Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2017 r. w Gdańsku

sprawy W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji W. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2016 r., sygn. akt VI U 1454/16

oddala apelację.

SSA Michał Bober SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. akt III AUa 44/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu W. K. prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej ustawa ), ponieważ nie udowodnił 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W. K. wniósł odwołanie od decyzji stwierdzając, że jest ona niezgodna
ze stanem faktycznym, ponieważ nie uwzględnia m.in. okresu służby wojskowej i nauki zawodu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy - VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 3 listopada 2016 r. oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji. Ubezpieczony, ur. (...), w dniu 18 lutego 2015 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Do wniosku dołączył informację Archiwum (...), dokumenty dotyczące zatrudnienia w charakterze pracownika
w (...) Związku Gminnych Spółdzielni (...) w T. - umowę
o pracę z dnia 24 lutego 1971 r., wypowiedzenie umowy o pracę i karty zarobkowe.
Zdaniem Sądu Okręgowego na podstawie przedstawionych dowodów można było zaliczyć staż emerytalny w wymiarze od dnia 1 stycznia 1967 r. do dnia 19 października 1967 r.,
od dnia 20 października 1967 r. do dnia 17 października 1969 r., od dnia 1 listopada 1969 r. do dnia 31 marca 1972 r. Przedstawione dokumenty nie budzą wątpliwości co do ich autentyczności i potwierdzają okres zatrudnienia ubezpieczonego na podstawie umowy
o pracę. Zdaniem Sądu do stażu emerytalnego nie można było zaliczyć okresu zatrudnienia w latach 1962 do 1966, w którym to okresie według oświadczenia i świadków ubezpieczony był zatrudniony jako pracownik młodociany. Zatrudnianie młodocianych w ww. okresie odbywało się na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu
do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz
o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) – art. 3 i art. 9. Sąd Okręgowy analizując pracowniczy okres ubezpieczenia stwierdził, że nawet przy zaliczeniu do stażu emerytalnego lat 1962 - 1966 ubezpieczony nie legitymuje się wystarczającym okresem
do przyznania emerytury na podstawie art. 28 ustawy z uwagi na brak wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 20 lat. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż przede wszystkim podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników
w okresie od dnia 11 stycznia 1975 r. do dnia 31 stycznia 2015 r. Nabył prawo do emerytury rolniczej od dnia 1 marca 2016 r. Doliczono okres odbywania służby wojskowej od dnia
20 października 1967 r. do dnia 17 października 1969 r. Sąd Okręgowy zważył, że okresy ubezpieczenia nie mogą zostać zaliczone podwójnie - w dwóch systemach - powszechnym
i rolniczym. Zasadą jest jednokrotne zaliczenie każdego z okresów ubezpieczenia, a w gestii ubezpieczonego należy wybór systemu, do którego chce zaliczyć dany okres. Okres od dnia 11 stycznia 1975 r. do 31 stycznia 2015 r. oraz okres od dnia 20 października 1967 r. do dnia 17 października 1969 r. został zaliczony do stażu rolniczego i nie może być jednocześnie zaliczony do okresu stażu pracowniczego. Kwestia konkurencyjności obu systemów ubezpieczeniowych wyklucza możliwość zaliczenia tego samego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2007 r.,
II UK 164/2006, LexPolonica nr 1383255). Sąd I instancji uznał, że brak było podstaw
do przyznania ubezpieczonemu prawa emerytury pracowniczej na podstawie art. 28 ustawy z uwagi na brak 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, co skutkowało oddaleniem odwołania (art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.).

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez jego niezastosowanie, a mianowicie art. 1 ustawy z dnia 20 lipca
1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu (Dz. U. z 1990 r., Nr 54, poz. 310) i niezaliczenie pracy w gospodarstwie rolnym
do okresów nieskładkowych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Skarżący do apelacji załączył oświadczenia z dnia 8 listopada 2016 r. J. R.
i H. G. (k. 27-28 a.s.) oraz zawiadomienia z ksiąg wieczystych z dnia
9 sierpnia 2004 r. i 23 maja 2001 r. (k. 29-30 a.s.).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja W. K. jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Przedmiotem sporu było prawo wnioskodawcy do emerytury na podstawie art.
28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej ustawa emerytalna),
a w szczególności posiadanie przez niego 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach
i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z art. 233 § 1 k.p.c., nie popełnił też istotnych uchybień w zakresie ustalonych faktów uzasadniających ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji Sąd Odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Sąd Okręgowy dokonał niewadliwych ustaleń faktycznych, jednakże wymagały one uzupełnienia w oparciu o akta ZUS i KRUS.

Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że ubezpieczony decyzją z dnia 15 maja 2015 r. nabył prawo do emerytury rolniczej od dnia 1 marca 2015 r. Do ustalenia części składkowej przyjęto: 4.67 lat opłacania składki na Fundusz Emerytalny Rolników przypadające w okresie od dnia 1 lipca 1977 r. do dnia 31 grudnia 1982 r. o 1 % emerytury podstawowej za każdy rok; 10.91 lat opłacania składki na fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników w okresie od dnia 1 stycznia 1983 r. do dnia 31 grudnia 1990 r. łącznie po 1% emerytury podstawowej za każdy rok; 24.08 lat podlegania ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu po dniu 31 grudnia 1990 r. po 1 % emerytury podstawowej za każdy rok; 1.99 lat podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pobierania świadczeń dla bezrobotnych, z tytułu działalności kombatanckiej, z tytułu czynnej służby wojskowej po 1 % emerytury podstawowej za każdy rok (decyzja – k. 437 a.r. KRUS t. II).

Ubezpieczony w dniu 18 lutego 2016 r. złożył wniosek o emeryturę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wskazując jako okresy podlegające zaliczeniu do wymaganych ustawowo okresów składkowych i nieskładkowych:

- od dnia 1 listopada 1962 r. do dnia 31 marca 1972 r. w (...) T. (wcześniej (...) Związek Gminnych Spółdzielni (...) w T.),

-od dnia 20 października 1967 r. do dnia 17 października 1969 r. – zasadnicza służba wojskowa,

- od dnia 1 listopada 1969 r. do dnia 31 marca 1972 r. – (...) w T.,

- od dnia 1 kwietnia 1972 r. do dnia 28 kwietnia 1978 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców,

- od dnia 29 kwietnia 1978 r. do dnia 29 grudnia 2004 r. – własne gospodarstwo rolne, składki KRUS (wniosek o emeryturę i informacja dot. okresów składkowych i nieskładkowych ZUS Rp 6 – k. 1-6 a.e.).

Do wniosku dołączył informację Archiwum (...), dokumenty dotyczące zatrudnienia w charakterze pracownika w (...) Związku Gminnych Spółdzielni (...) w T. - umowę o pracę z dnia 24 lutego 1971 r.. wypowiedzenie umowy o pracę oraz karty zarobkowe (k. 7-11 a.e.).

KRUS w piśmie procesowym z dnia 4 kwietnia 2016 r. poinformował pozwanego,
że w związku z przyznanym prawem do emerytury rolniczej został wnioskodawcy zaliczony okres w pracy w gospodarstwie rolnym od dnia 11 stycznia 1975 r. do dnia
31 stycznia 2015 r. oraz okres odbywania służby wojskowej od dnia 20 października 1967 r. do dnia 17 października 1969 r. KRUS wskazał, że nawet po wyłączeniu okresu odbywania służby wojskowej wnioskodawca będzie legitymował się wymaganym okresem ubezpieczenia społecznego niezbędnym do pobierania emerytury pracowniczej (pismo –
k. 23 a.e.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 26 kwietnia 2016 r. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, ponieważ nie udowodnił on 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a jedynie 5 lat, 2 miesiące i 17 dni (od 1 stycznia 1967 r. do dnia 19 października 1967 r., od dnia 20 października 1967 r. do dnia
17 października 1969 r., od dnia 1 listopada 1969 r. do dnia 31 marca 1972 r. Pozwany nie zaliczył do stażu pracy okresu zatrudnienia w latach 1962-1966 (decyzja – k. 25 a.e.).

W zakresie podstawy materialno – prawnej zaskarżonego wyroku wskazać należy, że art. 28 ustawy emerytalnej stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: (1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn; (2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Art. 20 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U.z 2016 r., poz. 277 ze zm.) stanowi z kolei, że do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin
w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu
16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

W myśl ust. 2 tego przepisu okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się
do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów.

Dokonanie przez ubezpieczonego wyboru co do zaliczenia spornych okresów
do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury w określonym systemie (pracowniczym lub rolniczym), uniemożliwia późniejsze zaliczenie tego samego okresu
w innym systemie (art. 20 ust. 2 ustawy i art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej). Przyznanego prawa do emerytury nie można się zrzec ani zeń zrezygnować. Ustawa emerytalna przewiduje jedynie ustanie prawa do świadczenia, gdy ustanie którykolwiek z warunków tego prawa albo w razie śmierci osoby uprawnionej (art. 101). Wskazane rozwiązanie prawne realizuje zasadę jednego świadczenia w przypadku posiadania niepełnego ubezpieczenia pracowniczego lub rolniczego, co wyraża się właśnie w możliwości zaliczenia jako uzupełniających okresów ubezpieczenia z jednego systemu w drugim. Ponadto nawet przy zbiegu praw do świadczeń ustawodawca przewiduje możliwość wyboru świadczeń. Wówczas uzasadnione i zrozumiałe jest prawo wyboru, jednakże też tylko jednego świadczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2007 r., II UK 164/06, OSNP 2008/11-12/172; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 maja 2016 r., III AUa 13/16, LEX
nr 2053841; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 września 2013 r., III AUa 290/13, LEX nr 1378575; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 maja 2014 r., III AUa 1368/13, LEX nr 1477220).

Analizę prawidłowości zaskarżonego wyroku rozpocząć wypada od wskazania, że godnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a i pkt 3 ustawy emerytalnej za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne: zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową oraz zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.;

Z uwagi na osadzenie żądania zaliczenia ubezpieczonemu pracy od dnia 11 listopada 1962 r. w (...) Związku Gminnych Spółdzielni (...) w T. po ukończeniu 14 roku życia, Sąd Apelacyjny przyjął, że okres od dnia 11 listopada 1962 r. do dnia 6 września 1963 r. (ukończenia 15 roku życia nie może być zaliczony do okresu wymaganego do nabycia prawa do emerytury. Również brak było podstaw do zaliczenia do prawa do emerytury pracy wnioskodawcy w latach 1963 - 1966. Wnioskodawca nie naprowadził dowodów pozwalających na ustalenie, czy w tych latach był pracownikiem lub uczniem. System oświaty przewidywał, że zasadnicze szkoły zawodowe były prowadzone przez zakłady pracy. Był to wtedy administracyjny stosunek ucznia szkoły a nie pracowniczy stosunek pracy. W zasadniczej szkole zawodowej uczeń zdobywał wykształcenie na poziomie szkoły zawodowej i uczył się zawodu, co łączyło się z praktyką zawodową przewidzianą w programie nauczania. Naturalnym było, że uczeń odbywał praktykę, w ramach której wykonywał określone czynności, jednak nie była to praca w ramach pracowniczego zatrudnienia. Instruktor nauki zawodu czyli praktycznej nauki zwodu nie reprezentował pracodawcy jako kierownik zakładu pracy i nie realizował jego zadań produkcyjnych tylko program praktycznej nauki zawodu uczniów zasadniczej szkoły zawodowej. Od takiej nauki w szkole należy odróżnić zatrudnienie młodocianego na podstawie ustawy z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) obowiązującej w okresie od dnia 21 lipca 1958 r. do dnia 1 stycznia 1975 r. Wówczas relacje były odwrócone. Zadaniem młodocianego było przede wszystkim wykonywanie określonej pracy (zatrudnienia). Mógł być dokształcany, ale nie wtedy gdyż uzyskał już kwalifikacje w szkole zawodowej (art. 12 ustawy z 2 lipca 1958 r.), a więc wynikający z zatrudniania młodocianego obowiązek nie polegał na zdobyciu wykształcenia na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej. Ta różnica w statusach ucznia i pracownika ma istotne znaczenie dla sprawy. Inna jest sytuacja tego, który zawarł umowę o praktyczną naukę zawodu i pracował jako pracownik i inna jest sytuacja ucznia, który uczył się w zasadniczej przyzakładowej szkole zawodowej i odbywał tylko praktyki w zakładzie pracy.

Zgodnie z ustawą o nauce zawodu za młodocianego uważano osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 roku życia. Od dnia 21 lipca 1961 r. - na mocy art. 45 ustawy
z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160) - podwyższono tę granicę wieku do lat 15. Co oznacza, że ubezpieczony nie mógł zostać zatrudniony przed ukończeniem 15 roku życia, a więc do dnia 6 września 1963 r.

Art. 3 ust. 1 ustawy o nauce zawodu stanowił, że młodociani mogą być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu: nauki zawodu (pkt 1), przyuczenia do określonej pracy (pkt 2), odbycia wstępnego stażu pracy (pkt 3). Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o nauce zawodu poza przypadkami określonymi w ust. 1 zakłady pracy mogą zatrudniać młodocianych przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych, których rodzaje i czas trwania określi w drodze rozporządzenia Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o nauce zawodu zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy jest obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki
i uprawnienia młodocianego.

Ponadto w ustawie z dnia 2 lipca 1924 r. w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet (Dz.U. z 1924 r., Nr 65, poz. 636) obowiązującej od dnia 15 grudnia 1924 r. do dnia
1 stycznia 1975 r. wskazano w art. 6, że młodocianych przyjmować wolno do pracy jeżeli przedstawią świadectwo z ukończenia lat 15, zezwolenie przedstawiciela władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej, dowód z wykonania obowiązku szkolnego i świadectwo lekarza, wskazanego przez inspekcję pracy, że dana praca nie przekracza sił młodocianego.

W świetle powyższego okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ust. 2 ustawy emerytalnej jest taki okres zatrudnienia młodocianego, w którym łączy on obowiązki wynikające z nauki zawodu ze statusem pracownika (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi
z dnia 26 lutego 1993 r., sygn. akt III AUr 45/93, OSA 1993/7/27).

Kwestia uwzględnienia do stażu ubezpieczeniowego okresu praktycznej nauki zawodu niejednokrotnie była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który w wyroku
z dnia 5 kwietnia 2000 r., sygn. akt II UKN 496/99, PPiPS 2001/7-8/75 stwierdził,
iż uwzględnienie w stażu ubezpieczenia przypadającym przed dniem l stycznia 1975 r.
na zasadzie art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, okresu pracy młodocianego przed ukończeniem piętnastego roku życia wymaga stwierdzenia, że praca
ta wykonywana była w celu przyuczenia do zawodu.

Wnioskodawca nie przedłożył żadnych dowodów na zawarcie z nim umowy o pracę, jako pracownikiem młodocianym, świadectw szkolnych pozwalających ustalić charakter placówki szkolnej, stąd nie jest możliwe zaliczenie jako okresu zatrudnienia młodocianego, jego pracy od dnia 6 września 1963 r. do 6 września 1966 r. do okresów składkowych w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a lub pkt 3 ustawy emerytalnej.

Okres pracy wnioskodawcy od dnia 1 stycznia 1967 r. do 19 października 1967 r. i od dnia 1 listopada 1969 r. do dnia 31 marca 1972 r. wraz z okresem służby wojskowej, którą odbywał od dnia 20 października 1967 r. do dnia 17 października 1969 r., łącznie w wymiarze 5 lat, 2 miesięcy i 17 dni został zaliczony przez organ rentowy do okresów składkowych w oparciu o dowody nieosobowe.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w przypadku wnioskodawcy posiadane okresy ubezpieczenia nie pozwalały mu na odrębne i samodzielne ustalanie emerytury w systemie powszechnym i rolniczym. Aby uzyskać co do zasady prawo do emerytury na podstawie art. 28 ustawy emerytalnej musi legitymować się 20 letnim okresem składowym i nieskładkowych. Tymczasem skarżący legitymuje się jedynie okresem składkowym w wymiarze 5 lat, 2 miesięcy i 17 dni.

Zdaniem Sądu drugiej instancji bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje przedstawiony w apelacji zarzut niezastosowania art. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu (Dz. U. z 1990 r., Nr 54, poz. 310).

Wyjaśnić należy wnioskodawcy, że z samego tytułu ustawy wynika, że reguluje ona materię wliczania okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Brak jest podstaw do uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym do okresu pracy warunkującego nabycie prawa do innych świadczeń czy uprawnień, niebędących świadczeniami czy uprawnieniami wynikającymi ze stosunku pracy (por. wyrok NSA z dnia 5 września 1995 r., II SA 1906/95, wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2006 r., I OSK 760/2005, LEX nr 194416). Dlatego w orzecznictwie negatywnie wypowiedziano się co do możliwości wliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym do okresu uprawniającego do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego czy zasiłku dla bezrobotnych (por. cyt. wyrok NSA z dnia 5 września 1995 r., II SA 1906/95; wyrok NSA z dnia 27 października 1998 r., II SA 1278/98, LEX nr 4189; wyrok NSA z dnia 17 lipca 2001 r., II SA 671/01, LEX nr 54539; wyrok NSA z dnia 30 kwietnia 1998 r., II SA 413/98, LEX nr 41856; wyrok SN z dnia 17 listopada 2000 r., III RN 46/00; wyrok NSA z dnia 8 października 2001 r., II SA 928/01) (A. Rzetecka-Gil, Komentarz do ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, LEX/el., 2008).

Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym wlicza się do uprawnień pracownika wynikających ze stosunku pracy, natomiast nie znajduje żadnego oparcia w tej ustawie pogląd, iż okres pracy w gospodarstwie rolnym jest wliczany jedynie jako okres niezbędny do nabycia uprawnień do emerytury (wyrok NSA z dnia 11 kwietnia 1996 r., II SA 3265/95).

Nie zrozumiały okazał się również zarzut naruszenia art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy, bez oznaczenia jakiej ustawy on dotyczy i wskazania w czym upatruje apelujący jego naruszenia.

Nie była przedmiotem sporu na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji możliwości zaliczenia okresu pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 kwietnia 1972 r. do dnia 28 kwietnia 1978 r. do 20 - letniego stażu składkowego i nieskładkowego, wymaganego do nabycia prawa do emerytury z art. 28 ustawy emerytalnej. Możliwość taką stwarza art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jako okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki;

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia oraz

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (ust.3 art. 10).

Artykuł 10 ust. 3 ustawy emerytalnej koresponduje z art. 20 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, wykluczając możliwość podwójnego uwzględniania danego okresu, zarówno przy ustalaniu prawa do świadczeń rolniczych, jak i świadczeń z powszechnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego (wyrok SN z 20 lutego 1997 r., II UR 2/97, LexPolonica nr 324767, OSNAPiUS 1997, nr 24, poz. 497). Poza tym okresy wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy służą wyłącznie do uzupełnienia brakującego stażu ubezpieczeniowego, wymaganego do przyznania emerytury, co oznacza, że bierze się je pod uwagę dopiero przy uwzględnieniu wszystkich udokumentowanych przez wnioskodawcę okresów składkowych i nieskładkowych. Wreszcie uwzględnia się je w wymiarze niezbędnym do uzupełnienia brakującego stażu ubezpieczenia (wyrok SN z 2 października 2008 r., III UK 49/08, LexPolonica nr 2143295).

Ubezpieczony składając wniosek o emeryturę wymienił w informacji dotyczącej okresów składkowych i nieskładkowych ZUS Rp- 6 okres od dnia 1 kwietnia 1972 r. do dnia 28 kwietnia 1978 r. jako okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, nie przekładając jakichkolwiek dowodów na tą okoliczność, a wskazanych w punkcie 10 tego druku. Pisemne oświadczenia dwóch świadków z dnia 8 listopada 2016 r. złożone zostały dopiero w postępowaniu apelacyjnym. Sąd drugiej instancji pominął nowe fakty i dowody, albowiem nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Okres pracy w gospodarstwie rolnym od dnia 11 stycznia 1975 r. do dnia 28 kwietnia 1978 r. został zaliczony na potrzeby świadczenia uzyskanego z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, co powoduje, iż nie istnieje możliwość ponownego zaliczenia tego samego okresu w systemie ubezpieczenia powszechnego. Natomiast okres pracy w gospodarstwie rolnym od dnia 1 kwietnia 1972 r. do dnia 10 stycznia 1975 r. (2 lata,9 miesięcy, 10 dni) jest niewystarczający do uzupełnienia wymaganego okresu emerytalnego określonego dla emerytury niepełnej w art. 28 ustawy emerytalnej, czyli do 20 lat i przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSA Michał Bober SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń