Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2017r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: SSR Michał Włodarek

Protokolant: sekr. sąd. Anna Dulas

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2017r.

sprawy

z powództwa (...) Sp. z o.o. z/s w Z. (KRS (...))

przeciwko pozwanemu W. R. (PESEL (...))

o zapłatę

w przedmiocie zarzutów pozwanego od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 9 czerwca 2016r. w sprawie o sygn. akt I Nc 2567/16

1.  uchyla w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 9 czerwca 2016r. w sprawie o sygn. akt I Nc 2567/16,

2.  zasądza od pozwanego W. R. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. z/s w Z. kwotę 1.335,33zł (jeden tysiąc trzysta trzydzieści pięć złotych 33/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości nie przekraczającej w stosunku rocznym odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od dnia 30 maja 2016r. do dnia zapłaty,

3.  oddala powództwo w pozostałej części,

4.  zasądza od powoda (...) Sp. z o.o. z/s w Z. na rzecz pozwanego W. R. kwotę 145,07zł (sto czterdzieści pięć złotych 07/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 2674/16

UZASADNIENIE

W dniu 1 czerwca 2016r. powód (...) Sp. z o.o. w Z. skierował do tut. Sądu żądanie zasądzenia w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla od pozwanego W. R. kwoty 2.715,00zł wraz odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 30 maja 2016r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, iż pozwany jest jego dłużnikiem z tytułu zobowiązania wekslowego i pomimo przedstawienia weksla do zapłaty nie uregulował on żadnej kwoty.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 1 czerwca 2016r. w sprawie o sygn. akt I Nc 2567/16 uwzględniono w całości roszczenia powództwa i orzeczono o kosztach postępowania.

Pozwany skutecznie wniósł zarzuty od opisanego wyżej orzeczenia.

Pozwany zaskarżył przedmiotowe orzeczenie w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego pisma procesowego pozwany podniósł zarzuty nieważności weksla i wygaśnięcia odpowiedzialności z weksla.

W odpowiedzi na zarzuty powód wniósł o utrzymanie w całości w mocy zaskarżonego nakazu zapłaty oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego obciążając nimi w całości pozwanego.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powód (...) Sp. z o.o. z/s w Z. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie udzielania pożyczek.

W dniu 11 maja 2016r. pomiędzy powodem (...) Sp. z o.o. z/s w Z. a T. S. doszło do zawarcia umowy przelewu wierzytelności, której przedmiotem była m.in. wierzytelność z tytułu umowy pożyczki nr (...) w wysokości 2.315,00zł, w tym kapitał 1.317,36zł.

W dniu 23 czerwca 2015r. pozwany W. R. zawarł z poprzednikiem prawnym powoda (...) Sp. z o.o. z/s w Z. – T. S. kolejną umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Umowa była poprzedzona wnioskiem i oceną zdolności kredytowej pozwanego. Do zawarcia umowy doszło w miejscu zamieszkania pozwanego w miejscowości M..

Wcześniej strony wiązał już inny kontrakt o nr 83/12/14. Jego zabezpieczeniem był weksel in blanco. Powód wykonał to zobowiązanie w tym częściowo ze środków pochodzących z umowy nr (...). W związku z zakończeniem kontraktu powód zwrócił pozwanemu dokument weksla.

Umowa nr (...) miała charakter terminowy i wiązała strony na okres 1 roku. Pozwany zobowiązał się do spłaty całości zobowiązania według harmonogramu w 12 ratach począwszy od dnia 23 lipca 2015r. do dnia 23 czerwca 2016r. Wysokość pierwszych 9 rat wynosiła po 316,00zł i 3 ostatnich po 317,00zł.

W ramach przedmiotowej umowy powód przyznał pozwanemu do korzystania kwotę pieniężną w wysokości 2.300,00zł. Ponadto powód oznaczył w treści umowy, iż zobowiązanie poza należnością pożyczkową obejmuje: opłatę za usługę pośrednictwa finansowego w wysokości 368,00zł, prowizję ustawową w wysokości 115,00zł, odsetki kapitałowe przy ustaleniu stopy rocznej na 8% w wysokości 222,64zł oraz opłatę za obsługę pożyczki w domu w wysokości 904,36zł.

Strony zastrzegły oprocentowanie pożyczki według zmiennej stopy procentowej liczonej w oparciu o stopę kredytu lombardowego NBP.

Powód określił sposób płatności rat pożyczki przez ich przekazanie jego przedstawicielowi bądź przelewem na rachunek bankowy.

Zabezpieczenie kredytu stanowił weksel in blanco nie zawierający deklaracji wekslowej.

Pozwany dokonał na rzecz powoda wpłat z tytułu wykonania zobowiązania w łącznej wysokości 1.480,00zł, w tym w dniu 30 lipca 2015r. na kwotę 316,00zł, w dniu 30 września 2015r. na kwotę 316,00zł, w dniu 30 października 2015r. na kwotę 316,00zł, w dniu 30 listopada 2015r. na kwotę 316,00zł i w dniu 2 stycznia 2016r. na kwotę 216,00zł.

Wpłaty zostały zrealizowane w formie przelewów na rachunek bankowy powoda i nie były dokonywane do rąk przedstawiciela powoda.

Pozwany nie wykonał w całości postanowień umowy i posiadał wobec powoda zaległości.

W dniu 13 maja 2016r. powód wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki i wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 2.715,00zł w terminie 3 dni pod rygorem wypełnienia weksla.

W dniu 22 maja 2016r. powód wypełnił weksel in blanco na kwotę 2.715,00zł płatną w dniu 29 maja 2016r.

( weksel k. 11, wezwanie do wykupu weksla k. 35, umowa pożyczki k. 36, 45-45v, 54-55, 73-73v, wezwanie do zapłaty k. 46, dowody wpłat k. 47, wniosek k. 56, ankieta k. 57, pokwitowanie k. 58, umowa sprzedaży wierzytelności k. 59-66, dowody KP k. 78-79, częściowo zeznania świadka K. B. k. 74-74v, częściowo przesłuchanie pozwanego W. R. k. 48v, 75-75v)

Sąd odmówił wiarygodności wypowiedziom pozwanego W. R. w zakresie jego twierdzenia, iż po zakończeniu wcześniejszego kontraktu łączącego go z powodem nie zwrócono mu dokumentu zabezpieczenia w postaci weksla, co do wysokości salda z ostatniego kontraktu, co do istnienia deklaracji wekslowej, co do terminowości spłat rat pożyczki albowiem w tej części pozostają one w opozycji do zeznań świadka K. B. uznanych w tym zakresie za wiarygodne oraz do dokumentarnego materiału dowodowego, w szczególności w postaci umowy pożyczki, potwierdzeń spłaty rat pożyczki, pokwitowania odbioru weksla.

Sąd nie przyznał waloru wiarygodności zeznaniom świadka K. B. w części, tj. w zakresie jej twierdzenia, że pozwany z nowootrzymanej pożyczki nie wygospodarował kwoty na spłatę wcześniejszego zobowiązania, a także że podejmowała ona w stosunku do pozwanego czynności dyscyplinujące do terminowego oddania długu, w tym w postaci wizyty w jego miejscu zamieszkania, pisemnego upomnienia i kontaktu telefonicznego albowiem jest to sprzeczne z uznanymi w tym zakresie za posiadające atrybut prawdziwości wyjaśnieniami pozwanego W. R., który wskazał, iż część każdego z uprzednich kontraktów był spłacana ze środków pochodzących z kolejnej pożyczki, a także dokumentarnym materiałem dowodowym postaci dokumentu umowy pożyczki nr (...). Niezależnie od powyższego pełnomocnik powoda na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2017r. oświadczył, iż przed wezwaniem do wykupienia weksla z dnia 13 maja 2016r. nie było kierowane do pozwanego wezwanie do zapłaty.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Pozew jest pismem procesowym, które zawiera powództwo, tj. skierowany do sądu wniosek o udzielenie sądowej ochrony prawnej dokładnie określonemu żądaniu, uzasadnionemu i skonkretyzowanemu przytoczonymi okolicznościami faktycznymi. Żądanie pozwu jest tzw. roszczeniem formalnym (procesowym), którego treścią jest twierdzenie powoda o przysługującym mu i podlegającym ochronie prawnomaterialnym interesie.

Legitymacja procesowa wskazuje kwalifikację materialną podmiotów prowadzących spór, w tym znaczeniu, że powód jest uprawniony do występowania z żądaniem udzielenia mu ochrony prawnej w stosunku do pozwanego, a ten zobowiązany do określonego zachowania się.

W niniejszym postępowaniu powód wykazał, że spełnia materialnoprawną przesłankę procesu, która decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości jego twierdzeń, że wymieniony w powództwie stosunek prawny istnieje i co jest jego przedmiotem.

W przedmiotowym postępowaniu istnieje możliwości określenia, że w procesie występują w charakterze stron te podmioty, które są jednocześnie podmiotami stosunku prawnego będącego przedmiotem procesu.

W tym miejscu należy wskazać, iż istnienie legitymacji prawnej stron procesu Sąd uwzględnia w dacie wyrokowania.

Powód poprzez dołączenie umowy cesji w zasadniczej części wykazał, iż poprzedni wierzyciel pozwanego przeniósł na niego przysługującą mu w stosunku do niego wierzytelność, przy czym należy wskazać, iż wobec treści załącznika była to wierzytelność, której górna granica wynosiła 2.315,00zł, a ponadto, że pierwotnie wyartykułowane żądanie było oparte na wadliwej podstawie poprzez odwołanie się do zobowiązania wekslowego, gdzie całość zgromadzonego materiału dowodowego w sposób jednoznaczny wskazuje, iż przedstawiony weksel pełnił funkcję gwarancyjną - zabezpieczenia spłaty pożyczki, a nie był źródłem abstrakcyjnej wierzytelności wekslowej.

Ustawodawca w art. 511 kc mówi o „stwierdzeniu” przelewu wierzytelności pismem, tj. odnosi się do istnienia pisma stwierdzającego, że umowa przelewu została przez strony zawarta (por. wyrok s.apel w K. z dnia 8 marca 2005r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1516/04, opubl. OSA 2005/12/44). Ponadto umowa przelewu, regulowana treścią art. 509 i n. kc, jest umową, na podstawie której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi wierzytelność ze swojego majątku do majątku osoby trzeciej (cesjonariusza). Przedmiotem przelewu może być co do zasady wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać. Wierzytelność, która ma stanowić przedmiot rozporządzenia, powinna być w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). Dotyczy to przede wszystkim wyraźnego określenia stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność, a zatem oznaczania stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia (por. wyrok s.apel. w Szczecinie z dnia 25 marca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 885/13, opubl. LEX nr 1461185).

Przedmiotowe zobowiązanie wekslowe należy uznać za ważne w rozumieniu art. 10 i n. ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. prawo wekslowe (Dz. U. 2016.160 – j.t. ze zm.). Nie uległo również w całości wygaśnięcie odpowiedzialności pozwanego z tytułu weksla.

Weksel in blanco może być przedmiotem obrotu na podstawie przepisów prawa cywilnego (przelew wierzytelności połączony z wydaniem dokumentu), a następnie wypełniony przez nabywcę i przedstawiony do wykupu z uzyskaniem tytułu do dochodzenia roszczenia z weksla w razie braku zapłaty dłużnika, jednakże z chwilą zgłoszenia przez zobowiązanego zarzutów co do niezgodności wypełnienia z deklaracją wekslową nastąpi powrót do stosunku podstawowego i nabywca jako wierzyciel musi wykazać istnienie wierzytelności wobec dłużnika. Nabywca weksla in blanco nie może nabyć więcej uprawnień niż przysługiwały wierzycielowi osobistemu, stąd prawo dłużnika do powoływania się na wszystkie zarzuty przysługujące mu względem kontrahenta, którego roszczenie zabezpieczał weksel in blanco. Po stronie wierzyciela rodzi to obowiązek ustosunkowania się do zarzutów dłużnika i wyjaśnienie istoty stosunku podstawowego wraz z wykazaniem przysługującej mu sumy wekslowej. Ciężar dowodu spoczywa zatem na powodzie, a pozwany w razie zaprzeczenia powinien przeprowadzić dowód przeciwny.

Cechą charakterystyczną zobowiązań wekslowych jest abstrakcyjność, która oznacza oderwanie od swojej podstawy - causy. Abstrakcyjność ta ulega złagodzeniu we wzajemnych stosunkach miedzy wystawcą a remitentem (pierwszym wierzycielem) także przy wekslach gwarancyjnych i in blanco i polega na tym, że wystawca może przedstawić remitentowi zarzuty osobiste wynikające ze stosunku podstawowego, z którego wynika wierzytelność stanowiąca przyczynę wystawienia weksla.

Jeżeli zobowiązanie wekslowe jest ważne wystawca może, w braku skutecznych zarzutów wekslowych, podnieść zarzuty oparte na stosunku podstawowym i na ich podstawie podważać zarówno istnienie jak i rozmiar zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, który w związku z zarzutami wystawcy podlega badaniu przez sąd oceniający zasadność nakazu zapłaty – por. wyrok SN z dnia 20 czerwca 2008r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 65/08, opubl. L., wyrok SA w Poznaniu z dnia 17 listopada 2011r. w sprawie o sygn. akt I ACa 926/11, opubl. L., wyrok SA w Szczecinie z dnia 12 grudnia 2012r. w sprawie o sygn. akt I ACa 508/12, opubl. L., wyrok SA we Wrocławiu z dnia 7 marca 2013r. w sprawie o sygn. akt I ACa 140/13, opubl. L., wyrok SA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1244/12, opubl. L., wyrok SN z dnia 11 października 2013r. w sprawie o sygn. akt I CSK 763/12, opubl. L., wyrok SN z dnia 17 marca 2016r. w sprawie o sygn. akt V CSK 442/15, opubl. L..

Stosownie do treści art. 353 § 1 kc, podstawowym obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia. Prowadzi ono do zaspokojenia interesu wierzyciela, wskutek czego zobowiązanie wygasa.

Artykuł 354 kc określa obowiązki dłużnika w ten sposób, że oprócz treści zobowiązania rozumianej jako nakazy wyrażone w czynności prawnej stanowiącej źródło zobowiązania oraz odnoszących się do tego zobowiązania normach prawnych jego zachowanie powinno odpowiadać trzem dalszym wzorcom postępowania - celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego, a także ewentualnie ustalonym zwyczajom, natomiast art. 355 kc określa sposób, w jaki dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie i w tym znaczeniu stanowi swoistą kontynuację uregulowań zawartych w art. 354 kc i jednocześnie przepis ten definiuje pojęcie należytej staranności oraz ustanawia obowiązek dokładania owej staranności.

Niedostosowanie się przez dłużnika do opisanych wyżej wymagań sprawia, że dojdzie do nienależytego wykonania zobowiązania lub niewykonania całkowitego (art. 471 kc). Każda bowiem rozbieżność pomiędzy prawidłowym spełnieniem świadczenia a rzeczywistym zachowaniem się dłużnika rodzi odpowiedzialność kontraktową. Nienależyte wykonanie zobowiązania ma bowiem miejsce wtedy, gdy zachowanie dłużnika zmierzało do spełnienia świadczenia, jednak osiągnięty przez niego wynik nie spełnia wymogów świadczenia, do którego dłużnik był zobowiązany. Wskazać jednak należy, że dłużnik zawsze, bez względu na rodzaj winy, odpowiada wobec wierzyciela za uchybienia obowiązkowi dołożenia należytej staranności (art. 355 kc).

Poprzednika prawnego powoda oraz pozwanego wiązała ważna i skuteczna umowa pożyczki w rozumieniu art. 720 i n. kc.

Strony w ramach istniejącego kontraktu uzgodniły elementy przedmiotowo i podmiotowe istotne oraz w sposób jednoznaczny i indywidualny określiły prawa i obowiązki podmiotów zobowiązań.

Powód w sposób właściwy przekazał pozwanemu umówione świadczenie, natomiast pozwany w sposób nienależyty wykonał zobowiązanie zachowując się wbrew treści umowy poprzez zaniechanie kontynuowania uiszczania spłaty należności wynikających z istniejącego stosunku obligacyjnego. Zaniechanie po stronie pozwanego było zawinione albowiem nie ujawniły się żadne okoliczności ekskulpacyjne i egzoneracyjne.

Powyższe spowodowało odpowiedzialność kontraktową po stronie pozwanego i obowiązek naprawienia powstałej z tego tytułu szkody. Uchybiania obowiązkom pozwanego, który nie spełnił świadczenia spowodowało zasadność zachowania wierzyciela polegającego poszukiwaniu ochrony prawnej w postępowaniu przed sądem i na przymusowej realizacji świadczenia (por. art. 471 kc i art. 361 § 1 i 2 kc).

Szkoda powoda obejmuje zarówno nieuiszczone przez pozwanego umówione należności pożyczkowe, ale również należności uboczne związane z powstaniem zwłoki po stronie pozwanego oraz z koniecznością przymusowego dochodzenia zwrotu świadczenia.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, iż powództwo podlegało tylko częściowemu uwzględnieniu, tj. w zakresie pozostałej do zapłaty kwoty pożyczki, odsetek kapitałowych i opłaty za usługę pośrednictwa finansowego.

Jako niezasadne i bezpodstawne, a także naruszające przepisy prawa, w tym prowadzące do obejścia przepisów ustaw należało uznać żądania zapłaty od pozwanego prowizji ustawowej i opłaty za obsługę pożyczki w domu, w sytuacji gdy powód nie zamierzał i nie wykonywał odbioru rat pożyczek bezpośrednio z rąk pozwanego, a pozwany w rzeczywistości dokonywał ich spłaty przelewem na rachunek bankowy powoda (por. art. 385 i n. kc oraz art. 5 kc i art. 58 § 1 - 3 kc przy uwzględnieniu przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2016.1528 – j.t. ze zm.)).

We wskazanej części żądania powoda należy potraktować jako postanowienie nieważne i nieznajdujące uzasadnienia normatywnego, stanowiące klauzule abuzywne, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Jednakże pomimo, że takie postanowienia umowne zostały ustalone między stronami i zapisane w treści łączącego te podmioty kontraktu, to nie powoduje to nieważności całej umowy, a jedynie jej części w tym zakresie (por. art. 58 § 3 kc, art. 5 kc i art. 385 i n. kc, art. 361 – 363 kc, art. 483 § 1 kc).

Nadużycie prawa podmiotowego traktuje się jako zachowanie rażące i nieakceptowane albowiem klauzula generalna zawarta w art. 5 kc zawiera odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w sensie obiektywnym, zasad uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zasady lojalności wobec partnera. Przepis art. 58 kc wyznacza od strony negatywnej ogólne ramy dopuszczalnej treści oraz celów czynności prawnych, natomiast art. 385 i n. kc określa klauzule abuzywności postanowień umownych, tj. takich które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a wskutek takiego układu praw i obowiązków dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta i godzenia w równowagę kontraktową.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż powód nie wykazał, iż pomimo, że przewidział w treści kontraktu zlecenie w postaci obsługi pożyczki w domu, a także uwzględnił w dochodzonej od pozwanego należności koszty windykacyjne, że przedstawiciel powoda odbierał od pozwanego w jego miejscu zamieszkania raty pożyczki czy też że podejmował poza wezwanie do wykupienia weksla, czynności służące zachowaniu terminu oddawczego rat kontraktu.

Zgodnie bowiem z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc., art. 3 kpc, art. 6 kc).

Istota ciężaru dowodowego sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w B. z dnia 28sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. LEX nr 1511625).

O roszczeniu ubocznym orzeczono w oparciu o treść art. 481 § 1 i 2 - 2 ⁴ kc i art. 359 § 1 i 2 – 2 ³ kc, przy uwzględnieniu art. 5 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. prawo wekslowe (Dz. U. 2016.160 – j.t. ze zm.).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 1 kpc w z art. 98 § 1 - 3 kpc i art. 100 kpc oraz w zw. z § 3 i § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.) i § 3 i § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 ze zm.) oraz w oparciu o treść art. 19 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2016.623 – j.t. ze zm.) i art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2016.1827 – j.t. ze zm.).

Z tych wszystkich względów, przy uwzględnieniu art. 495 § 1 kpc i art. 496 kpc, orzeczono jak w sentencji wyroku.