Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Gawlik

Protokolant: Hanna Świątek

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2017 roku w Rybniku

sprawy z powództwa S. W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w R. reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej w W.

o zapłatę

1)  oddala powództwo;

2)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt II C 226/17

UZASADNIENIE

Powód S. W. złożył pozew o zapłatę żądając zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Dyrektora Zakładu Karnego w R. na jego rzecz kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W uzasadnieniu pozwu podał, że w celach mieszkalnych Zakładu Karnego w R. brak jest ciepłej wody, kąciki sanitarne są niezabudowane, brak jest aktywnych wentylatorów wyciągowych na kącikach sanitarnych i rozprzestrzeniają się bakterie coli po całej celi, kąciki sanitarne nie są oświetlone, kamera obejmuje kącik sanitarny. Zarzucił ,że brak jest zajęć świetlicowych, że spędził 23 godziny pod celą (psychiczne znęcanie się, a wydający posiłki są bez badań sanepidowskich, ceny w kantynach są wyższe o 100%, normy żywieniowe nie są dostosowane do europejskich, środki otrzymywane od rodzin na tzw. czarną godzinę bezpodstawne są przetrzymywane przez Zakład Karny, nastąpiło złamanie ustawy antymonopolowej, spacery są zbyt małe, nie posypane w czasie śniegu, chodnik dziurawy, stoi błoto i woda oraz w celach jest ostre białe światło jarzeniowe.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Zakładu Karnego w R. zastępowanego przez Prokuratorię Generalna Rzeczypospolitej Polskiej w odpowiedzi na pozew zażądał oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu stwierdził, że zarzuty powoda są ogólnikowe. Podniósł, że warunki sanitarne i higieniczne w celach mieszkalnych w jednostkach penitencjarnych, w tym w Zakładzie Karnym w R., są zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Każda zabudowa kącika sanitarnego zapewnia nieskrępowane korzystanie z niego, co uznać należy za spełnienie stosownych wymagań, wszystkie cele posiadają wygrodzone kąciki sanitarne i bieżącą wodę. Cele są odpowiednio oświetlone i wyposażone w wentylację grawitacyjną, a kresowe kontrole instalacji kominowej nie wykazały by system wentylacji działał wadliwie, każda cela wyposażona jest w okno, którego otwieranie jest możliwe bez względu na porę dnia lub nocy. Pomieszczenia są wyposażone w niezbędny sprzęt, który znajduje się w należytym stanie. Wskazał, iż powód miał zapewnione odpowiednie warunki bytowe oraz odpowiednią opiekę medyczną, miał zapewnione wszystko, co jest przewidziane obowiązującymi przepisami i nie przebywał w warunkach przeludnienia. Nadto miał zapewnione warunki do odpowiedniego spędzania czasu wolnego przez organizowane zajęcia kulturalno - oświatowe. Dodał, że powód nie składał żadnych skarg: na warunki bytowe panujące w jednostce, brak zajęć świetlicowych oraz ceny w tutejszej kantynie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód S. W. urodził się (...) Posiada dwoje małoletnich dzieci. Od 7 marca 2016 r. do 8 września 2016 r. przebywał w Areszcie Śledczym w Z.. W dniu 8 września 2016 r. został osadzony w Zakładzie Karnym w R., gdzie nadal przebywa. Odbywa karę pozbawienia wolności w systemie programowego oddziaływania. Zakwaterowany był w wielu celach mieszkalnych, w których minimalna norma powierzchni przypadająca na 1 osobę była zachowana.

dowód: historia rozmieszczenia powoda nr (...) k. 39

Zakład Karny w R. jest zakładem typu zamkniętego, przeznaczonym dla recydywistów penitencjarnych. Budynki Zakładu są obiektami wpisanymi do rejestru zabytków. Cele, które zajmował powód były wyposażone w sprzęty kwaterunkowe przewidziane w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 lutego 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Na ich wyposażeniu znajdował się stół, szafki więzienne, taborety i łóżka dla każdego osadzonego. Ponadto każdy z osadzonych miał zapewnioną możliwość korzystania z miski plastikowej, zmiotki, szufelki i kosza na śmieci. W każdej celi znajdował się kącik sanitarny, na który składa się muszla klozetowa i umywalka z bieżącą zimną wodą. Kącik sanitarny odgrodzony był od reszty pomieszczenia przesłoną z nieprzeźroczystego materiału o wysokości minimum 1,20 m. Zabudowa tych kącików do pełnej wysokości nie jest możliwa ze względów architektonicznych i brak dodatkowych kanałów wentylacyjnych. Wynika to nadto z konieczności monitorowania więźniów i ma na celu zapobieganie próbom samobójczym ale też stosowaniu przemocy pomiędzy osadzonymi. Zapachy z kącików sanitarnych rozchodziły się po całej celi, jednakże o czystość i porządek w celach dbali sami więźniowie, którym wydawano w tym celu odpowiednie środki. Co miesiąc więźniowie otrzymywali „czyściki” i płyn do mycia naczyń - w miarę możliwości, a także ścierki do mycia podłóg. W celu utrzymania higieny osobistej, raz w miesiącu wydawano im mydło toaletowe, papier toaletowy, proszek do prania i nożyk do golenia, a według zgłaszanych potrzeb również krem do golenia, pastę i szczoteczkę do zębów. Środki czystości i higieny wydawane były regularnie dla potrzeb cel w których przebywał powód. Osadzeni mają możliwość wymiany- przy okazji kąpieli lub w magazynie, uszkodzonych lub zabrudzonych składników wyposażenia. Cele nie są wyposażone w instalację ciepłej wody. Osadzeni mogą jednak posiadać własne grzałki do gotowania wody w celach spożywczych lub sanitarnych. Jeżeli sprzętu takiego nie posiadają, to gorącą wodę mogą otrzymać od osadzonych porządkowych. Na zasadzie § 30 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, osadzeni w jednostkach penitencjarnych mężczyźni mogli korzystać z cieplej kąpieli co najmniej 1 raz w tygodniu. Stan taki trwał w jednostce pozwanego do dnia 30 czerwca 2014 r. kiedy wyprowadzono zasadę 2 dni kąpielowych w tygodniu. Powyższe spowodowane było wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. W trakcie wizyty w łaźni osadzeni mogą wymienić zabrudzone składniki wyposażenia, w tym pościel, na nowe, czyste. Posiadając w celi dostęp do bieżącej wody oraz możliwości jej podgrzania, osadzeni mogą zachować odpowiednie warunki higieniczne takie jak mycie, golenie itp. W Zakładzie odbywały się niezapowiedziane kontrole warunków higieniczno - sanitarnych przeprowadzone przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny. Podczas kontroli SANEPID nie stwierdził zaniedbań ze strony pozwanego i nie kwestionował umiejscowienia kącika WC, jak i warunków panujących w celach mieszkalnych. Ponadto cele wyposażone były w sprawną technicznie wentylację grawitacyjną, której drożność co najmniej raz w roku kontrolowana była przez kominiarza. Istniała również możliwość przewietrzenia pomieszczeń, przez otwarcie znajdującego się w nich pełnowymiarowego okna, które można było otwierać o każdej porze dnia i nocy. Cele oświetlane są naturalnym światłem padającym z okna, a nadto oświetleniem jarzeniowym o mocy 2 x 40 W. Za zgodą Dyrektora, osadzeni mogą korzystać z własnych lampek stołowych np. do czytania. Natężenie oświetlenia jest zgodne z odpowiednimi normami, co potwierdzają okresowe, wyrywkowe kontrole w tym zakresie. Ponadto oświetlenie zewnętrzne jednostki skierowane jest na ściany pawilonów mieszkalnych co powoduje, że w celach mieszkalnych panuje półmrok umożliwiający rozpoznanie konturów przedmiotów i poruszanie się po celi w porze nocnej. Zasady wyłączania energii elektrycznej w celach mieszkalnych zostały określone w komunikacie Dyrektora jednostki z dnia 7 maja 2004 r. Komunikat ten, został podany do wiadomości ogółu osadzonych za pośrednictwem radiowęzła oraz w sposób zwyczajowo przyjęty, poprzez wywieszenie na tablicach ogłoszeń w oddziałach mieszkalnych. W porze nocnej energię wyłącza się nie wcześniej, niż o godzinie 23. Zasada ta obowiązuje od niedzieli do czwartku. Natomiast w nocy z piątku na sobotę oraz z soboty na niedzielę energia elektryczna nie jest wyłączana. W porze dziennej przerwa w dostawie energii trwa w dni robocze od 9:00 do 12:00. Wyłączenia, o których mowa wyżej dotyczą jedynie gniazdek w celach mieszkalnych. Oświetlenie cel w tym czasie funkcjonuje normalnie. Ograniczenia te podyktowane są koniecznością szczytowego ograniczenia poboru energii w dzień, natomiast w porze nocnej koniecznością zachowania ciszy, co wiąże się z respektowaniem przez administracje prawa osadzonych do odpoczynku.

Skład i kaloryczność wyżywienia osadzonych jest zgodna z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wartości dziennej normy wyżywienia oraz rodzaju diet wydawanych osobom osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych. W jednostce funkcjonuje system (...), w ramach którego prowadzony jest pełny monitoring jakości wyżywienia osadzonych. Każdorazowo przed wydaniem posiłków z kuchni sprawdzana jest przez lekarza lub upoważnione osoby zarówno jakość posiłków, ich walory smakowe, temperatura, jak i zgodność z jadłospisem.

Osadzeni w Zakładzie Karnym w R. mają dostęp do bezpłatnej opieki medycznej. Na terenie jednostki działa gabinet lekarski od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 19:00, a w sobotę i niedzielę od 7:00 do 15:00. Zatrudnionych jest pięciu lekarzy różnych specjalności na etatach w rozmiarze od 0,4 do 0,9. Trzy razy w tygodniu przyjmuje chirurg szczękowy i stomatolog. Cały czas pracuje pielęgniarka. Na pół etatu zatrudniony jest psycholog. Osadzeni są także transportowani na specjalistyczne badania w ościennych szpitalach oraz w innych Zakładach.

Zakład Karny w R. zapewnia osadzonym bogatą ofertę zajęć kulturalno – oświatowych i sportowych, do których powód także miał dostęp. Osadzeni uczestniczą w licznych programach resocjalizacyjnych, profilaktycznych i sportowych. Do dyspozycji posiadają księgozbiór liczący ponad 15.000 pozycji. Praktyki religijne realizowane są przez Kościół (...), Zielonoświątkowy i Świadków Jehowy.

Na terenie zakładu działają kantyny prowadzone przez Państwowe Przedsiębiorstwo (...) w R.. W umowie z podmiotem prowadzącym kantyny zawarto m. in. zapis. że Państwowe Przedsiębiorstwo (...) może stosować na sprzedawane w kantynie produkty przeciętne marże handlowe. Umowa zobowiązuje także do niezawyżania cen podstawowych artykułów powyżej 5 % w stosunku do cen w sklepach zlokalizowanych w okolicy zakładu karnego. W przypadku stwierdzenia nieprzestrzegania powyższych warunków, Zakład Karny ma prawo do natychmiastowego rozwiązania umowy bez zachowania trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W kantynach, z częstotliwością raz na kwartał, przeprowadza się monitoring cen artykułów oraz terminów ich ważności i przydatności do spożycia.

Czynności realizowane przez funkcjonariuszy Zakładu Karnego w R. wobec powoda były wykonywane zgodnie z przepisami prawa i poszanowaniem jego godności osobistej, w myśl zasady humanitaryzmu, praworządności i nigdy nie stosowano wobec powoda, w trakcie jego pobytu w niniejszej jednostce, żadnych niedopuszczalnych form postępowania.

dowód: protokół nr (...) z okresowej kontroli przewodów kominowych k. 40-41, protokół nr (...) z okresowej kontroli przewodów kominowych k. 42-43, sprawozdanie z wizytacji Zakładu Karnego w R. przeprowadzonej w dniach 8 i 21 października 2015 r. sporządzone przez sędziego penitencjarnego M. P. k. 46-54.

Zachowanie powoda podczas pobytu w pozwanej jednostce pierwotnie było oceniane jako negatywne, a następnie jako umiarkowane. Dziewięciokrotnie wnioskowano o wymierzenie mu kary dyscyplinarnej, karany był cztery razy za wulgarne i aroganckie zachowanie względem funkcjonariuszy (w tym wymierzono karę łączną), raz wymierzono mu karę celi izolacyjnej za nieregulaminowe zachowanie względem lekarza. Jego postawa względem otoczenia jest roszczeniowa. Nie jest zatrudniony odpłatnie i nie czynił starań o zatrudnienie. W organizowanych zajęciach kulturalno – oświatowych i sportowych uczestniczy sporadycznie i nie ma bliżej sprecyzowanych zainteresowań. Wyraził zgodę na udział w Treningu zastępowania agresji (ART), programie „Nigdy więcej…” oraz bierze udział w pracach na rzecz Oddziału. W dniu 11 maja 2017 r. został zatrudniony nieodpłatnie w zakładzie jako porządkowy świetlicy. Posiada zadłużenie z tytułu alimentów na kwotę 30.000 zł oraz miesięczne zobowiązania alimentacyjne w wysokości 700 zł.

dowód: projekt oceny okresowej z dnia 4 sierpnia 2017 r. sporządzonej przez W. K. k. 44, projekt oceny okresowej z dnia 4 sierpnia 2017 r. sporządzonej przez M. K. k. 45

Przy ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, Sąd kierował się zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. Podejmując rozstrzygnięcie Sąd oparł się przede wszystkim na dowodach z dokumentów, którym dał wiarę w całości, jako że sporządzone zostały one przez uprawnione podmioty w ramach obowiązków wynikających z charakteru ich działalności, albowiem zgodność ich treści z rzeczywistym stanem faktycznym nie została przez strony zakwestionowana w toku procesu.

Sąd oddalił wniosek o dowód z zeznań świadka S. A., gdyż Sądowi z urzędu znane są zeznania tego świadka, bowiem wzywany jest w każdej sprawie w której pozwanym jest Dyrektor Zakład Karny w R. , a świadek w swoich zeznaniach nie odnosi się personalnie, indywidualnie do strony pozwanej, natomiast generalnie opisuje warunki techniczne i bytowe jednostki penitencjarne, które także są Sądowi znane z akt innych spraw.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą prawną dochodzonego przez powoda roszczenia o zadośćuczynienie za złe, uciążliwe warunki pobytu w Zakładzie Karnym w R. jest art. 448 k.c., zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia.

Przesłanki ochrony dóbr osobistych zostały sprecyzowane w art. 24 § 1 k.c., który wskazuje, że ten czyje dobro osobiste zostało naruszone bezprawnym działaniem może żądać zaniechania tego działania lub usunięcia jego skutków. Ustawodawca w art. 24 k.c. wprowadził domniemanie bezprawności naruszenia dobra osobistego, które strona pozwana może obalić przez wykazanie, że jej działanie miało miejsce w warunkach obowiązującego porządku prawnego, stanowiło wykonywanie prawa podmiotowego, było za zgodą pokrzywdzonego, lub wynikało z potrzeby ochrony uzasadnionego interesu lub wartości nadrzędnych. Domniemanie to pozwany skutecznie obalił.

Na gruncie prawa polskiego sytuacja prawna osób pozbawionych wolności uregulowana jest w sposób ogólny w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.2017.665). Ustawodawca wśród naczelnych zasad k.k.w. wymienił w art. 4 zasadę humanitaryzmu, która zakłada, że kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Skazany zachowuje także prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia. W myśl art. 5 k.k.w. skazany jest podmiotem określonych w kodeksie praw i obowiązków. Katalog praw skazanych wyliczony jest w art. 102 k.k.w., gdzie w pkt 1 mowa jest o tym, że skazany ma prawo do: odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia, wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny. Przepisy k.k.w. przewidują też szczególną drogę dochodzenia przez skazanych odbywających karę pozbawienia wolności ochrony ich praw naruszonych lub zagrożonych działaniami funkcjonariuszy więziennych. Zgodnie z art. 7 i art. 34 k.k.w. skazany może zaskarżyć do sędziego penitencjarnego oraz do sądu penitencjarnego decyzje wydawane przez funkcjonariuszy z powodu ich niezgodności z prawem, jak również zaskarżyć wymierzenie kary dyscyplinarnej (art. 148 § 1 k.k.w.). W tym szczególnym trybie następuje zatem stwierdzenie, czy decyzja oraz działania i zaniechania funkcjonariusza służby więziennej ograniczające prawa osoby osadzonej były zgodne z prawem czy bezprawne. Skoro więźniowie mogą domagać się w odpowiednim postępowaniu zapewnienia im godziwych warunków wykonywania kary pozbawienia wolności, to w sprawie o naruszenie ich dóbr osobistych nie mogą powoływać się na te okoliczności, które mogły stanowić podstawę skarg i wniosków kierowanych do odpowiednich organów na podstawie przepisów k.k.w. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. sygn. akt IV CSK 276/11, niepubl.). Tymi okolicznościami są np. prawo dostępu do lekarzy odpowiednich specjalności, osadzenie palaczy z osobami niepalącymi, zapewnienie odpowiedniego sprzętu kwaterunkowego, dostęp do zajęć kulturalno - oświatowych, dostęp do aktów prawnych, brak odpowiedniej jakości bielizny pościelowej, brak zapewnienia odpowiednich warunków podczas transportu, zła jakość wydawanych posiłków, itp. Postępowanie cywilne w sprawie o ochronę dóbr osobistych nie może bowiem zastępować odpowiedniego trybu przewidzianego w kodeksie karnym wykonawczym dla zmniejszenia uciążliwości odbywania kary pozbawienia wolności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 lipca 2015 r. sygn. akt VI ACa 1143/14 LEX nr 1794395).

Sformułowane przez powoda zarzuty nie są zatem zgodne ze stanem faktycznym ustalonym przez Sąd.

W niniejszej sprawie trzeba mieć na uwadze, że powód odbywa karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym zamkniętym. Kara spełnia funkcję represyjną jako odpłata za dokonane przestępstwo i dolegliwość dla skazanego (dyskomfort) stanowi jej istotę (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt I ACa 247/09). Nie każda uciążliwość związana z odbywaniem kary pozbawienia wolności rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia. Aby można było mówić o odczuwaniu dolegliwości przez skazanego, odbywanie kary musi być bardziej uciążliwe od sposobu życia osób pozostających na wolności. Odczuwanie niedogodności i dyskomfortu, nawet znacznych rozmiarów, w przypadku kary pozbawienia wolności nie ogranicza się jedynie do braku możności opuszczenia zakładu karnego, lecz oznacza także obniżenie standardu życiowego. Zachowania pozwanego, polegające na stworzeniu warunków pobytu w zakładzie karnym, poniżej poziomu typowego dla życia na wolności, które powód odczuwa jako uciążliwe, nie są przez to bezprawne. Żądania zmierzające do podwyższenia warunków życia, tak aby odpowiadały one warunkom osób przebywających na wolności, a nawet które zapewniłyby powodowi poziom pobytu pod pewnymi względami wyższy, niż poziom życia znacznej części polskiego społeczeństwa są tym samym bezzasadne. O bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności godności, może być mowa dopiero, gdy dochodzi do poniżającego i nieludzkiego traktowania, sprzecznego z zasadą humanitaryzmu. Do naruszenia godności ludzkiej może dojść w wypadku, gdy pozbawi się więźniów jakiejkolwiek intymności przy spełnianiu potrzeb fizjologicznych, gdy brak wyżywienia będzie powodował głód u więźniów lub nie zapewni niezbędnych składników odżywczych, gdy przeludnienie osiągnie stan uniemożliwiający funkcjonowanie w celi, w szczególności gdy więźniowie zostaną zmuszeni do spania na przemian w jednym łóżku, gdy w celi nie będzie możliwości pozostawania w pozycji leżącej, gdy niewykonywanie obowiązków przez służbę zdrowia spowoduje permanentny stan chorobowy u osadzonego, gdy w celach będzie panowało zimno.

Regulacja zawarta w art. 448 k.c. wskazuje, że przesłanką odpowiedzialności przewidzianej w nim jest nie tylko bezprawne, ale i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 czerwca 2005 r., sygn. akt IV CK 805/04). Przyjęcie zatem odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy takiego naruszenia wymaga kumulatywnego zaistnienia nie tylko wystąpienia szkody o charakterze niemajątkowym i wskazania bezprawności działania sprawcy, ale także wykazania jego zawinienia, a także związku przyczynowego zachodzącego pomiędzy zaistniałą szkodą a działaniem sprawcy, czego powód w żadnym zakresie nie wykazał.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wykazał, iż zarzuty powoda dotyczące warunków bytowych w pozwanej jednostce są bezzasadne. Kąciki sanitarne usytuowane w celach są odgrodzone od reszty pomieszczenia przegrodą dość niską, ale zapewniającą minimum intymności, a odczucia związane z rozchodzącym się po całej celi nieprzyjemnym zapachem na pewno nie należą do przyjemnych, ale skala tych dolegliwości nie przekracza stopnia, który pozwalałby mówić o naruszeniu godności. Tym bardziej, że więźniowie sami odpowiadają za czystość, i w tym celu wydawane są im odpowiednie środki czyszczące. Ponadto ze względów bezpieczeństwa oraz rozwiązań architektonicznych nie możliwe było całkowite zabudowanie kącików sanitarnych. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 5 sierpnia 2010 r., sygn. I ACa 508/10 - niepubl., wskazał, iż: „Jedynie częściowe odgrodzenie od reszty celi kącika sanitarnego wynika z konieczności zapewnienia warunków bezpieczeństwa (obserwacja skazanych), a ujemne doznania skazanych wynikające z konieczności obcowania z toaletą znajdującą się w celi, która ponadto nie zapewnia całkowitej intymności winny ustąpić przed nadrzędną wartością, jaką jest bezpieczeństwo zdrowia i życia człowieka”. W celach znajduje się sprawna technicznie wentylacja i okno, które można otwierać o każdej porze dnia i nocy. Zakład Karny w R. jest wyposażony w wentylację grawitacyjną, której zasada działania polega na tym, że ciepłe powietrze jako lżejsze unosi się do góry zapewniając jego obieg w pomieszczeniu. Wprowadzenie rozwiązań bardziej zaawansowanych technicznie np. wentylacji mechanicznej za pomocą wentylatorów umieszczonych w przewodach wentylacyjnych stanowiłoby w istocie luksus, byłoby to bowiem lepsze rozwiązanie niż posiada większość budynków w Polsce. Cele oświetlane są naturalnym światłem padającym z okna, a nadto oświetleniem jarzeniowym o mocy 2 x 40 W. Natężenie oświetlenia jest zgodne z odpowiednimi normami. Za zgodą Dyrektora osadzeni mogą też korzystać z własnych lampek stołowych np. do czytania. Cele mieszkalne nie są wyposażone w instalacje ciepłej wody. Osadzeni mogą jednak posiadać własne grzałki do gotowania wody w celach spożywczych lub sanitarnych. Jeżeli sprzętu takiego nie posiadają to gorącą wodę mogą otrzymać od osadzonych porządkowych.

Budynek Zakładu Karnego pochodzi z XIX wieku i budowany był dla innych standardów, niż obowiązują obecnie, co powoduje z kolei że istniejące w budynku ograniczenia natury architektonicznej nie zawsze pozwalają dostosować go w pełni do najnowszych rozwiązań, jakie stosuje się we współczesnych obiektach budowlanych pomimo, iż jednostka penitencjarna przechodziła w ostatnim dziesięcioleciu szereg remontów.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powód nie udowodnił, iż normy żywieniowe w Zakładzie Karnym nie są dostosowane do norm europejskich, a wydający posiłki nie posiadają odpowiednich badań sanepidowskich, nie wskazał też, których konkretnie osób zarzut ten dotyczy. Nie wykazał również, że brak jest zajęć świetlicowych, że spacerniaki są zbyt małe, nie posypane w czasie śniegu, chodnik dziurawy, stoi błoto i woda oraz że nastąpiło złamanie ustawy antymonopolowej i ceny w kantynach są wyższe o 100%.

Zarzut powoda co do przebywania w przeludnionych celach również okazał się bezzasadny. Nie przedstawił on żadnych dokumentów potwierdzających ten fakt, w szczególności decyzji Dyrektora o umieszczeniu w warunkach przeludnienia na czas określony, którą powinien otrzymać, o ile przebywał w takich warunkach. Nadto strona pozwana wykazała, iż zarówno w celach wieloosobowych, jak i dwuosobowych, w których przebywał powód minimalna norma powierzchni przypadająca na 1 osobę była zachowana.

Powód nie wykazał także, by w czasie przebywania w pozwanej jednostce penitencjarnej doszło do zarażenia go gronkowcem, nie przedstawił żadnych dowodów na tę okoliczność. Nie wykazał, jaki jest stan jego zdrowia i czy rzeczywiści został zarażony gronkowcem. Zgodnie z art. 115 § 1 k.k.w. skazanemu zapewnia się bezpłatne świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne. Służba zdrowia w Zakładzie Karnym w R. funkcjonuje w sposób właściwy. Nie można tracić z pola widzenia, że kara pozbawienia wolności jest środkiem represyjnym i ze swej istoty warunki jej odbywania mogą odbiegać od standardu, jakiego można oczekiwać na wolności. Istotnym jest, aby opieka lekarska prowadzona była adekwatnie do zaistniałej potrzeby (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 lutego 2016 r. sygn. akt I ACa 1191/15 LEX nr 2017722).

Powód został osadzony w Zakładzie Karnym w R. w celu ochrony interesu społecznego i wartości nadrzędnych, jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i uzyskanie pozytywnych efektów probacji. Osadzenie powoda nie miało cech poniżającego , czy nieludzkiego traktowania i odbywało się w godziwych warunkach. Subiektywne przekonanie powoda, że nastąpiło przy tym naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony z mocy art. 23 i 24 k.c., nie może też być podstawą przyznania mu zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 k.c., zwłaszcza, że powód nie wykazał, zgodnie z ciążącym na nim na podstawie art. 6 k.c. obowiązkiem, jakiej wymiernej szkody doznał wskutek pobytu w jednostce pozwanego. Ocena, czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego, nie może być dokonana według miary indywidualnej wrażliwości osoby, która czuje się dotknięta zachowaniem innej osoby, ale musi być dokonana przy stosowaniu kryteriów obiektywnych (tak też Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 28 sierpnia 1996, sygn. akt I ACr 341/96, OSA nr 7-8 z 1997 r., poz. 43). Liczy się więc społeczny odbiór danego zachowania, oceniany według kryteriów właściwych dla ludzi rozsądnych i uczciwych. Ocena, czy dobro osobiste człowieka zostało zagrożone lub naruszone wymaga zastosowania kryteriów o charakterze obiektywnym. Nie ma tu bowiem znaczenia subiektywna reakcja i odczucia pokrzywdzonego lecz istotny jest odbiór danego zachowania przez osoby trzecie i reakcja opinii publicznej (wyroku Sądu Najwyższego z 26 października 2001 r., sygn. akt V CKN 195/01, LEX nr 53107).

Kreując się na ofiarę systemu penitencjarnego powód nie chce pamiętać, że jest przede wszystkim ofiarą własnych decyzji, stylu życia i postępowania. Należy zauważyć, iż – jak słusznie wskazał pozwany w odpowiedzi na pozew – po myśli art. 6 k.c., wyrażającego jedną z naczelnych zasad w polskim prawie cywilnym, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

W przypadku niniejszego postępowania ciężar ten spoczywa na powodzie, bowiem to celem powoda jest wywieść skutki prawne z dyspozycji norm prawnych art. 23, 24, 417
i 448 k.c. Powyższe twierdzenie jest jednoznaczne z uznaniem, iż niewykazanie przez niego okoliczności w postaci naruszenia jego dóbr przez pozwanego świadczy o bezpodstawności powództwa. Pogląd ten znajduje poparcie w orzecznictwie, bowiem zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2012 r., (sygn. akt I CSK 248/12, Legalis nr 667379), jeżeli powód dochodzi zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę doznaną wskutek naruszenia jego godności przez osadzenie go w celi więziennej bez zapewnienia minimalnej powierzchni przypadającej na jednego osadzonego i odpowiednich warunków sanitarnych oraz socjalnych, na nim spoczywa ciężar dowodu osadzenia go w określonym czasie w takich warunkach i wynikłego stąd naruszenia jego godności oraz doznania krzywdy niemajątkowej”. Również w wyroku z dnia 14 lutego 2013 r. (sygn. akt II CSK 382/12, Legalis nr 719216) Sąd Najwyższy stwierdził, iż w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wskutek naruszenia dóbr osobistych przez osadzenie w przeludnionej celi więziennej, na powodzie zgodnie z art. 6 w związku z art. 24 i 448 k.c. spoczywa ciężar dowodu umieszczenia go w określonym czasie w przeludnionej celi i wynikłego stąd naruszenia jego godności lub innych dóbr osobistych oraz doznania krzywdy niemajątkowej. Przenosząc powyższe na realia niniejszego postępowania uznać należy, iż powód ograniczył się do podniesienia ogólnych zarzutów dotyczących warunków bytowych panujących w Zakładzie Karnym w R., jednak nie wykazał, ani nawet nie uprawdopodobnił, wystąpienia jasno określonej szkody, jej ewentualnej wysokości, jak również istnienia związku przyczynowego pomiędzy działalnością pozwanego a jej wystąpieniem. Natomiast pozwany w odpowiedzi na pozew szczegółowo i merytorycznie wykazał, że szkoda nie miała miejsca. Przedstawił odpowiednie dokumenty na potwierdzenie swoich twierdzeń. Nie ma więc podstaw, by przyjąć, iż działanie pozwanego naruszyło jakiekolwiek dobro osobiste powoda. Brak też podstaw, by uznać zachowanie pozwanego jako bezprawne i że powód wskutek takiego zachowania doznał jakiejkolwiek szkody pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z tym działaniem lub zaniechaniem.

Brak też jakiegokolwiek dającego się uzasadnić powiązania pomiędzy wysokością dochodzonej kwoty zadośćuczynienia, a rzekomą krzywdą doznaną przez powoda. Żądana kwota zadośćuczynienia jest rażąco wygórowana i nie przystaje do rzeczywistości, świadczy jedynie o wybitnie merkantylnej podstawie roszczenia. Wysokość żądanego przez powoda zadośćuczynienia w odniesieniu do intensywności rzekomego naruszenia dóbr ze strony pozwanego Zakładu Karnego wskazuje, iż powództwo miało charakter wyłącznie fiskalny.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji oddalając powództwo w całości.

Powód z uwagi na oddalenie powództwa jest stroną przegrywającą proces w rozumieniu art. 98 k.p.c. Zważyć należy, iż zwolnienie od kosztów sądowych, co wynika z treści art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2016.623), nie uchyla odpowiedzialności za wynik sporu w stosunku do przeciwnika procesowego. Oznacza to, że przyczyny usprawiedliwiające ubieganie się przez stronę o zwolnienie od kosztów sądowych nie wystarczą, by wyłączyć działanie ustanowionej w art. 98 § 1 k.p.c. reguły, że ten kto przegrał spór zwraca koszty procesu temu, czyje racje zostały uznane za słuszne. Sąd może uwolnić stronę od obowiązku zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 102 k.p.c., jeśli stwierdzi, że zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”. Okoliczności, które uprawniają do zastosowania tego przepisu, ocenia sąd, i ocena ta następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07 niepubl.). Sąd mając powyższe na uwadze zasądził od powoda na rzecz pozwanego zgodnie z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.12015.1800) kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.