Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2016 r.

Sąd Rejonowy w Rybniku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Wiesław Jakubiec

Sędziowie/Ławnicy: -/-

Protokolant : st. sekr. sądowy Aldona Fojcik

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2016 r. w Rybniku

na rozprawie

sprawy K. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o zasiłek macierzyński

na skutek odwołania K. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 17 czerwca 2015 r., znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 17 czerwca 2015 r. w ten sposób, że stwierdza, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 7 grudnia 2011r. do 31 stycznia 2012r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności stanowi kwota 8.540,00 zł (osiem tysięcy pięćset czterdzieści złotych 00/100);

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz ubezpieczonej K. T. kwotę 60,00 zł (sześćdziesiąt złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt V U 338/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 czerwca 2015 roku, znak (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej K. T. za okres od 7 grudnia 2011 roku do 31 stycznia 2012 roku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi kwota 358,79 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż jako podstawę wymiaru składek za grudzień 2011 roku ubezpieczona zadeklarowała kwotę 8540 zł. Jednakże, jej niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi zatem najniższa miesięczna podstawa, tj. 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. (akta organu rentowego oraz akta sądowe vide k.28)

W odwołaniu ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, iż podstawę wymiaru zasiłku stanowi zadeklarowana kwota 8540 zł, a także o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Podniosła, iż zgodnie z wyrokiem z dnia 11 grudnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach uznał, iż zadeklarowana podstawa jest zgodna z prawem i nie budzi wątpliwości. (vide k.2-2 verte, 39-41)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał wcześniejsze twierdzenia. (vide k.19-21)

Sąd ustalił, co następuje:

Z dniem 1 grudnia 2011 roku ubezpieczona K. T. dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, w tym także do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Dowód: zgłoszenie do ubezpieczenia k.70; informacja organu rentowego k.61

Decyzją z dnia 9 lutego 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, iż ubezpieczona od dnia 1 grudnia 2011 roku nie podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Na skutek odwołania ubezpieczonej, wyrokiem z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygn. akt IX U 1371/13 Sąd Okręgowy w Gliwicach zmienił ww. decyzję stwierdzając, iż ubezpieczona od dnia 1 grudnia 2011 roku podlega ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, w tym także dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

W toku postępowania Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczona w rzeczywistości rozpoczęła wykonywanie działalności gospodarczej z dniem 1 grudnia 2011 roku i zadeklarowała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie w kwocie 8540 zł. Wcześniej, ubezpieczona była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w okresach od 22 marca do 22 czerwca 2011 roku oraz od 1 września do 30 listopada 2011 roku. Wyrokiem z dnia 26 marca 2015 roku, sygn. akt III AUa 601/14 Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację organu rentowego w pełni podzielając ustalenia oraz ocenę Sądu Okręgowego.

Dowód: odwołanie k.91-92; odpowiedź na odwołanie k.93-94; wyrok Sądu Okręgowego z 11 czerwca 2012 roku wraz z uzasadnieniem k.95-97 verte; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 czerwca 2013 roku k.98-101; dokumentacja rozliczeniowa k.102-110; wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 11 grudnia 2013 roku wraz z uzasadnieniem k.3-6, 111-115; pismo z 3 czerwca 2015 roku k.7; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26 marca 2015 roku wraz z uzasadnieniem k.8-16, 126-129

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2015 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku macierzyńskiego w okresie od 7 grudnia 2011 roku do 31 stycznia 2012 roku.

Dowód: decyzja organu rentowego k.17-17 verte

Decyzją z dnia 17 czerwca 2015 roku, znak (...)organ rentowy stwierdził, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej za okres od 7 grudnia 2011 roku do 31 stycznia 2012 roku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi kwota 358,79 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż jako podstawę wymiaru składek za grudzień 2011 roku ubezpieczona zadeklarowała kwotę 8540 zł. Jednakże, jej niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi zatem najniższa miesięczna podstawa, tj. 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Dowód: decyzją organu rentowego – akta organu rentowego oraz akta sądowe k.18-18 verte

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci ww. dokumentów, które Sąd uznał za wiarygodne, wzajemnie ze sobą korelujące i rzeczowe. Mimo formalnego dopuszczenia dowodu, podstawą ustalenia stanu faktycznego sprawy nie stały się w ostateczności dokumenty znajdujące się w aktach sprawy tut. Sądu o sygn. V U 338/15, bowiem nie stwierdzały okoliczności mających istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (art. 227 k.p.c.).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Bezspornym w sprawie było prawo ubezpieczonej do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w postaci zasiłku macierzyńskiego, a także okresy pobierania świadczeń. Spór sprowadzał się do kwestii ustalenia wysokości podstawy wymiaru zasiłku.

W myśl art. 52 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 j.t. ze zm.) przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonym niebędącym pracownikami stosuje się odpowiednio m.in. przepis art. 49.

Na podstawie art. 49 pkt 1 ustawy – w brzmieniu obowiązującym w okresie, za który ubezpieczonej przysługiwało prawo do zasiłku macierzyńskiego – jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 – dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek.

Jednakże, jak słusznie wskazuje Sąd Najwyższy, zakresem art. 49 pkt 1 (obecnie art. 49 ust. 1 pkt 1) ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie są objęte osoby, których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej było poprzedzone – bezpośrednio lub z przerwą nie dłuższą niż określona w art. 4 ust. 2 tej ustawy – ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu. Zróżnicowanie sytuacji ubezpieczonych będących pracownikami oraz ubezpieczonych dobrowolnie zakwestionował bowiem Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 maja 2012 r., P 12/10 (OTK-A 2012 Nr 5, poz. 52) w odniesieniu do tych osób prowadzących działalność gospodarczą, których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzenia takiej działalności poprzedzone było – bezpośrednio, albo z krótką przerwą – ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, w szczególności z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy zasiłkowej w zakresie, w jakim nie przewidują odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 tej ustawy przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu, dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu, w sytuacji, gdy było ono poprzedzone ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, są niezgodne z art. 32 ust. 1 w związku z wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą sprawiedliwości społecznej. W motywach tego wyroku Trybunał stwierdził, że zmiana tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przerywa jego biegu, a osoba rzetelnie uiszczająca składki pozostaje ubezpieczona niezależnie od tytułu, z jakiego te składki odprowadza. Z punktu widzenia prawa do zasiłku chorobowego w określonej wysokości, istotne jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu oraz ponoszenie ciężaru ekonomicznego składek na nie (ich terminowe opłacanie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą albo potrącanie z wynagrodzenia pracownika) przez określony czas. Niedopuszczalne jest natomiast różnicowanie wysokości zasiłków należnych ubezpieczonym, wynikające tylko ze zmiany tytułu ubezpieczenia.

W konsekwencji niedopuszczalna jest sytuacja, w której obywatel zmieniający tytuł ubezpieczenia, w razie niezdolności do pracy z powodu choroby przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z nowego tytułu, otrzymuje świadczenie rażąco niższe od świadczenia, na które uczciwie „zapracował” potrąconymi z jego wynagrodzenia składkami za poprzedni okres (okresy) ubezpieczenia, znajdując się w sytuacji gorszej nie tylko od pracownika, który podlegał ubezpieczeniu chorobowemu krócej niż miesiąc, ale nawet od byłego pracownika, który w pewnych okolicznościach ma prawo do zasiłku również po ustaniu ubezpieczenia. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny zajął stanowisko, że zaskarżone przepisy, w zakresie objętym wyrokiem, tracą domniemanie konstytucyjności i powinny być stosowane przez organy państwa, w szczególności przez sądy, w sposób zgodny z Konstytucją.

Mając na uwadze powyższą konstatację Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 października 2013 r., II UK 96/13 (OSNP 2014 Nr 9, poz. 133) wskazał, że stwierdzenie przez Trybunał niekonstytucyjności art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zakresie określonym w wyroku z dnia 24 maja 2012 r., P 12/10, nakazywało dokonanie wykładni art. 49 pkt 1 tej ustawy, zgodnie z którą przepis ten reguluje ustalanie wysokości zasiłku chorobowego dla osób przystępujących do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej po raz pierwszy. Jego zakresem nie są natomiast objęte osoby, których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu takiej działalności było poprzedzone – bezpośrednio lub z przerwą nie dłuższą niż określona w art. 4 ust. 2 ustawy – ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu.

Celem dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego – ustawą z dnia 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2013 r. poz. 996) dokonano zmiany art. 49 ustawy zasiłkowej w ten sposób, że do art. 49 dodano ust. 2 zgodnie, z którym, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się odpowiednio przepis art. 37 ust. 1 (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2015 r., I UK 326/14, LEX nr 1729659). Przepis art. 49 ust. 2 wszedł w życie z dniem 1 grudnia 2013 roku. Jednocześnie, ustawa nowelizująca ustawę zasiłkową nie zawierała przepisów przejściowych wyłączających zastosowanie art. 49 ust. 2 do stanów faktycznych mających miejsce przed jego wejściem w życie.

Jak stanowi art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, iż od dnia 1 września 2011 roku ubezpieczona podlegała nieprzerwanie ubezpieczeniu chorobowemu na podstawie różnych tytułów do objęcia tym ubezpieczeniem.

W okresie od 1 września do 30 listopada 2011 roku ubezpieczona była bowiem zatrudniona na podstawie umowy o pracę stanowiącej podstawę objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, a z dniem 1 grudnia 2011 roku rozpoczęła wykonywanie działalności gospodarczej i zgłaszając jednocześnie objęcie jej z tym dniem ubezpieczeniem na zasadzie dobrowolności. Okoliczności te zostały przesądzone między stronami prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygn. akt IX U 1371/13.

Należy mieć na uwadze, że chociaż powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) objęta jest w zasadzie jedynie sentencja wyroku, a nie jego uzasadnienie, to jednocześnie w orzecznictwie trafnie zwraca się uwagę, że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2016 r., I UZ 40/15, LEX nr 2021223 i przywołane tam orzecznictwo). Unormowanie przewidziane w art. 365 § 1 k.p.c. ma gwarantować poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Istnienie prawomocnego wyroku co do udzielenia ochrony prawnej określonemu prawu podmiotowemu przekreśla możliwość ponownej oceny zasadności roszczenia wynikającego z tego samego prawa, jeżeli występują te same okoliczności. (…) Prawomocny wyrok swoją mocą powoduje, że nie jest możliwe dokonanie odmiennej oceny i odmiennego osądzenia tego samego stosunku prawnego w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami. Tylko takie rozumienie mocy wiążącej prawomocnego wyroku pozwala na zrealizowanie celów art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c., to jest zagwarantowanie prawa do sądu i zapewnienia niewzruszalności sądowemu orzeczeniu udzielającemu ochrony prawnej określonemu prawu podmiotowemu lub odmawiającemu udzielenia takiej ochrony (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 stycznia 2016 r., V ACa 350/15, LEX nr 1993048 i przywołane tam orzecznictwo).

Tym samym nieprawidłowe było przyjęcie przez organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, a nie kwoty zadeklarowanej przez ubezpieczoną jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz powołanych wyżej przepisów, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej za okres od 7 grudnia 2011 roku do 31 stycznia 2012 roku z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej stanowi kwota 8540 zł.

O kosztach zastępstwa procesowego stron Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialnością za wynik sprawy oraz zgodnie z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 j.t.), w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia postępowania. Organ rentowy przegrał sprawę z ubezpieczoną, wobec czego winien zwrócić na jej rzecz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 60 zł.