Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2017 r. w S.

sprawy J. R. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. R. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 31 sierpnia 2017 roku, znak (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 31 sierpnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. R. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego na dzień 1 stycznia 1999 roku okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W tym zakresie organ wskazał, że ubezpieczony wykazał jedynie 3 lat, 9 miesięcy i 21 dni takiej pracy.

J. R. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury. Wniósł o doliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w D. od 1 lipca 1975 roku do 30 września 1992 roku, na stanowisku spawacza. Wskazał, że w (...)ie w D. od 1 września 1972 roku rozpoczął praktyczną naukę zawodu – w pierwszej klasie przyuczany był do zawodu ślusarza, a w drugiej - do zawodu spawacza. Po ukończeniu szkoły w dniu 23 czerwca 1975 roku otrzymał skierowanie do pracy w (...)ie w D. na stanowisku ślusarza. Podkreślił, że pomimo iż w świadectwie pracy pracodawca wskazał, że od 1 lipca 1975 roku do 30 września 1992 roku zajmował stanowisko ślusarza, to faktycznie wykonywał pracę spawacza.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentacje wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Wyjaśnił, że nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 1 lipca 1975 roku do 30 września 1992 roku w Państwowym Ośrodku (...) w D., ponieważ ubezpieczony nie przedłożył wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. R. (1) urodził się (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosił 25 lat, 1 miesiąc i 17 dni.

Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Niesporne.

W dniu 17 lipca 2017 roku ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o wcześniejszą emeryturę.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek o emeryturę - k. 1-3, plik akt ZUS.

W okresie od 1 września 1972 roku do 30 września 1992 roku J. R. (1) zatrudniony był w Państwowym Ośrodku (...) w D., w tym:

- od 1 września 1972 roku do 30 czerwca 1975 roku jako uczeń Przyzakładowej (...) Szkoły Zawodowej w zawodzie mechanik maszyn rolniczych,

- od 1 lipca 1975 roku do 31 sierpnia 1984 roku jako ślusarz,

- od 1 września 1984 roku do 30 kwietnia 1986 roku jako brygadzista warsztatowy,

- od 1 maja 1986 roku do 30 czerwca 1989 roku jako ślusarz, pomocnik spawacza,

- od 1 lipca 1989 roku do 30 września 1992 roku jako spawacz.

W czasie pracy w tym przedsiębiorstwie w okresie od 27 października 1977 roku do 28 października 1979 roku ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej pracował na stanowisku ślusarza - spawacza. Po powrocie z wojska ponownie został zatrudniony na takim samym stanowisku.

W trakcie zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w D., J. R. ukończył w dniu 28 kwietnia 1989 roku kurs podstawowy spawania łukowego stali niskowęglowych, w dniu 26 kwietnia 1989 roku kurs podstawowego spawania gazowego stali niskowęglowych, zaś w dniu 15 marca 1990 roku kurs podstawowy spawania łukowego w CO2 stali niskowęglowych.

Książeczka spawacza wydana została ubezpieczonemu w dniu 16 maja 1989 roku.

J. R. (1) podpisał w dniu 13 grudnia 1989 roku oświadczenie, że po ukończeniu kursu spawania w osłonie CO2 zobowiązuje się przepracować w (...)ie w (...) lata.

Stanowiska pracy zajmowane przez J. R. (1) były przez jego ówczesnego pracodawcę ( (...) w D.) we wszystkich wystawianych przed 1 lipca 1989 roku dokumentach określane wyłącznie jako: ślusarz, ślusarz-spawacz, brygadzista warsztatowy, ślusarz-pomocnik spawacza.

Niezwłocznie po zdobyciu pierwszych formalnych uprawnień spawalniczych pracodawca zmienił angaż J. R. (1), wskazując na piśmie, że od 1 lipca 1989 roku zatrudnia go na stanowisku spawacza.

Dowody:

- dokumenty w aktach osobowych J. R. z okresu zatrudnienia w (...)ie w D., w kopercie stanowiącej załącznik do akt, w tym m.in.: umowa o naukę zawodu z 1.09.1972r., umowa o pracę z 16.07.1975r., umowa o pracę z 29.10.1979r., zakres czynności brygadzisty, karta kwalifikacyjna pracownika z 07.1976r., angaże, odpis karty powołania do służby wojskowej, oświadczenie z 13.12.1989r.;

0 książeczka spawacza okazana podczas rozprawy w dniu 9.11.2017r. - protokół, k. 28 akt sprawy;

- kserokopia świadectwa pracy z 30.09.1992r. - k. 4 plik akt (...).

Umowa o pracę łącząca J. R. z (...) w D. została rozwiązana z dniem 30 września 1992 roku z powodu likwidacji zakładu pracy. W okresie od 1 lipca 1989 roku do końca tego zatrudnienia J. R. był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie wyłącznie jako spawacz. Pracodawca nie wystawił ubezpieczonemu świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Niesporne.

W Państwowym Ośrodku (...) w D. w okresie od 1 września 1966 roku do 18 maja 1991 roku pracował także S. R.. Zarówno w wydanym mu świadectwie pracy, jak i w świadectwie pracy w warunkach szczególnych przedstawiciel pracodawcy wskazał, że przez cały okres zatrudnienia wykonywał on pracę w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza.

Dowody: dokumenty w aktach osobowych S. R. z okresu jego zatrudnienia w (...) w D. oraz w jego aktach ZUS.

J. R. (1) w okresie od 6 grudnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w przedsiębiorstwie (...)-Technika (...) w D., gdzie stale wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza.

Niesporne, a nadto dowód: świadectwo pracy z 23.09.2003 r. – k. 7, plik (...) akt ZUS dot. J. R..

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

J. R. (1) w toku niniejszego postępowania domagał się przyznania mu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury, w związku z osiągnięciem przez niego wieku 60 lat i przepracowaniem ponad 15 lat w warunkach szczególnych. Ponieważ jest on jednak osobą urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 roku, prawo do takiej emerytury mógł nabyć wyłącznie niejako w drodze wyjątku, po spełnieniu ściśle określonych przepisami wymogów.

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji wynikający z Dz.U. z 2017 r., poz. 1383; dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 (tj. w przypadku mężczyzn – 60 lat), jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W dziale XIV (Prace różne) wykazu A pkt 12, za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych uznano prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Jak z powyższego wynika, aby J. R. (1) mógł uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury, musiałby on w toku niniejszego procesu wykazać, że osiągnął wymagany wiek 60 lat, przepracował do końca roku 1998 co najmniej 25 lat, nie jest członkiem OFE oraz, że co najmniej 15 lat przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu wyżej przywołanych przepisów. Konieczne było przy tym łączne spełnienie wszystkich tych przesłanek. O ile jednak niespornym było, że ubezpieczony spełnił trzy pierwsze z nich, o tyle nie udowodnił, aby spełnił także czwartą, odnoszącą się do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zauważyć także w tym miejscu należy, że prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a służą temu przede wszystkim dokumenty. Dlatego w tej kategorii spraw przyjmuje się, że same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych z reguły są niewystarczające do przyjęcia, że praca była wykonywana w szczególnych warunkach (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 22 maja 2013 r., III AUa 952/12).

Wracając do realiów niniejszej sprawy, należy przypomnieć, iż spór pomiędzy stronami dotyczył wyłącznie tego, w jakim charakterze J. R. był faktycznie zatrudniony (jakiego rodzaju pracę faktycznie wykonywał) w latach 1975-1992. Ubezpieczony twierdził, że w całym tym okresie pracował wyłącznie jako spawacz. Na potwierdzenie przedstawił jednak wyłącznie dowody z zeznań dwóch świadków.

W celu zobiektywizowania twierdzeń ubezpieczonego i świadków sąd zdecydował się na przeprowadzenie z urzędu także dowodów z dokumentów, w tym w szczególności z dokumentacji pracowniczej dotyczącej tak J. R. (1), jak i jednego ze świadków – S. R.. W ocenie sądu całość tak zebranego materiału dowodowego nie pozwoliła na uznanie twierdzeń ubezpieczonego za prawdziwe.

W szczególności za niewiarygodne sąd uznał zeznania świadków F. B. i S. R. oraz zeznania samego ubezpieczonego w tej części, w której wskazywali oni, że już od drugiej połowy lat siedemdziesiątych J. R. (1) pracował wyłącznie jako spawacz. Zeznania powyższe stoją bowiem w oczywistej sprzeczności z dowodami z dokumentów.

I tak, trzeba było dostrzec, iż w dokumentacji z okresu zatrudnienia J. R. w (...)ie w D. brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających wykonywanie przez ubezpieczonego przed czerwcem 1989 roku pracy na stanowisku spawacza. W szczególności w aktach tych brak jest angażu na takie stanowisko, czy chociażby zakresu obowiązków na takim stanowisku. J. R. (1) we wszystkich dokumentach sporządzonych do lipca 1989 roku określany był przez pracodawcę konsekwentnie jako pracownik zatrudniony na stanowiskach: ślusarza, ślusarza-spawacza, ślusarza–pomocnika spawacza. Pierwszym dokumentem, w którym w opisie stanowiska powoda znajduje się spawacz, jest zaś angaż z lipca 1989 roku.

Przyjęcie, że w spornym okresie ubezpieczony nie pracował w warunkach szczególnych jest tym bardziej zasadne, jeżeli weźmie się pod uwagę, że uprawnienia spawalnicze J. R. (1) uzyskał dopiero w kwietniu 1989 roku, czego potwierdzeniem są wpisy w książeczce spawacza, wydanej mu w dniu 16 maja 1989 roku. Z książeczki tej wynika, że odwołujący ukończył w dniu 28 kwietnia 1989 roku kurs podstawowy spawania łukowego stali niskowęglowych, w dniu 26 kwietnia 1989 roku kurs podstawowego spawania gazowego stali niskowęglowych i w dniu 15 marca 1990 roku kurs podstawowy spawania łukowego w CO2 stali niskowęglowych. W świetle powyższego przyjąć należy, że dopiero uzyskanie wymaganych uprawnień spowodowało, iż pracodawca powierzył ubezpieczonemu pracę na stanowisku spawacza, co znalazło odzwierciedlenie w jego formalnym przeszeregowaniu.

W ocenie sądu nie było przy tym podstaw do przyjęcia, że dokumenty zawarte w aktach osobowych nie odzwierciedlały faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy. Wskazana dokumentacja osobowa nie nasuwa żadnych wątpliwości co do jej wiarygodności. Odzwierciedla bowiem w sposób precyzyjny i szczegółowy przebieg zatrudnienia J. R. i powierzonych mu obowiązków. Zawarte w niej informacje pozostają przy tym konsekwentne i tworzą logiczny ciąg wydarzeń. Biorąc zaś pod uwagę to, że dokumentacja osobowa była sporządzana w rzeczywistym czasie zatrudnienia, sąd nie znalazł podstaw aby ustalić, że przed 1 czerwca 1989 roku J. R. (1) stale i w pełnym wymiarze czasu pracował jako spawacz. Ustalenie takie było tym bardziej niemożliwe, gdy zważyć, że pracujący w tym samym czasie u tego pracodawcy S. R. otrzymywał angaże zgodne z rzeczywistością, tj. takie, w których nazwę jego stanowiska określano jako „spawacz”.

Jednocześnie sam ubezpieczony nie wyjaśnił w sposób logicznie spójny, dlaczego w dokumentacji pracowniczej sporządzanej przed lipcem 1989 roku, pracodawca określał konsekwentnie stanowisko jego pracy jako ślusarz, ślusarz – spawacz, ślusarz – pomocnik spawacza, a nie spawacz, zaś on sam nie zwracał na to uwagi. Nie wykazał też, że uprawnienia spawacza posiadał wcześniej niż od 1989 roku.

Sąd nie kwestionuje przy tym, że ubezpieczony mógł w ograniczonym zakresie jako ślusarz, wykonywać i przed rokiem 1989 prace pomocnicze przy spawaniu (skoro był zaangażowany w pewnych okresach do pracy jako „ślusarz-spawacz”, czy „ślusarz-pomocnik spawacza”), ale nie jest to równoznaczne ze stwierdzeniem, iż taką pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem tylko wykonywanie takiej pracy uprawnia do wcześniejszej emerytury.

Ustalenia dokonane przez sąd w powyższym zakresie, potwierdzają zeznania przesłuchanych w sprawie świadków. Świadek F. B. zeznając na okoliczność warunków zatrudnienia powoda podał, że aby móc spawać, należało mieć wymagane uprawnienia. Z kolei świadek S. R. zeznał, że posiadał formalne uprawnienia spawacza, w związku z czym miał angaż na to stanowisko. Zeznał również, że otrzymał od pracodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza. Wskazać należy przy tym, że w dokumentacji osobowej świadka S. R. z okresu jego zatrudnienia w (...) ie w D., znajdują się angaże, w których pracodawca wskazywał poszczególne, zajmowane przez tego świadka stanowiska pracy. W jego przypadku powierzenie pracy na stanowisku spawacza oraz na innych stanowiskach, również znalazło odzwierciedlenie w angażach, co w ocenie sądu potwierdza, że w tym zakładzie pracy pracodawca wpisywał w angażach zatrudnianych pracowników stanowiska, na których rzeczywiście wykonywali pracę.

Sąd nie twierdzi jednocześnie, aby świadkowie, podając przed sądem, że J. R. już od lat siedemdziesiątych pracował jako spawacz, świadomie zeznawali przed sądem nieprawdę. Ich zeznania, składane po kilkudziesięciu latach, są jednak z oczywistych względów mniej wiarygodne niż dowody z dokumentów. Świadkowie mogą bowiem nie pamiętać szeregu szczegółów, zwłaszcza, że dotyczą one innej osoby niż oni sami. Nie można jednak, jak oczekiwał tego ubezpieczony, a priori uznać ich zeznań za jedyny miarodajny dowód.

Z powyższych względów sąd uznał, że J. R. (1) nie przedstawił wystarczających dowodów na to, że w okresie od 1 lipca 1975 roku do 30 czerwca 1989 roku pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. To zaś skutkowało uznaniem, że na koniec 1998 roku nie legitymował się on wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nawet bowiem gdyby do stażu pracy u J. K. doliczyć okres nieco ponad trzech lat pracy w (...) w D. na stanowisku spawacza, łączny staż pracy w warunkach szczególnych będzie znacznie niższy niż minimalny wymagany prawem okres.

W powyższej sytuacji, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie oddalono.