Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2013 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił K. W. prawa do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury. W uzasadnieniu wskazano, ze na podstawie art. 116 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz
§ 20 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku stanowiącego podstawę wymiaru świadczenia dla pracowników są zaświadczenia zakładu pracy wystawione w/g wzoru ustalonego przez organ rentowy albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokość osiąganych wynagrodzeń w poszczególnych latach kalendarzowych. Ponadto według organu w przypadku braku powyższych dokumentów wynagrodzenie może być ustalone w oparciu o akta osobowe, umowy o pracę lub angaże określające kwotowo stawkę wynagrodzenia. Jeżeli w aktach osobowych pracownika wynagrodzenie określone jest stawką godzinową – dopuszczalne jest ustalenie wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru świadczenia tylko wówczas, gdy zachowały się dane dotyczące ilości godzin, jaką pracownik faktycznie przepracował w danym okresie na określonym stanowisku (dziennie, tygodniowo lub miesięcznie). Przedłożone do wniosku zeznania świadków na okoliczność zatrudnienia w P. B. P. C. w okresie od dnia 1 maja 1974 r. do dnia 30 września 1978 r. w myśl wyżej powołanych przepisów nie są środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobków. Organ wskazał także, że decyzją dnia 28 maja 2009 r., wykonując prawomocny wyrok Sądu z dnia 25 marca 2009 roku do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przyjął wynagrodzenie za w/w/ okres na podstawie przedłożonych angaży.

/decyzja k. 125 akt ZUS/

W dniu 7 stycznia 2014 r. wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji, podnosząc, że zeznania trzech świadków potwierdzają, że jego zarobki były wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w latach 1974 – 1978.

/odwołanie k. 2/

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego odrzucenie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawca ma ustalone prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2008 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia zgodnie z sentencją wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 marca 2009 r. w sprawie VIII U 2851/08, przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych, tj. z lat 1967-1977, 1981, 1985-1987, 2002-2006 wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 74,88%, z uwzględnieniem udokumentowanych wynagrodzeń oraz z przyjęciem wynagrodzeń wynikających z okresu pracy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od dnia 10 maja 1974 r. – 9,50 zł na godzinę , od dnia 1 listopada 1974 r. 12,00 zł na godzinę , od dnia 1 stycznia 1976 r. ( do dnia 30 września 1978 r.) 13,50 zł na godzinę. Poza powtórzeniem argumentacji wywiedzionej w decyzji, ZUS stwierdził także, że brak jest podstaw prawnych do ustalenia wynagrodzenia na zasadzie domniemania według innych, nieprzewidzianych ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kryteriów.

/odpowiedź na odwołanie k. 3-3v./

Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. wyrokiem z dnia 30 marca 2015 r. w sprawie o sygn. akt VIII U 215/14 oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji. W uzasadnieniu Sąd podniósł, że jakkolwiek świadkowie wskazywali, iż wnioskodawca pracował w wymiarze ponad 12 godzin dziennie to jednak dokumenty w postaci angaży w żaden sposób nie odnoszą się do kwestii ilości godzin świadczonych przez skarżącego. Podobnie, dokumentacja z zakładu pracy nie wskazuje zasad wynagrodzenia wnioskodawcy ponad ustawowy ośmiogodzinny wymiar czasu pracy. Przedłożone zaś przez wnioskodawcę zaświadczenia wskazujące na jego wynagrodzenie w listopadzie oraz grudniu 1974 r. nie pozwoliły w ocenie Sądu Okręgowego na dokładne wyliczenie wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie. Nie można było zatem według Sądu na podstawie jedynie zeznań świadków ustalić wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie w sposób odmienny niż uczynił to Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 25 marca 2009 r.

/wyrok Sądu Okręgowego – k. 45, uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego – k.50-53 v./

Na skutek apelacji K. W. od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 30 marca 2015 roku, Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 marca 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 1260/15 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Sąd II instancji stwierdził, że Sąd I instancji poczynił istotne dla sprawy ustalenia faktyczne w kwestii zarobków wnioskodawcy, ilości dobowego czasu pracy, wysokości premii regulaminowej i premii dodatkowej na podstawie zeznań przesłuchanych w sprawie świadków: J. M., W. P., J. O., jednakże w części merytorycznej uzasadnienia uznał zeznania świadków za mało istotne. Według Sądu II instancji, Sąd Okręgowy nie dokonał żadnej oceny zeznań tych świadków, nie odmówił im także waloru wiarygodności stwierdzając ich nieprzydatność. Według Sądu Apelacyjnego, treść uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia jest nielogiczna, wewnętrznie sprzeczna i sporządzona niezgodnie z regułami z art. 328 § 2 k.p.c. i tym samym nie pozwala na przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę ponownie dokona ustaleń faktycznych w oparciu o całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, odniesie się do wszystkich przeprowadzonych na etapie postępowania rozpoznawczego dowodów i oceni je zgodnie z poszanowaniem normy z art. 233 § 1 k.p.c. i sporządzi uzasadnienie do wyroku odpowiadającego wymogom z art. 328 § 2 k.p.c.

/wyrok Sądu Apelacyjnego z uzasadnieniem – k. 87; 92-95v./

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy - na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2017 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, natomiast na rozprawie w dniu 27 września 2017 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o przeliczenie emerytury wnioskodawcy przy uwzględnieniu najkorzystniejszej wersji wyliczonej przez biegłego, tj. w wariancie Ia (przy uwzględnieniu, że w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) pracował od poniedziałku do piątku w wymiarze 12 h, we wszystkie soboty w wymiarze 10 h oraz co drugą niedziele w miesiącu wymiarze 8 h oraz przy uwzględnieniu premii w wysokości 30% wynagrodzenie oraz „trzynastej pensji”). Pełnomocnik organu rentowego wniósł o odrzucenie odwołania z uwagi na powagę rzeczy osądzonej, ewentualnie o oddalenie odwołania.

/stanowisko pełnomocnika wnioskodawcy - e – protokół – 00:01:08 – 00:02:25 – płyta CD – k.175, stanowiska stron – e-protokół - 00:02:16 – 00:04:11 – płyta CD – k. 214/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. W. urodził się w dniu (...)

/bezsporne/

W dniu 11 lipca 2008 roku K. W. złożył wniosek o emeryturę.

/wniosek – k.1-4 akt ZUS/

Decyzją z dnia 22 sierpnia 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 lipca 2008 roku, tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych, tj. z lat 1971-1973, 1981, 1985-1987, 1993-1999, 2002-2007, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 71,59 %.

/decyzja – k.59-60 akt ZUS/

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie, wnosząc o uwzględnienie do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenia określonego stawką godzinową z tytułu zatrudnienia w (...) w okresie od dnia 8 sierpnia 1966 roku do dnia 22 sierpnia 1970 roku oraz w (...) C. Ł. od dnia 10 maja 1974 roku do 30 sierpnia 1978 roku.

/odwołanie – k.2 akt VIII U 2851/08/

Wyrokiem z dnia 25 marca 2008 roku w sprawie o sygn. akt VIII U 2851/08 Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyjął do ustalenia podstawy wymiaru emerytury K. W. dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1967-1977, 1981, 1985-1987, 2002-2006 z uwzględnieniem udokumentowanych wynagrodzeń oraz z przyjęciem wynagrodzeń wynikających ze stawki osobistego zaszeregowania na podstawie angaży z (...) Zakładów (...) w Ł. od dnia 8 sierpnia 1966 roku – 6,00 zł na godzinę, od 1 sierpnia 1967 roku – 6,30 zł na godzinę, od 1 kwietnia 1968 roku do 22 sierpnia 1970 roku – 7,10 zł na godzinę oraz z okresu pracy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od dnia 10 maja 1974 r. – 9,50 zł na godzinę, od dnia 1 listopada 1974 r. 12,00 zł na godzinę, od dnia 1 stycznia 1976 r. ( do dnia 30 września 1978 r.) 13,50 zł na godzinę z uwzględnieniem ustawowego wymiaru czasu pracy oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

/wyrok Sądu Okręgowego – k.14-15 akt VIII U 2851/08/

Decyzją z dnia 28 maja 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi dnia 25 marca 2008 roku, przeliczył emeryturę wnioskodawcy od dnia 1 lipca 2008 roku. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych, tj. z lat 1967-1977, 1981, 1985-1987, 2002-2006 wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 74,88%.

/decyzja – k.81-82 akt ZUS/

W dniu 13 listopada 2013 r. K. W. złożył wniosek o przeliczenie emerytury na podstawie zeznań świadków, potwierdzających wysokość jego faktycznych zarobków w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), wynikających z pracy po 12 godzin dziennie przez 6 dni w tygodniu oraz w niedzielę i święta.

/wniosek – k.112 akt ZUS; zeznania świadków – k.114-116 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 5 grudnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił K. W. prawa do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury.

/decyzja k. 125 akt ZUS/

W okresie od dnia 10 maja 1974 r. do dnia 30 września 1978 r. K. W. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...).

/świadectwo pracy k.11 – koperta – k. 105/

Przez pierwsze pół roku, do momentu ukończenia kursu wnioskodawca pracował na stanowisku pomocnika operatora. Po tym okresie został zatrudniony na stanowisku operatora. Operatorów w przedsiębiorstwie było około 20-30, a dźwigów 10-15 sztuk. Wnioskodawca pracował od poniedziałku do piątku minimum 12 h z uwagi na ówczesny popyt na usługi budowlane, bez względu na warunki atmosferyczne i porę roku. Wnioskodawca pracował również w każdą sobotę (minimum 10 h) i w dwie niedziele w miesiącu (minimum 8 h). Jego wynagrodzenie było przez cały okres trwania zatrudnienia określone w stawce godzinowej. Za pierwsze dwie godziny nadliczbowe otrzymywał on dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia, a z kolejne godziny dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Za pracę w niedziele wnioskodawca otrzymywał 100% wynagrodzenia. Ponadto co miesiąc wypłacany był dodatek uznaniowy za pozostawianie sprzętu w stanie gotowości oraz premia uznaniowa, która również była wypłacana z reguły co miesiąc. Wysokość premii wynosiła do 30% wynagrodzenia. Pracownik był pozbawiany premii za przewinienia służbowe, tj. spóźnienie się do pracy, stawienie się w pracy w stanie nietrzeźwym oraz za niewłaściwe wykonywanie obowiązków służbowych. W I kwartale każdego roku pracownicy (w tym wnioskodawca) otrzymywali tzw. „trzynastą pensję”, która była liczona od zarobku rocznego uzyskanego przez wnioskodawcę. Wnioskodawca codziennie podpisywał raport u kierownika budowy.

/zeznania wnioskodawcy K. W. – e-protokół - 00:03:48 –00:04:50 płyta CD – k. 175 w zw. z e-protokół – 00:07:01 – 00:30:04 – płyta CD – k. 116; zeznania świadka W. P. – e-protokół - 00:33:21 – 00:53:52 – płyta CD - k. 116; zeznania świadka J. M. – e-protokół –00:53:52 – 01:20:55 – płyta CD - k. 116; zeznania świadka J. O. – e-protokół – 01:20:55 – 01:33:06 – płyta CD - k. 116/

Nie zachowała się dokumentacja potwierdzająca ilość godzin jaką wnioskodawca faktycznie przepracował w powyższym przedsiębiorstwie.

/bezsporne/

Od dnia 10 maja 1974 r. wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło 9,50 zł za godzinę. Angaż nie określał dodatkowych składników wynagrodzenia.

/angaż k.45-46 plik II akt ZUS/

Od dnia 1 listopada 1974 r. wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło 12,00 zł za godzinę. Angaż nie określał dodatkowych składników wynagrodzenia.

/angaż k.43-44 plik II akt ZUS/

Od dnia 1 stycznia 1976 r. wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło 13,50 zł za godzinę. Angaż nie określał dodatkowych składników wynagrodzenia.

/angaż k.47-48 plik II akt ZUS/

W okresie od listopada 1974 r. do grudnia 1974 r. wynagrodzenie K. W. wyniosło:

- za listopad 1974 r. - 8 369,00 zł

- za grudzień 1974 r. –5 675,00 zł (308 godzin pracy).

/zaświadczenia – koperta - k.14/

Przy przyjęciu, że w spornym okresie zatrudnienia od dnia 10 maja 1974 r. do dnia
30 września 1978 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), K. W. pracował od poniedziałku do piątku w wymiarze 12 h, we wszystkie soboty w wymiarze 10 h oraz co drugą niedziele w miesiącu wymiarze 8 h oraz uwzględniając okresy nieobecności wnioskodawcy w pracy z tytułu urlopów wypoczynkowych i chorób (wskazane w ewidencji czasu pracy w aktach osobowych – k.105) i wynagrodzenie wypłacone za ten okres, wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło (bez uwzględnienia premii):

⚫

w 1974 roku – 36.839,00 zł (uwzględniając „trzynastą pensję” w kwocie 2.087,54 zł – 38.926,54 zł),

⚫

w 1975 roku – 55.488,00 zł (uwzględniając „trzynastą pensję” w kwocie 4.716,48 zł – 60.204,48 zł),

⚫

w 1976 roku – 65.340,00 zł (uwzględniając „trzynastą pensję” w kwocie 5.553,90 zł – 70.893,90 zł),

⚫

w 1977 roku – 58.698,00 zł (uwzględniając „trzynastą pensję” w kwocie 4.989,33 zł – 63.687,33 zł),

⚫

w 1978 roku – 46.170,00 zł (uwzględniając „trzynastą pensję” w kwocie 2.943,34 zł – 49.113,34 zł).

/pisemna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu rachunkowości i płac A. G. – k. 193-195;

Przy przyjęciu, że wynagrodzenie wnioskodawcy w okresie zatrudnienia od dnia
10 maja 1974 r. do dnia 30 września 1978 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) wynosiło:

⚫

w 1974 roku – 36.839,00 zł,

⚫

w 1975 roku – 55.488,00 zł,

⚫

w 1976 roku – 65.340,00 zł,

⚫

w 1977 roku – 58.698,00 zł,

⚫

w 1978 roku – 46.170,00 zł,

- bez uwzględnienie premii oraz „trzynastej pensji” - wskaźnik wysokość podstawy wymiaru składek wyliczony z najkorzystniejszych 20 lat kalendarzowych, tj. 1968-1978, 1981, 1985-1987, 2002-2006 wynosi 88,07 %.

/hipotetyczne wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru – k. 215/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy w postaci m.in. zachowanych akt osobowych ze spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy w przedmiotowym przedsiębiorstwie, częściowo na podstawie zeznań odwołującego i świadków: W. P., J. M. i J. O. oraz na podstawie pisemnej uzupełniającej opinii biegłego sądowego specjalisty z zakresu zatrudnienia i płac z dnia 5 lipca 2017 roku.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy oraz świadków w zakresie, w jakim wskazali godziny pracy wnioskodawcy. Ich zeznania w tym zakresie są spójne oraz logiczne i mogą stanowić podstawę poczynionych w tej części ustaleń faktycznych Sądu. Wnioskodawca oraz świadkowie zgodnie zeznali, że operatorzy dźwigu pracowali od poniedziałku do piątku po 12 godzin dziennie, w każdą sobotę minimum 10 godzin dziennie i dwie niedzielę w miesiącu po minimum 8 godzin dziennie. Niewątpliwie praca taką liczbę godzin w każdym miesiącu była bardzo uciążliwa (około 300 godzin w każdym miesiącu), jednakże należy mieć na uwadze charakter tego przedsiębiorstwa, które zajmowało się budownictwem przemysłowym, jak i okres zatrudnienia wnioskodawcy, tj. lata 70, gdy budowano masowo nie tylko nowe osiedla mieszkaniowe, ale powstawały też nowe zakłady przemysłowe. Przedsiębiorstwo zatrudniało wtedy około 2.000 pracowników, którzy pracowali na budowach na terenie całego kraju. Dźwigów było około 10-15, a zatem logicznym jest, że operatorzy tych urządzeń pracowali w godzinach znacznie przekraczający ich normatywny czas pracy.

Nadto dowodem wskazującym, że skarżący wykonywał pracę w wymiarze obejmującym około 300 godzin miesięcznie są zaświadczenia (k.14) potwierdzające wysokość jego wynagrodzenia w okresie od listopada 1974 roku do grudnia 1974 roku, tj. w kwotach: 8 369,00 zł (za listopad 1974 r. ) i 5 675,00 zł (za grudzień 1974 r.), przy czym z opinii biegłego specjalisty z zakresu zatrudnienia i płac wynika, że przyjmując, iż K. W. pracował od poniedziałku do piątku w wymiarze 12 h, we wszystkie soboty w wymiarze 10 h oraz co drugą niedziele w miesiącu wymiarze 8 h, to jego wynagrodzenia miesięczne uwzględniające taką liczbę przepracowanych godzin, wynosiło w 1974 roku w pozostałych miesiącach około 4.000 zł, a w 1975 roku około 5.000 zł. Powyższe zaświadczenia, uwiarygadniają zatem zeznania wnioskodawcy oraz świadków co do ilości przepracowanych przez odwołującego godzin w spornym okresie zatrudnienia.

Sąd Okręgowy odmówił jednak wiary zeznaniom wnioskodawcy i świadków, w zakresie w jakim zeznawali o wysokości otrzymywanych premii, tj. w wysokości 30 % wynagrodzenia w każdym miesiącu. Tymczasem z treści angaży zachowanych w aktach osobowych ze spornego okresu zatrudnienia nie wynika nie tylko w jakiej wysokości, ale nawet, czy wnioskodawca otrzymywał taki składnik wynagrodzenia. Poza tym z zeznań wnioskodawcy i świadków wynika, że pracownik był pozbawiany premii za przewinienia służbowe, tj. spóźnienie się do pracy, stawienie się w pracy w stanie nietrzeźwym oraz za niewłaściwe wykonywanie obowiązków służbowych. Zatem brak było podstaw, aby jedynie na podstawie twierdzeń strony przyjąć, że premia we wskazanej przez niego wysokości 30% została faktycznie wypłacona. Wynagrodzenie pracownika nie może być prawdopodobne, tylko pewne.

Odnosząc się natomiast do opinii biegłego specjalisty z zakresu zatrudnienia i płac oraz mając na uwadze powyższą ocenę zeznań wnioskodawcy i świadków, zdaniem Sądu najbardziej prawidłowym jest przyjęcie za podstawę ustaleń faktycznych Sądu - opinii biegłego złożonej w dniu 5 lipca 2017 roku w wariancie II a – k.193 – 195, bez uwzględnienia premii oraz przy przyjęciu, że w spornym okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), K. W. pracował od poniedziałku do piątku w wymiarze 12 h, we wszystkie soboty w wymiarze 10 h oraz co drugą niedziele w miesiącu wymiarze 8 h oraz uwzględniając okresy nieobecności wnioskodawcy w pracy z tytułu urlopów wypoczynkowych i chorób (wskazane w ewidencji czasu pracy w aktach osobowych – k.105). Przyjęcie tej wersji jest słuszne również z tego względu, że biegły hipotetycznie wyliczył wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy za okresy nieobecności w pracy z tytułu urlopów wypoczynkowych i chorób, czego nie uwzględnia wariant I i II opinii (k.184-189). Bezpośrednie obniżenie wynagrodzenia wnioskodawcy za dni nieobecności wskazane na kartach nieobecności zniekształca bowiem obraz hipotetycznego wynagrodzenia wnioskodawcy. Za czas urlopu wypoczynkowego oraz choroby wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie, a więc z uwagi na brak kart zasiłkowych biegły ustalił wysokość tego wynagrodzenia w sposób uproszczony przeliczając godziny obniżenia wymiaru czasu pracy podstawową stawką godzinową.

Sąd Okręgowy pominął również pozostałe opinie wydane przez biegłego specjalisty z zakresu zatrudnienia i płac, gdyż zawierały wyliczenia wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie przy przyjęciu innej – wyższej liczby przepracowanych godzin oraz bez uwzględnienia okresów nieobecności wnioskodawcy w pracy z tytułu urlopów wypoczynkowych i chorób (k.23-30, k.121-126, k.145-150).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie K. W. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionego przez organ rentowy zarzutu powagi rzeczy osądzonej (art.366 kpc), skutkującego odrzuceniem odwołania. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał bowiem, że w postępowaniu toczącym się na skutek odwołania wnioskodawcy od decyzji z dnia z dnia 22 sierpnia 2008 roku w sprawie VIII U 2851/08, K. W. domagał się przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu zarobków otrzymywanych w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). Decyzją z dnia 28 maja 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi dnia 25 marca 2008 roku w sprawie VIII U 2851/08, przeliczył emeryturę wnioskodawcy przyjmując do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych, tj. z lat 1967-1977, 1981, 1985-1987, 2002-2006 wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 74,88% - z uwzględnieniem m.in. wynagrodzeń z okresu pracy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od dnia 10 maja 1974 r. – 9,50 zł na godzinę , od dnia 1 listopada 1974 r. 12,00 zł na godzinę, od dnia 1 stycznia 1976 r. ( do dnia 30 września 1978 r.) 13,50 zł na godzinę.

Według organu rentowego nie jest możliwe ponowne ustalenie wysokości emerytury z uwagi na prawomocne rozpoznanie żądania wnioskodawcy przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu zarobków otrzymywanych w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...).

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 114 ust. 1 pkt.1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

W odniesieniu do spraw ubezpieczenia społecznego znaczenie instytucji procesowej powagi rzeczy osądzonej musi być ustalane z uwzględnieniem reguł postępowania odrębnego w tych sprawach. Rozstrzygnięcia sądowe w sprawach z tego zakresu ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa do świadczeń.

W niniejszej sprawie nie zachodziły w ocenie Sądu podstawy do odrzucenia odwołania, gdyż wnioskodawca wraz z wnioskiem z dnia 13 listopada 2013 roku o przeliczenie świadczenia, przedłożył nowe dowody w sprawie, tj. zeznania świadków. Dowód z zeznań zgłoszonych świadków został przeprowadzony przez Sąd w niniejszej sprawie. Mając zatem na uwadze treść powołanego art.114 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, istniała możliwość ponownego ustalenia wysokości emerytury wnioskodawcy w związku z przedłożeniem nowych dowodów w sprawie.

W dalszej kolejności wskazać należy, że na mocy art. 111 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych możliwe jest ponowne obliczenie wysokości emerytury lub renty od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15 ustawy, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Natomiast w myśl art. 15 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę. Stosownie do ust. 2a jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei ust 3 tego samego przepisu stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Następnie w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty,

oraz

4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia
7 maja 2003 r., III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Stosownie do art. 116 ust. 5 powyższej ustawy do wniosku o emeryturę lub rentę powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo i wysokości tego świadczenia, co oznacza, ze ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy (por. wyrok sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 roku II UK 297/00).

Zgodnie z obecnie obowiązującym § 21 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja § 21 przywołanego rozporządzenia stanowi odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49). Skoro zaś zaskarżona decyzja została wydana w dniu 5 grudnia 2013 r., w niniejszej sprawie należy stosować oceniając zasadność odwołania przepisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku.

Nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu przed organem rentowym nie jest możliwe udowadnianie wysokości wynagrodzenia innymi dowodami niż wymienione w przepisie § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412), dokumenty.

Powołany wyżej § 21 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
11 października 2011 roku, co prawda wyznacza kierunek postępowania dowodowego, ale nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z 25.07.1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, w ten sposób wypowiedział się również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4.03.1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, oraz Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 27.06.1995 r., III Aur 177/95, OSA 1996/10/32).

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Nie oznacza to, że można przyjąć hipotetyczne wynagrodzenia, oparte wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach wnioskodawcy.

Dlatego, w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dokumentacji związanej z okresem pracy wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), zeznania wnioskodawcy i świadków, co pozwoliło w sposób wszechstronny przeanalizować zasadność jego żądania.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca zażądał wzięcia pod uwagę, przy ustalaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury, wynagrodzenia obliczonego przy uwzględnieniu, że pracował od poniedziałku do piątku w wymiarze 12 h, we wszystkie soboty w wymiarze 10 h oraz co drugą niedziele w miesiącu wymiarze 8 h oraz przy uwzględnieniu premii w wysokości 30% wynagrodzenie oraz „trzynastej pensji”.

Zdaniem Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie wysokości niewątpliwie uzyskiwanego przez wnioskodawcę wynagrodzenia w tym czasie przy przyjęciu, że pracował od poniedziałku do piątku w wymiarze 12 h, we wszystkie soboty w wymiarze 10 h oraz co drugą niedziele w miesiącu wymiarze 8 h. Okoliczność pracy wnioskodawcy w takim wymiarze potwierdzili nie tylko świadkowie, ale tak jak już wyżej podniesiono – pośrednio wynika to z zaświadczeń określających wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy w okresie listopad- grudzień 1974 roku.

Ponadto należy uwzględnić przy wyliczeniu wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie także wysokość wynagrodzenia za czas urlopu i choroby, które skarżący niewątpliwie otrzymał.

Z ustaleń Sądu wynika, że odwołujący otrzymywał także premię, jednakże jej wysokości nie udowodnił w sposób pewny i konkretny wiarygodnymi kartami płac lub innymi dokumentami płacowymi, czy zeznaniami świadków wskazującymi wprost na faktyczną wysokość tego składnika wynagrodzenia skarżącego. Świadkowie oraz wnioskodawca zgodnie zeznali, że wypłata i wysokość premii nie miała charakteru stałego i pracownik mógł być pozbawiony premii. Powyższy stan rzeczy wykluczał, zatem jednoznacznie możliwość uwzględnienia wnioskodawcy w podstawie wymiaru jego świadczenia emerytalnego - dodatkowego składnika wynagrodzenia w postaci 30% premii. Choć w postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego wnioskodawcy, to jednocześnie nie jest możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną, uśrednioną wielkość premii uzyskiwanej przez ubezpieczonego, tym bardziej wywiedzioną z wysokości premii wypłaconych innym pracownikom (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, LEX nr 390123).

W przypadku składnika wynagrodzenia, jakim jest premia, konieczne jest istnienie dowodów potwierdzających bez wątpliwości nie tylko fakt wypłacenia premii, ale również jej wysokość. Oczywistym zaś jest, że obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne (art. 232 k.p.c.), stąd też to na wnioskodawcy ciążył obowiązek przedstawienia dowodów dla udowodnienia spornych okoliczności. Muszą to być jednak środki dowodowe, które pozwolą na wiarygodne ustalenie okoliczności faktycznych. Nie jest tym samym uprawniony pogląd, iż w zaistniałej w niniejszej sprawie sytuacji niektóre fakty nie muszą być udowodnione, a prawo wymaga jedynie ich uprawdopodobnienia..

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego brak jest, zatem podstaw do uwzględnienia premii, jako składnika wynagrodzenia za sporny okres.

Niezasadne jest również stanowisko odwołującego co do uwzględnienia wypłacanych w spornym okresie „trzynastych pensji”. Zasadnicze znaczenie z punktu widzenia możliwości zaliczenia wypłacanych w latach 1974-1978 „trzynastych pensji” mają ograniczenia wskazane w treści ówcześnie obowiązujących przepisów. Zgodnie, bowiem z obowiązującym w okresie od 1 stycznia 1971 roku do 31 grudnia 1976 roku rozporządzeniem Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 roku w sprawie obliczania podstaw wymiaru emerytury i renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenie społeczne (Dz.U. z 1968 r., Nr 35, poz. 246) oraz obowiązującym w okresie od 1 lipca 1977 roku do 31 grudnia 1983 roku rozporządzeniem Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 grudnia 1976 roku w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i ubezpieczeniu rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac (Dz.U. z 1976r., Nr 40, poz.239) wynagrodzenie wypłacane z zakładowego funduszu nagród, w tym indywidualna nagroda roczna, tzw. trzynastka (wypłacana ze środków spoza osobowego funduszu płac), nie stanowiła podstawy wymiaru składek. Mając powyższe na uwadze, przy jednoczesnym uznaniu, iż świadczenie emerytalne jest pochodną składki, a nie jedynie faktu pozostawania w zatrudnieniu „trzynasta pensja” nie mogła zostać uwzględniona zgodnie z żądaniem skarżącego przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego.

W świetle powyższych rozważań, Sąd przyjął za poprawny wariant IIa (bez uwzględnienia premii oraz nie uwzględniając „trzynastej pensji” za to z uwzględnieniem wynagrodzenia otrzymanego za dni nieobecności w pracy). Powyższe prowadziło do zobowiązania organu rentowego do stosownych wyliczeń wysokości emerytury po odjęciu „trzynastej pensji” z uwzględnieniem wariantu IIa. Organ rentowy dokonał stosownego wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy. Tak wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 88,07 % i jest korzystniejszy od dotychczasowego (74,88 %).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję, przeliczając emeryturę wnioskodawcy od dnia 1 listopada 2013 r. wyliczoną z zastosowaniem ustalonego przez organ rentowy wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury – 88,07 %.

O dacie przeliczenia emerytury wnioskodawcy, Sąd orzekł na podstawie art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W pozostałym zakresie, tj. co do żądania uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury kwot wypłaconych z tytułu trzynastej pensji oraz kwot wynikających z premii, Sąd Okręgowy, w pkt 2. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie, uznając powyższe żądanie wnioskodawcy za nieudowodnione.

O kosztach postępowania przed Sądem I instancji oraz postępowania apelacyjnego, Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3. sentencji, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. na rzecz K. W. tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 240,00 zł ( w tym opłatę od apelacji) w zw. z § 12 ust. 2 i § 13 ust. 1 pkt.2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( t. j. Dz. U. 2013, poz. 461) w brzmieniu nieuwzględniającym jeszcze zmiany wprowadzonej przez § 1 pkt 3b Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 lipca 2015 roku zmieniającego rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1079). Sąd zastosował ww. rozporządzenie z uwagi na datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji. Nie miało zatem zastosowania Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800), które obowiązuje od dnia 1 stycznia 2016 roku (zmienione Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2016 roku, poz. 1668) i stanowi w § 21, że do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu, wypożyczając akta ZUS.

06.11.2017r.