Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2017 r. w Warszawie

sprawy z powództwa P. G.

przeciwko Izbie Administracji Skarbowej w W.

o ustalenie

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Żoliborza VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie

z dnia 19 lipca 2017 roku sygn. akt VII P 730/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od P. G. na rzecz Izby Administracji Skarbowej w W. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Monika Sawa Dorota Czyżewska Małgorzata Kosicka

Sygn. akt XXI Pa 597/17

UZASADNIENIE

Powód P. G. w pozwie z dnia 20 lipca 2016 r. skierowanym przeciwko Dyrektorowi Izby Celnej w W., wniósł o ustalenie istnienia prawa do dodatkowego wynagrodzenia od strony pozwanej z tytułu zastępstwa procesowego należnego radcy prawnemu wykonującego zawód na podstawie stosunku pracy w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. Nadto wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że jest zatrudniony w Izbie Celnej w W. na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia 1 września 2015 r. do dnia 31 sierpnia 2016 r., na samodzielnym stanowisku radcy prawnego. Zaznaczył, że w związku z zajmowanym stanowiskiem otrzymał od pracodawcy kartę zakresu obowiązków i uprawnień, w której poza wyszczególnieniem powierzonych powodowi czynności zawarto zapis, że na powodzie, jako pracowniku ciążą obowiązki i przysługują prawa wynikające z ustawy o służbie cywilnej, ustawy Kodeks pracy oraz przepisów wykonawczych, także ustawy o radcach prawnych. Powód podniósł, że zgodnie z treścią art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych, radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. W państwowych jednostkach sfery budżetowej wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia określa umowa cywilnoprawna. Jak podkreślił powód, strona pozwana od dnia zawarcia z nim umowy o pracę nie uregulowała kwestii dodatkowego wynagrodzenia stosownie do brzmienia powyższego przepisu. Nadmienił, że pomimo podejmowanych przez niego prób wyjaśnienia tejże kwestii, pozwany pracodawca nie zawarł z nim stosownego aneksu do umowy o pracę. Wobec czego, jak wskazał powód pismem datowanym na dzień 28 czerwca 2016 roku wezwał pracodawcę do dokonania przedmiotowej czynności, który pozostał bierny wobec jego treści.

W odpowiedzi na pozew z dnia 11 października 2016 r. strona pozwana Dyrektor Izby Celnej w W. wniósł o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. z uwagi na brak zdolności sądowej i procesowej Dyrektora Izby Celnej w W.. Na wypadek nie uwzględnienia powyższego strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Uzasadniając swoje stanowisko odnośnie do odrzucenia pozwu strona pozwana wskazała, że Dyrektor Izby Celnej w W. nie posiada zdolności sądowej, a co za tym idzie również zdolności procesowej. Zaznaczyła, że zdolność sądową posiada jedynie pracodawca, którym w stosunku do powoda jest zatrudniająca go jednostka organizacyjna Służby Celnej. W przypadku nie podzielenia przez Sąd powyższej argumentacji strona pozwana przyznała, że powód od dnia 1 września 2015 r. był zatrudniony na stanowisku radcy prawnego. Podała, że w ramach powierzonych mu obowiązków reprezentował on Dyrektora Izby Celnej w W. przed sądami administracyjnymi. Jak nadmieniła strona pozwana, powód nie wykonywał innych czynności poza reprezentowaniem organu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym wyłącznie w sprawach, w których skargi skarżących podmiotów zostały oddalone przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Pozwana przyznała, że nie zawarła z powodem umowy o dodatkowe wynagrodzenie określone w art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych. Podkreśliła, że zgodnie z powołanym przepisem w państwowych jednostkach sfery budżetowej wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia określa umowa cywilnoprawna, która stanowi źródło roszczenia o koszty zastępstwa sądowego. Zaznaczyła, że w związku z brakiem zawarcia z powodem przedmiotowej umowy brak jest podstaw do ustalenia dodatkowego wynagrodzenia. Ponadto jak wskazała strona pozwana, powód wnosząc o ustalenie prawa do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub wpostępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej, nie wykazał interesu prawnego w złożonym pozwie. W ocenie strony pozwanej powództwo powinno zmierzać do ustalenia, że powód posiada interes prawny w wyjaśnieniu stanu niepewności, co do istniejącego między stronami stosunku prawnego lub prawa. Zaznaczyła, że skuteczne powoływanie się na interes prawny wymaga wykazania, że rozstrzygnięcie wywoła taki skutek w stosunkach między stronami, w następstwie, których ich sytuacja prawna, co do uprawnień powoda zostanie określona jednoznacznie, co jak podnosi strona pozwana w niniejszej sprawie nie jest możliwe.

Pismem z dnia 26 stycznia 2017 roku powód P. G. sprecyzował oznaczenie strony pozwanej, wskazując, że pozwanym jest Izba Celna w W. reprezentowana przez Dyrektora Izby Celnej. Odnosząc się do twierdzeń strony pozwanej o braku wykazania interesu prawnego, powód podniósł, że interes prawny jest materialnoprawną przesłanką powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego i stanowi kryterium wyboru tej formy powództwa. Zaznaczył, że w jego ocenie do przyjęcia, że interes prawny istnieje wystarczające jest to, że orzeczenie usunie mającą charakter obiektywny niepewność stanu prawnego. Ponadto wskazał, że powyższe obiektywne podejście można uzupełnić o element subiektywny wyrażający się w przekonaniu powoda o potrzebie udzielenia mu ochrony prawnej w tej właśnie formie, jeżeli przekonanie to ma oparcie w obiektywnie istniejących okolicznościach.

Na rozprawie w dniu 5 lipca 2017 r. działający w imieniu strony pozwanej profesjonalny pełnomocnik wskazał, że z dniem 1 marca 2017 r. Izba Administracji Skarbowej stała się następcą prawnym i przejęła wszelkie zobowiązania oraz należności Izby Celnej w W..

W toku dalszego postępowania strony sporu podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Wyrokiem z dnia 19 lipca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy - Żoliborza w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo oraz zasądził od powoda P. G. na rzecz strony pozwanej Izby Administracji Skarbowej w W. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że P. G., był zatrudniony w Izbie Celnej w W. od dnia 1 września 2008 roku na podstawie aktu mianowania do służby przygotowawczej w Izbie Celnej w W. na stanowisko młodszego kontrolera celnego.

Od dnia 1 września 2015 r. P. G. świadczył pracę na stanowisku radcy prawnego w Izbie Celnej w W. w Wydziale Przeznaczeń Celnych, na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony do dnia 31 sierpnia 2016 r., w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem składającym się z wynagrodzenia zasadniczego według mnożnika 2,669 kwoty bazowej oraz dodatku za wysługę lat w wysokości 7% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

W dniu 4 listopada 2015 r. powód P. G. przyjął do wiadomości
i stosowania zakres obowiązków i uprawnień na stanowisku radcy prawnego.

Zgodnie z kartą zakresu obowiązków i uprawnień na stanowisku radcy prawnego, obowiązki i prawa pracownika określają w szczególności postanowienia ustawy z dnia 21listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. 2014.1111-j. t. z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodek pracy i przepisy wykonawcze,a także ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 2015.507 – j.t.). Do obowiązków P. G. na zajmowanym przez niego stanowisku radcy prawnego należało w szczególności: sporządzanie skarg kasacyjnych i reprezentowanie Dyrektora Izby Celnej w W. przed Naczelnym Sądem Administracyjnym; reprezentowanie Dyrektora Izby Celnej w W. w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w W.; opracowywanie wytycznych i opinii dla potrzeb izby celnej i urzędów celnych oraz udzielanie porad prawnych i wyjaśnień z zakresu stosowania prawa oraz wykonywanie innych obowiązków wynikających z ustawy o radcach prawnych.

Pismem z dnia 28 czerwca 2016 r. P. G. wezwał Dyrektora Izby Celnej w W. do zawarcia w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania, umowy na podstawie art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego, na mocy której Dyrektor Izby Celnej w W. zobowiąże się do wypłaty powodowi 65% kosztów zastępstwa procesowego, zasądzonych na rzecz Izby Celnej w W., jeżeli koszty zostały ściągnięte lub potrącone od przeciwnej strony procesu. Jednocześnie powód wezwał do zapłaty powyższych należności, które to zostały ściągnięte lub potrącone od strony przeciwnej w sprawach sądowych w łącznej kwocie 96 094,05 zł począwszy od dnia 3 września 2015 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia ściągnięcia lub potrącenia kosztów zastępstwa procesowego od strony przeciwnej. Pismo zostało doręczone pracodawcy w dniu 29 czerwca 2016 r.

Izba Celna w W. nie zawarła z P. G. umowy regulującej kwestie wysokości i terminów wypłat dodatkowego wynagrodzenia.

W dniu 31 sierpnia 2016 r. łącząca strony umowa o pracę uległa rozwiązaniu wraz z upływem okresu, na który została zawarta.

Wynagrodzenie P. G. liczone jak ekwiwalent za urlop wynosiło 5 861,89 zł brutto.

Sąd Rejonowy wskazał, że ustalenia poczynił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym w aktach osobowych powoda, których prawdziwość nie była kwestionowana przez strony, zatem Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich mocy dowodowej.

Sąd podniósł, że oddalił wniosek dowodowy strony powodowej o przesłuchanie stron albowiem okoliczności faktyczne w niniejszej sprawie były w znacznej mierze bezsporne między stronami, a spór sprowadzał się do ustalenia czy powód wnosząc o ustalenie prawa do dodatkowego wynagrodzenia na podstawie art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych wykazał istnienie interesu prawnego.

Sąd oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o zobowiązanie powoda do wskazania nazw podmiotów (imion i nazwisk), dat i sygnatur wyroków zasądzających koszty zastępstwa procesowego na rzecz organu, w których występował, jako pełnomocnik Dyrektora Izby Celnej w W. albowiem powód w przedmiotowej sprawie nie dochodził od pozwanego zapłaty wynagrodzenia.

Wobec powyższego zgłoszone przez strony wnioski dowodowe Sąd uznał za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i tym samym zmierzające jedynie do wydłużenia postępowania.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo, jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Sąd wskazał, że w rozpoznawanej sprawie powód P. G. dochodził ustalenia istnienia prawa do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego należnego radcy prawnemu wykonującego zawód na podstawie stosunku pracy w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. Powód swoje roszczenie wywodził z przepisu art. 22 ⁴ ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych.

Sąd I instancji wskazał, że prawa i obowiązki stron stosunku pracy wynikają nie tylko z treści umowy o pracę, ale także z przepisów prawa pracy, przez które zgodnie z przepisem art. 9 § 1 k.p. rozumie się nie tylko przepisy Kodeksu pracy, ale między innymi także przepisy innych ustaw oraz postanowienia układów zbiorowych pracy.

Sąd wskazał, że powód był w rozpoznawanej sprawie zatrudniony na stanowisku radcy prawnego, a stosunek pracy radców prawnych jest regulowany ustawą z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych. Ustawa ta stanowi, że zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Radca prawny może wykonywać zawód między innymi w ramach stosunku pracy lub na podstawie umowy cywilnoprawnej. Następnie Sąd zauważył, że powód obowiązki radcy prawnego w postaci zastępstwa pracodawcy przed sądem wykonywał jedynie w oparciu o umowę o pracę.

Sąd I instancji wskazał, że wziął pod uwagę, że prawo do danego składnika wynagrodzenia może wynikać nie tylko z treści umowy o pracę lub z układu zbiorowego pracy, lecz także wprost z przepisu ustawy, a więc także z przepisu art. 22 ⁴ ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych. Przepis ten stanowi, że radca prawny wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w jednostce organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego. Wynagrodzenie to nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy. Jeżeli prawo do dodatków uzależnione jest od wymogu kierowania zespołem pracowników, wymogu tego nie stosuje się do radcy prawnego (ust. 1).

Radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. W państwowych jednostkach sfery budżetowej wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia określa umowa cywilnoprawna (ust. 2).

Sąd Rejonowy podniósł, że wykładania semantyczna i systemowa przepisów art. 22 ⁴ ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych prowadzi do wniosku, że radca prawny, który wykonuje zawód na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w jednostce organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego. Nadto powołany przepis stanowi, że radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65 % kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego reprezentowanej lub przyznanych jej w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym albo w postępowaniu egzekucyjnym, pod warunkiem, że koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. W państwowych jednostkach sfery budżetowej wysokość i terminy wypłaty wynagrodzenia precyzuje umowa cywilnoprawna. Sąd Rejonowy zauważył, że sporne wynagrodzenie przysługuje radcy prawnemu obok wymienionego w ustępie 1 powołanego przepisu wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w innych, obowiązujących u pracodawcy aktach normalizujących problematykę wynagradzania pracowników i to niezależnie od tego, czy przepisy te w ogóle przewidują tego rodzaju dodatkowy składnik płacowy. Zróżnicowano jednak sposób nabywania przez radcę prawnego uprawnień w tym zakresie w zależności od statusu pracodawcy. W wypadku innych niż państwowe jednostki sfery budżetowej podmiotów przepis art. 22 ⁴ ust. 2 zdanie pierwsze wskazanej powyżej ustawy ma gwarancyjny charakter w tym sensie, że radca prawny może wprost z tego unormowania wywodzić swoje żądanie do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości, co najmniej 65 % zasądzonych lub objętych ugodą kosztów zastępstwa sądowego. Natomiast w sytuacji, gdy pracodawcą jest państwowa jednostka sfery budżetowej może on dochodzić zawarcia określonej w zdaniu drugim powołanego przepisu umowy cywilnoprawnej i dopiero po jej zawarciu przysługuje mu roszczenie o spełnienie przewidzianych w umowie świadczeń.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy zważył, że powód P. G. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony wykonywał obowiązki radcy prawnego na rzecz Izby Celnej w W., będącej jednostką organizacyjną sektora finansów publicznych. Zgodnie z powołanym przepisem w tego typu jednostkach organizacyjnych podstawą roszczenia o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu kosztów zastępstwa procesowego jest umowa cywilnoprawna. Poza sporem w niniejszym postępowaniu pozostawała okoliczność braku zawarcia przez strony, umowy cywilnoprawnej regulującej wysokość i terminy wypłat dodatkowego wynagrodzenia.

Sąd wskazał, że powód w przedmiotowej sprawie dochodził ustalenia istnienia prawa do dodatkowego wynagrodzenia, nie zaś jego wypłaty. O dopuszczalności powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego ustawodawca rozstrzygnął w art. 189 k.p.c. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu powodowi przysługuje uprawnienie do żądania ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, w sytuacji, gdy ma w takim ustaleniu interes prawny. Decydującym dla korzystania z formy powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest właśnie interes prawny powoda (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 grudnia 1968 roku, III CZP 103/68, OSNC 1969/5/85).

Interes prawny powoda jest przesłanką materialnoprawną powództwa o ustalenie. Interesem prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych, których ustalenie występuje z reguły wówczas, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Interes prawny, o którym mowa w przepisie art. 189 k.p.c. nie może być rozumiany subiektywnie, tj. według odczucia powoda, ale obiektywnie, tj. na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Interes prawny powoda musi być ponadto zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jak również z celem, któremu służy art. 189 k.p.c. co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 listopada 2002 roku (II CKN 1047/00, LEX nr 75344). Ocena istnienia interesu prawnego po stronie powoda uzależniona jest od stwierdzenia, że na skutek uprawomocnienia się wyroku ustalającego zostanie zapewniona ochrona jego prawnie chronionych interesów. Ustalenie istnienia interesu prawnego po stronie powoda stanowi kryterium zasadności wyboru ochrony praw w drodze powództwa o ustalenie. Istnienie interesu prawnego
w ustaleniu stosunku prawnego lub prawa musi zostać udowodnione przez powoda, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 czerwca 2009 roku (II CSK 33/09, LEX nr 515730).

Sąd Rejonowy podniósł, że powód winien udowodnić w procesie o ustalenie, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania.

Sąd Rejonowy uznał, że w przedmiotowej sprawie powód nie udowodnił, że po jego stronie istnieje interes prawny w ustaleniu prawa do dodatkowego wynagrodzenia od strony pozwanej z tytułu zastępstwa procesowego należnego radcy prawnemu wykonującego zawód na podstawie stosunku pracy w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. Sąd podkreślił, że w związku z brakiem zawarcia między stronami umowy cywilnoprawnej regulującej kwestie wysokości i terminów wypłaty dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego, ustalenie istnienia tak sformułowanego prawa nie usunie wątpliwości, co do stawki procentowej dochodzonego wynagrodzenia.

Zgodnie tymczasem ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 23 lutego 1999 r. (I PKN 597/98, OSNP 2000/8/301), powództwo o ustalenie nie może zmierzać do uzyskania dowodów, które miałyby być wykorzystane w innym postępowaniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, obciążając nimi powoda jako stronę przegrywającą proces. Z tego tytułu Sąd zasądził od powoda P. G. na rzecz strony pozwanej Izby Administracji Skarbowej w W. koszty zastępstwa procesowego, stanowiące wynagrodzenie działającego w sprawie profesjonalnego pełnomocnika pozwanej – radcy prawnego, w wysokości 120 zł. Sąd ustalił powyższą kwotę w oparciu o § 9 pkt 1 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zgodnie z którym stawki minimalne w sprawach z zakresu prawa pracy o inne roszczenia niemajątkowe wynoszą 120 zł.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, zaskarżając wyrok w całości oraz wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów postępowania tj. art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd, że powód nie wykazał interesu prawnego w ustaleniu prawa do dodatkowego wynagrodzenia od strony pozwanej z tytułu zastępstwa procesowego należnego radcy prawnemu wykonującego zawód radcy prawnego na podstawie stosunku pracy w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej, bowiem ustalenie istnienia tak sformułowanego prawa nie usunie wątpliwości co do stawki procentowej dochodzonego wynagrodzenia, w sytuacji, gdy taka właśnie stawka procentowa został ustalona przez ustawodawcę wart. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych, a wobec odmowy pozwanego zawarcia umowy cywilnoprawnej w tym zakresie, powód nie był władny jednostronnie wskazać w pozwie konkretnej procentowej stawki dochodzonego wynagrodzenia.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono między innymi, że powód bezskutecznie wielokrotnie - w trakcie trwania stosunku pracy - zabiegał o zawarcie umowy, która regulowałaby kwestię wysokości i terminów wypłaty dodatkowego wynagrodzenia. Kierowana w tym zakresie korespondencja znajduje odzwierciedlenie w aktach osobowych powoda. Wobec faktu, że ostatecznie nie doszło do zawarcia w/w umowy, a z powodem nie przedłużono umowy o pracę, ponieważ zażądał wypłaty rzeczonego dodatkowego wynagrodzenia, powód zmuszony został do wystąpienia właśnie z niniejszym powództwem.

Odnosząc się do stwierdzenia przez Sąd, że przyjęcie tak sformułowanego prawa nie usunie wątpliwości co do stawki procentowej dochodzonego roszczenia, apelujący wskazał, że poza polem rozważań Sądu pozostaje okoliczność, że powód nie był i nie jest uprawniony jednostronnie wskazać jakiej stawki procentowej dochodzi, bowiem ustawodawca w przepisie art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych wykreował tylko dolną granicę, tj. nie mniej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. Nie da się zatem bronić tezy, że to na powodzie ciążył obowiązek wskazania konkretnej stawki procentowej, skoro ustawodawca na odmiennych zasadach ukształtował uprawnienia finansowe określonej grupy pracowników jaką stanowią radcowie prawni.

Apelujący podniósł nadto, że sformułowane przez powoda powództwo, sprowadzało się do ustalenia najniższego progu procentowego dodatkowego wynagrodzenia, a mianowicie 65%. Powód nie ma wiedzy ani dostępu do informacji, które podmioty uiściły już koszty zastępstwa procesowego bądź od których zostały ściągnięte i w jakiej wysokości.

Reasumując podniósł, że spełnił przesłanki uprawniające go do wystąpienia z przedmiotowym powództwem, wykazał też istnienie pożądanego interesu prawnego.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy zważył, co następuje:

apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy. Sąd odwoławczy podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Sąd odwoławczy aprobuje również ocenę prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W okolicznościach sprawy nie występują jakiekolwiek przesłanki mogące wyrok ten wzruszyć, a w szczególności te, które Sąd odwoławczy bierze pod uwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c.).

Zgodnie z art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r. radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. W państwowych jednostkach sfery budżetowej wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia określa umowa cywilnoprawna. Do powoda zatrudnionego w charakterze radcy prawnego w Izbie Celnej w W. poza zdaniem pierwszym tego artykułu stosuje się również zawarte w zdaniu drugim zastrzeżenie o umownym ustaleniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia i terminu jego wypłaty. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2013 r. (III PK 4/13 OSNAPiUS 2014 nr 10, poz. 142, str. 509, Legalis) z przepisu tego wynika wprost, że prawo do dodatkowego wynagrodzenia powstaje z mocy ustawy, co odnosi się do wszystkich radców prawnych. W różny sposób określona jest natomiast wysokość tego wynagrodzenia i termin jego wypłaty. Radcowie prawni zatrudnieni poza państwowymi jednostkami sfery budżetowej mają zagwarantowane ustawą wynagrodzenie w wysokości 65 % kasztów zastępstwa procesowego zasądzonych i ściągniętych od przeciwnika, zaś umownie można je tylko podwyższyć. Umowne obniżenie wynagrodzenia dodatkowego tych radców prawnych jest nieważne i nabywają oni prawo do wynagrodzenia w wysokości 65 % (art. 18 § 2 k.p.).Natomiast radcowie prawni zatrudnieni we wskazanych jednostkach budżetowych nie mają ustawowo zagwarantowanej wysokości dodatkowego wynagrodzenia.

Powództwo w niniejszej sprawie było oparte na treści art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przesłanką merytoryczną (materialnoprawną) powództwa o ustalenie jest zatem interes prawny, rozumiany, jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa.

O interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności, co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Powód musi udowodnić w procesie o ustalenie, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalne, stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., sygn. akt II CSK 33/09, OSNC - Zb. dodatkowy 2010 nr B, poz. 47, str. 94, Legalis 232742 ).

W ocenie sądu Okręgowego ustalone w drodze wyroku prawo musi być na tyle konkretne, aby faktycznie możliwe było definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa na podstawie art. 189 k.p.c. osoba, która może inną drogą osiągnąć w pełni ochronę swoich praw (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97 MoP 1998 nr 2, str. 5, Legalis; z dnia 21 stycznia 1998 r., II CKN 572/97 Legalis numer 32170 ; z dnia 5 października 2000 r., sygn. akt II CKN 750/99 Legalis nr 79792 ; z dnia 4 stycznia 2008 r., III CSK 204/07 Legalis nr 127041 ; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., sygn. akt III CZP 79/09 Biul. SN 2009 nr 10, Legalis nr 175078 , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 r., III CSK 148/15, Legalis nr 1460986 ). Przyjmuje się przy tym, że nie ma interesu prawnego ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze dalej idącego powództwa.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie powód mógł wytoczyć powództwo o zasądzenie wynagrodzenia. Powód nie uczynił i żąda ustalenia istnienia uprawnienia do takiego wynagrodzenia, nie wykazując czy - a jeśli tak, to jaka przeszkoda istnieje dla wytoczenia powództwa o świadczenie. Przy czym interes prawny w żądaniu ustalenia nie może tutaj polegać na braku zawarcia pomiędzy stronami umowy o której mowa w art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych określającej wysokość i termin dodatkowego wynagrodzenia czy też braku wiedzy powoda, które podmioty uiściły koszty zastępstwa procesowego bądź od których zostały ściągnięte i w jakiej wysokości. Okoliczności te mogły bowiem zostać zbadane i ustalane przy rozpoznawaniu powództwa o świadczenie, jeśli zostałoby one wytoczone. W apelacji powód wskazał, że sformułowane przez niego powództwo sprowadzało się ustalenia najniższego progu procentowego dodatkowego wynagrodzenia tj. 65 % wynikającego z art. 22 ⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych. Brak było zatem przeszkód aby o takowe dodatkowe wynagrodzenie wystąpić w ramach powództwa o świadczenie, a nie - z powództwem opartym na art. 189 k.p.c., abstrahując oczywiście od oceny zasadności takiego powództwa.

Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy ugruntowane jest stanowisko, że powództwo o ustalenie nie może zmierzać do uzyskania dowodów, które miałyby być wykorzystane w innym postępowaniu.

W konsekwencji niewykazania przez powoda istnienia interesu prawnego Sąd Rejonowy prawidłowo powództwo oddalił.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. apelację powoda oddalił.

O kosztach procesu Sad Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wskazaną w art. 98 § 1 k.p.c. Zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata/radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez Sąd osobistego stawiennictwa strony. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego, będącego radcą prawnym ustalono na podstawie §9 ust. 1 pkt. 3 w zw. z §10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804)