Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 stycznia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3, art. 38 ust 1, art. 6 ust. 1 pkt 5, art.8 ust. 6 pkt.4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4, art.18 ust. 8, art. 20 ust. 1, art. 23 ust.1, art. 32, art. 36 ust. 1, 3, 10 i 14 i art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.) i art. 81 ust 2, art. 87 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( Dz. U. z 2016 roku poz. 1793) stwierdził, że M. B. jako jednoosobowy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Kancelaria (...) w Ł. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tj.: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia 28 lipca 2016 roku, a miesięczne podstawy wymiaru składek z tego tytułu wynoszą:

a). na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy za miesiące od lipca do grudnia 2016 roku – 2.433,- zł;

b). na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne od lipca do grudnia 2016 roku – 3.210,60 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że z dniem 16 czerwca 2016 roku M. B. przekształciła działalność gospodarczą w jednosoosobową spółkę prawa handlowego. W okresie od 17 czerwca do 27 lipca 2016 roku dokonała zgłoszenia jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Z dniem 28 lipca 2016 roku wyrejestrowała się jako jednosoobowy wspólnik sp. z o.o. W dniu 6 grudnia 2016 roku poinformowała organ rentowy, iż w dniu 27 lipca 2016 roku dokonała darowizny 2 udziałów w spółce i przez to przestała być jednoosobowym wspónikiem. W ocenie organu rentowego zbycie dwóch udziałów miało na celu obejście przepisów prawa i uniknięcie obowiązku ubezpieczeń społecznych (decyzja k. 20-22 akt ZUS).

W odwołaniu z 6 marca 2017 roku M. B., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o zmianę zaskrżonej decyzji. W uzasadnieniu podniosła iż nie jest jednoosobowym wspólnikiem spółki, bowiem poniżej 10% udziałów posiada jej mąż. Aktualnie jest to 5 udziałów. Z k.s.h. wynika swoboda w zbywaniu udziałów. Czynność zbycia udziałów w spółce z o.o. nie jest czynnościa zmierzającą do obejścia prawa jeśli nie była to czynność symulowana a nabywca wykonuje uprawnienia korporacyjne (odwołanie k.2-4).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 7).

Na rozprawie w dniu 14 września 2017 roku pełnomocnik ZUS podtrzymał stanowisko w sprawie i dodatkowo wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego liczonych od wartości przedmiotu sporu w kwocie 6.205,- zł (e-protokół (...):02:05).

Kancelaria (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. powiadomiona o prawie przystąpienia do sprawy w charakterze zainteresowanego nie skorzystała z uprawnienia (okoliczność bezsporna).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. B. prowadziła jednososobową działalność gospodarczą (...) Kancelarię (...), Biuro (...). Z dniem 16 czerwca 2016 roku zaprzestała wykonywania tej działalności. Wykreślenie nastąpiło z dniem 30 czerwca 2016 roku (informacja z (...) k.8-9 akt ZUS).

M. B. przekształciła działalność gospodarczą w jednosoosobową spółkę prawa handlowego. Spółka zarejestrowana została w KRS – ie 17 czerwca 2016 roku. Jedynym wspólnikiem ujawnionym w rejestrze była wnioskodawczyni jako posiadająca 50 udziałów o łącznej wartości 50.000,- zł (wypis z KRS –u k.1-7 akt ZUS).

Stan ten nie uległ zmianie do czasu zakończenia postępowania (okoliczność bezsporna, wypisy z KRS-u k.23-28 i k.35-37).

W dniu 27 lipca 2016 roku odwołująca dokonała darowizny 2 udziałów w spółce mężowi J. B. (umowa darowizny k.13-15 akt ZUS).

Mąż wnioskodawczyni jest udziałowcem i prezesem zarządu spółki (...), od której odwołująca wynajmuje od stycznia 2016 roku lokal. Nie chciał być ujawniony jako współnik w KRS-ie. Był pełnomocnikiem wnioskodawczyni przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zostało mu także udzielone pełnomocnictwo do reprezentowania spółki, ale nie jest to prokura (przesłuchanie wnioskodawczyni M. B. e-protokół z 23 XI 2017 roku 00:04:38 i 00:12:59 w zw. z e-protokołem z 14 IX 2017 roku 00:02:51, pełnomocnictwo k.42).

Mąż wnioskodawczyni jest i był w spornym okresie prezesem spółki (...) (przesłuchanie wnioskodawczyni M. B. e-protokół z 23 XI 2017 roku 00:12:59 w zw. z e-protokołem z 14 IX 2017 roku 00:02:51).

W okresie od 17 czerwca do 27 lipca 2016 roku wnioskodaczyni dokonała zgłoszenia siebie jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Z dniem 28 lipca 2016 roku wyrejestrowała się jako jednosoobowy wspólnik sp. z o.o. (okoliczność bezporna).

Podstawy wymiaru składek na obowiązkowo na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy za miesiące od lipca do grudnia 2016 roku wynoszą – 2.433,- zł, zaś na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne od lipca do grudnia 2016 roku wynoszą – 3.210,60 zł (okoliczność bezsporna).

Spółka przedstawiła uchwały zgromadzenia wspólników z: 1 VIII 2016 roku dotyczącej wyrażenia zgody na zaciągnięcie limitu na rachunku bieżącym do kwoty 200.000,- zł, 5 i 7 VIII 2016 roku dotyczących zgody na podpisanie umowy z firmą (...) sp.z o.o., 1 X 2016 roku dotyczącej zaciągnięcia kredytu na kwotę 170.000,- zł, 1 II 2017 roku dotyczącej zgody na zbycie 3 udziałów, 1 III 2017 roku dotyczącej zgody na podpisanie umowy najmu, 3 IV 2017 roku dotyczącej zgody na podpisanie umowy z firmą (...) A. S., 30 VI 2017 roku dotyczącej zatwierdzania sprawozdania finansowego za 2016 rok, przekazania zysku za rok obrotowy 2016 na kapitał zapasowy (księga protokołów i kopie uchwał k.43-52).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą skarżonej decyzji.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 4 za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się
wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Zgodnie z art. 18 ust. 8 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

Na mocy art. 12. ust. 1 obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W oparciu o ust. 2 przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1.

W oparciu o treść art. 32 do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1938 z późn. zm.) podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Istota niniejszego sporu sprowadza się do ustalenia, czy organ rentowy słusznie zakwestionował podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wnioskodawczyni z tytułu bycia wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wysokość określonych składek nie była sporna między stronami.

Nie ulega wątpliwości, że odwołująca przekształciła prowadzoną działalność gospodarczą w jednoosobową spółkę prawa handlowego i po krótkim czasie wyrejestrowała się z ubezpieczeń społecznych z uwagi na fakt, iż w drodze darowizny przekazała mężowi dwa udziały co skutkowało uznaniem, iż spółka przestała być społką jednosobową. Czynność tę zasadnie, w ocenie sądu, zakwestionował organ rentowy.

Zgodnie z art. 58 kc § 1 czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W myśl § 2 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Sprzeczność czynności prawnej ze wspomnianymi zasadami zachodzić będzie wówczas, gdy dana czynność prawna (np. umowa o pracę, podjęcie działalności gospodarczej itp.) będzie godzić w powszechnie przyjęte w społeczeństwie normy i wartości moralne (obyczajowe itp.). Nieważne są więc czynności prawne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem takie, w wyniku których powstaje obowiązek lub uprawnienie do postępowania zakazanego przez normę moralną, czy też takie, które służą osiągnięciu stanu rzeczy podlegającego negatywnej ocenie moralnej.

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających
z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro skutkiem zbycia symbolicznej liczby udziałów w spółce, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże ustanie obowiązku opłacania składek na zasadach przyjętych dla osób prowadzących dzialałalność gospodarczą zbycie udziałów w celu uniknięcia tego obowiązku może być kwalifikowane jako obejście prawa.

Wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnego przekonującego uzasadnienia przekazania mężowi, w drodze darowizny, znikomej liczby udziałów. Czynność ta nie wpłynęła, co do zsady, na jej prawa i obowiązki w spółce, niewątpliwie natomiast pozwoliła jej na uniknięcie dotkliwego obciążenia w postaci składek na ubezpieczenia społeczne. Mąż wnioskodawczyni na mocy udzielonego mu pełnomocnictwa mógł podejmować działania w ramach szeroko określonego upoważnienia. Także czynności, których dotyczyły złożone w toku procesu uchwały w rzeczywistości nie wymagały takiej formy (uchwały zgromadzenia). W znacznej części, jeśli nawet przyjąć, iż zostały sporządzone w datach w nich wymienionych, co jest mało przekonujące w ocenie sądu, z uwagi na nieprzedstawienie tych dokumentów w toku czynności kontrolnych organu rentowego, powstały one w datach już po wydaniu spornej decyzji.

Argumenty wnioskodawczyni dotyczące pewnych ułatwień w sytuacji gdy jest więcej niż jeden wspólnik nie są dla sądu przekonujące . Bowiem zgodnie z art. 156 ksh w spółce jednoosobowej jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników zgodnie z przepisami niniejszego działu. Przepisy o zgromadzeniu wspólników stosuje się odpowiednio.

Natomiast dopiero w sytuacji opisanej w art. 210 § 2 ksh w przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1 (jedyny wspólnik), jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu § 1 nie stosuje się. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego.

Podkreślenia jednak wymaga, iż mąż wnioskodawczyni nie został członkiem zarządu, co również pozwoliłoby na uniknięcie opisanego przymusu, jednkaże bez korzyści finansowych do wnioskodawczyni.

W związku z powyższym, w ocenie sądu, zachowanie wnioskodawczyni jako zmierzające do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 § 1 kpc. nie podlega ochronie i skutkuje uznaniem, iż podlega ubezpieczeniom społecznymna zasadach określonych dla jednososobowego wspolnika sp. z.o.o.

Podobne stanowiko wyraził Sądu N. wyroku z dnia 14 września 2017 r., w sprawie III UK 190/16. W uzasadnieniu orzeczenia SN wskazał, iż (…) ”W dotychczasowych judykatach przyjmowano założenie, zgodnie z którym jednoosobowa spółka z o.o. jest szczególną formą prowadzenia działalności gospodarczej na "własny" rachunek, nawet gdy jest on przez konstrukcję (fikcję) osoby prawnej oddzielony od osobistego majątku jedynego wspólnika (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09. Jednocześnie w dotychczasowej judykaturze dopuszcza się pracownicze zatrudnianie wspólników wieloosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością na stanowiskach członków zarządu (uchwała Sądu Najwyższego z: 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 1995 Nr 18, poz. 227; wyroki Sądu Najwyższego z: 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, OSNAPiUS 2000 Nr 4, poz. 159; 2 lipca 1998 r.,II UKN 112/98, OSNAPiUS 2000 Nr 2, poz. 66; 14 marca 2001 r., II UKN 268/00, LEX nr 551026; 23 października 2006 r., I PK 113/06, Pr.Pracy 2007 nr 1, s. 35; z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, LEX nr 987623; 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11, LEX nr 1043990). Jednakże, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny, Sąd Najwyższy nie uznaje takiego zatrudnienia za zatrudnienie pracownicze (wyroki Sądu Najwyższego z: 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09, LEX nr 599767; wyrok z dnia 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11, LEX nr 1043990).” (…)

Podobnie w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 r., w sprawie I UK 8/11 uznano, iż „Jedyny lub "niemal jedyny" wspólnik spółki z o.o. nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu.” W uzasadniu SN wyjaśnił, iż (…) „W zakresie dopuszczalności pracowniczego zatrudnienia w spółkach o wieloosobowym składzie wspólniczym Sąd Najwyższy nie ma wątpliwości, że mogą oni wykonywać pracę w zarządzie w charakterze wspólników (np. wyrok z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, ostatnio wyroki z 16 grudnia 2008 r., I UK 162/08 oraz z 12 maja 2011 r., II UK 20/11). Jedynie wyjątkowo, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny (99/100 do 1/100), Sąd Najwyższy nie przyjmuje zatrudnienia pracowniczego (por. np. wyrok z 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09), co zresztą zasługuje na uznanie. Taka właśnie sytuacja wystąpiła w stanie faktycznym niniejszej sprawy. Obecne brzmienie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynikające ze zmiany dokonanej przez art. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.) decyduje, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej. Ubezpieczonego należało traktować jak jedynego wspólnika spółki, mimo że formalnie pozostawał on jedynie większościowym udziałowcem. Żona jako udziałowiec mniejszościowy była w istocie udziałowcem iluzorycznym (1/125). Z perspektywy przywołanej normy prawa ubezpieczeń Zgodnie z art. 58 kodeksu cywilnego § 1 czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Wyroki te odnoszą się co prawda do sytuacji osób zatrudnionych w oparciu o umowy o pracę, ale uwagi zawarte w uzasadnieniach mają charakter szerszy i dotyczą kwestii wspólników spółki z o.o., w których obok wspólnika wiądącego (nieomal jedynego) pojawia się drugi wspólnik (iluzoryczny). Jedynym zaś celem pojawienia się tego drugiego wspólnika jest obejście przepisów ustawy dotyczących ograniczeń wspólnika spółek jednoosobowych (ex definitione).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołanie.

W punkcie drugim sentencji zasądził od M. B. na rzecz ZUS I Oddziału w Ł. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Stosownie do wyników postępowania na podstawie art. 98 kpc Sąd obciążył wnioskodawczynię obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez organ rentowy. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika określona została na podstawie § 2 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. (Dz. U. poz. 1804 z późn. zm.).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni.

27 XII 2017 roku.