Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Grażyna Szyburska-Walczak

Sędziowie: SSA Stanisława Kubica

SSA Irena Różańska-Dorosz (spr.)

Protokolant: Marcin Guzik

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2017 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

przy udziale P. B., Przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w B.

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 4 lipca 2016 r. sygn. akt IX U 785/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że odwołanie oddala,

II.  zasądza od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej kwotę 330 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. decyzją z dnia 17 grudnia 2014 r. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne P. B. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) Bank (...) S.A. za miesiące: grudzień 2011 r., styczeń, luty, marzec i kwiecień 2012 r. wynosi 0,00 zł.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 17 marca 2016 r. w punkcie pierwszym zmienił zaskarżoną decyzję ten sposób że stwierdził, iż podstawa wymiaru i składka na ubezpieczenie zdrowotne P. B. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej u płatnika składek (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. za miesiące grudzień 2011 r., styczeń 2012 r., luty 2012 r., marzec 2012 r. i kwiecień 2012 r. stanowi kwota zadeklarowana przez płatnika składek oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy i zainteresowanego K. Ż. kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie to oparł Sąd Okręgowy na następujących ustaleniach fa k tyczny ch :

P. B. w dniu 1 czerwca 2009 r. zawarł z K. Ż., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą w B., umowę o pracę na czas określony od 1 czerwca 2009 r. do 30 czerwca 2013 r., na podstawie której został zatrudniony początkowo na stanowisku sprzedawcy, koordynatora ds. sprzedaży, specjalisty ds. sprzedaży, a ostatnio p.o. lidera Punktu Obsługi klienta w Salonach (...) w R. z wynagrodzeniem ostatnio określonym na kwotę 2.800 zł brutto. Umowa o pracę została rozwiązana na mocy porozumienia stron z dniem 7 lipca 2014 r.

Do podstawowych obowiązków P. B., w ramach zawartej umowy o pracę, należała sprzedaż mebli kuchennych i pokojowych, a w ostatnim okresie zarządzanie grupą pracowników obsługi sprzedaży mebli pokojowych. Swoje obowiązki zainteresowany wykonywał w salonie meblowym w R., najpierw przy ul. (...), następnie ul. (...), w godzinach od 10 do 18.

P. B. z tytułu zawartej umowy o pracę otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze oraz premię uznaniową uzależnioną od sprzedaży. Wysokość tej premii była uzależniona od wielu czynników tj. od jego sprzedaży, sprzedaży całego salonu i sposobu wykonywania przez niego obowiązków pracowniczych.

W dniu 1 października 2011 r. (...) Bank (...) S.A. z/s we W. zawarł z firmą (...) sp. z o.o. z/s w B. oraz z zainteresowanym K. Ż. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) z/s w B. umowę o współpracę. Na jej podstawie (...) zobowiązało zainteresowanego do wykonania czynności faktycznych związanych z działalnością bankową w zakresie zawierania umów o kredyt konsumencki na rzecz klientów firmy (...). Zgodnie z § 5 umowy zainteresowany był zobowiązany do wykonywania czynności faktycznych polegających na gromadzeniu i przekazywaniu na potrzeby wnioskodawcy informacji i dokumentów wymaganych przez niego do zawierania umów o kredyt konsumencki, przygotowywania umów kredytu konsumenckiego, dbania o wypełnianie przez klientów warunków formalnych niezbędnych do zawarcia umów kredytu konsumenckiego z wnioskodawcą oraz wykonywania innych czynności faktycznych związanych z organizowaniem sprzedaży z zastosowaniem kredytu konsumenckiego. W świetle brzmienia postanowień umowy kredyt konsumencki miał być oferowany wyłącznie na towary oferowane przez firmę (...) sp. z o.o., należące do grup asortymentowych wymienionych w załączniku nr 1 do Umowy o współpracy. W § 8 ust. 1 umowy postanowiono, iż wynagrodzenie należne wnioskodawcy za wykonywanie czynności umownych było mu przekazywane za pośrednictwem firmy (...) sp. z o.o. Na mocy § 8 ust. 3 tej umowy wynagrodzenie należne zainteresowanemu za wykonanie tej umowy zostało określone w umowie zawartej przez K. Ż. z firmą (...).

W dniu 2 listopada 2011 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z/s we W. a P. B. została zawarta umowa zlecenia. Zleceniodawca oświadczył w umowie, że jest związany umową o współpracę z firmą Przedsiębiorstwo (...), zwaną dalej Partnerem, natomiast P. B. oświadczył, że jest pracownikiem Partnera (w rozumieniu przepisów k.p.) i do jego obowiązków należy m.in. sprzedaż towarów/usług będących w ofercie handlowej Partnera. Celem zawarcia umowy było zwiększenie zainteresowania konsumentów kredytem na zakup towarów i usług, oferowanym przez Zleceniodawcę w punktach sprzedaży należących do Partnera.

Na podstawie w/w umowy P. B. jako zleceniobiorca zobowiązał się do wykonywania na rzecz zleceniodawcy usług marketingowo-informacyjnych, polegających na informowaniu klientów Partnera o możliwości zakupu towarów i usług z wykorzystaniem kredytu zleceniodawcy oraz aktualnej ofercie kredytu oferowanego przez zleceniodawcę na zakup towarów i usług Partnera. Zleceniodawca zobowiązał się do wypłacenia na rzecz P. B., jako zleceniobiorcy, za świadczone przez niego usługi wynagrodzenia prowizyjnego. Wynagrodzenie prowizyjne było naliczane od wartości kredytów, udzielanych klientom, przy czym zleceniobiorcy przysługiwało wynagrodzenie wyłącznie od umów kredytu na zakup towarów i usług, zawartych przez zleceniodawcę przy udziale partnera, w następstwie czynności wykonywanych przez zleceniobiorcę na podstawie niniejszej umowy.

Na podstawie umowy zlecenia zainteresowany P. B. zajmował się sporządzaniem umów kredytowych z (...) Bank (...) S.A., które klienci zawierali w celu zakupu towarów znajdujących się w salonie meblowym (tj. mebli pokojowych i kuchennych). Klienci K. Ż. mogli uzyskać kredyt na zakup mebli również od innych podmiotów, niż strona skarżąca.

Z tytułu zawartej umowy zainteresowany otrzymywał comiesięcznie wynagrodzenie. Wynagrodzenie naliczano na podstawie liczby umów kredytowych zawieranych przez klientów. Wynagrodzenie zależało również od tego na jakich warunkach została sporządzona umowa kredytowa.

Wynagrodzenie zainteresowanego z tytułu umowy zlecenia wynosiło w grudniu 2011 r. - 233,25 zł, w styczniu 2012 r. - 393,27 zł, w lutym 2012 r. - 193,26 zł, w marcu 2012 r. - 197,05 zł i w kwietniu 2012 r. - 299,04 zł.

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne uiszczonej przez wnioskodawcę od przychodów uzyskanych przez zainteresowanego wyniosła: w grudniu 2011 r. - 20,99 zł, w styczniu 2012 r. - 35,39 zł, w lutym 2012 r. - 17,39 zł, w marcu 2012 r. - 17,73 zł i w kwietniu 2012 r. - 26,91 zł.

W trakcie kontroli przeprowadzonej w okresie od 9 kwietnia 2014 r. do 29 sierpnia 2014 r. organ rentowy ustalił, że zainteresowany zawierając umowę zlecenia na wykonywanie czynności związanych z udzielaniem kredytów dla klientów, wykonywał w istocie pracę na rzecz własnego pracodawcy.

Organ rentowy ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne P. B. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) Bank (...) S.A. za miesiące: grudzień 2011 r., styczeń 2012, luty 2012 r. marzec 2012 r. i kwiecień 2012 r. wynosi 0,00 zł. Na tę sama kwotę organ rentowy ustalił także wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanego stwierdzając, że to pracodawca powinien odprowadzać za niego składki również od umowy zlecenia.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy (...) Bank (...) S.A., jako zasadne, zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że spór sprowadzał się w istocie do tego, czy P. B. pomimo zawarcia umowy zlecenia z (...) Bank (...) S.A. w rzeczywistości świadczył na podstawie tej umowy pracę na rzecz swojego pracodawcy - zainteresowanego Przedsiębiorstwa (...) z/s w B..

Tym samym, przedmiotem sporu było ustalenie, czy za miesiące: grudzień 2011 r., styczeń 2012 r., luty 2012 r., marzec 2012 r. i kwiecień 2012 r. od przychodów zainteresowanego płatnik składek (...) powinien odprowadzić składkę na ubezpieczenie zdrowotne - od podstawy wymiaru, którą stanowiły przychody zainteresowanego osiągane w tych miesiącach.

W niniejszej sprawie dla oceny i ustalenia prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji podstawowe znaczenie miał przepis. art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U.2013.1442). Przepis ten stanowi, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Zgodnie z brzmieniem art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a i c ustawy systemowej do zakresu działania Zakładu należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych oraz wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zgodnie z treścią art. 4 pkt 2 lit a ustawy - za pracodawcę, jako płatnika składek, uważa się w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostkę organizacyjną lub osobę fizyczną pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym, uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym - z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład. W świetle art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących, w szczególności, zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Z treści art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2008.164.1027 ze zm.) wynika, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3, 11 i 35, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

Na mocy art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd, w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość; dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. - strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Stan faktyczny Sąd pierwszej instancji ustalił na podstawie dokumentów, w tym dokumentów znajdujących się w aktach rentowych ZUS i aktach osobowych zainteresowanego, na podstawie dowodów z zeznań świadków: E. B., K. P., P. P. i A. M., a także na podstawie dowodu z przesłuchania zainteresowanych: P. B. i K. Ż..

W ocenie Sądu pierwszej instancji, po dokonaniu analizy zebranego materiału dowodowego brak podstaw do uznania, aby beneficjentem pracy zainteresowanego P. B., wykonywanej w ramach umowy zlecenia był jego pracodawca - K. Ż., a nie formalny zleceniodawca (...) Bank (...) S.A.

W pierwszej kolejności zdaniem Sądu Okręgowego należy zważyć, iż (...) Bank (...) S.A. zawarł z zainteresowanym umowę zlecenia, której przedmiotem było świadczenie usług marketingowych, polegających na informowaniu klientów Partnera o możliwości zakupu towarów i usług z wykorzystaniem kredytu zleceniodawcy oraz aktualnej ofercie kredytu oferowanego przez zleceniodawcę na zakup towarów i usług Partnera. Zleceniodawca zobowiązał się wypłacenia na rzecz zainteresowanych jako zleceniobiorców za świadczone przez nich usługi wynagrodzenia prowizyjnego. Wynagrodzenie prowizyjne było naliczane od wartości kredytów, udzielanych klientom, przy czym zleceniobiorcy przysługiwało wynagrodzenie wyłącznie od umów kredytu na zakup towarów i usług, zawartych przez zleceniodawcę przy udziale partnera, w następstwie czynności wykonywanych przez zleceniobiorcę na podstawie niniejszej umowy.

Strona skarżąca była zdaniem Sądu Okręgowego rzeczywistym beneficjentem wykonywania umowy cywilnoprawnej zawartej z zainteresowanym, bowiem to ona uzyskiwała finalny rezultat, jakim było zawarcie umów kredytowych na skutek realizacji umowy przez zainteresowaną. Finalny efekt uzyskiwał (...) Bank (...) S.A., a nie Partner Banku, gdyż zawarta w wyniku działań zainteresowanego umowa kredytowa generowała zysk dla Banku, a także zwiększała jego rozpoznawalność.

Zainteresowany pracodawca mógł pośrednio odnosić korzyść z zawieranych umów kredytowych, ponieważ dzięki ich zawarciu jego klienci mogli zakupić od zainteresowanego oferowany przez salony meblowe asortyment.

Należy jednak mieć na względzie, że klienci pracodawcy zainteresowanego mogli kupić od niego towar również za gotówkę, bez zawierania umowy kredytowej z wnioskodawcą, a także mogli zawrzeć umowę kredytową z innym podmiotem. Wreszcie, kredyt konsumencki mógł być udzielony jedynie na część towarów, należących do grup asortymentowych wymienionych w załączniku nr 1 do Umowy o współpracy zawartej między wnioskodawcą a zainteresowanymi pracodawcami.

Powyższy fakt w ocenie Sądu Okręgowego przesądza za uznaniem, iż realizacja umów zlecenia zawartych z zainteresowanym przez wnioskodawcę przynosiła bezpośrednią korzyść jedynie wnioskodawcy, a zainteresowany realizując przedmiot zawartej umowy z Bankiem nie wykonywał pracy na rzecz swojego pracodawcy. Sąd pierwszej instancji uznał również, iż zainteresowany oraz wnioskodawca zawierając umowy zlecenia w przedmiocie świadczenia przez zainteresowanego na rzecz (...) Bank (...) S.A. usług marketingowych nie przekroczyli zasady swobody umów wynikającej z art. 353 ¹ k. c., bowiem zawarte umowy odpowiadały uzasadnionemu interesowi ekonomicznemu zarówno zainteresowanych, jak i wnioskodawcy.

Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, iż zainteresowany na podstawie umowy o pracę wykonywał prace polegające na sprzedaży mebli pokojowych i kuchennych. Na podstawie umowy zlecenia zawartej z wnioskodawcą zainteresowany wykonywał czynności marketingowe polegające na oferowaniu klientom salonów meblowych kredytów na zakup mebli, a także przygotowywaniu umów kredytowych. Wprawdzie czynności te były dokonywane w tym samym miejscu i czasie, co czynności wykonywane w ramach stosunku pracy, jednak ich zakres był zupełnie różny. Ponadto, w zakresie czynności wykonywanych na podstawie umowy zlecenia zainteresowany nie był kontrolowany ani nadzorowany przez pracodawcę K. Ż.. W tej mierze między zainteresowanym a jego pracodawcą nie istniało kierownictwo pracodawcy charakterystyczne dla stosunku pracy. Fakt ten również przemawia za uznaniem, iż P. B. realizując zawartą umowę zlecenia pracował na rzecz wnioskodawcy, z którym zawarł tę umowę, a nie na rzecz swojego pracodawcy. Z samej umowy zlecenia wynika również, iż praca świadczona na ich podstawie nie ma charakteru konkurencyjnego wobec działalności prowadzonej przez pracodawców.

Sąd Okręgowy zważył również na fakt, iż realizacja umów zlecenia zawartych przez zainteresowanego P. B. z wnioskodawcą była całkowicie niezależna od realizacji umowy o współpracę zawartej między (...) Bank (...) S.A., firmą (...) - Przedsiębiorstwo (...) a firmą (...) sp. z o.o. Na podstawie umowy zlecenia łączącej zainteresowanego z wnioskodawcą wynagrodzenie należne P. B. za świadczenie usług marketingowych wypłacała firma (...). Zgodnie zaś ze wspomnianymi umowami o współpracę zainteresowani pracodawcy otrzymywali wynagrodzenie za usługi świadczone na rzecz (...) Bank (...) S.A. w postaci czynności faktycznych zmierzających do zawarcia kredytów na zakup towarów za pośrednictwem firmy (...) sp. z o.o., w wysokości określonej tą umową. Również ta okoliczność pozwala stwierdzić, iż na podstawie zawartych umów zlecenia P. B. pracował na rzecz zleceniodawcy - (...) Bank (...) S.A., a nie na rzecz swojego pracodawcy.

Dowody z dokumentów Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne, bowiem żadna ze stron nie odmówiła im wiarygodności. Zeznania świadków oraz zainteresowanych są wiarygodne, ponieważ były wewnętrznie spójne i logiczne oraz wzajemnie się uzupełniały, a także korespondowały z pozostałą częścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Zdaniem Sądu pierwszej instancji za uznaniem zeznań świadków za wiarygodne przemawia również fakt, iż są oni zatrudnieni u wnioskodawcy, tym samym posiadają wiedzę na temat charakteru jego działalności i zapotrzebowania na usługi marketingowe w spornych latach 2011 i 2012. Zeznania zainteresowanych należało uznać za wiarygodne, bowiem korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy bezzasadnie uznał, iż w omawianej sprawie powinien mieć zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. W związku z tym należy uznać, iż w spornych okresach (...) Bank (...) S.A. na mocy art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest w stosunku do zainteresowanego płatnikiem składek na ubezpieczenia zdrowotne, a podstawę wymiaru tych składek stanowi przychód osiągnięty przez zainteresowanego w tych miesiącach.

W związku z powyższym, Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie wnioskodawcy i zmienił zaskarżoną decyzję, ustalając podstawę wymiaru składek oraz wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanych, oraz orzekł o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tj. Dz.U.2013.490).

Pełnomocnik organu rentowego w całości zaskarżył powyższy wyrok apelacją, zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędne zastosowanie art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1 i la, art. 20 ust. 1, art. 38 ust. 1 pkt 1 lit a i c oraz 4 pkt 2 lit a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 205 poz. 1585 ze zm.) [dalej u.s.u.s] oraz art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) i błędne uznanie, że decyzja organu rentowego z dnia 17.12.2014 r. nr (...) winna ulec zmianie i tym samym błędne uznanie, że Pan P. B. będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z Panem K. Ż. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) nie świadczył pracy na rzecz w/w podmiotu wykonując pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z (...) Bank (...) S.A., a tym samym, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i składki na ubezpieczenie zdrowotne Pan a B., jako zleceniobiorcy wnioskodawcy są zgodne z deklarowanymi przez wnioskodawcę podstawami wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i wysokościami składek na to ubezpieczenie, podczas gdy prawidłowe zastosowanie w/w przepisów prowadzi do wniosków przeciwnych tj. do stwierdzenia, że praca ubezpieczonego wykonywana w ramach umowy cywilnoprawnej podpisanej z wnioskodawcą, wykonywana była na rzecz swojego pracodawcy, a tym samym, że wnioskodawca, nie jest płatnikiem składek za ubezpieczoną i błędnie deklarował za nią podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne,

2.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 8 ust. 2a u.s.u.s., albowiem prawidłowa wykładnia w/w przepisu w kontekście niniejszej sprawy wskazuje, iż skoro wnioskodawcę i pracodawcę osoby ubezpieczonej łączyła umowa o współpracy, której przedmiotem było oferowanie produktów bankowych wnioskodawcy przez pracodawcę ubezpieczonej i pracodawca ten uzyskiwał korzyść z w/w umowy dopiero w wyniku czynności wykonywanych przez ubezpieczoną, z którą to wnioskodawca zawarł umowę zlecenia ściśle powiązaną z w/w umową o współpracę i stosunkiem pracy na czynności związane z oferowaniem produktów bankowych, to praca ubezpieczonej wykonywana na podstawie w/w umowy zlecenia w sposób oczywisty wykonywana była na rzecz pracodawcy i to on był ostatecznym beneficjentem pracy ubezpieczonej,

3.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędną ocenę mocy i wiarygodności materiału dowodowego oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i pozostawienie poza oceną sytuacji faktycznej i prawnej wnioskodawcy i pracodawcy ubezpieczonego, a w szczególności poprzez przyjęcie, że pracodawca ubezpieczonego nie uzyskiwał korzyści z pracy osoby ubezpieczonej realizowanej w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z (...) Bank (...) S.A., podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż pracodawca ubezpieczonej takie korzyści uzyskiwał w postaci uzyskania wynagrodzenia za realizację umowy o współpracy oraz w postaci sprzedaży własnego asortymentu towarów.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę wyroku Sądu I instancji w całości i oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Zainteresowany K. Ż. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz zainteresowanego kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie. Przedmiotem sporu jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanego P. B. - zatrudnionego na podstawie umowy o pracę w Przedsiębiorstwie (...), który w okresie wykonywania pracy u ww. pracodawcy, zawarł umowę zlecenia z wnioskodawcą - umowę o świadczenie usług marketingowo - informacyjnych.

Wyjaśnienia wymagała kwestia, czy zainteresowany zleceniobiorca w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji, w ramach umowy zawartej z wnioskodawcą, dotyczącej świadczenia usług marketingowo-informacyjnych, może być uznany za pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W zakresie zarzutu organu rentowego dotyczącego naruszenia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, Sąd Apelacyjny ocenił, że jest on zasadny. Sąd Okręgowy w istocie nieprawidłowo zinterpretował art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Zważyć należy, że zgodnie z treścią tego przepisu, za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W judykaturze prezentowane jest jednolite stanowisko, z którego wynika, że art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie dotyczy sytuacji, gdy praca wykonywana jest na podstawie jednej z wymienionych w tym przepisie umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taka zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy prawa cywilnego zawartej z osoba trzecią, ale praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Pojęcie pracownika w rozumieniu powyższego unormowania ma szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.) i obejmuje również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy umowę tę zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach tej umowy wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy, choćby umowa cywilnoprawna została zawarta z osobą trzecią (por.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., sygn. akt III UK 22/11, uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r., sygn. akt II UZP 6/09). Objęcie definicją pracownika dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie. Hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy - zleceniodawcy i pracownika - zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy „nakłada się” na stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy w ramach łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zleceniodawcą) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika - zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku. Z regulacją art. 8 ust. 2a ww. ustawy systemowej koresponduje unormowanie art. 18 i art. 20 ust. 1 tej ustawy dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro bowiem w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Zatem w przypadku pracowników, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej, na płatniku (na pracodawcy) spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W odniesieniu do pracowników w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią), lecz praca w jej ramach jest wykonywana na rzecz pracodawcy, gdyż obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy (por.: wyroki Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2010 r., sygn. akt I UK 252/09 i z 22 lutego 2010 r., sygn. akt I UK 259/09).

Przy czym należy nadmienić, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej stanowi o wykonywaniu pracy na rzecz pracodawcy, z którym dany ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, nie zaś o wykonywaniu pracy „na korzyść” tego pracodawcy, ani też „wyłącznie na rzecz” pracodawcy. Powyższe oznacza, że nie można wykluczyć zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ww. ustawy w sytuacji, gdy pracodawca nie uzyskuje bezpośrednio korzyści z wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, ani też w sytuacji, gdy ubezpieczony pracę tę wykonuje zarówno na rzecz pracodawcy, jak i na rzecz podmiotu, z którym zawarł umowę agencyjną, umowę zlecenia lub zbliżoną rodzajowo umowę o świadczenie usług.

Nieprawidłowo zatem Sąd pierwszej instancji przyjął, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą podstawy do zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało bowiem w istocie, że zainteresowana w ramach umowy zlecenia zawartej z wnioskodawcą wykonywała czynności, które skutkowały tym, że to jej pracodawca uzyskiwał rezultaty jej pracy i związane z tym wymierne finansowe korzyści, zyskiwał bowiem większą sprzedaż swoich towarów, a także wynagrodzenie umówione w ramach umów o współpracę zawartych z wnioskodawcą.

Odnośnie zarzutu błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, również on okazał się trafny. Należy podkreślić, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie powyższego zarzutu wymaga zatem wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. W przedmiotowej sprawie pełnomocnik organu rentowego wykazał, że ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego w istocie była niezgodna z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Należy wskazać, że prawidłowo przeprowadzona ocena materiału dowodowego w przedmiotowej sprawie powinna uwzględniać istotne kwestie związane z zasadami świadczenia usług marketingowo – informacyjnych. Przede wszystkim, zasad tych nie ustalał podmiot zewnętrzny – wnioskodawca, i nie od niego zależało, kiedy i w jakich godzinach zainteresowana będzie wykonywała swe usługi. O tym, kiedy i w jakim zakresie zainteresowana będzie je wykonywać, decydowały ustalenia poczynione w ramach stosunku pracy zawartego z jej pracodawcą. Ponadto wszystkie podejmowane przez zainteresowaną czynności były wykonywane w siedzibie jej pracodawcy, w ramach obowiązującego czasu pracy, przy wykorzystaniu sprzętu służbowego (komputerów, oprogramowania, stanowisk obsługi), na rzecz klientów pracodawcy, w systemie podporządkowania pracownika pracodawcy, co wynikało z samej istoty świadczonych usług w siedzibie pracodawcy. Trudno wszak przyjąć, aby pracodawca tolerował poświęcanie przez pracownika, przebywającego w miejscu pracy, w godzinach jego pracy, czasu na świadczenie – przy wykorzystaniu sprzętu służbowego – usług na rzecz podmiotu zewnętrznego, które to usługi nie skutkowałyby żadnymi rezultatami korzystnymi dla pracodawcy.

Zważywszy przy tym, że przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy, z którym dany ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, nie zaś wykonywanie pracy wyłącznie na jego rzecz, uznać należy, że przepis ten znajduje zastosowanie również w przypadku takim jak niniejszy, tj. w sytuacji, gdy faktycznym beneficjentem pracy świadczonej przez zainteresowaną w ramach umów cywilnoprawnych był zarówno wnioskodawca, jak i jej pracodawca.

Należy również zauważyć, że w umowie zlecenia przewidziano skutek automatycznego jej wygaśnięcia w przypadku ustania stosunku pracy zleceniobiorcy z partnerem powoda lub rozwiązania umowy powoda z jego partnerem (umowy o współpracę), co pozwala przyjąć, że umowy zlecenia zostały celowo tak skonstruowane, aby nie miały bytu samoistnego - tj. aby były ściśle powiązane z umowami o pracę.

W kontekście powyższych rozważań zarzuty apelacji uznać należy za zasadne. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 ustawy systemowej (w tym pracowników) i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10. W przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a ww. ustawy, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło (art. 18 ust. 1a ustawy). Zatem płatnik składek, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Przychód, jaki uzyskał zainteresowany, z tytułu wykonywania usług wynikających z zawartej umowy zlecenia, powinien być zatem uwzględniony w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne wykazywanej w dokumentach rozliczeniowych jego pracodawcy. Obowiązek wliczenia tego przychodu należał zatem w czasie obowiązywania spornej umowy zlecenia do Przedsiębiorstwa (...), z uwagi na uznanie zainteresowanego za pracownika, w rozumieniu przepisu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegającego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Zasadne okazały się także pozostałe zarzuty naruszenia prawa materialnego. Istotą sporu między stronami - sporu dotyczącego obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenie zdrowotne, w ogóle nie była kwestia istnienia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego zainteresowanego (bowiem nie pozostawało sporne między stronami, że jest on objęty ubezpieczeniem zdrowotnym), spornym natomiast było tylko i wyłącznie to, czy przychód osiągnięty przez zainteresowanego z tytułu umowy zlecenia zawartej z wnioskodawcą, powinien być, dla potrzeb ubezpieczeń społecznych, ujmowany jako odrębne źródło „oskładkowania”, czy też powinien jedynie być uwzględniony w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy - zaś ustalenie, że w przedmiotowej sprawie zachodził przypadek unormowany w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, wykluczało potraktowanie przychodów osiągniętych z tytułu zlecenia jako tego rodzaju „odrębnego źródła” i powodowało po stronie pracodawcy konieczność zsumowania wynagrodzenia z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy i ustalenie dopiero w ten sposób „skumulowanej” podstawy wymiaru składek tak na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny w pkt I sentencji orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach oparto na dyspozycji art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (w zakresie kosztów za pierwszą instancję - Dz.U.2013.490 ze zm.) oraz w zw. z § 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (w zakresie kosztów za drugą instancję - Dz.U.2015.1800).

SSA Irena Różańska-Dorosz SSA Grażyna Szyburska-Walczak SSA Stanisława Kubica

AdSz