Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSR del. Dariusz Podyma

Protokolant : sekr. sądowy Agata Suchaniak

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2016 r. w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko K. P.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej K. P. na rzecz powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. kwotę 117.207,44 zł (sto siedemnaście tysięcy dwieście siedem złotych czterdzieści cztery grosze) z odsetkami umownymi w wysokości 10 % w stosunku rocznym od kwoty 110.508,59 zł od dnia 28 lipca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. z zastrzeżeniem, iż nie mogą przekroczyć czterokrotności stopy lombardowej NBP i dalszymi ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 3.098,38 zł od dnia 29 lipca 2015 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.715 zł (pięć tysięcy siedemset piętnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

I C 447/15

UZASADNIENIE

W dniu 29 lipca 2015 roku (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od K. P. kwoty 117 207,44 złotych z odsetkami umownymi w wysokości 10 % nie większymi niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego od kwoty 110 508,59 złotych, oraz odsetkami ustawowymi od kwoty 3098,38 złotych i kosztami procesu.

W uzasadnieniu podniesiono, że strona powodowa zwarła z pozwaną umowę kredytu hipotetycznego nr (...) z dnia 20 września 2005 roku. Strona pozwana nie wywiązała się z ciążącego na niej zobowiązania terminowego dokonywania spłat w wysokości ustalonej w umowie. Na roszczenie składa się kwota 110 508, 59 złotych tytułem należności głównej, kwota 3098, 38 złotych tytułem odsetek umownych za okres od 1 grudnia 2014 roku do 3 maja 2015 roku, oraz 207,12 złotych tytułem opłat i prowizji.

Na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2016 roku pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Podniosła naruszenie w umowie zasad prawa bankowego, w tym wprowadzenie do umowy klauzuli indeksacyjnej zakazanej przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, jako klauzuli niedozwolonej. Zdaniem pozwanej kredyt został dwukrotnie oprocentowany – oprocentowaniem odsetek zmiennych i klauzulą indeksacyjną, narusza zasadę ekwiwalentności świadczeń i zasady współżycia społecznego.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Powodem zawarcia umowy przez pozwana z powódką była potrzeba konsolidacji kredytów, jakie posiadała powódka w innych Bankach. Kwota, jaką pozwana miesięcznie musiała uiszczać przed konsolidacją, kredytów wynosiła ok. 2500 złotych miesięcznie. Kredyty pozwanej do czasu konsolidacji udzielane były w złotych polskich. Przed zawarciem umowy z powodem pozwana sprawdziła ofertę różnych banków min. M., C., które odmówiły jej udzielenia kredytu z uwagi na brak zdolności kredytowej. Pozwany był jedynym Bankiem, który zgodził się na konsolidacje kredytów pozwanej. Po konsolidacji pozwana płaciła kwotę 750 złotych miesięcznie. Przed zawarciem umowy poinformowano pozwaną, że kredyt może zostać udzielony i będzie indeksowany we frankach szwajcarskich, że kurs jest niski „ nie rośnie tak strasznie”. Poinformowano również, że kurs franka może rosnąc, że istnieje ryzyko zmiany kursu i będzie obciążany kapitał pozwanej, oraz że raty będą naliczane według kursu wskazanego w G. Banku.

W dniu 20 września 2005 roku zawarta została umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowana do waluty obcej. Bank udzielił K. P. kredytu w kwocie 82 716,38 złotych indeksowany kursem (...). Spłata kredytu miała nastąpić w 240 równych kapitałowo- odsetkowych ratach. Zastrzeżono § 2 ust 1 umowy, że w dniu wypłaty kredytu bądź każdej transzy kwota wypłaconych środków będzie przeliczna na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna walut określonych w „ Bankowej tabeli kursów dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” obowiązujących w dniu uruchomienia środków. Wysokość zobowiązania - § 4 ust 2 umowy, będzie ustalana, jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej, po przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonych w „ Bankowej tabeli kursów dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” obowiązującej w dniu spłaty. Pozwana wiedząc o ryzyku zmiany kursu waluty indeksowanej w stosunku do złotego ryzyko to zaakceptowała. Pozwana kredyt spłacała nieregularnie do końca 2014 roku. Największe kwoty uiszczanych przez pozwaną rat oscylowały w okolicach 1100 złotych. Pismem z dnia 30 maja 2015 roku doręczonej pozwanej w dniu 31 marca 2015 roku powódka wypowiedziała pozwanej umowę kredytu nr (...) z zachowaniem 30 dniowego terminu okresu wypowiedzenia. W dniu 27 lipca 2015 roku wystawiony został wyciąg z ksiąg bankowych (...) Banku S. A. w W. przeciwko K. P.. W wyciągu określono zobowiązanie pozwanej na kwotę 117 207,44 złote w tym kwotę 110 508, 59 złotych tytułem należności głównej, kwotę 3098, 38 złotych tytułem odsetek umownych za okres od 1 grudnia 2014 roku do 3 maja 2015 roku, oraz 207,12 złotych tytułem opłat i prowizji.

dowód: zeznania K. P. zapis nagrania 00.09.54 do 00.29.21 k- 109, 110, wyciąg z ksiąg Banku k- 17, umowa kredytu hipotecznego k- 20 – 27, wypowiedzenie umowy nr (...) k- 27 z dowodem doręczenia k- 29, regulamin kredytu k- 69 – 77, harmonogram spłaty kredytu k- 81 – 99.

Ustalony stan faktyczny dokonano w oparci o zgłoszone przez strony dowody. Sąd nie dokonywał ustaleń innych niż w zakresie wniosków dowodowych stron. Dowody te zdaniem Sądu były niewystarczające do uwzględnienia stanowiska pozwanej. Okoliczności zawarcia umowy wynikają z zeznań pozwanej, którym Sąd dał wiarę. Zeznania były proste i spójne, strona powodowa ich nie kwestionowała. Z zeznań pozwanej wynika, że znajdowała się w dość trudnej sytuacji finansowej z uwagi na problemy ze spłatą wcześniej zaciągniętych kredytów. Kwota 2500 złotych uiszczania przez pozwaną miesięcznie stanowiła dla niej duże obciążenie. Ten stan był powodem poszukiwań pozwanej innej opcji uzyskania kredytu na lepszych warunkach. Jedynym podmiotem, który przedłożył pozwanej ofertę kredytu był powód. W ocenie powódki była to dobra propozycja, bo doprowadziła do zmniejszenia raty kredytowej do kwoty 750 złotych miesięcznie. Pozwana przyznała, ze została przez Bank poinformowana o ryzyku związanym ze zmianą kursu franka szwajcarskiego i jednocześnie poinformował, że będzie to obciążało kapitał pozwanej. Pozwana od pracowników banku dowiedziała się, że obecny na chwilę zawierania umowy kurs franka nie jest wysoki, a wahania kursu walut nie są duże. Pozwana miała możliwość zapoznania się z treścią przygotowanej przez Bank umowy. Okoliczności faktyczne na datę udzielania kredytu nie wydają się sporne. Sporna jest obecnie ocena zachowania Banku, oraz zapisów umowy i jej skutków.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że nie ma rozwiązań systemowych dotyczących osób, którym udzielono kredytu indeksowanego do waluty obcej w (...). Wobec braku takiej regulacji, spór dotyczący tego typu spraw musi być rozstrzygany w oparciu o obowiązujące regulacje prawne i z zachowaniem wszelkich reguł postępowania dowodowego w celu ustalenia indywidualnego dla każdej sprawy stanu faktycznego. W niniejszym sporze powódka udowodniła fakt istnienia umowy, przedstawiła szczegółowy harmonogram spłat rat kredytowych, w których odnotowano wszystkie dokonane przez pozwaną wpłaty oraz okresy, w których pozwana zaniechała płatności rat. Do harmonogramu załączone został także regulamin, który jest uzupełnieniem umowy i razem z nią określa zasady spłaty kredytu. Zarzuty pozwanej maja charakter ogólnikowy i są oderwane od ustalonego stanu faktycznego wynikającego ze zgłoszonych przez strony dowodów.

Zarzut naruszenia przepisów prawa bankowego nie jest uzasadniony. Zgodnie z art. 69 ust 1 i 2 pkt 4a ustawy prawo bankowe - przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności, w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie, którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Przytoczona treść przepisu jest podstawą prawną dla Banków do zawierania min umów indeksowanych do waluty obcej. Treść umowy zawierała wszystkie elementy formalne tj. określała sposób i terminy ustalania kursu wymiany walut - § 4 ust 2. Jeżeli w umowie następuje odwołanie do ustalania kursów walut według bankowych tabel walut to kursy te wynikają z analizy wartości rynkowej danej waluty i nie są dowolne, oderwane od rzeczywistości finansowej, co do zasady. Wykazanie naruszenia banku w zakresie kształtowania tych kursów wymagałoby skorzystania z wiedzy specjalistycznej i ustalenia relacji kursów walut przyjętych do indeksacji waluty w relacji do rynkowej wartości tych walut. Klauzula indeksacyjna jest dopuszczaną i stosowaną przy zawieraniu umów cywilno prawnych. To strony kształtują treść umów i im pozostaje ocena czy na warunkach zawartych w umowie chcą umowę zawrzeć. Niezwykle istotne jest natomiast, by przy zawieraniu umowy, jedna ze stron umowy nie działała w złej wierze. Jeżeli strona umowy, w tej sytuacji Bank, posiadał wiedzę, że zapisy umowy stawiają kontrahenta umowy w niekorzystnej sytuacji i zachodzi już w momencie podpisania umowy wyraźna dysproporcja świadczeń to naruszone zostałby zasady prawa bankowego. Stanowisko to wynika z faktu, że Bank, jako profesjonalista zawodowo świadczący usługi, tak jak w tym przypadku udzielania kredytów, z drugiej strony umowy jest osoba fizyczna niemająca, na co dzień doświadczenia z zawieraniem tego typu umów. Ustalenie, więc kwestii związanych z zachowaniem powoda w chwili zawierania umowy, czy działał lojalnie zachowując zasady rzetelności zawodowej jest jedną z przesłanek ustalenia ewentualnego naruszenia zasady prawa bankowego. Zarzut naruszenia tych zasad zgłosiła strona pozwana, co zgodnie z treścią art. 6 kc - ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne - obciąża ją dowodowo. Z zeznań pozwanej wynika, że konsolidacja kredytów poprawiła jej sytuacje w zakresie miesięcznych rat obsługi kredytu. Pozwana jednocześnie nie wskazuje na jak długi okres czasu sytuacja ta była dla niej korzystana. W ocenie Sądu weryfikacja zarzutu, co do rzetelności działania powoda, jako profesjonalisty mogłaby nastąpić w drodze skorzystania z wiedzy specjalistycznej. Biegły sądowy na podstawie dokumentów źródłowych, w tym analizy harmonogramu dokonywanych spłat w kontekście zmian w kursach waluty franka szwajcarskiego, mógłby odpowiedzieć na ważne pytanie, czy powód, jako profesjonalista w dacie zawierania umowy przy zachowaniu należytej staranności udzielił pozwanej merytorycznej i prawidłowej informacji, co do ryzyka walutowego, i czy jako podmiot profesjonalnie działający w branży finansowej, przy zachowaniu wszelkich standardów zawodowych nie mógł przewidzieć drastycznego załamania się kursu walutowego (...). Z zeznań pozwanej wynika, że informacja o ryzyku walutowym została jej udzielona tym niemniej ze wskazaniem na małe ryzyko. Jeżeli w dacie udzielania kredytu zachodziło duże ryzyko zmiany kursu walut to tą właśnie okoliczność pozwana winna udowodnić, jeżeli podnosiła zarzut naruszenia zasad wynikających z prawa bankowego. Zarzut braku ekwiwalentności świadczeń nie został udowodniony. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczalne jest nierównomierne rozłożenie ryzyka osiągnięcia korzyści w umowie opcji walutowej - Nierównomierne rozłożenie w umowie opcji walutowej ryzyka osiągnięcia korzyści i nieekwiwalentność świadczeń stron, z których jedną jest bank, nie oznacza naruszenia zasad słuszności kontraktowej oraz uczciwego obrotu, powodującego nieważność umowy na podstawie art. 58 § 2 k.c.- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r. I CSK 651/12, OSNC 2014/7-8/76, OSP 2016/2/16, Biul.SN 2013/11/17, M.Prawn. 2014/11/573-575, M.Prawn. 2014/12/641-643. Podobnie Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 roku z dnia 25 maja 2011 r. II CSK 528/10, LEX nr 794768, R.. (...) - w ramach wyrażonej w art. 3531 k.c. zasady swobody umów mieści się również przyzwolenie na faktyczną nierówność stron umowy. Nieekwiwalentność sytuacji prawnej stron umowy nie wymaga, więc, co do zasady, istnienia okoliczności, które by ją usprawiedliwiały, skoro stanowi ona wyraz woli stron. Obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy zasługiwać będzie na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzić do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy do takiego ukształtowania stosunków umownych, który jest dla niej w sposób widoczny krzywdzący, doszło przy świadomym lub tylko spowodowanym niedbalstwem, wykorzystaniu przez drugą stronę swojej silniejszej pozycji. Oznacza to, że nawet istnienie ewentualne naruszenie zasady ekwiwalentności świadczeń stron nie powoduje automatycznego stwierdzenia nieważności takich zapisów. Zachodzi konieczność badania okoliczności zawarcia umowy szczególnie, czy nie została wykorzystana silniejsza pozycja powoda. Tego zdaniem Sądu pozwana nie udowodniła nie zgłaszając stosownych wniosków dowodowych. Nie jest naruszeniem zasady ekwiwalentności świadczeń wprowadzenie do umowy zapisu o odsetkach zmiennych i jednocześnie klauzuli indeksacyjnej, jeżeli określone zostały zasady ustalania odsetek i klauzuli indeksacyjnej w sposób, który dotyczy obu strony umowy. Jest powszechnie znanym faktem, iż kredyty indeksowane do waluty obcej są niżej oprocentowane niż w złotych. Na tym z jednej strony polega atrakcyjność tych kredytów z drugiej strony ryzyko związane z nieprzewidywalnością zmian kursów walut. Atrakcyjność kredytu udzielonego pozwanej polegała min na obniżeniu miesięcznych rat z kwoty ok. 2500 złotych do kwoty 750 złotych. Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waluty waloryzacji tego kredytu. Podobne ryzyko ponosi kredytodawca, który wprawdzie ma osiągnąć tylko zwrot kwoty udzielonego kredytu z odsetkami, ale w razie zawarcia klauzuli walutowej może poszczególne raty mieć większe po przeliczeniu, albo mniejsze, zależne od różnic kursowych - Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r. II CSK 429/11 LEX nr 1243007, M.Pr.Bank. 2013/9/20-25. Aby ustalić czy przedmiotowa umowa w jej ekonomicznym aspektach zawiera ekwiwalentność świadczeń czy też narusza tą zasadę i przez to jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, koniecznym było złożenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Dowód taki nie został zawnioskowany. Zarzut pozwanej nie poparty wnioskiem dowodowym pozostaje jej stanowiskiem a nie dowodem, dlatego zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego z uwagi na brak ekwiwalentności świadczeń nie został udowodniony.

Powołanie się na użycie klauzuli indeksacyjnej, która jest zakazana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, jako klauzuli niedozwolona jest niewystarczające. Ani wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ani wpis postanowienia do rejestru nie wiąże w sprawach dotyczących innego przedsiębiorcy, nawet jeżeli kwestionowane w takim postępowaniu postanowienia wzorca umowy mają tożsame brzmienie, co postanowienia uznane wcześniej za niedozwolone i wpisane do rejestru – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2014 r. III SK 18/13 LEX nr 1448753. Stanowisko to, w ocenie Sądu jest dalszym wyrazem, i wskazaniem na konieczności badania i oceniania w sposób indywidualny każdego sporu nawet w sytuacji gdy, w innych postępowaniach stwierdzono abuzywność niektórych postanowień umowy. Celowym jest ustalenie czy w konkretnej sytuacji miały znaczenie na treść umowy i jej ocenę, jako czynności sprzecznej z właściwością stosunku prawnego, bądź ustawą i czy nie naruszały zasad współżycia społecznego. Ustalenia takie nie mogą ograniczać się do przytaczania ocen prawnych funkcjonujących w szeroko pojętej przestrzeni stosowania prawa, ale muszą bazować na okolicznościach faktycznych danej sprawy.

Na marginesie wskazać należy, że pozwana nie udowodniła również, okoliczności, które potwierdziłby, że kredyt udzielony przez powoda indeksowany do (...) okazał się bardziej niekorzystny od kredytów, które podlegały konsolidacji. Zwrócić należy uwagę, iż w chwili konsolidacji kredytu pozwana miała dochód z emerytury i jednocześnie z umowy o pracę na pół etatu – zapis nagrania 00.18.01 k- 110, później jej sytuacja związana z dochodem ulegała zmianie. Nie ma, więc jasnej odpowiedzi, co wpłynęło na podjęcie przez pozwaną decyzji o zaniechaniu spłaty kredytu. Pozwana nie przedstawiła dowodu i informacji o wysokości spłaconego przez siebie kredytu. Wydaje się, iż nie kontrolowała tych spłat w sposób należyty.

W ocenie Sądu nie jest wykluczone, że stanowisko pozwanej mogłoby zostać zaakceptowane przez Sąd, ale z powodów zaniechań dowodowych nie można było ustalić, że naruszone zostały przez powoda przepisy prawa bankowego czy też zasady współżycia społecznego. Mając to na uwadze na podstawie art. 69 ust 1 i 2 pkt 4a ustawy prawo bankowe w zw. z art. 471 kc – dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi- zasądzono od pozwanej na rzecz powoda żądanie pozwu w całości. O odsetkach orzeczono na podstawę § 6 umowy – odsetki umowne i art. 481 kc – odsetki za opóźnienie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc – opłata sądowa i pełnomocnictwo.