Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2017 roku

Sąd Rejonowy w Golubiu-Dobrzyniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 września 2017 roku w G.-D.

sprawy z powództwa:

S. O.

przeciwko:

(...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki S. O. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie poczynając od dnia 5 października 2016 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki S. O. kwotę 5.184,27 zł (pięć tysięcy sto osiemdziesiąt cztery złote dwadzieścia siedem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia

Krzysztof Rogalewicz

I C 453/16

UZASADNIENIE

Powódka S. O. wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 20.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie poczynając od dnia 5 października 2016 roku do dnia zapłaty.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

W dniu 9 grudnia 2004 roku w R. doszło do wypadku komunikacyjnego. J. B., kierujący pojazdem P. (...), naruszył umyślnie zasady bezpieczeństwa przekraczając dozwoloną prędkość oraz korzystając z telefonu podczas jazdy, zjechał na chodnik potrącając dwoje dzieci. W wyniku wypadku jedno z dzieci poniosło śmierć na miejscu zdarzenia, a drugie - M. O. zmarł w wyniku doznanych obrażeń 13 grudnia 2004 roku. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z 23 sierpnia 2005 roku J. B. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 kk i skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności (bezsporne, wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu – k. 12, wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu – k. 13). W chwili wypadku sprawca był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (okoliczność bezsporna).

Zmarły M. O. był wnukiem S. O.. W chwili śmierci miał 9 lat. Powódka była z nim bardzo zżyta, bardziej niż z innymi wnukami. To był jej najmłodszy wnuk. Mieszkał z rodzicami w odległości 12 km. M. bardzo często przebywał u dziadków w weekendy, a dłużej przebywał u nich podczas wakacji. W wieku 8 lat przyjeżdżał ze swoim ojcem rowerem do E.. Lubił pomagać dziadkom, obiecywał, że gdy dorośnie to z nimi zamieszka i będzie się nimi opiekował.

Po wypadku M. leżał przez 3 dni w szpitalu. Powódka codziennie jeździła z córką M. L. do szpitala. Po śmierci wnuka S. O. była załamana. Bardzo pogorszył się jej stan zdrowia, zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Zaczęła odczuwać dolegliwości krążeniowe, sama przez kilka dni leżała w szpitalu. Okres załamania trwał około trzech lat. Pomimo, że od chwili śmierci M. minęło 13 lat, powódka wspomina go w codziennych rozmowach z najbliższymi. Do tej pory nie pogodziła się z jego śmiercią. Kiedy go wspomina to płacze. Bardzo często jeździ na grób wnuka, w każde święta, w każdą rocznicę, ale także bez szczególnej okazji. Zamawia msze w jego intencji. W każde święta bardzo często go wspomina, kładzie dla niego dodatkowy talerz na stole (przesłuchanie powódki – k. 46-47, zeznania świadków: M. L. – k. 49 i M. S. – k. 49-50).

Śmierć M. O. była dla powódki niespodziewanym, traumatycznym doświadczeniem życiowym. Przebieg reakcji żałoby był wydłużony, trwała ona około trzech lat. Po śmierci wnuka S. O. przeżyła silną traumę, jej życie zmieniło się, ale nie uległo rozpadowi. Nie doznała trwałych następstw psychicznych, które wymagałyby leczenia psychiatrycznego. Także obecnie nie rozpoznano u niej zaburzeń psychicznych, które wskazywałyby na konieczność specjalistycznej pomocy (opinia biegłego psychologa W. P. – k. 57-60, jego zeznania – k. 71-72).

Powódka S. O. wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 20.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdę powstałą na skutek śmierci wnuka. Naruszono jej dobra osobiste wskutek śmierci bliskiego członka rodziny, z którym była bardzo związana. Podstawą prawną roszczenia stanowił art. 24 § 1 Kc w zw. z art. 448 Kc (pozew - k. 2-7).

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa, twierdząc, że powódki nie łączyła ze zmarłym wnukiem szczególna więź rodzinna. Ponadto wskazał na brak dowodu, iż powódka odniosła krzywdę. Dodatkowo, z ostrożności, podniósł rażąco wygórowaną żądaną kwotę zadośćuczynienia (odpowiedź na pozew - k. 28-31).

W toku procesu, jak informowali pełnomocnicy stron, toczyły się rozmowy w celu ugodowego załatwienia sprawy. Do ugody pomiędzy stronami, pomimo wezwania sądu, nie doszło.

Zgodnie z treścią art. 435 § 1 Kc prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej, albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Odpowiedzialność przewidzianą w tym artykule ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże, gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny - art. 436 § 1 Kc. W wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przez posiadacza mechanicznego środka komunikacji ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony - art. 822 § 1 Kc. W myśl art. 822 § 4 Kc uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela. W myśl art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz.U. 2016, poz. 2060) z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Przepisy te nie wyłączały z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 Kc (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, OSNC 2013/4/45).

W myśl art. 448 Kc w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ten, czyje dobro osobiste zostało naruszone może, w oparciu o przepis art. 24 § 1 Kc, żądać zadośćuczynienia pieniężnego od osoby, która dopuściła się naruszenia. Możliwość naruszenia dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego przez spowodowanie jego śmierci, uzasadniająca przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 Kc, gdy śmierć nastąpiła przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) była przedmiotem rozważań wielu sądów. W utrwalonym obecnie orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych przyjęto, iż sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kc w związku z art. 24 § 1 Kc, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, LEX nr 604152, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 sierpnia 2013 r., I ACa 338/13, LEX nr 1372244, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18 czerwca 2013 r., I ACa 392/13, LEX nr 1342326, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 września 2013 r., I ACa 450/13, LEX nr 1388855). Wprowadzenie art. 446 § 4 Kc nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 Kc nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca - zgodnie z wyborem ustawodawcy - o możliwości zastosowania art. 446 § 4 Kc, rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co jest trudne do zaakceptowania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 stycznia 2014 r., I ACa 459/13, LEX nr 1416095).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela te poglądy. Prawo do życia w rodzinie oraz związanego z nim utrzymywania więzi osobistych i emocjonalnych z członkami rodziny należy zaliczyć do kategorii podlegających ochronie dóbr osobistych w rozumieniu przepisu art. 23 Kc. Utrata osoby bliskiej stanowi naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej i podlega ochronie. W związku z tym naruszenie tego dobra, polegające na spowodowaniu śmierci osoby bliskiej skutkuje odpowiedzialnością na zasadach ogólnych. Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 Kc w związku z art. 24 § 1 Kc zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, także gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku. Oparte na art. 448 Kc roszczenia osób bliskich zmarłego w wypadku komunikacyjnym są objęte ochroną ubezpieczeniową z tytułu odpowiedzialności cywilnej, przy braku enumeratywnie wymienionych w przepisach wyłączeń przedmiotowych co do rozważanego świadczenia. Świadczenie pieniężne, które wypłaca ubezpieczyciel, jest ustalane według reguł rządzących cywilnym prawem odszkodowawczym. W związku z tym o rodzaju wysokości świadczeń należnych od ubezpieczyciela decydują przepisy Kodeksu cywilnego, który pojęcie szkody ujmuje szeroko, jako obejmujące wszelkie uszczerbki - zarówno majątkowe, jak i niemajątkowe - i że krzywdę uważa się za niemajątkową postać szkody (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 lipca 2013 r., V ACa 241/13, LEX nr 1349930).

W niniejszej sprawie powódka wykazała przesłankę warunkującą domaganie się zadośćuczynienia - doznanie szkody niemajątkowej. W wyniku śmierci wnuka nastąpiło zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnej w bliskich relacjach rodzinnych. Spowodowało to u powódki ból i cierpienie, żal i pustkę, która nadal bardzo odczuwa stratę wnuka, ma poczucie doznanej krzywdy. Co prawda powódka jak i jej wnuczek nie mieszkali razem, jednak silna więź emocjonalna między nimi była trwała, podtrzymywana także przez częste wzajemne odwiedziny. Należy podkreślić, iż w judykaturze wskazuje się, że nie można podzielać poglądu, iż zadośćuczynienie może być przyznane jedynie wtedy, gdy więź między zmarłym, a osobą bliską w jakiś szczególny sposób powinna przekraczać przywiązanie, jakie zwykle rodzi się w rodzinie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 lipca 2013 r., I ACa 217/13). Silne więzi pomiędzy dziadkami a wnukami są z reguły oczywiste i naturalne, zwłaszcza gdy sprzyja temu częsty kontakt. Należy przypomnieć, że łączy ich bardzo bliski, drugi stopień pokrewieństwa, są krewnymi w linii prostej. Rola wzajemnych relacji uwzględniana jest też w prawodawstwie dotyczącym rodzin, w szczególności w prawie rodzinnym np. określającym prawa dziadków do kontaktów z wnukami, ale także w prawie spadkowym. Podkreśla się też i docenia rolę dziadków w procesie wychowania dziecka.

W niniejszej sprawie należy jeszcze raz podkreślić bardzo bliską relację powódki ze zmarłym wnukiem, jej ból i cierpienie, poczucie doznanej krzywdy po stracie wnuka. Są to przesłanki przesądzające o zasadności, opartego na art. 448 Kc w związku z art. 24 § 1 Kc, roszczenia S. O.. Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, powstałą w wyniku śmierci osoby bliskiej w wypadku komunikacyjnym, jest objęte ochroną ubezpieczeniową z tytułu odpowiedzialności cywilnej. Świadczenie pieniężne, które wypłaca ubezpieczyciel, jest ustalane według reguł rządzących cywilnym prawem odszkodowawczym. Zadośćuczynienie to forma wyrównania strat moralnych, krzywdy, bólu poprzez wypłatę stosownej sumy pieniężnej. Wysokość zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią bliskiej osoby nie została przez ustawę wprost uzależniona od tego, jak dana osoba radzi sobie z tak poważną stratą, w szczególności zaś od tego, czy podejmuje i kontynuuje leczenie. Jednak stan emocjonalny powódki, jej trwające wciąż cierpienie, aczkolwiek złagodzone przez upływ czasu, stanowią istotny element ustalenia rozmiaru poniesionej przez nią krzywdy. Jest ona bowiem wprost uzależniona od tego, czy pokrzywdzoną łączyła ze zmarłym silna więź emocjonalna, której zerwanie jest źródłem cierpienia.

Dlatego sąd uznał jako odpowiednią sumę zadośćuczynienia w wysokości 20.000 złotych. Kwota ta w odpowiedni sposób kompensuje rozmiar doznanej krzywdy, minimalizując cierpienia spowodowane śmiercią wnuka i utratą więzi rodzinnych. Przy ich ustaleniu sąd wziął także pod uwagę nasilenie cierpień powódki i ich długotrwałość. Należy przypomnieć, że powódka po śmierci wnuka nie korzystała z opieki lekarskiej ani terapii psychologicznej. Nie umniejsza to jej żałoby oraz skali cierpienia.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty zadośćuczynienia poczynając od dnia 5 października 2016 roku do dnia zapłaty. Początkowy termin naliczania odsetek wiąże się z datą wydania decyzji odmawiającej przyznania świadczenia. Zgodnie z art. 481 § 1 Kc jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zaakceptowanie poglądu, iż odsetki od dochodzonej kwoty w sprawie o zadośćuczynienie należą się dopiero od chwili wyrokowania, prowadziłoby do nieuzasadnionego uprzywilejowania podmiotu zobowiązanego do jej naprawienia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 października 2013 r., I ACa 816/13, LEX nr 1388898).

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.184,27 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 Kpc w zw. z art. 99 Kpc. Na koszty te składają się: opłata od pozwu w kwocie 1.000 złotych, koszty sporządzenia opinii w kwocie 567,27 złotych, wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 3.600 złotych (ustalone w oparciu o przepis § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych - Dz.U.2015.1804) oraz koszty udzielenia pełnomocnictwa – 17 złotych.

sędzia

Krzysztof Rogalewicz