Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2013r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. R. jako następcy prawnegoI. R.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 27 maja 2013r., sygn. akt II C 161/13

oddala apelację i zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 556/13

UZASADNIENIE

A. R. jako następca prawny zmarłej w dniu (...) I. R.podtrzymała żądania zawarte w pozwie z 7 czerwca 2011 r. dotyczące zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 18.926 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią J. Z. oraz zasądzenia zwrotu kosztów procesu.

Uwzględniając częściowo powództwo Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 1 marca 2011 r. w J. na schodach prowadzących do bloku mieszkalnego przy ulicy (...), w którym zamieszkiwała I. R., jej mąż J. Z. potknął się, przewrócił się na wznak i upadając uderzył się w głowę. Po upadku J. Z. jęczał i przewracał oczami. Przy pomocy sąsiada N. i młodego mężczyzny został odprowadzony do mieszkania. J. Z. po wejściu do mieszkania nie uskarżał się na dolegliwości bólowe. Później bawił się z wnuczką, ale odmówił zjedzenia posiłku. Około 22.00 J. Z. usiadł i obiema rękami złapał się za głowę, poza tym zaczął się dziwnie zachowywać. Cały czas bolała go głowa. Po północy J. Z. zabrało pogotowie ratunkowe i przewiozło do szpitala. Rano następnego dniaI. R.dowiedziała się, że mąż ma krwiaka. Po tygodniu J. Z. został przeniesiony na OIOM, bo dostał duszności. Później został przeniesiony na oddział kardiologiczno – internistyczny, gdzie zmarł w dniu (...). Przy przyjęciu do szpitala w badaniu neurologiczym stwierdzono splątanie, pobudzenie, a po badaniu radioobrazowym głowy metodą TK, krwiaka śródmózgowego w okolicy potylicznej prawej 69 x 35 mm, ogniska krwotoczne w części obwodowej okolicy ciemieniowej lewej wielkości około 10 mm i w okolicy potylicznej lewej średnicy 7 mm, ślad krwi w rogu potylicznym prawej komory bocznej, poszerzony układ komorowy, zacienienie zatok szczękowych. W trakcie pobytu w szpitalu wystąpiło u J. Z. krwawienie z przewodu pokarmowego, a w późniejszym czasie do wystąpienia objawów niewydolności oddechowo – krążeniowej, wymagających intubacji i respiratoroterapii. Na podstawie obserwacji klinicznej, uzyskanych wyników szeregu badań dodatkowych ustalono rozpoznanie: niewydolność krążeniowo – oddechowa, urazowy krwiak śródmózgowy prawego płata potylicznego z przebiciem do rogu potylicznego komory bocznej prawej, wieloogniskowe stłuczenie mózgu, zapalenie zatoki szczękowej po stronie lewej i zatoki klinowej, krwawienie z przewodu pokarmowego w przebiegu choroby, przewlekła obturacyjna choroba płuc, przewlekła niewydolność oddechowa skompensowana, zapalenie płuc, stan po prawostronnej torakotomii, stan po przebytej gruźlicy (1972 rok). Wyjściową przyczyną śmierci J. Z. było zdarzenie z 1 marca 2011 r., tj. doznany wówczas uraz głowy połączony z uszkodzeniami krwotocznymi mózgowia – śródczaszkowymi, który zapoczątkował ciąg niekorzystnych następstw. W konsekwencji tego urazu, w trakcie leczenia szpitalnego doszło do wystąpienia powikłań w postaci krwawienia do światła przewodu pokarmowego z owrzodzeń błony śluzowej żołądka, a później rozwinięcia się zapalenia płuc – co stanowi nader częste powikłanie u osób leżących, obłożnych, nieprzytomnych, zaintubowanych i poddanych respiratoroterapii. Komplikacje te stanowią częste powikłania w przypadkach urazów czaszkowo – mózgowych. Powikłania te wpływają bezpośrednio niekorzystnie na rokowanie, pomniejszając znacząco szanse lecznicze, a w konsekwencji nierzadko stanowią bezpośrednią, ostateczną przyczynę śmierci. Jest możliwe i wysoce prawdopodobne, że zgon J. Z. był konsekwencją doznanych obrażeń głowy (mózgoczaszki) i powikłań, jakie wystąpiły w przebiegu leczenia. Upadek J. Z. nie był spowodowany schorzeniami, na które cierpiał. Nie wystąpiło też opóźnienie w podjęciu leczenia J. Z.. Stan schodów prowadzących do budynku mieszkalnego przy ulicy (...) w J., na których w dniu 1 marca 2011 r. doszło do wypadku z udziałem J. Z., a które wybudowane były w latach sześćdziesiątych, był zły, nie było poręczy, były zbudowane z betonowych płyt, które były popękane, ruchome, a mieszkańcy zgłaszali potrzebę naprawy schodów. Po wypadku schody zostały wyłączone z użytku i został przeprowadzony ich remont. Teren, na którym znajdują się przedmiotowe schody, należy do gminy i pozostaje w zarządzie (...)w J., który zarządza również budynkami mieszkalnymi przy ulicy (...). W 2010 roku schody były kontrolowane przez pracowników(...). Po wypadku pracownicy (...) przeprowadzili wizje schodów i stwierdzili, że należy je remontować. Na przełomie maja i czerwca 2011 roku schody zostały wyremontowane.

I. R. nie oswoiła się z myślą, że męża już nie ma, jednak nie uczęszczała na terapię. Małżeństwem byli przez 25 lat i żyli zgodnie. Po śmierci męża w pracach, które on wykonywał, pomagała jej wnuczka. Do wypadku to mąż robił zakupy, woził ją samochodem. Po śmierci I. R.musiała korzystać z pomocy rodziny, gdy zachodziła potrzeba zawiezienia jej w celu załatwienia spraw urzędowych. J. Z. przed śmiercią otrzymywał emeryturę, a po jego śmierci I. Z. wystąpiła o przyznanie renty rodzinnej. Dnia 18 kwietnia 2011 r. I. R.opłaciła koszty pogrzebu J. Z. w kwocie 4.926 zł. W okresie od 1.03.2011 r. do 31.12.2012 r. pozwanego i(...) łączyła umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej związana z prowadzeniem działalności, a suma ubezpieczenia został określona na kwotę 100.000 zł.

Czyniąc powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawę do przyjęcia, że w dniu 1 marca 2011 r. stan schodów, na których doszło do wypadku z udziałem J. Z. był zły, wymagały one remontu i tę okoliczność potwierdzili również pracownicy (...)w J., który jako zarządca terenu miał obowiązek dbania o dobry stan techniczny tych schodów, a tym samym ciążył nami obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa osobom, które z tych schodów korzystały. To na skutek złego stanu technicznego schodów J. Z. upadł i doznał obrażeń, w efekcie których doszło do powikłań i ostatecznie do śmierci J. Z.. Zatem odpowiedzialność (...) w J. nie budzi wątpliwości. Z uwagi na łączącą (...) w J. umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z pozwanym, to pozwany jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania za szkody wyrządzone, a związane z upadkiem J. Z. i ostatecznie z jego śmiercią. Żądanie pozwu, podtrzymywane przez następcę prawnego I. R., dotyczyło naprawy szkody przez zwrot kosztów pogrzebu i zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Powódka przedstawiła jedynie dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów urządzenia pogrzebu na kwotę 4.960 zł. Z uwagi na to, iż w dacie śmierci J. Z. zasiłek pogrzebowy wypłacany przez Fundusz Ubezpieczeń Społecznych wynosił 4.000 zł, Sąd uznał, że o kwotę tego zasiłku należy pomniejszyć odszkodowanie o zwrot kosztów pogrzebu. Skoro powódka nie wykazała, by poniosła inne koszty zasadne było zasądzenie od pozwanego z tego tytułu jedynie kwoty 926 zł. Niewątpliwie śmierć osoby najbliższej, a taką był dla I. R. jej mąż, była dla niej bolesnym przeżyciem, zwłaszcza, że byli małżeństwem przez 25 lat, a poza tym byli już w takim wieku, że potrzebowali wzajemnego wsparcia i pomocy w codziennych sprawach.I. R.takie wsparcie od męża otrzymywała. Naprowadzone wyżej rozważania wobec poczynionych ustaleń dały podstawy do zasądzenia tytułem zadośćuczynienia kwoty 50.000 zł. Ponad tę kwotę Sąd uznał żądanie za wygórowane i oddalił je.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji po myśli art. 415 k.c., 446 § 1 i 4 k.c., art. 77 – 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 822 i następnych k.c.

Od powyższego wyroku wniósł apelację pozwany, zaskarżając go odnośnie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 wyroku, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to art. 922 § 2, 446 § 4 oraz 449 k.c. i wnosząc o zmianę wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 50.926 zł i odpowiednią do rozstrzygnięcia apelacji zmianę punktów 3 i 4 sentencji wyroku.

Rozpoznając przedmiotową apelację Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

U podstaw zarzutu apelacji co do naruszenia art. 922 § 2 k.c. i 446 § 4 k.c. legło stwierdzenie apelacji, że dziedziczeniu podlega jedynie roszczenie o zadośćuczynienie z art. 445 § 1 k.c. i to pod warunkami określonymi w § 3 tego przepisu. Zaś odnośnie kosztów pogrzebu roszczenie powódki nie było wymagalne i uznane na piśmie lub zasądzone prawomocnym orzeczeniem Sądu, stąd zgodnie z art. 449 k.c. nie mogło przejść na powódkę.

Odniesienie się do powyższych zarzutów wymaga poczynienia przez Sąd Apelacyjny rozważań prawnych i są one następujące:

Przepis art. 445 § 1 k.c. w sposób jednoznaczny stanowi o prawie do zadośćuczynienia, gdy redakcja § 3 tegoż przepisu odnosi się już do roszczenia o zadośćuczynienie, które przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie, albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.

Podobnie pojęciem „roszczenia” posługuje się ustawodawca w art. 448 k.c., co nie może być obojętne dla wykładni treści normatywnej obu tych regulacji prawnych.

O ile prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, wynikające z art. 445 § 1 k.c. ma swe oparcie normatywne od 1 stycznia 1965 r. (podobnie zresztą art. 449 k.c.), o tyle prawa do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę zawarte w innych przepisach Kodeksu cywilnego uzyskały swą podstawę normatywną w wyniku nowelizacji Kodeksu cywilnego. I tak w odniesieniu do zadośćuczynienia z § 4 art. 446 k.c. nastąpiło to poprzez dodanie § 4 do art. 446 przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008 r., Nr 116, poz. 731), zmieniającą Kodeks cywilny z dniem 3 sierpnia 2008 r. Art. 446 ¹ k.c. dodany został przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78) z mocą obowiązującą od 16 marca 1993 r., a art. 448 k.c. prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w związku z naruszeniem dobra osobistego przyznał z dniem 28 grudnia 1996 r. w wyniku zmiany przepisu dokonanej przez art. 1 pkt 20 ustawy zmieniającej Kodeks cywilny z 23 sierpnia 1996 r. (Dz. U. z 1996 r., Nr 114, poz. 542).

Jednocześnie tożsama treść normatywna odnośnie prawa do zadośćuczynienia nie pozwala na nadawanie mu, w procesie wykładni, odrębnego znaczenia, różnego dla każdej z regulacji prawnych, które to prawo przewidują. Z tego względu, z samego zamieszczenia przepisu art. 445 § 3 k.c., a to po art. 445 § 1 k.c., a przed regulacjami z art. 446 § 4, 446 ¹ i 448 k.c. nie można wyciągać żadnych wniosków prawnych, nawet przy ścisłej wykładni (na zasadzie wyjątku od reguły) przepisu art. 445 § 3 k.c., zwłaszcza, że ten został wprost przywołany jako obowiązujący w zdaniu drugim art. 448 k.c.

Wszak chodzi o to samo prawo do zadośćuczynienia, z natury osobiste, przysługujące tylko tej osobie, która doznała bezpośrednio krzywdy, a zatem tylko poszkodowanemu.

Jego realizacja zmierza wszak do kompensaty uszczerbku poniesionego przez tegoż poszkodowanego w sferze niematerialnej, w związku z wyrządzoną mu krzywdą. Takiego też prawa do zadośćuczynienia dotyczy regulacja art. 922 § 2 k.c.

Celem art. 445 § 3 k.c. było zatem wprowadzenie – jako odstępstwa od zasady niedziedziczności prawa o charakterze osobistym – dziedziczności roszczenia o zadośćuczynienie na ściśle określonych warunkach. Ustawodawca przyjął zatem, że na skutek uznania roszczenia, czy też wytoczenia powództwa, jego treść zostaje skonkretyzowana przez samego poszkodowanego w takim stopniu, że – odrywając się od jego osoby – może stać się przedmiotem spadkobrania. Istotny jest przy tym motyw niezwalniania sprawcy szkody z odpowiedzialności tylko dlatego, że poszkodowany zmarł (por. wyroki Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2005 r., II CSK 603/04, LEX nr 327927, z 28 kwietnia 2010 r., III CSK 143/09, OSNC 2010, nr 11, poz. 154 i z 24 marca 2011 r., I CSK 389/10, OSNC 2012, Z.D. A, poz. 22).

W związku z powyższym, przyjmując dziedziczność roszczenia o zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c. i odpowiedzialność pozwanego wynikającą z art. 822 k.c. wyrok zasądzający na rzecz powódki kwotę 50.000 zł zadośćuczynienia przysługującego I. R. odpowiadał prawu i nie naruszał regulacji prawnej z art. 922 § 2 k.c. (por. również: uchwałę Sądu Najwyższego z 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 45).

Za niezasadny uznać należało również zarzut obrazy art. 449 k.c. w odniesieniu do kwoty 920 zł, stanowiącej zasądzone koszty pogrzebu, gdy o koszty te należne na podstawie art. 446 § 1 k.c. wystąpiła najpierw I. R., która koszty te poniosła, a następnie jej spadkobierczyni – powódka A. R..

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko w tej kwestii zajęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 lipca 1970 r., I CR 307/70 (LEX nr 6767), gdy Sąd Najwyższy przyjął, że przepis art. 449 k.c. nie pozwala jedynie na „zbycie” roszczeń wymienionych w art. 444 – 448 k.c. – a więc na przeniesienie tych roszczeń przez poszkodowanego na inne osoby w drodze czynności prawnej. Przepis ten natomiast nie wyłącza przejścia tych roszczeń w drodze spadkobrania, co uwzględnił również Sąd Okręgowy, zasądzając na rzecz powódki kwotę 926 zł należnych do zwrotu kosztów pogrzebu J. Z..

Z powyższych względów apelacja pozwanego nie mogła odnieść zamierzonego rezultatu i podlegała na podstawie art. 385 k.p.c. oddaleniu, gdy Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i podzielił wyciągnięte z nich wnioski prawne.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1, 98 i 99 k.p.c.

(...)