Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Teresa Osowicka

Sędziowie: SO Krzysztof Nowaczyński

SO Ewa Pietraszewska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2017 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 3 sierpnia 2017 r. sygn. akt IX C 2752/17

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

(SSO Teresa Osowicka) (SSO Ewa Pietraszewska) (SSO Krzysztof Nowaczyński)

Sygn. akt I Ca 435/17

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. żądał zasądzenia od pozwanego A. K. na jego rzecz kwoty 13 523,69 zł wraz z odsetkami umownymi od kwoty 13 446,33 zł od dnia 08 października 2016 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że wierzytelność o zapłatę tej kwoty figuruje w księgach rachunkowych (...) Banku (...) SA jako wynikająca z czynności bankowej objętej umową PG Z UBEZPIECZENIEM KONSOLIDACJA o wskazanym numerze z dnia (...). Na dochodzoną kwotę składała się należność główna w wysokości 13 446,33 zł, należność z tytułu odsetek naliczonych od dnia 07.10.2016r w wysokości 77,36 zł.

Postanowieniem z dnia 20 marca 2017 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę do rozpoznania tut. Sądowi, zgodnie z treścią przepisu art. 505 ³³ § 1 k.p.c.

Pozwany A. K. nie ustosunkował się do żądania i nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z dnia 03 sierpnia 2017r. Sąd Rejonowy w Elblągu oddalił powództwo.

W jego uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 339 § 1 i 2 k.p.c. jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. W tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Podkreślono, że przyjęcie przez sąd, przy wydaniu wyroku zaocznego, za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych jest dopuszczalne, jeżeli twierdzenia te zostały przytoczone w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Utrwalony w judykaturze i niekwestionowany w nauce jest pogląd, że przyjęcie za prawdziwe twierdzeń powoda dotyczy wyłącznie okoliczności faktycznych i nie zwalnia sądu orzekającego od obowiązku rozważenia, czy oświadczenia te uzasadniają należycie i w całości żądania pozwu i czy uwzględnienie tych żądań nie narusza obowiązujących przepisów. Sąd nie jest zatem zwolniony z obowiązku dokonania prawidłowej oceny materialnoprawnej zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach. W przedmiotowej sprawie do pozwu nie załączono dowodów umożliwiającego weryfikację twierdzeń w nim zawartych. W toku całego postępowania powód nie dołączył żadnych dokumentów uprawniających go do roszczenia względem pozwanego, ani świadczących o wysokości jego zadłużenia. Powyższe, zdaniem Sądu pierwszej instancji, uniemożliwia weryfikację twierdzeń objętych pozwem oraz ich ocenę pod względem materialnoprawnym, szczególnie w zakresie kosztów podjętych czynności windykacyjnych. Wprawdzie w toku niniejszego procesu pozwany zachował postawę całkowicie bierną, jednakże w ocenie sądu, nie wystąpiły przesłanki pozytywne z art. 339 § 2 k.p.c., sąd ma bowiem każdorazowo obowiązek krytycznego ustosunkowania się do twierdzeń powoda z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. W przypadku wątpliwości w tym przedmiocie nie można wydać wyroku zaocznego, opierając się tylko na twierdzeniach powoda o okolicznościach faktycznych. Należy przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu wyjaśnienia powstałych wątpliwości ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1998r., I CKU 85/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I CKU 115/97 ). Z tych przyczyn, w oparciu o wskazane wyżej przepisy, powództwo oddalono.

W apelacji powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zaskarżyła powyższy wyrok w całości.

Wyrokowi temu zarzucił naruszenie:

1) art. 339 § 2 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do przyjęcia, że warunkiem koniecznym uznania za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie i w konsekwencji uwzględnienia roszczenia dochodzonego pozwem, jest przedstawienie przez powoda dowodów na poparcie tych twierdzeń;

2) art. 339 § 2 k. p. c. przez oddalenie powództwa pomimo braku wskazania, aby twierdzenia powoda budziły uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa, a jedynie w oparciu o niedołączenie przez powoda dokumentów umożliwiających weryfikację twierdzeń zawartych w pozwie;

3) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k. p. c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy ocenie materiału dowodowego, przejawiającej się w uznaniu, że powód w toku całego postępowania nie dołączył żadnych dokumentów uprawniających go do roszczenia względem pozwanego, ani świadczących o wysokości jego zadłużenia, podczas gdy załączone do pozwu dokumenty w postaci wyciągu z ksiąg bankowych oraz wezwań do zapłaty, stanowią dokumenty prywatne, których prawdziwość nie została w żaden sposób zakwestionowana;

4) art. 207 § 3 k.p.c. poprzez ograniczenie się do biernej oceny stanowisk stron i uniemożliwienie powodowi rozwiania wątpliwości Sądu pierwszej instancji co do należytego skonkretyzowania twierdzeń faktycznych prezentowanych w pozwie i nie wezwanie powoda do uzupełnienia braków formalnych w zakresie dokumentu umowy, wypowiedzenia i szczegółowego wyliczenia należności.

Wskazując na powyższe powód wniósł o uchylenie zaskarżonego i przekazanie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu wskazano, że przyczyną oddalenia powództwa w niniejszej sprawie, zgodnie z twierdzeniami przytoczonymi w uzasadnieniu wyroku, jest niedołączenie do pozwu dowodów, które umożliwiłyby Sądowi dokonanie weryfikacji twierdzeń zawartych w pozwie, nie zaś wątpliwości co do faktów, na które strona powodowa się powołuje ani też uznanie, że żądanie ma na celu obejście prawa. Tymczasem, wydając wyrok zaoczny postępowania dowodowego nie przeprowadza się. Robi się to jedynie wyjątkowo i po to tylko, by przekonać się, czy twierdzenia zawarte w pozwie nie budzą uzasadnionych wątpliwości albo nie zostały przytoczone w celu objęcia prawa. Dlatego właśnie wyrok zaoczny może uwzględniać powództwo nawet wówczas, gdy powód nie przedstawia żadnych dowodów. Podstawę ewentualnego zaniechania wydania wyroku zaocznego, w przypadku zaistnienia przesłanek ustawowych, w świetle art. 339 § 2 k.p.c. stanowić może jednie kwalifikowany poziom wątpliwości, które ustawodawca określa mianem "uzasadnionych", a zatem takich, które w sposób oczywisty stanowić mogą podstawę poglądu o niezasadności powództwa bądź też stwierdzenie, że okoliczności faktyczne zostały przytoczone w celu obejścia prawa. W okolicznościach rozstrzygniętej przez Sąd Rejonowy sprawy nie zachodzą podstawy do twierdzenia, że podane przez powódkę okoliczności faktyczne wzbudzają uzasadnione wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. W przypadku wątpliwości w tym przedmiocie nie można wydać wyroku zaocznego i należy przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu ich wyjaśnienia. Takiego postępowania Sąd nie tylko nie przeprowadził, ale również nie wskazał jakie konkretnie powziął wątpliwości. Jedyne na co Sąd wskazał w uzasadnieniu to brak możliwości materialnoprawnej oceny twierdzeń zawartych w pozwie, „szczególnie w zakresie kosztów podjętych czynności windykacyjnych". Zauważono, że jedyną podstawę oddalenia powództwa stanowiła przesłanka braku udowodnienia dochodzonego roszczenia, a nie uzasadnione wątpliwości co do faktów przytoczonych przez powoda, przy czym pojęcia „nieudowodnienia żądania", a "uzasadnionych wątpliwości" w rozumieniu art. 339 § 2 k.p.c. nie są tożsame. Sąd ten w zasadzie uchylił się od rozpoznania istoty sprawy. Uzasadniając żądanie pozwu powód tymczasem załączył wezwanie do zapłaty dochodzonej kwoty oraz wyciąg z ksiąg bankowych. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku wskazał, że nie zostały przedłożone dokumenty potwierdzające zasadność pozwu oraz wysokość żądania. Jednakże strona powodowa - nie wiedząc o wątpliwościach Sądu pierwszej instancji w tym zakresie - nie miała, zdaniem apelanta, szans na złożenie stosownych wniosków dowodowych, w tym przedłożenia umowy kredytowej. Powód, po przekazaniu sprawy z (...), nie został wezwany do przedłożenia dokumentu umowy na potwierdzenie swoich twierdzeń. W świetle art. 207 k.p.c. sąd nie powinien ograniczać się tym czasem wyłącznie do biernej oceny stanowisk stron, zaś w przypadku zaistnienia wątpliwości dotyczących znaczenia procesowego przedstawionych okoliczności faktycznych, winien skorzystać z instrumentów przewidzianych w art. 207 k.p.c., w szczególności zaś zobowiązać stronę do złożenia stosownego pisma przygotowawczego. Powyższego Sąd pierwszej instancji nie uczynił, uniemożliwiając tym samym powodowi rozwianie tychże wątpliwości. Powód zresztą nie zgadzał się też ze stwierdzeniem, że do pozwu nie załączono dowodów, umożliwiających dokonanie weryfikacji twierdzeń zawartych w pozwie. Zgodnie z art. 95 ust. 1 ustawy Prawo bankowe księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych. Moc prawna niniejszych dokumentów urzędowych nie obowiązuje w postępowaniu cywilnym, ale mają one przymiot dokumentów prywatnych w rozumieniu art. 245 k.p.c. Stanowią więc one jeden ze środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowodnić fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Zważywszy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy dowód ten nie został skutecznie zakwestionowany ani przez sąd ani stronę przeciwną, nie sposób pominąć go przy ustaleniu stanu faktycznego, zgodnego z twierdzeniami powoda.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie. Zasadne okazały się bowiem zarzuty naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 339 § 1 k.p.c.

Wyjaśnić należy, że pozwany nie zajął stanowiska w sprawie, a tym samym nie zakwestionował roszczenia. Nie oznacza to jednak, że Sąd I instancji zobligowany był w takim stanie, zgodnie z art. 230 k.p.c., do uznania faktu zarówno istnienia, jak i wysokości zadłużenia jako faktu przyznanego. Jak trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 08 maja 1998r. ( I CKU 34/98, LEX nr 1224928 ). „…domniemanie zgodności twierdzeń faktycznych powoda z prawdziwym stanem rzeczy ma szczególny charakter, bowiem bezczynność pozwanego jest tu, w pewnym sensie, przyznaniem okoliczności przytoczonych w pozwie; fakty przyznane w procesie nie wymagają dowodu tylko wtedy, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy”. Innymi słowy, ostatecznie to sąd musi ocenić istnienie podstawy faktycznej żądania w aspekcie twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez stronę powodową, gdyż przepis art. 230 k.p.c. odwołuje się przecież do „wyników całej rozprawy”. Niezależnie od powyższego sąd zawsze jest zobowiązany do rozważenia, czy żądanie pozwu jest zasadne w świetle norm prawa materialnego. W tym zakresie nie obowiązuje domniemanie z art. 339 § 2 k.p.c. i negatywny wynik takich rozważań prowadzi do wydania wyroku zaocznego oddalającego powództwo ( tak trafnie: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 września 2013r., I ACa 494/13, LEX nr 1378705 ). Podobnie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 marca 1999r., I CKU 176/97, wyjaśnił, że „…wobec więc tego, że działanie art. 339 § 2 k.p.c. nie rozciąga się na dziedzinę prawa materialnego, obowiązkiem sądu rozpoznającego sprawę w warunkach zaoczności jest rozważenie, czy w świetle przepisów prawa materialnego twierdzenia strony powodowej uzasadniają uwzględnienie powództwa”. Tak więc przede wszystkim powód musiał dowieść, że istnieje wierzytelność wobec pozwanego, wynikająca z przedmiotowej umowy pożyczki. O przyznaniu tej okoliczności w rozumieniu art. 230 k.p.c. moglibyśmy mówić tylko w sytuacji przedłożenia dowodów potwierdzających istnienie takiej wierzytelności wobec pozwanego.

W niniejszej sprawie do pozwu powód dołączył wyciąg z ksiąg bankowych Nr (...) oraz wezwanie do zapłaty z dnia 27 lipca 2016r. Wyciąg z ksiąg bankowych jest dokumentem prywatnym, o którym mowa w art. 245 k.p.c. Dokument prywatny stanowi pełnoprawny środek dowodowy, który sąd orzekający może uznać za podstawę swoich ustaleń faktycznych, a następnie wyrokowania. Moc dowodowa dokumentu prywatnego jest słabsza, aniżeli moc dowodowa dokumentu urzędowego, ponieważ dokumenty prywatne nie korzystają z podstawowego w tym zakresie domniemania, że ich treść jest zgodna ze stanem rzeczywistym ( domniemania zgodności z prawdą ). Nie przeszkadza to jednak w tym, aby sąd orzekający w ramach swobodnej oceny dowodów ( art. 233 k.p.c. ) uznał treść dokumentu prywatnego za zgodną z rzeczywistym stanem rzeczy ( por. Krzysztof Knoppek , Komentarz do art. 245 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex ).

Tymczasem w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji w żaden sposób nie odniósł się do powyższych dowodów w swoim uzasadnieniu i nie dokonał ich oceny. Co więcej, nieprawdziwie wskazał, że powód nie dołączył żadnych dokumentów, uprawniających go do roszczenia względem pozwanego, czy świadczących o wysokości jego zadłużenia.

Rację ma więc skarżący podnosząc, że w razie powzięcia uzasadnionych wątpliwości co do prawdziwości jego twierdzeń, Sąd pierwszej instancji był uprawniony, w trybie art. 207 § 3 k.p.c., zobowiązać go do złożenia odpowiedniego pisma przygotowawczego, wraz z którym mógłby przedłożyć dalsze dokumenty, zmierzające do wykazania zasadności roszczenia, z którym wystąpił. Ewentualnie, w razie niewykonania takiego zobowiązania, istniałaby podstawa do oddalenia powództwa z uwagi na fakt, że twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych budzą wątpliwości. Skoro Sąd pierwszej instancji nie dokonał jednak oceny zaoferowanych dowodów i nie zmierzał do uzupełnienia materiału dowodowego, to nie było podstaw do oddalenia powództwa z uwagi fakt, że twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych budzą uzasadnione wątpliwości.

Przedstawione przez powoda dowody, dotyczące zadłużenia pozwanego, posiadały, jako dokumenty prywatne, wartość dowodową i były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a ich niesłuszne pominięcie miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Rejonowy, oddalając powództwo z uwagi na brak dowodów umożliwiających weryfikację twierdzeń powoda, uchylił się więc od dokonania oceny znajdującego się w aktach sprawy materiału dowodowego. W orzecznictwie i piśmiennictwie ugruntowany jest zaś pogląd, zgodnie z którym nierozpoznanie istoty sprawy oznacza zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998r., II CKN 897/97, OSNC z 2000 r. z. 1, poz. 22 ). Także pominięcie przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie wnioskowanym przez strony świadczy również o nierozpoznaniu istoty sporu.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy obowiązkiem Sądu pierwszej instancji będzie przeprowadzenie tych wszystkich dowodów, które zostały zgłoszone przez stronę powodową. Na podstawie tak zgromadzonego materiału dowodowego Sąd pierwszej instancji dokona ustaleń faktycznych, a następnie przeprowadzi ocenę zasadności zgłoszonego powództwa, stosując w tym zakresie odpowiednie normy prawa materialnego procesowego.

( SSO Teresa Osowicka ) ( SSO Ewa Pietraszewska ) ( SSO Krzysztof Nowaczyński )