Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Zofia Pawelczyk

Protokolant: protokolant sądowy Aleksandra Łaszuk

po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2017 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy D. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)w W.

z udziałem A. R.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

w związku z odwołaniem D. L. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)r. znak (...)

oraz sprawy A. R.

z udziałem D. L.

o zasiłek chorobowy i zasiłek macierzyński

w związku z odwołaniem A. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)r. znak (...), od decyzji z dnia (...)r. znak (...) oraz z dnia (...)r. znak (...) i z dnia (...)r. znak (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)r. znak (...)w ten sposób, że D. L. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń A. R. z funduszu chorobowego wraz z ustawowymi odsetkami w łącznej kwocie 15.854,15 zł (piętnaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt cztery złote piętnaście groszy);

2. oddala odwołanie A. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)r. znak (...), od decyzji z dnia (...)r. znak (...) oraz z dnia (...)r. znak (...) i z dnia (...)r. znak (...).

Sygn. akt VI U 225/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...). Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)
w W. zobowiązał D. L. do zwrotu nienależnie wypłaconych A. R. świadczeń wraz z odsetkami w łącznej kwocie 15.854,15 zł.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z uwagi na ustalenie decyzją ZUS z dnia (...). nr (...), iż A. R. nie podlegała od dnia
5 sierpnia 2013r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia
w charakterze pracownika u D. L., a pobrany przez nią zasiłek chorobowy jako nienależny podlega zwrotowi. Wypłata zasiłku nastąpiła na skutek przekazania przed płatnika nieprawdziwych danych dotyczących podleganiu A. R. ubezpieczeniom społecznym, dlatego D. L. jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

(decyzja z dnia (...). Akta rentowe)

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł D. L. zaskarżając decyzję w całości i wnosząc o uchylenie decyzji i rozstrzygnięcie, co do istoty sprawy. Według odwołującego decyzja jest błędna i powinna zostać uchylona. Jego zdaniem w sprawie nie zaszły przesłanki art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Według niego nie powinien mieć zastosowania art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ewentualnie obowiązek zwrotu nie powinien spoczywać na nim, jako płatniku. Zdaniem odwołującego organ rentowy nie udowodnił, że w niniejszej sprawie zaszły przesłanki do żądania zwrotu tego świadczenia od płatnika. Odwołujący podnosił także brak wyjaśnienia przez organ rentowy w jaki sposób zostały naliczone odsetki. Jego zdaniem możliwość żądania odsetek powstaje po doręczeniu zobowiązanemu decyzji kreującej taki obowiązek.

(odwołanie k. 1-3 a.s.)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w decyzji. Ponadto wniósł o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia odwołania od decyzji nr (...), zasądzenie od dowołującego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

(odpowiedź na odwołanie k.10-11 a.s.)

Decyzją z dnia (...)roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)
w W. odmówił A. R. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 15 lutego 2014 roku do 24 marca 2014 roku.

Od decyzji powyższej odwołanie wniosła A. R. zaskarżając ją w całości, wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za okres od 15 lutego 2014 roku do 24 marca 2014 roku.

(decyzja z dnia 26.03.2014r. - k. 7 Akta rentowe sygn. akt VI U 228/14; odwołanie k. 1-2 sygn. akt VI U 228/14)

Decyzją z dnia (...)roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)
w W. odmówił A. R. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 25 marca 2014 roku do 29 marca 2014 roku.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła A. R. zaskarżając ją w całości, wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za okres od 25 marca 2014 roku do 29 marca 2014 roku.

(decyzja z dnia (...). - k. 13 Akta rentowe sygn. akt VI U 228/14;odwołanie k. 10-11 sygn. akt VI U 228/14)

Decyzją z dnia (...)roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)
w W. odmówił A. R. prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 29 marca 2014 roku do 27 marca 2015 roku.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła A. R. zaskarżając ją w całości, wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 29 marca 2014 roku do 27 marca 2015 roku.

(decyzja z dnia (...). - Akta rentowe sygn. akt VI U 332/15; odwołanie k. 1-2 sygn. akt VI U 332/15)

Decyzją z dnia (...)roku ZUS odmówił A. R. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 3 lutego 2016 roku do 30 marca 2016 roku.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła A. R. zaskarżając ją w całości, wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za okres od 3 lutego 2016 roku do 30 marca 2016 roku.

(decyzja z dnia (...). – Akta rentowe sygn. akt VI U 241/16; odwołanie k. 1-2 sygn. akt VI U 241/16)

Zarządzeniem z dnia 27 lipca 2014 roku Sąd połączył do wspólnego rozpoznania sprawy sygn. akt VI U 225/14 i VI U 228/14 i dalej prowadził je pod sygn. akt VI U 225/14. Zarządzeniem z dnia 10 czerwca 2016 roku oraz z dnia 13 października 2016r. Sąd połączył do wspólnego rozpoznania sprawy o sygn. akt VI 241/16, VI U 225/14 i VI U 332/15 i dalej prowadził je pod sygn. akt VI U 225/14.

(zarządzenie – k. 31 sygn. akt VI U 228/14, zarządzenie – k. 20 sygn. akt VI U 332/1; postanowienie z dnia 10.06.2016r. – k.22 sygn. akt VI U 241/16)

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2014 r. Sąd zawiadomił o toczącym się postępowaniu A. R.. Zainteresowana A. R. powiadomiona o terminie rozprawy nie zajęła stanowiska w sprawie.

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2014 roku Sąd zawiadomił o toczącym się postępowaniu D. L.. Zainteresowany D. L. powiadomiony o terminie rozprawy nie zajął stanowiska w sprawie.

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2014 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie sygn. akt VI U 228/14. Postanowieniem z dnia 20 czerwca 2017 Sąd podjął postępowanie w sprawie sygn.akt VI U 225/14.

(postanowienie k.13 sygn.akt VI U 225/14; postanowienie z dnia 21.07.2014r. – k. 29; postanowienie z dnia 20.06.2017r. – k. 69 a.s.)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. R. od dnia 5 sierpnia 2013 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek D. L.. W decyzji z dnia (...)r. nr Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że umowa o pracę pomiędzy A. R. a D. L. została zawarta jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a nie faktycznego wykonywania pracy zgodnie z umową. Sprawa z odwołania od tej decyzji toczyła się w Sądzie Okręgowym Warszawa Praga w Warszawie sygn. akt VII U 762/14, zakończyła się prawomocnym wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2015 r. oddalającym odwołanie. W uzasadnieniu powyższego wyroku sąd wskazał, że nie zostało udokumentowane faktyczne wykonywanie pracy przez zainteresowaną. Sąd Okręgowy podzielił więc stanowisko organu rentowego o zawarciu umowy w celu wyłącznie uzyskania świadczeń, a nie faktycznego świadczenia pracy w ramach umowy o pracę.

(decyzja z dnia (...). (...) - k.1 Akt rentowych, Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 16.04.2015r. – k. 630- 641 sygn. akt VII U 762/14, Wyrok Sądu Apelacyjnego sygn. akt III AUa 1046/15 z dnia 17.01.2017r. – k. 78-116 a.s.)

A. R. była niezdolna do pracy w okresie:

- od 15 lutego 2014 roku do 24 marca 2014 roku,

- od 25 marca 2014 roku do 29 marca 2014 roku,

- od 29 marca 2014 roku do 27 marca 2015 roku,

- od 3 lutego 2016 roku do 30 marca 2016 roku.

(bezsporne, nadto: zaświadczenia lekarskie w aktach rentowych; decyzja z dnia (...). - k. 13 Akta rentowe sygn. akt VI U 228/14, decyzja z dnia (...). - Akta rentowe sygn. akt VI U 332/15, decyzja z dnia (...). – Akta rentowe sygn. akt VI U 241/16)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach zasiłkowych oraz złożonych w toku postępowania, których prawdziwość nie była kwestionowana przez strony w toku postępowania, które zostały przez Sąd uznane w całości za wiarygodne, brak bowiem w aktach materiału dowodowego, który przemawiałyby przeciwko ich wiarygodności.

Strony nie wnosiły o uzupełnienie postępowania dowodowego.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia 16 kwietnia 2015 r. sygn. akt VII U 762/14, wiąże więc sąd w niniejszej sprawie w zakresie ustalenia, że strony stosunku pracy świadomie zawarły pozorną umowę o pracę celem uzyskania nienależnych świadczeń. Dodatkowo, nawet gdyby strony nie wniosły odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, sąd byłby związany ostateczną decyzją organu rentowego ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07).

Organ rentowy jako podstawę prawną decyzji z dnia (...). znak (...)- (...)- (...)- (...) wskazał art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 1 ust. 1 , art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Uregulowania dotyczące zwrotu nienależnie pobranych świadczeń zawiera zarówno ustawa o świadczeniach pieniężnych w razie choroby macierzyństwa (j.t.Dz. U. 2017 poz.1368– dalej zwana ustawą zasiłkową ), jak też ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz. U. z 2016 poz.963 - dalej zwana ustawą o sus ). Należało zatem rozstrzygnąć, które z przepisów powinny mieć zastosowanie w niniejszej sprawie. Art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej wskazuje, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie zaś z treścią art. 84 ust. 1 ustawy o sus osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Natomiast z art. 84 ust. 6 tejże ustawy wynika, że jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

Należy zgodzić się z poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, LEX 1227962, oraz w wyroku z dnia 19 lutego 2014 r., I UK 331/13, LEX 1446442, wskazującym że art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 ustawy o sus w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych. Przepis art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa w szczególny sposób zasady potrącenia oraz egzekucji, nie wyłącza natomiast stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2, do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych. W art. 84 ust. 2 pkt 1 i 2 wskazano jakie świadczenia uważa się za nienależne. Są to świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Pobrane przez A. R. świadczenia były więc nienależne, gdyż zostały wypłacone w wyniku świadomego wprowadzenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w błąd przez strony umowy co do istnienia obowiązkowego ubezpieczenia.

Odpowiedzialność pracodawcy organ rentowy opierał na treści art. 84 ust. 6 ustawy o sus. Stanowisko to jednak nie jest zasadne. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroków z dnia 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, LEX 1227962 i z dnia 6. sierpnia 2013 r., II UK 11/13, LEX 1375189, celem regulacji wynikającej z art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest umożliwienie organowi rentowemu odzyskania świadczeń, które bez jego winy zostały nienależnie wypłacone bądź zawyżone, a nie ma przy tym podstaw, aby uznać, że pobierająca je osoba zobowiązana byłaby do ich zwrotu według zasad wynikających z art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy ma w takiej sytuacji podstawę do żądania zwrotu nadpłaconych kwot od odpowiedzialnego za zaistnienie takiej sytuacji płatnika składek, od którego pochodziły nieprawdziwe informacje prowadzące do wypłacenia nienależnych świadczeń. Obowiązek zwrotu wypłaconych nienależnie świadczeń z ubezpieczeń społecznych obciąża, na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, płatnika składek tylko wówczas, gdy ich pobranie spowodowane zostało przekazaniem przez niego nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, a jednocześnie brak jest podstaw do żądania takiego zwrotu od osoby, której faktycznie świadczenia te wypłacono, bowiem nie można uznać, że pobrała je nienależnie w rozumieniu art. 84 ust. 2 tej ustawy. Zasadą wynikającą z art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest, że obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia ciąży na osobie, która je pobrała. Jeżeli zatem spełnione zostały określone w art. 84 ust. 2 tej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przesłanki do uznania świadczenia za pobrane nienależnie, to obowiązana do jego zwrotu jest osoba, której świadczenie wypłacono. Tym samym art. 84 ust. 6 zawarty w tej samej ustawie i odnoszący się również do zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia nie dotyczy powyżej opisanej sytuacji (w której zastosowanie powinien znaleźć art. 84 ust. 2 ). Podmiot, do którego jest adresowany art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. płatnik składek, nie może być zobowiązany do zwrotu kwot świadczeń pobranych nienależnie przez inną osobę w sytuacji, gdy obowiązujące przepisy umożliwiają dochodzenie zwrotu od osoby, której świadczenia faktycznie wypłacono.

Taka właśnie sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie, gdyż osoba która pobrała zawyżony zasiłek chorobowy, a więc zainteresowana A. R., jak wskazano powyżej ponosi odpowiedzialność za zwrot pobranego zasiłku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wykazał w niniejszym postępowaniu, że brak jest podstaw do żądania takiego zwrotu od osoby, której faktycznie świadczenia te wypłacono (A. R.), bowiem nie można uznać, że pobrała je nienależnie w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Tak więc, powyższe jednoznacznie przesądza kwestię odpowiedzialności za zwrot świadczenia od osoby, która świadczenie to pobrała, a więc od A. R.. Z tego względu w dacie wydania decyzji była ona przedwczesna w stosunku do płatnika D. L..

Mając powyższe na uwadze Sąd zmienił zaskarżoną decyzję z dnia (...)r. znak (...)uznając, że D. L. nie jest zobowiązany do zwrotu spornego świadczenia. Wobec tego, na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Przechodząc do odwołania A. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...). znak (...), od decyzji z dnia (...). znak (...) oraz z dnia (...)r. znak (...) i z dnia (...)r. znak (...), jak już wyżej zostało podkreślone, wyrok Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia 16 kwietnia 2015 r. sygn. akt VII U 762/14 wiąże Sąd w zakresie ustalenia, że A. R. od dnia 5 sierpnia 2013 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek D. L..

Z treści art. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynika, że świadczenia, o których mowa w ustawie, przysługują tylko osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Z kolei art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej konkretyzuje, iż zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Z uwagi na powyższe przepisy oraz treść prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia 16 kwietnia 2015 r. sygn. akt VII U 762/14, z uwagi na okoliczność, że odwołująca od dnia 5 sierpnia 2013 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek D. L., nie nabyła prawa do świadczeń wynikających z ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Z tego względu jej odwołania decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)r. znak (...), od decyzji z dnia (...)r. znak (...) oraz z dnia (...)r. znak (...) i z dnia (...)r. znak (...) podlegały oddaleniu.