Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 grudnia 2016 r. w Gliwicach

sprawy J. K. (K.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 14 kwietnia 2014 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznaje odwołującemu J. K. prawo do ponownego przeliczenia wysokości emerytury na podstawie wynagrodzenia uzyskanego w latach 1967 – 1986 przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 126,19 %;

2.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie;

3.  przyznaje adwokatowi G. I. od Skarbu Państwa wynagrodzenie w kwocie 221,40 zł (dwieście dwadzieścia jeden złotych 40/100) w tym 23 % VAT, z tytułu pomocy prawnej udzielonej odwołującemu z urzędu.

(-) SSO Jolanta Łanowy – Klimek

Sygn. akt VIII U 1276/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 kwietnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przeliczył ubezpieczonemu J. K. wysokości emerytury od 23 grudnia 2013r. wskazując, iż do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto wariant najkorzystniejszy tj. wynagrodzenie z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia tj. lat 1966-1968 i 1970-1986 ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru 112,96%.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu faktycznych zarobków z lat 1965 – 1987. Wskazał, iż druki Rp-7 są w posiadaniu Prezesa Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko. ZUS wskazał, że do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wynagrodzenie z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia tj. lat 1966-1968, 1970-1986 z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. – na podstawie wpisów dokonanych w legitymacji ubezpieczeniowej, angaży i zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu na druku Rp-7 z 30 października 1998r.

Sąd ustalił:

Ubezpieczony J. K. urodzony (...) jest uprawniony do emerytury od 1 kwietnia 2007r.

Decyzją z dnia 24 maja 2011r. dokonano przeliczenia emerytury. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto wynagrodzenie z 20 najkorzystniejszych lat wybranych z całego okresu zatrudnienia tj. 1966-1967, 1970-1986, 1995, gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 101,89%.

W dniu 23 grudnia 2013r. złożył wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia, załączając kartoteki zarobkowe z lat 1973 – 1974.

Decyzją z dnia 10 stycznia 2014r. (...) Oddział w Z. przeliczył wysokość świadczenia z zastosowaniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 104,08%.

W dniu 31 stycznia 2014r. ubezpieczony wniósł o przeliczenie świadczenia w oparciu o zarobki wpisane w legitymacji ubezpieczeniowej.

Decyzją z dnia 26 lutego 2014r. ZUS przeliczył wysokość świadczenia z zastosowaniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 112,96%.

W dniu 14 marca 2014r. ubezpieczony przedłożył w ZUS zaświadczenie Rp-7 wystawione przez Zakład Karny obejmujące wynagrodzenie za okres od 26 marca 1994r. do 5 października 1994r.

Nadto pismem z dnia 17 marca 2014r. ubezpieczony zwrócił się o uwzględnienie przy wyliczeniu podstawy wymiaru emerytury dodatków i nagród uzyskiwanych w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. w latach 1965-1985.

Zaskarżoną decyzją z dnia 14 kwietnia 2014r. (...) Oddział w Z. ponownie ustalił ubezpieczonemu wysokości emerytury od 23 grudnia 2013r. z uwzględnieniem wynagrodzenia z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia tj. 1966-1968, 1970-1986 ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru 112,96%. W załączniku nr 2 do decyzji ZUS wskazał, że po przeliczeniu podstawy wymiaru z uwzględnieniem zarobków przedłożonych w dniu 14 marca 2014r. świadczenie okazało się niekorzystne, wobec czego przyjęto zarobki z lat 1966-1986. Nadto ZUS wyjaśnił, ze zarobki z lat 1965-1968 i 1970-1987 z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. zostały uwzględnione na podstawie legitymacji ubezpieczeniowej (lata 1965-1968), angaży (lata 1970-1979) oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (lata 1980-1987). Natomiast za rok 1969 przyjęto wynagrodzenie minimalne.

Ubezpieczony domaga się przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu faktycznych zarobków z lat 1965 – 1987, uwzględniających płacę podstawową, premie regulaminową i kwartalną, dodatek funkcyjny, dodatek mistrzowski, deputat węglowy, ½ etatu przy konserwacji dźwigów, 13-tej pensji, nagrody za 15 i 20 lat pracy, nagród za oddawanie obiektów, płacy za montaż dźwigów.

Sąd ustalił, że w okresie od 2 sierpnia 1965r. do 31 grudnia 1967r. oraz od 1 lipca 1968r. do 5 kwietnia 1987r. J. K. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K.. Przedsiębiorstwo to należało do resortu górniczego.

W pierwszym okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. odwołujący pracował jako elektromonter. W drugim okresie zatrudnienia pracował jako technolog, inspektor montażowy i kierownik robót montażowych. Do wynagrodzenia zasadniczego otrzymywał dodatek funkcyjny, premię, świadczenia z karty górnika i deputat węglowy.

W okresie od 4 stycznia 1968r. do 13 kwietnia 1968r. ubezpieczony pracował w KWK (...) Pracował jako elektryk na powierzchni. Otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze, premię, dodatki w karty górnika oraz deputat węglowy.

Od 18 kwietnia 1968r. do 30 czerwca 1968r. ubezpieczony pracował w (...) Biurze (...) w K., na stanowisku asystenta projektanta. W skład wynagrodzenia wchodziła płaca podstawowa, premia, świadczenia z karty górnika oraz deputat węglowy.

W toku postępowania, Sąd zwrócił się do biegłego z zakresu wyliczenia rent i emerytur, celem odtworzenia wysokości wynagrodzenia z uwzględnieniem wszystkich składników i dodatków przysługujących na danym stanowisku z uwzględnieniem świadczeń należnych z karty górnika - uzyskanego przez odwołującego w 1969r., a także w latach 1970r. do 1979r. i wyliczenia podstawy wymiaru emerytury przy uwzględnieniu odtworzonych wynagrodzeń odwołującego uzyskanych w wyżej wskazanych okresach.

Na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu emerytur i rent K. S. z dnia 25 maja 2015r. (k.61-68) oraz opinii uzupełniających z dnia 11 grudnia 2015r. (k.93 – 94), z dnia 9 marca 2016r. (k.125-127) oraz z dnia 14 czerwca 2016r. (k.153-154) Sąd ustalił, iż dla obliczenia emerytury ubezpieczonego korzystniejsze jest przyjęcie wynagrodzenia z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia tj. lat 1967 – 1986, gdzie wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia wynosi 126,19%. Ustalona w oparciu o ten wskaźnik podstawa wymiaru emerytury wynosi 2.599,41 zł, zaś emerytura wynosi 1.437,74 zł.

Po dokonaniu kolejnych waloryzacji, od dnia 1 marca 2014r., tj. od miesiąca złożenia wniosku, emerytura wynosi 1.886,63 zł, zaś od 1 marca 2015r. 1.922,63 zł i jest wyższa od ustalonej przez ZUS.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o akta organu rentowego, akta osobowe ubezpieczonego, opinię biegłego sądowego z zakresu emerytur i rent K. S. z dnia 25 maja 2015r. (k.61-68) oraz opinie uzupełniające z dnia 11 grudnia 2015r. (k.93 – 94), z dnia 9 marca 2016r. (k.125-127) oraz z dnia 14 czerwca 2016r. (k.153-154) oraz przesłuchania ubezpieczonego (zapis rozprawy z dnia 5 maja 2015r. min. 19.22 i n. k.52)

Zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny i wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych. W zakresie dokonanych obliczeń Sąd dał wiarę opinii biegłego, gdyż biegły w sposób czytelny i precyzyjny dokonał obliczeń, wskazując przy tym dokładnie na jakiej podstawie dokonał poszczególnych założeń. Sąd przyjął wariant obliczeń biegłego przedstawiony w opinii uzupełniającej z dnia 9 marca 2016r., gdzie biegły dokonał korekty wyliczeń poprzez skorygowanie błędu rachunkowego tj. uprzednio błędnie przyjętego wskaźnika za rok 1971.

Biegły dokonał wyliczenia wynagrodzenia ubezpieczonego za lata 1969 – 1979 w oparciu o akta osobowe ubezpieczonego, akta organu rentowego, nadto w oparciu o postanowienia Układu Zbiorowego Pracy z dnia 15 grudnia 1957r. i postanowienia Układu Zbiorowego Pracy z dnia 1 stycznia 1975r. Biegły wziął pod uwagę przysługującą ubezpieczonemu stawkę wynagrodzenia wynikającą z angaży wraz z przysługującymi dodatkami funkcyjnymi, doliczając wartość deputatu węglowego przysługującego na podstawie Karty Górnika. Nadto biegły ostatecznie przyjął wynagrodzenie za 1969r. na poziomie średniego wynagrodzenia miesięcznego za rok 1968, wskazując iż jest mało prawdopodobne, by odwołujący uzyskał w 1969r. wynagrodzenie mniejsze niż w roku poprzednim, zwłaszcza że ubezpieczony pracował na takim samym stanowisku i miał taką samą stawkę wynagrodzenia, zaś wynagrodzenia w tym okresie wykazywały stałą tendencję wzrostową. W wynagrodzeniu za rok 1973 zostały uwzględnione zarobki uzyskane z dodatkowego zatrudnienia w (...) w Ż. na ½ etatu, wynikające z karty wynagrodzeń. Biegły wskazał, że zostały one uwzględnione już przez organ rentowy.

W opiniach uzupełniających biegły dokonał korekty opinii oraz szczegółowo odniósł się do poszczególnych zarzutów stron. W szczególności wyjaśnił, dlaczego do wyliczenia zarobków nie uwzględnił premii, czego domagał się ubezpieczony. Jak wskazał, z dokumentacji ubezpieczonego wynika, że był uprawniony do premii w wysokości do 30% wynagrodzenia zasadniczego, co jednak nie oznacza że taką premię stale otrzymywał, gdyż była to stawka maksymalna. Nie wiadomo jednak czy ubezpieczony premie otrzymywał zawsze i jakiej wysokości.

Ostatecznie ubezpieczony kwestionował opinię biegłego jedynie w zakresie w jakim ten nie uwzględnił do wynagrodzenia 30% premii.

Sąd oddalił wniosek ZUS o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka I. W. na okoliczność ustalenia wysokości wypłacanych premii uprawnionemu w latach 1968-1979. Fakt otrzymywania premii nie może budzić wątpliwości. Ewentualne zeznania świadka odnosiłby się do lat 1968-1979 od którego upłynął okres około 40 lat a w stosunku do niektórych lat nawet okres niemal 50 lat, stąd zeznania takie nie mogą w ocenie Sądu stanowić wiarygodnego dowodu potwierdzającego wysokość otrzymywanych przez ubezpieczonego premii.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie, prawo do emerytury ubezpieczonego jest bezsporne. Ubezpieczony urodzony (...) jest uprawniony do emerytury obliczonej w oparciu o art. 53 ustawy emerytalno-rentowej.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest wysokość emerytury ustalona zaskarżoną decyzją z dnia 14 kwietnia 2014r. Ubezpieczony domaga się bowiem przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem najkorzystniejszych zarobków z lat 1965 – 1987, nie kwestionując przy tym zarobków przyjętych przez ZUS za lata 1980 – 1986. Domagał się natomiast ostatecznie ustalenia zarobków za lata 1969-1979 z uwzględnieniem faktycznie osiąganych dochodów tj. nie tylko wynagrodzenia zasadniczego ale także dodatków z karty górnika i premii miesięcznej w wysokości 30% wynagrodzenia zasadniczego. Z kolei za rok 1969, za który ZUS przyjął wynagrodzenie minimalne, domagał się ustalenia zarobków na poziomie średniego wynagrodzenia za 1968r.

Zgodnie z art. 15 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016, poz. 887) podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

W myśl ust. 6 na wniosek ubezpieczonego, podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Z kolei zgodnie z ust. 2a jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Natomiast zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że – wbrew wyliczeniom organu rentowego – wariantem dla ubezpieczonego korzystniejszym jest obliczenie świadczenia w oparciu o zarobki z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia tj. lat 1967 – 1986, gdzie wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia wynosi 126,19% i jest wyższy od przyjętego przez ZUS.

Wprawdzie ubezpieczony nie przedłożył w organie rentowym zarobków za lata 1969 – 1979, z powodu braku dokumentów płacowych, jednak w ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie wysokość zarobków ubezpieczonego za ten okres mogła zostać ustalona na podstawie opinii biegłego ds. rent i emerytur. Sąd uznał bowiem, że zachowana dokumentacja z akt osobowych ubezpieczonego, jak też przepisy układów zbiorowych pracy dają możliwość ich odtworzenia za okres sporny.

Sąd zwraca uwagę, iż w postępowaniu odwoławczym przed Sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym. Postępowanie sądowe oparte jest o zasadę swobodnej oceny dowodów. Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia czy wysokość osiąganych dochodów, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., II UKN 186/97, OSNP 1998/11/34, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996r., II URN 3/95, OSNP 1996/16/239). W wyroku z dnia 14 czerwca 2006r. (I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257), Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że „wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi. Nie obowiązuje wówczas ograniczenie wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.)”.

Nadto trzeba zauważyć, że pracownik nie może ponosić negatywnych konsekwencji wynikających z faktu, że jego dokumenty płacowe za określony okres zaginęły, bądź zostały zniszczone. Ma on prawo dowodzić wysokości osiąganego wynagrodzenia wszelkimi środkami dowodowymi.

Mając powyższe na względzie, Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie, oparł orzeczenie na rzetelnych i wiarygodnych ustaleniach biegłego, który odtworzył wynagrodzenie odwołującego za lata 1969 – 1979, przyjmując za podstawę obliczeń informacje wynikające z dokumentów zawartych w aktach osobowych odwołującego oraz w treści obowiązujących u pracodawcy układów zbiorowych pracy, zaś za 1969 rok przyjął zarobki oparte o uśrednione miesięczne zarobki w roku 1968. W oparciu o poczynione założenia ustalono najkorzystniejszy wariant obliczenia emerytury odwołującego tj. w oparciu o wynagrodzenie za lata 1967 – 1986, przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 126,19 %.

Zasady dokonywania obliczeń przedstawione w treści opinii biegłego zostały omówione w sposób szczegółowy, czytelny i nie budzący wątpliwości Sądu, co czyni w pełni wiarygodnymi przedstawione wnioski. Biegły w sposób szczegółowy wyjaśnił na jakich założeniach oparł poszczególne wyliczenia i dlaczego takie założenia przyjął. Dokonał również – na zarzut organu rentowego – korekty błędnie zastosowanego wskaźnika za rok 1971. Nadto biegły szczegółowo ustosunkował się do zarzutów obu stron.

Mając powyższe względy na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do przeliczenia wysokości emerytury na podstawie wynagrodzenia uzyskanego w latach 1967 – 1986 przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 126,19 %.

Na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie w pozostałym zakresie tj. odnośnie żądania uwzględnienia do obliczenia zarobków odwołującego premii w wysokości 30% wynagrodzenia zasadniczego. Z przyczyn wyżej wskazanych, Sąd uznał, iż materiał dowodowy nie dał podstaw do ustalenia, że ubezpieczony stale otrzymywał premię w takiej wysokości, podzielając przy tym argumentację biegłego w tym zakresie. Natomiast składniki przyjęte do odtworzenia zarobków ubezpieczonego nie mogą budzić wątpliwości co do ich pobierania.

W punkcie trzecim wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego z urzędu – na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 12 ust.2 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 461 ze zm.) – zasądzając od ZUS na rzecz ubezpieczonego kwotę 221,40 zł, w tym 23% tytułem podatku VAT.

(-) SSO Jolanta Łanowy – Klimek