Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Przemysław Majkowski

Protokolant : st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2018 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w Z. zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda M. K. (1) na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800,00 ( dziesięć tysięcy osiemset ) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 150/17

UZASADNIENIE

W dniu 18 maja 2017 r. (data wpływu) pełnomocnik powoda M. K. (1) wniósł pozew przeciwko pozwanemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w Z. o wydanie zastępczego oświadczenia w trybie art. 64 k.c. i 1047 k.p.c. o zaspokojenie wierzyciela przez osobę trzecią w trybie art. 533 k.c. tym samym o umorzeniu zobowiązań wobec niego tj. złożenie oświadczenia za wierzyciela tzn. organ podatkowy o uznaniu, że cała kwota dochodzona od osoby trzeciej wynosi 567.800 złotych i że z chwilą dokonania zapłaty tej kwoty zobowiązanie względem organu tj. osoby trzeciej wygasa wobec zapłaty zobowiązania w całości i wierzyciel nie będzie dochodził od osoby trzeciej żadnych roszczeń z tytułu uskutecznienia czynności umowy darowizny z dnia 02 lutego 2006 r., o ustalenie, że kwota do zapłaty wynikająca z art. 533 k.c. ze strony osoby trzeciej stanowi kwotę 567.800 zł, alternatywnie, że tytułu egzekucyjny wobec M. K. z tytułu skargi paulińskiej powinien zostać ograniczony do kwoty 567.800 złotych tj. do kwoty odpowiadającej wartości nieruchomości na dzień dokonania transakcji darowizny- wobec niewskazania wysokości dochodzonej wierzytelności w wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu. Nadto pełnomocnik powoda wniósł o umożliwienie złożenia do depozytu sądowego kwoty 567.800 złotych stanowiących kwotę odpowiadającą wartości nieruchomości przeniesionej w ramach darowizny na rzecz powoda przez A. i A. K., o zawieszenie prowadzenia egzekucji z nieruchomości położonej w J. oraz w związku z wolą dokonania przez osobę trzecią zaspokojenia wierzyciela na zasadach art. 533 k.c. oraz złożeniem do depozytu sądowego kwoty 567.800 złotych jako kwoty, która powinna zostać zapłacona przez osobę trzecią na rzecz wierzyciela. Pełnomocnik powoda wniósł także o zasądzenie kosztów zastępstwa wg norm przepisanych w potrójnej wysokości z powodu skomplikowanego charakteru pracy i nakładu pracy, (pozew k. 3-9).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu według norm przepisanych, (odpowiedź na pozew k. 112-126).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

A. i A. K. (2) zamieszkali w Z., przenieśli na swoich synów M. i J., w drodze umów darowizny i dożywocia kilka nieruchomości położonych w Z. i we wsi J.. W dniu 28 stycznia 2011 roku, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. wniósł do Sądu Okręgowego w Sieradzu, pozwy o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne, przeciwko M. K. (1) i małoletniemu J. K.. Wartość przedmiotu sporu została określona na kwotę 60.002.131,96 zł. W dniu 8 kwietnia 2011 roku, Sąd Okręgowy połączył sprawy do wspólnego rozpoznania i nadał sprawie sygnaturę akt I C 17/11. Wyrokiem z dnia 4 marca 2014 roku, Sąd Okręgowy w Sieradzu uwzględnił w całości powództwa Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z.. Od tego wyroku obaj wymienieni wnieśli apelację. W dniu 22 stycznia 2015 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi wydał wyrok oddalający apelacje. Pozwani wnieśli od tego wyroku skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 30 marca 2016 roku, sygn. akt II CSK 632/15 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Pozwani nie podnosili zarzutu nieważności postępowania. Sąd Najwyższy z urzędu uznał, że postępowanie przed Sądem Apelacyjnym nie było dotknięte nieważnością. W dniu 5 maja 2016 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. odebrał odpis skargi pozwanych o wznowienie postępowania przed Sądem Apelacyjnym (I ACa 996/14) wraz z zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału zobowiązującym do zajęcia stanowiska w terminie 7 dni. Jako podstawę wznowienia, pozwani przywołują art. 403 § 2 k.p.c. ujawnienie nowych okoliczności i nowych dowodów, których strona nie mogła powołać w poprzednim postępowaniu. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił tę skargę. W październiku 2016 r. Samodzielny Referat Spraw Wierzycielskich pozwanego Urzędu, przekazał celem prowadzenia egzekucji administracyjnej z majątku wspólnego zobowiązanego p. A. K. (3) i jego żony A. K. (2) do (...) Referatu Egzekucji Administracyjnej. W tym celu przekazano : 3 odpisy wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi I Wydział Cywilny z dnia 08 czerwca 2016 r., sygn. akt 1 ACa 996/14 ze stwierdzeniem jego prawomocności i skuteczności, 28 dalszych tytułów wykonawczych obejmujących zaległości podatkowe A. K. (3), tożsame z zaległościami objętymi administracyjnymi tytułami wykonawczymi o numerach wskazanych w wyroku łącznym Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 4 marca 2014 r., sygn. akt I C 17/11. Wierzyciel podatkowy, mając na uwadze stan zaawansowania postępowania egzekucyjnego z części nieruchomości prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli A. N. wniósł o podjęcie egzekucji z trzech nieruchomości, dla których są urządzone następujące księgi wieczyste: KW (...) Z., ul. (...) - nieruchomość gruntowa nr działki (...) o pow. 0,0802 ha, nieruchomość obciążona hipoteką, udział 100/100 M. K. (1), KW (...) J. - nieruchomość gruntowa zabudowana nr działek (...) o łącznej pow. 5,5746 ha, brak obciążeń hipotecznych nieruchomości, udział 100/100 J. K., KW (...) Z., ul. (...) - nieruchomość gruntowa niezabudowana nr działki (...) o pow. 0,1118 ha, brak obciążeń hipotecznych, udział 100/100 J. K.. W listopadzie 2016 r. (...) Referat Spraw Wierzycielskich pozwanego Urzędu, celem prowadzenia egzekucji administracyjnej z majątku wspólnego zobowiązanej p. A. K. (2) oraz jej męża A. K. (3), przekazał do Samodzielnego Referatu Egzekucji Administracyjnej: 7 odpisów wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi I Wydział Cywilny z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I ACa 996/14 ze stwierdzeniem jego prawomocności i skuteczności oraz 15 dalszych tytułów wykonawczych w siedmiu egzemplarzach obejmujących zaległości podatkowe A. K. (2), tożsame z zaległościami objętymi administracyjnymi tytułami wykonawczymi o numerach wskazanych w w/w wyroku łącznym Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 4 marca 2014 r., sygn. akt I C 17/11. Wierzyciel wniósł o podjęcie egzekucji z trzech nieruchomości, dla których są urządzone księgi wieczyste: KW SR 1 (...) Z., - nieruchomość gruntowa nr działki (...) o pow. 0,0802 ha, obciążona hipoteką, udział 100/100 M. K. (1), KW (...) J. - nieruchomość gruntowa zabudowana nr działek (...) o łącznej pow. 5,5746 ha, brak obciążeń hipotecznych, udział 100/100 J. K., KW (...) Z., - nieruchomość gruntowa niezabudowana nr działki (...) o pow. 0,1118 ha, brak obciążeń hipotecznych, udział 100/100 J. K.. Ponadto, wierzyciel podatkowy wniósł o podjęcie egzekucji z 5/100 udziału A. i A. K. (3) w niewydzielonych częściach nieruchomości - praw własności do niżej wskazanych trzech nieruchomości, dla których są urządzone księgi wieczyste: KW (...) Z., KW (...) J., KW (...) B. W dniu 08 listopada 2016 roku na podstawie zawiadomień organ egzekucyjny dokonał zajęć nieruchomości, dla których Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgi wieczyste nr (...). Zajęcia obejmowały 28 szt. tytułów wykonawczych o numerach SM 6/865-887/14 oraz SM 6/901-903/17 i SM 1/906 i 909/14. W dniu 09 listopada 2016 roku na podstawie zawiadomień organ egzekucyjny dokonał zajęć ułamkowych części 5/100 ww. nieruchomości. Zajęcia obejmowały 1 tytuł wykonawczy o numerze SM 1/907/14. Do wszystkich wymienionych zajęć nastąpił zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej, gdzie łączną egzekucję prowadził Komornik Sądowy A. N.. W toku prowadzonej egzekucji Komornik Sądowy nadesłał operaty szacunkowe nieruchomości, dla których prowadzone są wskazane księgi wieczyste. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli A. N. w postanowieniu z dnia 30 marca 2017 r., Km 2076/14-Km 2104/14, Km 1039/13, Km 413/13 wskazał, iż z egzekucji sądowej prowadzonej z sześciu nieruchomości: KW (...), KW (...), KW SR 1 (...), KW (...), KW (...) należących do dłużników A. K. (3) i A. K. (2) uzyskano kwotę 140.447,25 zł., z której na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z. przypadła kwota 93.716,03 zł. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli A. N. w postanowieniu z dnia 23 czerwca 2017 r., Km 962/16 i inne wskazał, iż z egzekucji sądowej prowadzonej z trzech nieruchomości: KW (...), KW SR 1 (...), KW (...) należących do dłużników A. K. (3) i A. K. (2) (sprzedaż 5/100 części praw własności w ww. nieruchomościach drodze licytacji publicznej przeprowadzonej w dniu 21 listopada 2016 r. w Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli) uzyskano kwotę 267.948,34 zł., z której na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z. przypadła kwota 199.148,20 zł. Postanowieniem z dnia 16 listopada 2017 r. podatkowy organ egzekucyjny, z uwagi na toczące się postępowania przed Sądem Rejonowym i Okręgowym z powództwa M. i J. K. dłużników po skardze pauliańskiej oraz zobowiązanych zawiesił postępowania egzekucyjne prowadzone wobec A. K. (3). Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli A. N. postanowieniem z dnia 23 listopada 2017 r., Km 193/17 zawiesił postępowania egzekucyjne prowadzone wobec A. K. (3) i A. K. (2). Na dzień 20 grudnia 2017 r. zaległości podatkowe wobec Skarbu Państwa - Urzędu Skarbowego w Z. wynoszą: A. K. (3) - z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za lata 2003-2005 oraz VAT za miesiące 12/2003 r. - 01/2006 r. w łącznej wysokości 44.679.062,97 zł, plus odsetki w wysokości 55.366.789,00 zł, A. K. (2) - z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za lata 2003-2005 oraz VAT za miesiące 04,07-10/2004 r., 05-12/2005 r. w łącznej wysokości 955.922,54 zł, plus odsetki 1.287.804,00 zł, (dowód kserokopia wyroku SO w Sieradzu w sprawie I C 17/11 k. 15-18, kserokopia wyroku SA w Łodzi k. 19, kserokopia wypisu aktu notarialnego k. 20-26, 27-30, opinia dotycząca nieruchomości k. 37, operat szacowania wartości rynkowej k. 38, 39, opinia dotycząca nieruchomości położonej k. 40, lista zaległości dot. A. K. (3) k. 141, lista zaległości dot. A. K. (2) k. 142, kserokopia postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zduńskiej Woli k. 143-154).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo wniesione przez pełnomocnika powoda okazało się niezasadne i jako takie zasługiwało na oddalenie. Strona powodowa oparła powództwo w niniejszej sprawie o normę art. 189 k.p.c. domagając się m.in. ustalenia, że „kwota do zapłaty wynikająca z art. 533 k.c. ze strony osoby trzeciej stanowi kwotę 567.800,00 zł". Alternatywnie domagała się ustalenia, że „tytuł egzekucyjny wobec M. K. z tytułu skargi pauliańskiej powinien zostać ograniczony do kwoty 567.800 złotych tj. kwoty odpowiadającej nieruchomości na dzień dokonania transakcji darowizny. W ocenie Sądu możliwość uwzględnienia powództwa w powyższym brzmieniu, musi budzić uzasadnione wątpliwości. Po pierwsze treść wniesionego przez stronę powodową roszczenia sprowadzała się w zasadzie do wzruszenia prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 marca 2014 roku w sprawie o sygn. akt I C 17/11, mocą którego uwzględnił w całości powództwo Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z., co z oczywistych względów leżało poza kognicją Sądu. Po wtóre jedną z podstawowych przesłanek powództwa opartego o normę art. 189 k.p.c. jest istnienie interesu prawnego strony powodowej w ustaleniu danego prawa lub stosunku prawnego. Ponieważ ustalenie istnienia interesu prawnego jest przesłanką materialnoprawną warunkującą możliwość wniesienia powództwa o ustalenie, każdorazowo obowiązkiem powoda jest wykazanie tego interesu prawnego. Z tej przyczyny powód powinien wykazać, z jakich przyczyn wytoczenie innego powództwa nie zapewniłoby mu pełnej ochrony prawnej. Powód musi udowodnić w procesie o ustalenie, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalne, stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., sygn. akt II CSK 33/09, publ. LEX nr 515730). W myśl art. 533 k.c. osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika. Co szczególnie istotne, to na osobie trzeciej spoczywa ciężar udowodnienia skutecznego zwolnienia się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela. W związku z powyższym, w przypadku wystąpienia którejkolwiek z wymienionych okoliczności przesądzających o zwolnieniu się osoby trzeciej od zadośćuczynienia roszczenia wierzyciela, osobie tej- w niniejszej sprawie powodowi M. K. (1) - przysługiwałoby powództwo o zwolnienie od egzekucji składnika majątkowego objętego postępowaniem egzekucyjnym (art. 841 i n. k.p.c). Powód dysponuje więc narzędziem w postaci powództwa o zwolnienie przedmiotu od egzekucji, przy pomocy którego może wykazywać poczynienie określonych nakładów na ten przedmiot. Brak jest więc podstaw do przyjęcia, że powód posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa w rozumieniu art. 189 k.p.c. Ponadto w ocenie Sądu Okręgowego nie znajduje jakichkolwiek podstaw domaganie się przez powoda ograniczenia egzekucji do kwoty 567.800 złotych. Pozostaje bowiem sprawą oczywistą, że kwota ta musi stale ulegać zmianie, choćby z uwagi na rosnącą wysokość należnych wierzycielowi odsetek. Nadto w przypadku, gdy wierzyciel legitymuje się wyrokiem pauliańskim w stosunku do osoby trzeciej oraz tytułem wykonawczym w stosunku do dłużnika, wniosek o wszczęcie egzekucji kierowany jest przeciw dłużnikowi, ale organ egzekucyjny może skierować egzekucję do przedmiotu czynności uznanej za bezskuteczną, który należy do osoby trzeciej. Stronami postępowania egzekucyjnego są przy tym jedynie wierzyciel oraz dłużnik, a sam tytuł wykonawczy istnieje tylko w stosunku do dłużnika. Innymi słowy - tytułem tym nie jest wyrok pauliański, który jedynie umożliwia objęcie węzłem egzekucyjnym przedmiotu bezskutecznej czynności prawnej, który należy do osoby trzeciej (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2012 roku, sygn. III CZP 79/12, Legalis nr 577093).

W przedmiotowej sprawie tytułem wykonawczym stanowiącym podstawę wszczęcia egzekucji jest administracyjny tytuł wykonawczy, a więc sposoby „obrony" przed nim są przewidziane zasadniczo w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wytoczenie powództwa opozycyjnego przeciwko administracyjnemu tytułowi wykonawczemu jest dopuszczalne jedynie względem tytułów, które podlegają zaopatrzeniu w sądową klauzulę wykonalności (art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c), przy czym sytuacja taka nie zachodzi w niniejszej sprawie. Nawet jednak w takim przypadku sąd nie może badać zasadności roszczenia objętego tytułem egzekucyjnym, do tego bowiem uprawniony jest wyłącznie organ administracyjny. Niezależnie od powyższego, odnosząc się do roszczeń powoda, podkreślić należy, że powód nie wykazał, że poniósł na nieruchomości nakłady wpływające na ich wartość. Załączone do pozwu operaty szacunkowe mają charakter poglądowy i zostały sporządzone na zlecenie powoda oraz dłużniczki A. K. (2). Mają zatem charakter stricte prywatny. Abstrahując od powyższego, wskazać należy, że zostały one oparte na nieadekwatnym materiale źródłowym nie uwzględniającym przyczyn domniemanego wzrostu wartości nieruchomości. Ponadto brak jest podstaw do przyjęcia, że kwota wskazana w treści zaskarżonych skargą pauliańska czynności prawnych, tj. kwota 567.800 złotych przesądza o wartości darowanych powodowi przez jego rodziców nieruchomości. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. wnosząc do Sądu powództwo o uznanie za bezskuteczne czynności prawnych dokonanych z pokrzywdzeniem wierzyciela kwestionował skuteczność całego aktu notarialnego, nie zaś jego części. Tym samym Sąd w wyżej wskazanym wyroku nie ograniczył się jedynie do zakwestionowania części aktu notarialnego - rozporządzenia przez A. i A. K. (3) majątkiem na rzecz synów, ale zakwestionował go w całości, co oznacza, że nie są w żadnym stopniu wiążące w stosunkach między wierzycielem, a osobą trzecią wartości przedmiotu czynności prawnych podane przez strony przy sporządzaniu aktów notarialnych, których określenie zależało tylko i wyłącznie od swobodnego uznania stron umowy. Nadmienić trzeba, że wartość przedmiotu sporu sądowego została określona jako wartość chronionych wierzytelności, co zostało zaakceptowane zarówno przez Sąd jak i strony sporu. Ponieważ przedmiotem sporu było uznanie czynności prawnych za bezskuteczne w stosunku do wierzyciela, nie było potrzebne ustalanie w procesie wartości zbywanych nieruchomości. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny, górnym zakresem odpowiedzialności osoby trzeciej pozostaje rzeczywista, a nie zadeklarowana przez strony kwestionowanej umowy wartość korzyści, którą osoba trzecia uzyskała w wyniku skarżonej czynności prawnej, przy czym wartość tej korzyści oceniana jest według stanu na dzień jej uzyskania, ale według cen z chwili spełnienia przez osobę trzecia świadczenia na rzecz wierzyciela pauliańskiego.

W przedmiocie złożenia przedmiotu do depozytu sądowego istnieje odrębna procedura opisana w przepisach k.p.c. wedle, której sądem właściwym do jej stosowania jest Sąd Rejonowy. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy nie był władny orzekać w tym zakresie w niniejszej sprawie.

Z tych względów wniesione powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd orzekł stosując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania i zasadę zwrotu niezbędnych kosztów celowej obrony wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona, która przegrała sprawę cywilną ma obowiązek zwrotu przeciwnikowi kosztów obrony, tj. tych, które są niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Do kosztów tych zalicza się również koszty zastępstwa procesowego ( § 3). W przypadku zastępowania Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej przepis ten znajduje zastosowanie poprzez art. 99 k.p.c. w stawkach odpowiadających wynagrodzeniu adwokata ustanowionego dla strony z urzędu. W oparciu o powyższe Sąd zasądził od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.