posiadając do tego żadnego tytułu prawnego.

Wprawdzie pozwani w toku postępowania utrzymywali, że taki tytuł miałoby stanowić prawo własności przedmiotowej działki, a to z uwagi na nabycie go przez pozwanych w drodze zasiedzenia, to jednak twierdzenia apelujących w tym zakresie okazały się bezpodstawne. Mieć bowiem należało na uwadze, iż kwestia zasiedzenia przez pozwanych spornego fragmentu działki nr (...) była przedmiotem toczącego się przed Sądem Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim, w sprawie o sygn. akt I Ns 1134/12, postępowania w sprawie z wniosku W. M. (poprzednio O.), B. C. i S. C. z udziałem S. N., H. N., L. P., Gminy M. S., E. P., M. M., D. P., T. P., B. M. o zasiedzenie prawa wieczystego użytkowania spornej części nieruchomości. Okoliczność ta jest o tyle istotna, iż w myśl art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W świetle brzmienia powyższego przepisu sąd orzekający w niniejszej sprawie, w zakresie ustaleń dotyczących zaistnienia przesłanek zasiedzenia, był zatem związany rozstrzygnięciem wydanym w sprawie I Ns 1134/12. Jak zaś wynika z odpisu postanowienia wydanego na kanwie tamtej sprawy, Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim prawomocnym postanowieniem z dnia 14 listopada 2014 r. oddalił wniosek o zasiedzenie (k.292). Skoro na gruncie orzeczenia wydanego w sprawie I Ns 1134/12 ustalono, że nie doszło do zasiedzenia spornej części działki nr (...), to będąc związanym tym rozstrzygnięciem Sąd Okręgowy obowiązanym był przyjąć, że pozwanym nie przysługuje tytuł prawnym do władania przedmiotową nieruchomością w postaci prawa własności.

Odnotować należy, iż aktualnie między stronami toczy się przed Sądem Rejonowym w S. zainicjowana w marcu 2015 r. sprawa o zasiedzenie prawa własności spornej działki (I Ns 635/15). Sąd Okręgowy oddali jednak wnioski pozwanych o zawieszenie niniejszej sprawy do czasu zakończenia wymienionej tu sprawy, a u podstaw tej decyzji legły dwie kwestie.

Po pierwsze, pozwani w sprawie o wydanie mają powinności procesową obrony formułując zarzuty związane z przysługiwaniem im uprawnień do nieruchomości, które zniweczą albo zatamują roszenia powodów o jej wydanie – w niniejszej sprawie takim zarzutem był zarzut zasiedzenia prawa własności części nieruchomości powodów.

Po wtóre, sąd rozpoznający powództwo o wydanie nieruchomości, w tym i sąd II instancji, mają obowiązek samodzielnego rozpoznania zarzutów. Stosownie bowiem do treści art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Wskazać jednak należy, iż jeżeli nawet rozstrzygnięcie rozpoznawanej sprawy zależy od rozstrzygnięcia, jakie może zapaść w innej sprawie, sąd powinien ocenić, czy należy zawiesić postępowanie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 141/05), gdyż zawieszenie postępowania na tej podstawie nie miało w zamyśle ustawodawcy stanowić instrumentu do uzyskiwania dowodów na potrzeby innych spraw (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2005 r., I ACz 438/05).

Oceniając więc zarzut pozwanych zasiedzenia prawa własności spornej części nieruchomości dostrzec należy, iż kluczowe dla jego oceny fakty pozostały bezsporne, czy to ze względu na materiał dowodowy zebrany w toku sprawy przez Sąd I instancji, zwłaszcza zeznana pozwanych oraz dowody zgromadzone w prawomocnie zakończonej sprawie I Ns 1134/12, które jedynie dla porządku zostały zaliczone przez Sąd Okręgowy w poczet materiału dowodowego w niniejszej sprawie, w tym pismo z dnia 22 września 2003 r., z k. 14, akt DU 5050-7/539/99, załączonych do akt I Ns 1134/12, pismo z dnia 1 czerwca 1988 r. k. 61 akt M 494, załączonych do akt I Ns 1134/12, pismo z dnia 18 czerwca 1980 r. k. 234, z wyroku z dnia 28 kwietnia 1982 r. k. 84-86, postanowienie z uzasadnieniem z dnia 14 listopada 2014 r. k. 382, 385 – 390 akt I Ns 1134/12 oraz wniosek o zasiedzenie z dnia 9 marca 2015 r. k. 3 – 11 z akt I Ns 635/15.

Z dowodów tych wynika to, iż B. C. i S. C. oraz dziadek W. A. S. i babcia S. S. (2) od 1 stycznia 1959 r. dzierżawiali zajmowane przez siebie część nieruchomość, aktualnie sporne, jako ogródki przydomowe. W czerwcu 1980 r. (...) Przedsiębiorstwo (...) w S. wypowiedziało tym osobom umowę dzierżawy z dniem 31 grudnia 1980 r. Pismem z dnia 22 września 2003 r. m.in. W. O. (1) i S. C. wystąpili do Gminy M. S. o przekształcenie gruntu pod i przy budynku posesji nr (...) ul. (...) na własność, sprzedaż ogródków przydomowych znajdujących się w granicach niniejszej posesji na własność oraz uregulowania sprawy spornej dotyczącej ww. ogródków, które w części zostały przekazane nieprawnie lokatorom posesji nr (...) w latach 70-tych przez Urząd Miejski. W uzasadnieniu pisma wskazano, że wypowiedzenie dzierżawy gruntów jakie miało miejsce w latach 80 - tych było bezprawne. Kolejnym istotnym faktem dla oceny przedstawionego przez pozwanych zarzutów było to, iż niniejsza sprawa, tj. sprawa o wydanie spornej części nieruchomości została wszczęta w dniu 2 grudnia 2010 r. (k. 2).

A zatem, oceniając powyższe bezsporne okoliczności, przy przyjęciu złej wiary pozwanych, jako osób posiadających świadomość korzystania z ogródków przydomowych od 1 stycznia 1981 r. bez tytułu prawnego przyjąć należy, iż stosownie do treści art. 172 § 2 k.c. końcowy zasiedzenia upłynąłby w dniu 1 stycznia 2011 r. Co jednak nie nastąpiło.

Reasumując, powodowie na podstawie umowy sprzedaży z dnia 26 listopada 2009 r. nabyli prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) położnej w S. przy ul. (...). Z kolei pozwani aktualnie zajmujący część spornej działki, czynią to bez tytułu prawnego, albowiem z okoliczności sprawy nie wynika, by łączył ich z właścicielem nieruchomości lub jej użytkownikami wieczystymi jakikolwiek stosunek umowny (w postaci np. umowy najmu) uprawniający pozwanych do korzystania z przedmiotowej nieruchomości. W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, iż roszczenie windykacyjne powodów oparte na art. 222 § 1 k.c. było zasadne, wobec czego słusznie Sąd I instancji w uwzględnieniu żądania pozwu nakazał pozwanym wydanie powodom zajmowanych przez nich części działki nr (...).

Jednocześnie odnosząc się do zarzutów apelujących należało podkreślić, iż całkowicie bezpodstawne są ich twierdzenia, jakoby w okolicznościach sprawy dochodzenie przez stronę powodową wydania części spornej nieruchomości było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowiło nadużycie przysługującego jej prawa w rozumieniu art. 5 k.c. oraz że w związku z tym nie zasługiwało ono na ochronę.

Stosownie do dyspozycji art. 5 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Powyższe unormowanie przełamuje podstawową zasadę porządku prawnego dotyczącą bezwzględnej ochrony prawnej praw podmiotowych, zatem przepis ten może być stosowany tylko jako szczególny wyjątek. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., z uwagi na jego wyjątkowy charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. W orzecznictwie panuje stanowisko, zgodnie z którym, należy - co do zasady - odrzucić możliwość zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy oddalenia powództwa windykacyjnego ( vide wyroki SN z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CSK 471/07; z dnia 27 maja 1999 r., II CKN 337/98; z dnia 14 grudnia 2004 r., II CK 255/04). Nie można bowiem jedynie w oparciu o zasady współżycia społecznego negować prawa właściciela do władania jego rzeczą i wydania mu jej przez osobę nią władającą bez tytułu prawnego. Możliwość oddalenia powództwa windykacyjnego z uwagi na zasady współżycia społecznego może nastąpić wyłącznie w sytuacjach zupełnie wyjątkowych, a zatem niezmiernie rzadkich ( por. m.in. wyroki SN: z dnia 23 września 1992 r., II CRN 99/92; z dnia 3 października 2000 r., I CKN 287/00; z dnia 18 stycznia 2007 r., I CSK 223/06). Niezwykła ostrożność i wyjątkowość w oddalaniu powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. jest konieczna z uwagi na fakt, iż w każdym wypadku oznacza to pozbawienie właściciela ochrony przysługującego mu prawa własności, podlegającego wszak ochronie na gruncie art. 21 ust. 1 oraz art. 64 Konstytucji RP. W związku z tym zarzut nadużycia prawa podmiotowego może opierać się jedynie na okolicznościach przemijających, które jedynie chwilowo sprzeciwiają się uwzględnieniu powództwa ( por. wyroki SN: z dnia 3 października 2000 r. I CKN 287/00; z dnia 10 marca 2011 r., V CSK 287/10 oraz z dnia 30 maja 2000 r., IV CKN 28/00). Wprawdzie powyższe stanowisko wyrażone w orzecznictwie dotyczyło powództwa windykacyjnego wywiedzionego przez właściciela nieruchomości i ochrony jego prawa własności, niemniej nie ulega wątpliwości, iż powyższe znajduje odpowiednie odniesienie w stosunku do użytkownika wieczystego i ochrony przyjmującego mu z tego tytułu uprawnienia do władania gruntem.

Odnosząc powyższe do okoliczności rozpatrywanej sprawy uznać należało, iż nie zachodzą w niej żadne szczególne okoliczności uzasadniające odmowę udzielenia ochrony prawnej roszczeniu powodów. Niewątpliwie skutecznie nabyli oni prawo użytkowania wieczystego spornej nieruchomości, zatem domaganie się wydania im przez pozwanych nieruchomości, co do której przysługuje im prawo korzystania z niej z wyłączeniem osób trzecich, stanowi li tylko realizację przysługujących powodom uprawnień jako użytkowników wieczystych tego terenu i ochrony przysługujących im praw. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w takim działaniu powodów naruszenia jakichkolwiek zasad współżycia społecznego. Co znamienne, sami pozwani nie wskazali wprost jakie to zasady współżycia społecznego miałyby zostać naruszone w związku z domaganie się przez powodów wydania spornej działki. Ich lakoniczne stanowisko w tym zakresie sprowadzał się wyłącznie do twierdzenia, że skoro Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w sprawie o sygn. akt I C 235/82 oraz I C 236/82, powołując się na normę wynikającą z przepisu art. 5 k.c., oddalił powództwo Skarbu Państwa o wydanie spornych części działki nr (...), to także obecnie roszczenie windykacyjne powodów na tej podstawie winno podlegać oddaleniu. Dostrzec jednak należało, a czego apelujący zdają się nie zauważać, iż okoliczności jakie istniały na kanwie tamtej sprawy są zgoła odmienne od istniejących obecnie. Nie można bowiem tracić z pola widzenia tego, iż w sprawach I C 235/82 i 236/2 stroną powodową był właściciel nieruchomości, tj. Skarb Państwa. Tymczasem obecnie z roszczeniem windykacyjnym wystąpił nie właściciel nieruchomości, lecz jej użytkownik wieczysty. W tej sytuacji nie można było motywów leżących u podstaw oddalenia powództwa w uprzednio toczącej się sprawie o wydanie odnosić wprost do sytuacji faktycznej zaistniałej na kanwie tej sprawy. Wszak okoliczność, że działanie Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości zostało w tamtych realiach ocenione jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie mogło jeszcze z góry przesądzać o tożsamej ocenie postępowania S. N. i H. N. jako użytkowników wieczystych działki. Tymczasem apelujący w toku całego postępowania nie wskazali żadnych okoliczności dotyczących wprost małżonków N. lub też związanych z obecną sytuacją pozwanych, które miałyby świadczyć o naruszeniu przez powodów zasad współżycia społecznego w związku z wytoczeniem przez nich powództwa windykacyjnego przeciwko pozwanym. Przy tym co istotne, także Sąd Odwoławczy takowych okoliczności w żadnym razie się nie dopatrzył.

Wszystkie powołane wyżej okoliczności uwzględniane i oceniane łącznie przesądzały o przyjęciu, że działania powodów zmierzające do uzyskania władania przedmiotem ich użytkowania wieczystego nie mogły być postrzegane przez pryzmat art. 5 k.c. jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, wobec czego powoływane przez apelujących okoliczności nie mogły skutkować oddaleniem wywiedzionego w tej sprawie powództwa windykacyjnego.

Tak argumentując Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanych jako niezasadną oddalił, o czym orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie II i III sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., tj. stosownie do reguły odpowiedzialności za wynik procesu. Powodowie ponieśli koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika w wysokości 1.200 zł – ustalone na podstawie § 10 pkt 3 w zw. z § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 2013 r., poz. 461 tj.). Przy czym ze względu na fakt nałożenia na pozwanych odmiennych obowiązków w pkt I i II zaskarżonego wyroku koszty postępowania apelacyjnego nie mogły być zasądzone solidarnie do wszystkich pozwanych, lecz solidarność mogła dotyczyć jedynie relacji między pozwanymi B. C. i S. C. będących małżonkami. Mając powyższe na uwadze zasądzono tytułem kosztów postępowania apelacyjnego od pozwanej W. M. na rzecz powodów S. N. i H. N. kwotę 600 złotych, zaś od pozwanych B. C. i S. C. solidarnie na rzecz powodów kwotę 600 złotych.

SSO Dorota Gamrat – Kubeczak SSO Tomasz Sobieraj SSO Zbigniew Ciechanowicz