Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: sekr. sądowy Monika Bąk - Rokicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 maja 2017 r. w Warszawie

sprawy S. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wcześniejszą emeryturę

na skutek odwołania S. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 11 maja 2016 r. znak: (...)

- oddala odwołanie.

Sygn. akt: VII U 964/16

UZASADNIENIE

S. W. w dniu 3 czerwca 2016r. złożył, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odwołanie od decyzji ww. organu rentowego z dnia 11 maja 2016r. znak: (...), na mocy której organ rentowy odmówił mu prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na fakt, iż nie udowodnił 25-letniego stażu pracy.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że interpretacja przepisów zastosowana przez organ rentowy w uzasadnieniu decyzji prowadzi do niesprawiedliwego zróżnicowania sytuacji prawnej ubezpieczonych ze względu na to, do jakiej szkoły uczęszczali. Odwołujący ponadto podniósł, iż uczniowie szkół zawodowych odbywający praktyki zawodowe na podstawie umów zawartych przez szkoły z zakładami pracy i uczniowie tzw. szkół przyzakładowych wykonywali pracę na takich samych warunkach oraz otrzymywali takie samo wynagrodzenia, a zatem ich sytuacja faktyczna była identyczna. W związku z powyższym S. W. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji ( odwołanie z dnia 3 czerwca 2016r. k.2-3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie spełnił przesłanki, co najmniej 25-letniego stażu pracy, a jedynie 23 lata, 4 miesiące i 11 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Podkreślił, że nie zaliczył do ogólnego stażu pracy ubezpieczonego, okresu praktyk zawodowych odbytych w okresie od dnia 1 września 1972r. do dnia 20 czerwca 1975r. w Hucie (...), gdyż taki okres nie jest okresem składkowym lub nieskładkowym w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, iż odwołujący wnosił w postepowaniu administracyjnym o kwalifikację tego okresu jako okresu pracy młodocianego na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r. Z przedstawionego zaświadczenia Zespołu Szkół w W. z dnia 19 kwietnia 2016r. wynika, iż ubezpieczony w ww. okresie uczęszczał do (...) w W., zgodnie z programem nauczania (...). Uczniowie za odbyte praktyki otrzymywali ekwiwalent pieniężny. Organ rentowy podniósł, iż S. W. nie przedstawił umowy w celu nauki zawodu lub przyuczenia do zawodu, zawartej między nim a zakładem pracy- Huta (...) w W.. Ponadto, zdaniem organu rentowego, przedstawione zeznania świadków nie potwierdzają w żadnej sposób rodzaju umowy łączącej ubezpieczonego z zakładem pracy, tj. zatrudnienia młodocianego. Szkoła zaświadczyła, iż był to okres praktyki zawodowej odbywanej w zakładzie pracy na podstawie umowy zawartej pomiędzy nią a Hutą (...) w W.. Dodatkowo organ rentowy wskazał, iż do stażu pracy w szczególnych warunkach uwzględnił okres zatrudnienia od 1 września 1975r. do dnia 31 grudnia 1998r. w Hucie (...) w wysokości 22 lat, 5 miesięcy i 15 dni. Ponadto ubezpieczony w dniu 5 kwietnia 2016r. ukończył 60 lat oraz nie jest członkiem OFE ( odpowiedź na odwołanie z dnia 28 czerwca 2016r. k.4-5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony S. W., urodzony (...), w dniu 7 marca 2016r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Do powyższego wniosku ubezpieczony dołączył kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (wniosek z dnia 7 marca 2016r. wraz z załącznikami k. 1-10,23 a.r.).

Organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego ustalił, że ubezpieczony nie spełnia warunku dotyczącego stażu pracy, gdyż na dzień 01 stycznia 1999 r. nie udowodnił 25-letniego okresów składkowych i nieskładkowych. Na podstawie załączonych dokumentów organ rentowy uznał za udowodniony ogólny staż pracy odwołującego, tj. okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 23 lat, 4 miesięcy i 11 dni. Jednocześnie wskazał, iż do stażu pracy nie zaliczono okresu od dnia 1 września 1972r. do dnia 20 czerwca 1975r. ponieważ jak wynika z przedłożonego w dniu 19 kwietnia 2016r. zaświadczenia z Zespołu Szkół w W., S. W. odbywał praktyki zawodowe w okresie uczęszczania do szkoły, organizowane przez szkołę, a nie na podstawie indywidualnej umowy zawartej z zakładem pracy. Uczniowie, którzy odbywali praktyki na zasadzie umów zawartych pomiędzy szkołą a zakładem pracy nie posiadali uprawnień pracowniczych, natomiast okresy odbywanych takich praktyk nie są okresami składkowymi ani tez nieskładkowymi wymienionymi w art. 6 lub 7 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatkowo organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 22 lat, 5 miesięcy i 15 staż. Z tych też względów, organ rentowy na gruncie decyzji z dnia 11 maja 2016r. znak: (...) odmówił ubezpieczonemu prawa do dochodzonej emerytury (decyzja z dnia 11 maja 2016r. znak: (...) k.41 a.r.).

Ubezpieczony S. W. od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego z dnia 11 maja 2016r.złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując niniejsze postępowanie sądowe, w którym ustalono, że:

W okresie od dnia 1 września 1972r. do dnia 20 czerwca 1975r. ubezpieczony uczęszczał do (...) Szkoły (...) w W. w zawodzie produkcji szkła i wyrobów szklanych ( odpis ukończenia (...) Szkoły (...)k.57 akt osobowych). Podczas 3-letniej nauki w ww. szkole odbywał praktyki zawodowe organizowane przez szkołę w Hucie (...) w W., zgodnie z programem nauczania (...) Szkoły (...). Zajęcia lekcyjne odbywały się trzy dni w tygodniu, podobnie jak praktyczna nauka zawodu. Odwołujący pracował w 6-godzinnym czasie pracy z przerwą na śniadanie. Pracownicy zatrudnieni w Hucie (...) na podstawie umowy o pracę również pracowali w 6-godzinnym czasie pracy. Za uczęszczanie na praktyki zawodowe ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie w wysokości od 100 do 120zł. Ubezpieczony nie zawarł z Hutą (...) w W. indywidualnej umowy o naukę zawodu. Po zakończeniu nauki w (...) Szkole (...), S. W. podjął pracę w ww. zakładzie pracy ( zaświadczenie k. 23 a.r., zeznania świadka M. P., k.16-17 a.s., dowód z przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony k.39-41 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu dokumenty, w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z treści tych dokumentów okoliczności należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd nie wziął pod uwagę zeznań świadka M. P., ponieważ świadek nie posiadał wiedzy na temat charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w Hucie (...), dlatego też jego zeznania okazały się nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy. Świadek potwierdził jedynie fakt uczęszczania przez odwołującego do szkoły oraz podał ogólne informacje dotyczące jego pracy w Hucie (...).

Ustalając stan faktyczny sprawy, Sąd uwzględnił zeznania ubezpieczonego, gdyż korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym. Ubezpieczony podał wprost, że nie przypomina sobie, by zawierał umowę o naukę zawodu.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie S. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 maja 2016r. znak: (...) jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy warunkach szczególnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2016r., poz. 887; ze zm.). Organ rentowy odmówił odwołującemu prawa do wskazanego wyżej świadczenia powołując się na fakt nieudokumentowania posiadania ogólnego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych) w wymiarze 25 lat.

Art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 748) wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przy określaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
o których mowa w powołanym art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r., nie ma żadnej swobody, bo prace te ściśle i jasno zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwanym dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego. Na wykazach prac zawartych we wskazanym rozporządzeniu nie kończą się jednak ograniczenia dotyczące uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dodatkowo, zgodnie z powołanym rozporządzeniem, aby mężczyzna mógł nabyć prawo do emerytury powinien:

1.  posiadać 25-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia);

1.  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A ( Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem do rozporządzenia;

2.  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat (§ 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia) oraz

1.  być zatrudnionym przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok SN z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Należy jednak podkreślić, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego, dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia.

W myśl stanowiska wyrażonego w orzecznictwie, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia, sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00).

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że S. W. ukończył w dniu 5 kwietnia 2016r. wymagany wiek 60 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz udowodnił staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 22 lat, 5 miesięcy i 15 dni. Wątpliwości istniały, co do spełniania przez odwołującego warunku posiadania 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Ubezpieczony wskazywał, iż okres od dnia 1 września 1971r. do dnia 20 czerwca 1975r. tj. okres odbywania praktyk zawodowych winien być zaliczony do ogólnego stażu pracy.

Istota sporu sprowadza się zatem do ustalenia, czy odwołujący był zatrudniony
w celu nauki zawodu, czy też odbywał praktykę zawodową w ramach przedmiotu praktycznego, ujętego w programie nauki szkolnej. Wskazać należy, że stosunek zatrudnienia obejmował tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu, obowiązanych do dokształcenia się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia. Stąd też przedmiotem rozważań Sądu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy powyższy okres może zostać odwołującemu zaliczony do ogólnego stażu pracy jako okres nauki zawodu.

Powyższą kwestię należy rozpatrywać przy uwzględnieniu treści art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. W okresie wskazywanym obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. z 1958 roku, Nr 45, poz. 226 ze zm.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy przyjęto, że młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu:

1) nauki zawodu,

2) przyuczenia do określonej pracy,

3) odbycia wstępnego stażu pracy.

Natomiast zgodnie z art. 9 ust. 1 w/w ustawy zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu, w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego.

Analiza powyższych przepisów prowadzi do wniosku, że okresem składkowym
w rozumieniu przepisu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej – w kontekście cytowanych wyżej przepisów wspomnianej ustawy z dnia 2 lipca 1958r. – jest okres zatrudnienia wykonywanego na podstawie indywidualnej umowy między zakładem pracy, a szkolącym się młodocianym. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2009 roku (II UK 334/08) stwierdzono, iż młodociany, odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy, posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym. Powyższy pogląd Sądu Najwyższego, jako powszechnie akceptowany w orzecznictwie, Sąd Okręgowy w całości podziela.

Tak więc jeżeli młodociany odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, na podstawie umowy zawartej między nim a zakładem pracy, okres praktycznej nauki zawodu podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty oraz przy ustalaniu wysokości tych świadczeń. W takim bowiem przypadku młodociany podlegał ubezpieczeniu społecznemu, a w związku z tym była za niego opłacana składka na ubezpieczenie społeczne. Zasadniczą kwestią wymagająca rozstrzygnięcia jest więc to, czy nauka zawodu była pobierana przez młodocianego przy jego równoczesnym zatrudnieniu, czy też jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Innymi słowy, czy nauczający zawodu był pracodawcą, czy nauczycielem młodocianego, a więc czy związek między nimi polegał na stosunku prawa pracy - nauki zawodu, czy na stosunku administracyjnym. Stosunek zatrudnienia obejmował tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu, obowiązanych do dokształcania się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia się. Pozostawić więc trzeba na uboczu realizację praktycznej zawodu w takich szkołach, jak zasadnicze szkoły zawodowe i technika zawodowe, w których praktyczna nauka zawodu, gdy odbywała się poza warsztatami szkolnymi, w zakładach pracy, organizowana była na podstawie umowy zawartej między szkołą a zakładem pracy i uczniowie, wykonujący pracę w ramach praktyki nie byli pracownikami tych zakładów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 marca 2009r. III AUa 1213/08).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdza,
że brak jest podstaw do przyjęcia,że S. W. w spornym okresie odbywał praktyczną naukę zawodu na podstawie indywidualnej umowy o naukę zawodu, zawartej pomiędzy nim a zakładem pracy i że w związku z tym w oparciu o powyższe przepisy przysługiwał mu status pracownika. Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wynika, że w okresie od 1 września 1972r. do dnia 20 czerwca 1975r. uczęszczał do Zespołu Szkół w W. do klasy o specjalności produkcji szkła i wyrobów szklanych i w tym też czasie pobierał praktyczną naukę zawodu w Hucie (...) w W.. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala jednak bezsprzecznie stwierdzić, że praktyki te odbywały się na podstawie indywidualnej umowy zawartej pomiędzy odwołującym a zakładem pracy.

W pierwszej kolejności Sąd zwrócił uwagę na fakt, iż zarówno odwołujący, jak i przesłuchany w sprawie świadek wskazywali, iż ubezpieczony pracował w 6-godzinnym czasie pracy, podobnie jak inni pracownicy Huty, to jednak nie dało to podstaw do stwierdzenia, czy odwołujący w spornym okresie pracował w ramach zatrudnienia
w konkretnym zakładzie pracy, czy też odbywał praktyki zawodowe. Co prawda odwołujący, wskazywał na okoliczność otrzymywania wynagrodzenia za pracę, jednakże nie zostało wyjaśnione, czy wynagrodzenie to wynikało z praktyk zawodowych odbywających się w ramach pobierania nauki w zasadniczej szkole zawodowej, w szczególności nauki praktycznej, czy też w związku z wykonywaniem pracy w ramach umów indywidualnych z uczniami.

Za przyjęciem, iż odwołującego nie łączył w spornym okresie stosunek zatrudnienia przemawia również analiza akt osobowych odwołującego oraz informacji otrzymanej z Zespołu Szkół w W., które udało się Sądowi w toku postępowania pozyskać. Zdaniem Sądu, nie było podstaw do uznania przedłożonego przez odwołującego zaświadczenia, jako wystarczający dowód na indywidualne zatrudnienie S. W. spornym okresie. Dokument ten zawiera tylko informację, iż podczas 3-letniej nauki w ww. szkole ubezpieczony odbywał praktyki zawodowe organizowane przez szkołę w Hucie (...) w W., zgodnie z programem nauczania (...)Szkoły (...) .

Reasumując powyższe, w przekonaniu Sądu Okręgowego, przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że w spornym okresie S. W. pobierał wprawdzie praktyczną naukę zawodu, ale bez równoczesnego zatrudnienia na podstawie indywidualnej umowy o naukę zawodu, a jedynie w ramach praktyki w programie nauki szkolnej. Poczynienie przez Sąd powyższych ustaleń, w świetle cytowanego wyżej orzecznictwa, prowadziło do wniosku, zgodnie z którym organ rentowy nie miał podstaw do zaliczenia spornego okresu nauki odwołującego w Zespole Szkół w W. do okresów składkowych, a co za tym idzie, należało uznać, że kwestionowana decyzja organu rentowego była prawidłowa.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego, gdyż nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia.