Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 maja 2012 r. sygn. akt V U 238/12

I.  o d d a l a apelację,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz A. K. kwotę(...)zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 952/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 12 stycznia 2012 r. i przyznał A. K. prawo do emerytury od stycznia 2012 r. oraz stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Bezsporne w sprawie było, że wnioskodawca urodził się w dniu (...)

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca w okresie od 27 września 1971 r. do 31 grudnia 1977 r. oraz od 1 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1990 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K. jako operator koparko-spycharki. W okresie od 1 stycznia 1978 r. do 15 września 1980 r. pracował jako maszynista spycharki w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K.. W obu tych przedsiębiorstwach praca jego polegała na prowadzeniu koparko-spycharki i wykonywaniu przy jej pomocy prac budowlanych. Była to ciężka koparka liniowa, pneumatyczna. Wnioskodawca wykonywał tę pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jego ogólny staż ubezpieczeniowy wynosi 26 lat, 6 miesiący i 9 dni przypadających na dzień 1 stycznia 1999 r., w tym pracy w szczególnych warunkach - ponad 15 lat.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest zasadne w świetle art. 184 ust. 1 i 2, art. 27, art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Fakt zatrudnienia wnioskodawcy w spornych okresach na stanowisku operatora koparki został udowodniony za pomocą świadectw pracy oraz potwierdzony zeznaniami świadków i ubezpieczonego. Praca ta jest wskazana w wykazie A, dział V, poz. 3 jako praca maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. Nadto, stanowisko maszynisty koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych zostało również zamieszczone w wykazie A dziale V , poz. 3 pkt 1, stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku (Dz. U. MB i PMB nr 3 poz. 6). Wnioskodawca legitymuje się zatem ponad 15-letnim okresem wykonywania pracy o takim charakterze. Skoro więc ukończył 60 lat i legitymuje się wymaganym stażem pracy przypadającym na dzień 1 stycznia 1999 r., to tym samym spełnia przesłanki, od których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury. Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. - zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu emeryturę od stycznia 2012 roku, gdyż w tej dacie ubezpieczony uzyskał wiek emerytalny. Sąd pierwszej instancji uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (art. 118 ust. 1a ww. ustawy), gdyż w postępowaniu przed organem tym obowiązuje zamknięty katalog środków dowodowych, przy czym podstawowym dowodem dotyczącym pracy w warunkach szczególnych jest świadectwo wykonywania pracy w tych warunkach, a ubezpieczony tego dokumentu nie przedstawił.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości. Z arzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 184 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm.) w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Skarżący podniósł, że suma uznanych przez Sąd pierwszej instancji okresów pracy w warunkach w szczególnych (od 27 września 1971 r. do 31 grudnia 1977 r., od 1 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1990 r. i od 1 stycznia 1978 r. do 15 września 1980 r.), po doliczeniu uwzględnionych przez ZUS okresów od 15 lutego 1983 r. do 7 marca 1985 r. i od 15 stycznia 1986 r. do 13 września 1986 r., jest niższa niż wymagane 15 lat, a tym samym nie ma podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony spełnił wszystkie warunki niezbędne do przyznania emerytury, przewidziane w treści art. 184 ust. 1 i 2 oraz art. 32 ust. 1 i 4 powołanej ustawy w związku z przepisami rozporządzenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W rozpoznawanej sprawie podkreślić należy, że jej rozstrzygnięcie zależało od ustalenia czy wnioskodawca spełnia przesłanki określone w art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Jednocześnie na mocy art. 184 ust. 1 tejże ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 wymienionej ustawy, przedmiotowa emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 w/w rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej „wykazami”. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2). Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3). Zgodnie z § 4 ust. 1 niniejszego rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze bądź w świadectwie pracy (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 638; z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00, OSNPUSiSP 2003 nr 17, poz. 419). Jednocześnie oczywistym jest, że świadectwo pracy czy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Dlatego też w ramach postępowania sądowego Sąd ocenia zarówno zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jak i zasadność umieszczenia w świadectwie pracy wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 roku, II UKN 619/98, OSNP 2000 nr 11, poz. 439). Ponadto przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą zatem wynikać jedynie z przepisów tego kodeksu, przy czym przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i następne k.p.c.) nie zawierają dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Powyższe oznacza, iż okoliczności, od których uzależnione jest prawo do emerytury mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, w tym także zeznaniami świadków czy opiniami biegłych, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 sierpnia 2006 roku, I UK 27/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 235, z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239, z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342 oraz z dnia 14 czerwca 2006 roku, I UK 115/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 257).

Na gruncie niniejszej sprawy, wobec osiągnięcia przez wnioskodawcę wieku 60 lat i posiadania na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 25 lat istotną była kwestia, czy legitymuje się on 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, przy czym kwestię sporną stanowił okres jego zatrudnienia od 27 września 1971 r. do 31 grudnia 1977 r. i od 1 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. oraz w okresie od 1 stycznia 1978 r. do 15 września 1980 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K.. Fakt zatrudnienia w tych okresach został wykazany przez wnioskodawcę za pomocą świadectw pracy oraz zeznań świadków i jego samego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz nie był już kwestionowany w apelacji organu rentowego.

Rację ma skarżący, że okresy zatrudnienia wnioskodawcy, które Sąd pierwszej instancji uwzględnił jako okresy pracy w warunkach szczególnych, to jest od 27 września 1971 r. do 31 grudnia 1977 r., od 1 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1990 r. w oraz od 1 stycznia 1978 r. do 15 września 1980 r. nie dają łącznie wymaganych 15 lat, a jedynie 10 lat 5 miesięcy i 19 dni. Po zsumowaniu ich z okresami zatrudnienia, które uwzględnił Zakład Ubezpieczeń Społecznych, to jest od 15 lutego 1983 r. do 7 marca 1985 r. i od 15 stycznia 1986 r. do 13 września 1986 r., dającymi razem 2 lata 8 miesięcy i 21 dni, łączny okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach wynosi zaledwie 13 lat 2 miesiące i 10 dni. Jednakże z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności ze świadectwa pracy z dnia 14 czerwca 1991 r. wynika, że poza wymienionymi wyżej okresami wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K. również w okresie od 22 września 1986 r. do 5 lipca 1991 r. jako operator sprzętu budowlanego, przy czym w okresie od dnia 2 lipca 1989 r. do dnia 31 grudnia 1990 r. korzystał z urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy w eksporcie. Okoliczności te potwierdzają również zeznania świadków oraz samego wnioskodawcy. Sąd pierwszej instancji z niewyjaśnionych względów fakt ten pominął. Praca wykonywana przez wnioskodawcę w tym okresie została również zakwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych, gdyż jest wymieniona w wykazie A dział V poz. 3 rozporządzenia. Wskazany okres zatrudnienia przy wyłączeniu okresu urlopu bezpłatnego wynosi 3 lata 10 miesięcy i 27 dni, co po zsumowaniu z uwzględnionymi dotychczas okresami pracy w warunkach szczególnych daje łącznie ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Z przytoczonych względów zaskarżony wyrok odpowiada prawu, gdyż prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, że wnioskodawca legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, a zatem spełnia przesłanki uprawniające go do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalno - rentowej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty te złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie (...)zł ustalonej na podstawie § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).