Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2017 r. w Lublinie

sprawy M. Ł.i H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o objęcie ubezpieczeniami społecznymi

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu

z dnia 9 czerwca 2017 r. sygn. akt IV U 73/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz M. Ł.i H. S. po 1350 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Elżbieta Czaja Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Małgorzata Pasek

III AUa 717/17

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 4 sierpnia 2014 r. ustalił, że wnioskodawczyni M. Ł.nie podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 1 listopada 2013 r., z tytułu zatrudnienia u swojego ojca H. S.prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Zakład (...) w D., gdyż zamiarem stron nie było faktyczne nawiązanie stosunku pracy a tylko jego pozorowanie, celem stworzenia podstaw do uzyskania przez M. Ł.świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Od tej decyzji odwołania do Sądu Okręgowego w Zamościu złożyli wnioskodawcyM. Ł.oraz H. S.(płatnik), podnosząc, że pozwany organ błędnie ustalił, że M. Ł. nie wykonywała w spornym okresie pracy u H. S..

Postanowieniem z dnia 16 lipca 2004 r. Sąd Okręgowy połączył obie sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia i wyrokiem z dnia 21 maja 2015 r. oddalił odwołania. Sąd Okręgowy ustalił, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.) ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają z mocy ustawy pracownicy, czyli osoby pozostające w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 cyt.). Stosownie do treści art. 22 § 1 kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Sąd uznał że wnioskodawcy M. Ł.i jej ojciec H. S.w dniu(...) zawarli pozorną umowę o pracę z mocy której M. Ł. miała wykonywać pracę 7-15 w zakładzie stolarskim ojca w D. na stanowisku managera ds. marketingu i sprzedaży, za wynagrodzeniem w wysokości 5.000 zł brutto odległym od B. gdzie mieszkała z mężem 40 km. Wnioskodawczyni nie posiadała własnego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni M. Ł. orazH. S., co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, a w szczególności, iż wnioskodawczyni świadczyła pracę na rzecz H. S. w okresie od(...)

Od tego wyroku apelację wniosła wnioskodawczyni M. Ł., zaskarżając wyrok w całości.

Sąd Apelacyjny uznając apelację za zasadną wyrokiem z dnia 29 grudnia 2016 roku uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Zamościu. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie ustalił najbardziej istotnej okoliczności – kwestii związane z momentem zawarcia umowy i tym, czy strony umowy zakładały wówczas pozorność tej czynności prawnej. Sąd Okręgowy, ograniczając się do wskazania nieścisłości w zeznaniach stron, i nie ocenił pozostałego materiału dowodowego, pomijając bardzo istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności podnoszone przez wnioskodawców i świadków świadczące o wykonywaniu pewnych zadań i obowiązków pracowniczych przez wnioskodawczynię. Jednostronnie analizując materiał dowodowy, Sąd Okręgowy uchybił podstawowym obowiązkom wynikającym z art.233 § 1 kpc – nie dokonał wszechstronnej oceny dowodów.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Zamościu wyrokiem z dnia 9 czerwca 2017 roku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że M. Ł.jako pracownik u płatnika składek H. S.prowadzącego działalność gospodarzą pod nazwą ZAKŁAD (...) H. S.podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowym od dnia(...) oraz zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzeczM. Ł.kwotę 390 złotych iH. S.kwotę 360 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy po przesłuchaniu wnioskodawców i świadków oraz dodatkowych świadków ustalił, że w dniu(...) rano wnioskodawcy pojechali do D. na groby zmarłych celem zabrania babci i wówczas podpisali rano w biurze, mieszczącym się w tym samym domu co mieszka babcia, umowę o pracę, którą wnioskodawca miał już wcześniej przygotowaną w samochodzie. Wnioskodawczyni pracę faktycznie podjęła 2 listopada 2013 r., pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, od poniedziałku do piątku, od godziny 7 do 15. Wnioskodawcy mieszkają w B., ale osobno, zaś siedziba firmy i zakładu stolarskiego znajduje się w D., w odległości ok. 40 km od B.. H. S.świadczy usługi stolarskie, w szczególności w zakresie wyrobu i montażu schodów drewnianych. Wnioskodawczyni od 6 lutego 2014 r. korzystała ze zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą a (...) urodziła dziecko. Jej miejsce pracy przez 3 miesiące znajdowało się w Zakładzie (...) w D. w salonie obok wystawy mebli. Pracowała na laptopie służbowym. Woziła do firmy (...) Sp. z o.o. materiały do aktualizacji strony internetowej, co potwierdził świadek S. B.. Odbierała w sklepie w B. firmy (...) materiały zamówione telefonicznie, co potwierdzają faktury i pracownicy firmy P. K.i I. W. oraz materiały z firmy (...) w B., co potwierdził A. M.. Jeździła z ojcem do klientów na obmiary i doradzała w doborze koloru, co potwierdził świadek M. S., zaś fakt wykonania u niego schodów potwierdza faktura. M. M. potwierdził jej pobyt w S. przy budowie domu jako podwykonawcy firmy (...). Dowoziła K. K. dwa razy w miesiącu dokumenty firmy do Biura (...), które prowadzi obsługę finansową
i akta osobowe pracowników. Do pracy jeździła własnym autem. Zamiarem ojca było, aby córka pomogła mu w sprawach promocji. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego wnioskodawca sam i osobiście zajmował się promocją, klientami, jeździ na obmiary, natomiast schody u klienta wykonują pracownicy. Żona nie pomaga mężowi w działalności. Brat Ł. pracuje u ojca od wielu lat jako stolarz, ale nie ma cech biznesowych, co sam potwierdził i nie dziwiło go, że siostra otrzymała wyższe wynagrodzenie skoro ma wyższe wykształcenie. Po odejściu na zwolnienie lekarskie pracodawca nie zatrudnił nikogo na stanowisko córki, natomiast zatrudnił stolarzy. Firma rozwija się.

Zdaniem Sądu Okręgowego motywem, jakim kierowały się strony zawierając umowę o pracę, była chęć pracy wnioskodawczyni w rodzinnej firmie, co potwierdzają nie tylko dokumenty pracownicze, ale również osoby znające ją z racji wykonywania przez nią faktycznych czynności w postaci: dokonywania zaopatrzenia w sklepach w B. głównie w firmowym (...) gdzie zamawiała próbki bejcy robione na miejscu, dostarczania materiałów do aktualizacji strony internetowej do firmy (...) Sp. z o.o. jeżdżenia z ojcem do klientów celem dokonania uzgodnień i obmiarów w czasie których doradzała kolor bejcy.

Sąd dokonał ponownej oceny zeznań stron i świadków w porównaniu z dokumentami złożonymi do akt. Sąd miał na uwadze, iż wszyscy ponownie przesłuchani świadkowie potwierdzili swojej pierwotne zeznania, co do kontaktów z wnioskodawczynią podczas jej pracy w Zakładzie (...). Wszyscy oni są osobami obcymi dla stron.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków pracownikom zakładu, albowiem znali markę i kolor jej samochodu, widywali ją z ulotkami w ręce i wiedzieli, gdzie jest jej miejsce pracy. Potwierdzili, że lista obecności znajduje się zamiennie na stolarni i w biurze w zależności gdzie ja położy szef.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków K. K., S. B., P. K. i(...) podmiotów gospodarczych współpracujących z wnioskodawcą od szeregu lat, dla których nie jest wiodącym klientem. Potwierdzili oni wykonywanie przez wnioskodawczynię w imieniu zakładu czynności w postaci: odbierania materiałów w postaci farb, papieru ściernego, pacek, ustalanie kolorów bejcy w sklepie (...) w B., dostarczania materiałów do aktualizacji strony internetowej do firmy (...) Sp. z o.o. Sąd miał też na uwadze, że zeznania te nie wynikały z zależności biznesowych, skoro Zakład (...) nie jest najważniejszym klientem firm, a jej pracę potwierdziły też złożone z tych firm faktury.

Sąd obdarzył wiarą zeznania stron, albowiem potwierdzili swoje poprzednie zeznania i je poszerzyli o dodatkowe informacje i nie było rozbieżnych w ich zeznaniach. Faktycznie wykonywała obowiązki w postaci pozyskiwanie klientów przez udostępnianie nowych folderów reklamowych oraz prezentację firmy w terenie gdzie osobiście jeż działa z ojcem, projektowanie wzorów i kolorów schodów, dostarczanie do biura rachunkowego dokumentów księgowych, odbieranie farm i materiałów do produkcji. Od początku wnioskodawczyni znała wysokość wynagrodzenia netto na co wskazują jej pierwsze wyjaśnienia w sprawie. Już podczas ich składania wskazała nazwy firm, z którymi jako menadżer zakładu się kontaktowała (...) i (...) Sp. z o.o. Gdyby nie pracowała to zapewne nie znałaby nazw tych firm.

Przy ocenie sytuacji finansowej firmy Sąd miał na uwadze, że funkcjonuje ona nieprzerwanie od 1986 r. zaś z dokumentów (...)wynika, że w 2013 r. wnioskodawca osiągnął przychód w wysokości 201.971,12 zł., w 2014 r. - w wysokości 222.721,39 zł., zaś sam zysk obniżył się w roku 2014 względem roku 2013, co skarżący wyjaśnił zakupem drzewa w większej ilości celem jego bycia stale na stanie w zakładzie. Firma nadal prężnie działa i ma obecnie wyższe zyski, co potwierdził pracownik biura K. K., któremu Sąd dał wiarę o jego kontaktach z wnioskodawczynią z racji przywożenia dokumentów firmy.

Całokształt materiału dowodowego, poszerzonego o zeznania obcych dla stron świadków klienta schodów z C., u którego była osobiście z ojcem celem dokonania obmiaru schodów wybrania koloru , udział w kontakcie z firmą pod K., jak i złożone faktury potwierdzające odbiór przez wnioskodawczynię materiałów ze sklepów w B. pozwoliły na ocenę, iż umowa o pracę z dnia (...) nie została zawarta dla pozoru ani też w celu obejścia prawa po to by uzyskać tylko świadczenia z ubezpieczenia chorobowego. W ocenie Sądu wnioskodawcy zawarli umowę o pracę, której celem nie było jedynie uzyskanie przez nią świadczeń, choć była już w ciąży. Gdyby taki zamiar przyświecał ojcu to zapewnie zatrudniłby córkę za dużo wyższym wynagrodzeniem niż 4000 zł. brutto.

Sąd Okręgowy stwierdził, że nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał jak to miało miejsce w stanie faktycznym sprawy, a pracodawca pracę tę przyjmował (wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2012 r., II UK 14/12, Lex nr 1216864). Wszyscy świadkowie potwierdzili wykonywania różnych czynności przez wnioskodawczynię objęte jej zakresem obowiązków w postaci: dowożenia dokumentów firmy do biura rachunkowego, wykonywanie zdjęć schodów i dowożenie ich celem aktualizacji strony internetowej, odbieranie towarów w sklepach w B. niezbędnych do produkcji typy packi papier ścierny, farby, ustalanie kolorów próbek bejc wykonywanych w sklepie (...), wyjazdy wraz z pracodawcą do klientów w teren, roznoszenie ulotek. Pozwany skutecznie nie zwalczył tych dowodów, albowiem nie przedstawił żadnych dowodów przeciwnych.

Sąd ocenił, że M. Ł.pracując u swego ojca wykonywała pracę podporządkowaną w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. w ramach stosunku pracy, który stanowi tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym pracowników z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Pracodawca czeka obecnie na powrót córki do pracy, po odchowaniu dwójki dzieci, albowiem syn wykonuje czynności tylko stolarza i nikt inny nie pomaga mu w kontaktach z klientami, z odbiorem materiałów do pracy, z doborem kolorów schodów.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy zmienił decyzję i ustalił, że M. Ł.podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznych: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w Zakładzie (...) H. S.prowadzącego działalność gospodarczą od dnia(...).

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w B. zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucał naruszanie przepisów prawa:

- art.83 §1 kc i art.65 § 2 kc poprzez ich błędne zastosowanie przy ocenie umowy o pracę zawartej przezM. Ł.z płatnikiem H. S.w dniu(...);

- art.6 ust.1 pkt 1, art.13 pkt 1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędne zastosowanie polegające na uznaniu, że ubezpieczona podlega w tytułu umowy o pracę ubezpieczeniom społecznym od dnia(...);

- art.233 kpc poprzez błędną ocenę zeznań stron oraz zgromadzonych w sprawie dokumentów w zakresie uznania, że ubezpieczona wykonywała u płatnika czynności w ramach umowy o pracę zawartej w dniu(...).

Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołań ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty apelacji są całkowicie nieuzasadnione. Wbrew poglądowi wyrażonemu w apelacji Sąd pierwszej instancji przeprowadził wnikliwe postępowanie dowodowe z urzędu oraz na wniosek stron, poczynił ustalenia faktyczne, które znajdują oparcie w przeprowadzonych dowodach, są dokładne i wewnętrznie spójne. Zastrzeżenia apelacji dotyczą kwestii, co do których Sąd pierwszej instancji wypowiedział się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ponieważ argumenty organu rentowego co do pozorności zatrudnienia były podnoszone w decyzji i odpowiedzi na odwołanie. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że organ rentowy nie udowodnił, że zatrudnienie zostało dokonane w celu obejścia prawa i uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych organ rentowy ma pozycję strony, więc powinien przejawiać odpowiednią aktywność dowodową, w przeciwnym wypadku ponosi skutki prawne swej bierności, polegające zwłaszcza na zmianie wydanej decyzji (por. wyrok SN z 30 marca 2000 roku II UKN 444/99 OSNAP 2001/17/543). Co więcej, z dowodów przeprowadzonych na wniosek organu rentowego również wynika, że wnioskodawczyni podjęła pracę i ją wykonywała.

Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu I instancji, że dowody przedstawione przez wnioskodawczynię i płatnika wskazują, że umowa o pracę została faktycznie zawarta i praca ta była przez wnioskodawczynię wykonywana. Wiarygodność świadków i stron nie budzi wątpliwości, zeznania są dokładne, spójne a zarazem spontaniczne. Dla oceny prawnej ważności umowy o pracę nieistotne są rozważania organu rentowego na temat motywów zawarcia umowy, skoro bezsporną okolicznością jest fakt, że umowa została sporządzona i wnioskodawczyni niezwłocznie przystąpiła do wykonywania obowiązków pracowniczych wynikających z treści umowy i zakresu czynności.

Wbrew poglądowi wyrażonemu w apelacji Sąd Apelacyjny stwierdza zatem, że nie zachodzi naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ani zarzucana w apelacji błędna ocena materiału dowodowego. Wbrew zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji przeprowadził bardzo wnikliwe postępowanie dowodowe w granicach zgłoszonych wniosków dowodowych i poczynił ustalenia faktyczne, które znajdują oparcie w przeprowadzonych dowodach, są dokładne i wewnętrznie spójne. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się uchybień uzasadniających zarzut przekroczenia granic zastrzeżonej dla sądu swobodnej oceny dowodów (art.233 § 1 KPC). Zastrzeżenia organu rentowego dotyczą nieistotnych kwestii nie mających związku z przedmiotem postępowania (rozważanie, czy wykonywanie czynności przez wnioskodawczynię wyczerpywało znamiona nie umowy o pracę, ale pomocy świadczonej rodzinie w ramach kodeksu rodzinnego) zawierają własną interpretację faktów, nie znajdującą potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni odpowiada wymogom art.328 § 2 KPC – Sąd I instancji ocenił wszystkie dowody i wyjaśnił wnioski, jakie z nich wysnuł i wskazał podstawę prawną rozstrzygnięcia – przepisy art. 6 ust. l pkt l, art. 11, art. 12 i art. 13 pkt l ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 roku, poz.1778) określające warunki podlegania z ustawy ubezpieczeniu społecznemu przez osoby fizyczne przez czas trwania stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela stanowisko Sądu Okręgowego. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Organ rentowy a priori przyjął założenie, że umowa o pracę była pozorna, ale w toku postępowania sądowego nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie tej tezy, poza własnym przekonaniem, że każda umowa o pracę zawarta przez osobę, która następnie korzysta ze zwolnienia lekarskiego i świadczeń w związku z ciążą, budzi wątpliwości, co do powodów, dla których mogła być zawarta.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art.385 KPC oddalił apelację jako bezzasadną.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na przepisach art.98 KPC oraz § 2 pkt 4 i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015 poz.1804).