Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku E. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV U 1407/12

z m i e n i a zaskarżony wyrok, w ten sposób że o d d a l a odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ( t. jedn. Dz. U. 2009 nr 153 poz. 1227) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił prawa do emerytury E. B., ponieważ nie rozwiązała stosunku pracy i nie udowodniła 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Do powyższego okresu Zakład nie uwzględnił okresu zatrudnienia
w(...) S. na stanowisku technolog od 15.12.1977 r. do 14.02.1979 r. oraz na stanowisku laborant od 1.08.1983 r. do 31.12.1998 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawczyni domagała się jej zmiany i przyznania prawa do wcześniejszej emerytury, podnosząc że w okresie od 1.08.1983 r. do 31.12.1998 r. pracowała na stanowisku wymienionym w załączniku do rozporządzenia RM z 7.02.1983 r. – w wykazie A, dziale IV:
w chemii, poz. 41 oraz w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i lekkiego nr 7 z 7.07.1987 r. – w wykazie A, dziale IV, poz. 41: prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym, punkt 1 – stanowiska bezpośredniej obsługi i nadzoru urządzeń i instalacji doświadczalnych w skali wielkolaboratoryjnej, ćwierć i półtechnicznej produkcji doświadczalnej oraz w pracach aplikacyjnych i wdrożeniowych w procesach technologicznych przemysłu chemicznego.

Odpowiadając na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2013 r., sygn. akt IV U 1407/12 Sąd Okręgowy w Krośnie, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia 1.10.2012 r.
i ustalając, że wnioskodawczyni ma, co najmniej piętnastoletni okres pracy
w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił, że E. B., ur. (...), pracowała w (...) w S. od 13.05.1977 r. do 4.11.1979 r. oraz od 1.08.1983 r. do 28.02.2002 r. Wnioskodawczyni otrzymała świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 27.06.2012 r., potwierdzające wykonywanie prac w warunkach szczególnych, wymienionych w wykazie A, działu XIV, poz. 24 oraz poz. 21 – załączniku do rozporządzenia RM
z 7.02.1983 r., na stanowiskach wymienionych w Zarządzeniu Min. Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7. Dalej Sąd ustalił, że wnioskodawczyni pracowała w Laboratorium zwalniania mieszanek i zajmowała się badaniem próbek gumy, stosunek pracy rozwiązała 30.09.2012 r., a aktualnie pobiera świadczenie przedemerytalne.

Przechodząc do oceny prawnej Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawczyni w swojej pracy narażona była na szkodliwe działanie negatywnych czynników, co pozwala na zakwalifikowanie spornego okresu zatrudnienia jako pracy na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym w wykazie A, dziale IV, poz. 41 – załącznika do rozporządzenia RM z dn. 7.02.1983 r.

W apelacji od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1, 2, 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, poprzez przyznanie wnioskodawczyni prawa do emerytury w wyniku błędnego zakwalifikowania warunków jej pracy na stanowisku laboranta, jako pracy w warunkach szczególnych wymienionej w dziale IV, poz. 41 załącznika do rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania, względnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, podnosząc że stanowisko laboranta, w świetle zapisów zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu chemicznego i lekkiego, tylko w pewnym zakresie jest uznawane za pracę w warunkach szczególnych, do którego nie należy stanowisko wnioskodawczyni. Ponadto organ rentowy podkreślił, że laboratorium w SZPG (...) nie było instalacją doświadczalną, co również czyni chybioną kwalifikację zatrudnienia wnioskodawczyni dokonaną przez Sąd.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona i skutkuje wydaniem orzeczenia reformatoryjnego w trybie art. 386 § 1 k. p. c. przez Sąd Apelacyjny .

Przedmiotem sporu w sprawie była ocena uprawnienia E. B. do emerytury w obniżonym wieku , a to w związku z zatrudnieniem w szczególnych warunkach na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
( tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 153 , poz. 1227 ). Należy wskazać , że prawo do emerytury , zgodnie z powołaną podstawą prawną , przysługuje ubezpieczonej -
kobiecie , urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 roku , po ukończeniu 55 lat , o ile przed dniem 1 stycznia 1999 roku spełni warunki stażowe – a to wykaże łączny staż ubezpieczenia wynoszący co najmniej 25 lat , w tym 15 lat wykonywania stale i w pełnym wymiarze pracy w warunkach szczególnych oraz która nie przystąpiła do OFE .

Bezspornym w sprawie było , iż E. B. ukończyła 55 lat życia , oraz legitymuje się ponad 25- letnim stażem ubezpieczenia . Spornym natomiast pozostawało , czy będąc zatrudnioną w (...) w okresach : od 15.12.1977 r. do 14.02.1979 r. na stanowisku technolog oraz od 1.08.1983 r. do 31.12.1998 r. na stanowisku laborant wykonywała stale i w pełnym wymiarze , pracę ujętą w Wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8 , poz. 43 ze zm.) .

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe , którego celem było dokonanie istotnych ustaleń faktycznych sprawy , dotyczących spornych okresów zatrudnienia wnioskodawczyni .
Jednakże zdaniem Sądu Apelacyjnego , Sąd Okręgowy dokonując oceny materiału dowodowego w przedmiotowej sprawie naruszył zasadę wynikającą z treści art. 233 § 1 k. p. c. , przyporządkowując prace jakie wnioskodawczyni wykonywała w objętym sporem okresie od 1.08.1983 r. do 31.12.1998 r. na stanowisku laboranta , do prac wykonywanych na stanowiskach wymienionych
w wykazie A stanowiącym Załącznik do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. Dział IV poz. 41 – prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym . Wobec faktu , iż ZUS uwzględnił jedynie okres 1 roku 3 miesięcy i 20 dni z wykazywanych jako praca w warunkach szczególnych , decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia miało ustalenie , czy praca na stanowisku laboranta w laboratorium zwolnienia mieszanek może być zaliczona do okresów pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych .
Fakt , że laboratorium w jakim pracowała wnioskodawczyni było umieszczone przy wydziale produkcyjnym i wykonywało badania na potrzeby produkcji – nie sprawia , że stanowiska pracy laborantów można zaliczyć do stanowisk pracy
w warunkach szczególnych .

Podstawowym aktem prawnym określającym stanowiska pracy w warunkach szczególnych jest rozporządzenie RM z 7.02.1983 r. w Wykazie A Dziale IV w „chemii” do stanowisk na których wykonywana jest taka praca zostały zakwalifikowane stanowiska przy produkcji i przetwórstwie wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów środków pomocniczych do tych wyrobów . Stanowisko laboranta w zakładach przemysłu gumowego nie jest ujęte w tym wykazie . Natomiast , przyporządkowanie czynności wykonywanych przez wnioskodawczynię na stanowisku laboranta do czynności wymienionych w Załączniku A Dział IV poz. 41 – „prace na instalacjach doświadczalnych” jest
w ocenie Sądu Apelacyjnego nieprawidłowe .
Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach przez wnioskodawczynię w spornym okresie zostało stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania takiej pracy . Jednocześnie oczywistym jest , że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k. p. c. , gdyż podmiot wydający świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej . Dlatego też w ramach postępowania sądowego Sąd ocenia zasadność umieszczania w świadectwie pracy wzmianki , że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych ( por. wyrok SN z 8 kwietnia 1999 r.
II UKN 619/98 , OSNP 200 o Nr 11 poz. 439 ) . W sądowym postępowaniu odwoławczym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych okoliczności , od których uzależnione jest prawo do emerytury mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego , w tym także zeznaniami świadków czy też opiniami biegłych ( por. wyr. SN
z 8 sierpnia 2006 r. I UK 27/06 , OSNP 2007 m. 15 – 16 poz. 235 , wyrok SN
z 14 czerwca 2006 r. , I UK 115/06 , OSNP 2007 m. 17-18 poz. 257 ) .

Sąd Apelacyjny oceniając zgromadzony w sprawie przez Sąd Okręgowy materiał dowodowy w postaci zeznań świadków powziął wątpliwość co do właściwej oceny tych dowodów w szczególności brak było w istocie ustaleń , czy czynności laboranta w (...) można zakwalifikować do prac na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym , szczegółowo określanych jako prace na stanowiskach bezpośredniej obsługi i nadzoru urządzeń i instalacji doświadczalnych w skali wielkolaboratoryjnej , ćwierć i półtechnicznej produkcji doświadczalnej oraz w pracach aplikacyjnych i wdrożeniowych w procesach
technologicznych przemysłu chemicznego o jakich mowa w Zarządzeniu MPchiL Nr 7 z 7 lipca 1983 r. ( wykaz A dział IV poz. 41 ) . Ustalenia Sądu Okręgowego w tym zakresie wskazują bowiem wyłącznie na szkodliwość warunków pracy, co nie jest jednoznaczne z pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów Rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. mającego zastosowanie w sprawie .

Sąd Apelacyjny w celu ustalenia powyższej , spornej okoliczności postanowił uzupełnić w trybie art. 382 k. p. c postępowanie dowodowe , przeprowadzając dowód z opinii biegłego z zakresu organizacji i zarządzania przemysłem inż. .M. M. z listy biegłych Sądu Okręgowego w Krośnie .

Na marginesie zauważyć należy , że wybór osoby biegłego należy do sądu przeprowadzającego dowód , a nie do stron postępowania.

Dlatego zgłoszone sugestie wnioskodawczyni , co do wyboru innego biegłego , wskazanego przez nią w piśmie procesowym , nie zostały uwzględnione.

Biegły w opinii z 2.11.2013 r. ( k. 74 ) ustalił na podstawie dokumentacji pracodawcy wnioskodawczyni , że w spornym okresie 1.08.1983 r. – 31.12.
1998 r. pracowała ona jako laborant w Służbie Kontroli Jakości ( 1.08.1983 r. – 31.12.1991 r.) w(...) ( laboratorium )
( 1.01.1992 r. – 31.05.1992 r.) oraz w(...)( 1.06.1992 r. – 31.12.1998 r. ) .

Z zeznań wnioskodawczyni i przesłuchanych przez Sąd I instancji świadków wynikało , że w całym objętym sporem okresie ( a nie tylko przez 5 miesięcy ) pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w laboratorium w (...) . Biegły ustalił , że 90% wykonywanej pracy wnioskodawczyni odbywało się w laboratorium mającym charakter badawczo - kontrolny . Wykonywała próby i pomiary na potrzeby prowadzonej produkcji . Biegły stwierdza w wydanej opinii , że ilość użytych surowców i odczynników komponentów przy tych badaniach odpowiadało zapotrzebowaniu do prób laboratoryjnych . Dla porównania w skali laboratoryjnej wykonywano badania na próbie 3 kg ( mieszanina surowców ) . Przy ocenie mieszanek z produkcji pobierano badania zwalniające 30-40 dkg mieszanki , badania pełne próba ok. 2 kg.
Powyższe , zdaniem biegłego świadczy o laboratoryjnej skali tych badań .
W porównaniu z wielkością uwalnianych na produkcji – 8-12 ton na zmianę .

W ocenie biegłego wnioskodawczyni pracowała zatem w typowym laboratorium zakładowym w którym przeprowadzono kontrolę jakości produkcji
w wydzielonych pomieszczeniach laboratoryjnych z dala od bezpośrednich stanowisk produkcyjnych .

W laboratorium tym nie była i nie jest zainstalowana instalacja doświadczalna , na której odbywa się produkcja .

W(...) S. zdaniem biegłego , nie było i nie ma instalacji doświadczalnej przy produkcji mieszanek , czy przy produkcji wyrobu finalnego np. pasków klinowych .
Nie przedstawiono biegłemu dokumentacji świadczącej o funkcjonowaniu takiej instalacji w zakładzie w latach : 80-90 ubiegłego wieku , jak i obecnie .
Biegły wskazał nadto , że instalacje doświadczalne odwzorowują proces produkcyjny prowadzony w zakładzie , tj. cały ciąg technologiczny do produkcji danego wyrobu w skali wielko – laboratoryjnej czy pól – technicznej i pracownik obsługujący taką instalację w tym przypadku laborant wykonywałby pracę: aparatowego , walcownika , czy operatora urządzeń impregnacyjnych .
Praca na tego typu instalacjach ma inny charakter niż praca laboranta w laboratorium badań jakościowych mieszanek . Występują inne zagrożenia , inna skala produkcji w szczególności dlatego , że pracy na instalacjach nie da się zabezpieczyć w odciągi wymuszone , czy odciągi chemiczne .

Biegły wskazał , że nie porównywalny był również stopień narażania na czynniki szkodliwe : laboranta ( w (...) S. wg. zarządzenia wewnętrznego z 1979 r. ) kwalifikowanego do I stopnia szkodliwości , podczas gdy pracownicy produkcyjni do III lub IV stopnia szkodliwości . Przy czym kwalifikacja do III lub IV stopnia szkodliwości wg. przepisów wewnątrz zakładowych pokrywała się zazwyczaj ze stanowiskami z wykazu prac w warunkach szczególnych w przepisach resortowych .

Biegły wychodząc z definicji pracy w warunkach szczególnych zwrócił uwagę na pojęcie „czynników ryzyka” – których występowanie mogą spowodować i prowadzą do takiego stanu zdrowia pracownika , w którym w późniejszym okresie życia nie będzie mógł wykonywać swojego zawodu . Wskazał na wykazane wynikami pomiarów prowadzonych w Zakładzie stężenia czynników szkodliwych na stanowisku laboranta w (...)” S. w latach 1984 – 1999 , które to pomiary ( prowadzone przez służby BHP zakładu ) nie potwierdzają w jego ocenie szczególnej szkodliwości na tym stanowisku pracy .

W oparciu o w/w ustalenia biegły stwierdził , że wnioskodawczyni
w okresie 1.08.1983 r. do 31.12.1998 r., pracując na stanowisku laboranta w (...) w S. Z . P. G (...) S. nie pracowała na stanowisku na jakim praca zaliczana była do prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zgodnie z treścią rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego…

Sąd Apelacyjny uznał powołaną wyżej opinię biegłego za w pełni wiarygodny materiał dowodowy . Opinia została wydana przez biegłego – specjalistę z zakresu zarządzania i organizacji przemysłem , dysponującego zatem odpowiednią wiedzą fachową dla przeprowadzenia analizy opisanej w niej dokumentacji pracodawcy i stanu faktycznego ustalonego w sprawie w oparciu o zeznania wnioskodawczyni i świadków . Wnioski końcowe opinii stanowią logiczny
i konsekwentny wynik przeprowadzonej w niej w/w analizy i jednoznacznie wskazują , iż zarówno pracodawca wnioskodawczyni , jak i Sąd I instancji bezzasadnie zakwalifikowali sporny okres pracy wnioskodawczyni w S. Z. P. G (...) S. , jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych , na stanowisku laboranta wykonującego pracę na instalacjach doświadczalnych
w przemyśle chemicznym , wymienionej w Wykazie A ( Dział IV w Chemii
pkt 41) – stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r.

Zarzuty wnioskodawczyni zgłaszane do treści tej opinii , należy uznać za niemerytoryczne i pozbawione udokumentowanych podstaw faktycznych
i prawnych .

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostaje fakt oceny przez ZUS , dotyczącej kwalifikacji pracy wykonywanej przez innych pracowników (...) S. , do ich uprawnień emerytalnych .

W ocenie Sądu Apelacyjnego , zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie , że wnioskodawczyni nie spełniła ustawowego warunku wykazania co najmniej 15- letniego okresu pracy w warunkach szczególnych , do nabycia prawa do spornego świadczenia emerytalnego .

Z powołanych wyżej przyczyn Sąd Apelacyjny uznał , że zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalno – rentowej oraz przepisów Rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i dlatego z mocy art. 386 § 1 k. p. c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie .