Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w S. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Mariusz Struski

Sędziowie SO: Jolanta Deniziuk ( spr.), Dorota Curzydło

Protokolant: st. sek. sąd. Katarzyna Zadrożna

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lutego 2018 roku w S.

sprawy z powództwa M. P. i R. P.

przeciwko (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w C. z dnia 31 października 2017r., sygn. akt IC 447/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w puncie I (pierwszym) w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 3850,62 zł obniża do kwoty 685,85 ( sześćset osiemdziesiąt pięć 85/100 ) zł ,

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  nie obciąża powodów kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 23/18

UZASADNIENIE

Powodowie M. P. i R. P. domagali się od pozwanej (...) sp. z o.o. w P. kwoty 12.000 zł z ustawowymi odsetkami od 5.05.2011r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Powodowie wskazali, że są właścicielami działki nr (...) położonej w P., dla której SR w C. prowadzi KW nr (...). Podnosili, że na w/w działce posadowione są bez podstawy prawnej, a należące do pozwanej urządzenia przesyłowe o łącznej powierzchni 200 m2, a które to zostały posadowione bez ich oraz ich poprzedników prawnych zgody. Podali też, że pismem z dnia 2.11.2010r. wezwali pozwaną do uregulowania stanu prawnego tychże urządzeń, ta jednak wskazała, że urządzenia posadowione zostały w zgodzie z panującym wówczas porządkiem prawnym. W ocenie powodów korzystanie przez pozwaną z ich nieruchomości bez tytułu prawnego i w złej wierze uzasadnia roszczenie o zapłatę wynagrodzenia. Powodowie kwotę dochodzoną pozwem wywiedli na tej podstawie, iż powierzchnię zajętą przez urządzenia - 200m2 pomnożyli przez 0,50 zł, co dało kwotę 100 zł tytułem miesięcznego czynszu dzierżawnego. Uwzględniając okres 10 letni, rodzi to roszczenie opiewające na kwotę 12.000 zł tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości powodów przez pozwaną.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) sp. z o.o. w P., wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania. Podniosła nadto zarzut nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu przez jej poprzednika prawnego. Wskazała, że przedmiotowe urządzenia przesyłowe na zasadzie art. 49 kc były częścią składową poprzednika prawnego pozwanej, który nieprzerwanie korzystał

z trwałych i widocznych urządzeń. Podała nadto, że wejście w posiadanie urządzeń było prawnie legitymowane, co uzasadnia samoistne i to w dobrej wierze ich posiadanie. Zakwestionowała też pozwana wysokość dochodzonego odszkodowania jako rażąco odbiegającą od stawek rynkowych.

Wyrokiem z dnia 31 października 2017 r. Sąd Rejonowy w C. zasądził od pozwanego (...) Sp. z o.o. w P. na rzecz powodów M. P. i R. P. solidarnie kwotę 3.850,62 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5.05.2011r. do dnia zapłaty (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), nakazał pobrać od pozwanego (...) Sp. z o.o. w P. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w C. kwotę 1.675,25 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt III) oraz odstąpił od obciążenia powodów kosztami postępowania (pkt IV).

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie następującego stanu faktycznego:

M. P. i R. P. w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej są od dnia 11.10.2006r. właścicielami działki o nr (...), powiat (...) dla której SR
w C. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Działka ta stanowi użytki rolne zabudowane, nieużytki, grunty orne i sad o łącznej pow. 7,6375 ha.

Poprzednim właścicielem przedmiotowej nieruchomości był A. K. (1). W dniu 11.10.2006r. między nim, a M. P. i R. P. została zawarta umowa darowizny gospodarstwa rolnego. Na jej podstawie nieruchomości należące do A. K. (1), w tym również działka nr (...), zostały przekazane na rzecz małżonków P..

W dniu 1 września 2010r. wyżej wskazani podpisali „umowę cesji”. W jej § 1 ust. 1 wskazano: „Cedent oświadcza, iż przysługuje mu wierzytelność w stosunku do……z tytułu całość działki nr (...)”. W § 2 natomiast „Cedent przenosi na Cesjonariusza wierzytelność określoną w § 1 ust. 1 niniejszej umowy”.

Dalej ustalił Sąd Rejonowy, że przez działkę nr (...) przebiegają następujące sieci i urządzenia elektroenergetyczne:

1)  linia kablowo - napowietrzna SN 15 kV oznaczona przez biegłego jako linia(...), objęta Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 7.06.1984 r.;

2)  linia kablowo - napowietrzna SN 15 kV oznaczona przez biegłego jako linia (...) objęta Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 7.06.1984 r.;

3)  linia kablowo - napowietrzna SN 15 kV oznaczona przez biegłego jako linia (...) objęta Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 7.06.1984 r.;

4)  linia kablowo-napowietrzna SN 15 kV oznaczona przez biegłego jako linia (...), objęta Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 12.06.2002r.;

5)  linia napowietrzna SN 15 kV oznaczona przez biegłego jako linia (...), objęta Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 31.12.1982r.;

6)  linia napowietrzna nn 0,4 kV z przyłączem do budynku (...) M. i R. P. z datą powstania i przyłączenia do sieci 26.03.1993r.

Powierzchnia pasa technicznego pod liniami energetycznymi na działce nr (...) wynosi 9560 m ². Powierzchnia pasa technicznego na obszarze, na którym znajdują się kable energetyczne na działce (...) wynosi 670 m ².

Wskazana wyżej infrastruktura energetyczna posadowiona na działce nr (...), przy podejściu porównawczym z metodą korygowania ceny średniej w okresie objętym badaniem tj. 10 lat przed wniesieniem pozwu (12.12.2001r.–12.12.2011r.) rodzi wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości w kwocie 15.070 zł – przy przyjęciu jednolitej stawki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, tj. po 1.507 zł za każdy rok. Natomiast 4.990 zł wynosi to wynagrodzenie przy przyjęciu stawek zróżnicowanych za poszczególne lata 2001-2011.

Ponadto zostało ustalone, że pismem z dnia 3.06.1992 r. A. K. (1) wniósł o przyłączenie przyłącza nn 0,4 kV do posesji na działce nr (...). Wniosek uwzględniono. Przyłączenia do sieci dokonano dnia 26 marca 1993 r.

Zarówno A. K. (1) jak i małżonkowie P. do czasu zainicjowania niniejszego postępowania nie zgłaszali roszczeń w związku z posadowionymi urządzeniami,
w tym dokonywanymi na terenie nieruchomości pracami.

Pismem z dnia 2 listopada 2010r. M. P. i R. P., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wezwali (...) sp. z o.o. do zapłaty kwoty 24.000 zł tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości położonej w P., dla której prowadzona jest Kw (...). (...) sp. z o.o. nie uznał żądań i roszczeń właścicieli w/w nieruchomości.

Ustalił również Sąd I instancji, że (...) sp. z o.o. w P. jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego Zakładu (...) w B..

Oceniając tak ustalony stan faktyczny, uznał Sąd Rejonowy, bacząc przy tym na treść przepisów art. 7 kc, art. 305 ¹ kc, art. 172 kc, art. 352 kc, art. 224 § 2 kc, art. 225 kc w zw. z art. 230 kc, że żądanie powodów co do zasady zasługiwało na uwzględnienie.

Przede wszystkim Sąd Rejonowy stwierdził, że podniesiony przez pozwaną zarzut nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu nie mógł się ostać. Uzasadniając swoje stanowisko wyszedł Sąd I instancji z założenia, opartego na opinii biegłego sądowego M. R., że początkowe daty posadowienia urządzeń na działce powodów, a finalnie początek biegu terminów zasiedzenia to lata 1984, 2002, 1982 i 1993 w zależności od rodzaju opisanych przez biegłego urządzeń przesyłowych. Przy tak przyjętym terminie ustalił Sąd Rejonowy, czy pozwaną charakteryzowała dobra czy zła wiara w chwili objęcia w posiadanie nieruchomości poprzednika prawnego powodów. Ustaleń tych dokonywał, bacząc na to, że do zdarzeń uzasadniających dobrą wiarę posiadacza należą: 1) zgoda właściciela nieruchomości na wybudowanie urządzeń oraz na dostęp do nich w celu eksploatacji, 2) decyzja wywłaszczeniowa wydana na podstawie: art. 35 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, art. 70 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz obowiązującego obecnie art. 124 ustawy z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, 3) budowa urządzeń przesyłowych na gruncie Skarbu Państwa przed dniem 1.02.1989r., 4) budowa urządzeń i korzystanie z nieruchomości na podstawie przepisów o powszechnej elektryfikacji.

W ocenie Sądu Rejonowego żadna z tych okoliczności nie zaszła w realiach niniejszej sprawy. Wprawdzie w aktach sprawy znajduje wniosek A. K. (1) z dnia 3.06.1992r. , którym domaga się on przyłączenia przyłącza nn 0,4 kV do posesji na działce (...), a do czego ostatecznie doszło 26 marca 1993r., jednak przyjęcie w tym wyjątkowym wypadku dobrej wiary i w konsekwencji 20-letniego terminu zasiedzenia, skutkuje uznaniem, że termin ten upłynął 27.03.2013r. i to tylko w odniesieniu do tych konkretnie urządzeń, a tymczasem roszczenie powodów obejmowało okres wcześniejszy, bo lata 2001-2011. Jakkolwiek pozwana powoływała się też na inny dokument, tj. oświadczenie A. K. (2) z dnia 6.06.1999r. (k. 83), w którym wyraża on zgodę na posadowienie słupów energetycznych linii napowietrznej SN, to oświadczenie to dotyczy działki nr (...), nie zaś działki nr (...), na co słusznie zwrócili uwagę powodowie.

W efekcie uznał Sąd I instancji, że stwierdzenie nabycia przez pozwaną służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu możliwe było pod warunkiem przyjęcia istnienia złej wiary po jej stronie. Początkowe zaś daty biegu terminów zasiedzenia, tj. lata 1984, 2002, 1982 i 1993 w zestawieniu z faktem, iż roszczenie powodów dotyczyło okresu 12.12.2001 – 12.12.2011 i przy przyjęciu 30- letniego terminu, skutkowały uznaniem, iż do takiego zasiedzenia w okresie objętym pozwem nie doszło.

Skoro za bezzasadny uznał Sąd Rejonowy zarzut zasiedzenia spornej nieruchomości, w dalszej kolejności ustalał, jaką kwotę uznać za miarodajną dla ustalenia wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów przez pozwaną. W tym zakresie, w pierwszym rzędzie uznając wobec braku możliwości określenia wierzytelności, która była przedmiotem przelewu na podstawie dołączonej do pozwu kserokopii umowy cesji z dnia 1.09.2010r. (nie wskazano tu ani dłużnika ani też kwoty, za jaką wierzytelność będzie nabywana – k. 25), że nie doszło do skutecznego przeniesienia wierzytelności, oparł się Sąd I instancji na opinii biegłego K. W. (k. 291-292), zaś za punkt wyjścia swoich wyliczeń przyjął ostatecznie za opinię uzupełniającą biegłego K. F. (k. 426-514), w której dokonał on wyceny wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z zastosowaniem stawek obowiązujących w danych okresach historycznych objętych powództwem i przy założeniu, że zastosowane zostały stawki z okresów rocznych. Stąd przy przyjęciu stawek z opinii biegłego znajdujących się na k. 469, a nadto przy założeniu, że roszczenie należało uwzględnić jedynie za okres 11.10.2006r. – 12.12.2011r., zasądził Sąd I instancji na przecz powodów kwotę 3.850,62 zł, uzyskawszy ją poprzez zsumowanie stawek za poszczególne lata, przy czym za rok 2006 przyjmując 82 dni po 0,91 zł za dzień. W pozostałym zakresie powództwo jako nadmierne należało oddalić. O odsetkach orzeczono natomiast na podstawie art. 481 kc, zaś o kosztach na mocy art. 98 kpc w zw. z art. 99 kpc, przy zastosowaniu zasady z art. 100 kpc.

Z rozstrzygnięciem tym nie zgodził się pozwany, zaskarżając wydany wyrok w części, tj. co do jego pkt 1, 3-4 oraz podnosząc zarzuty naruszenia następujących przepisów:

1)  art. 172 § 1 kc w zw. z art. 292 kc i art. 305 ⁴ kc poprzez przyjęcie, że nie doszło do zasiedzenia służebności, mimo że w dacie wydania skarżonego orzeczenia co do linii energetycznych pobudowanych w latach 1982, 1984 i 1993 upłynęły terminy zasiedzenia wynoszące co najmniej 20 lat, a co do części linii także maksymalne terminy zasiedzenia wynoszące 30 lat, przy spełnieniu także i pozostałych przesłanek zasiedzenia ograniczonego prawa rzeczowego,

2)  art. 233 § 1 kpc poprzez przyjęcie, że pozwana i jej poprzednicy prawni nie byli posiadaczami służebności w dobrej wierze w zakresie infrastruktury energetycznej, która została pobudowana za zgodą właścicieli bądź na ich wyraźny wniosek,

3)  art. 7 kc poprzez błędne przyjęcie, że pozwana działała w złej wierze, mimo że powodowie nie przedstawili żadnego materiału dowodowego w tym zakresie,

4)  art. 6 kc w zw. z art. 7 kc poprzez pominięcie faktu, że dopiero przedstawienie przez powodów dowodów okoliczność złej wiary pozwanego mogło skutkować przyjęciem, że doszło do obalenia domniemania dobrej wiary,

5)  art. 225 kc poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy domniemanie dobrej wiary nie zostało obalone, a w efekcie nie było podstaw do przyjęcia, że pozwany posiadał nieruchomość w złej wierze,

6)  art. 224 § 1 kc poprzez zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, mimo pozostawania przez pozwanego w dobrej wierze przez cały okres objęty pozwem.

W konsekwencji podniesionych zarzutów domagał się apelujący pozwany oddalenia powództwa (...) SA z o.o. w całości, zasądzenia na swoją rzecz od powodów kosztów postępowania przed I instancji, nadto zasądzenia od powodów na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w C. zwrotu kwoty 1.675,25 zł.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie w całości, a ponadto o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, bądź o nieobciążanie ich kosztami postępowań w obu instancjach w przypadku zmiany orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała w znacznej części na uwzględnienie.

Przypomnieć w pierwszej kolejności należało, że w konstrukcji prawnej rozpoznawania sprawy przez sąd drugiej instancji w wyniku wniesienia apelacji przez stronę lub strony (uczestników) postępowania, w polskiej procedurze cywilnej chodzi o skontrolowanie prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy przez sąd pierwszej instancji i jeżeli to potrzebne - przeprowadzenie pełnego postępowania dowodowego, a następnie wydanie orzeczenia merytorycznego. Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli Sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed Sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo (por. art. 382 kpc).

Trzeba też pamiętać, że kognicja sądu odwoławczego obejmuje "rozpoznanie sprawy" (a nie tylko środka odwoławczego) i to w taki sposób, w jaki mógł i powinien uczynić to sąd pierwszej instancji (por. uchwałę Sądu Najwyższego 7 sędziów - zasada prawna - z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, Prok. i Pr.-wkł. (...), Biul. SN 2008/1/13, Wspólnota (...), Lex nr 341125).

Zważywszy zatem na charakter postępowania apelacyjnego, które wprawdzie jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego, Sąd Okręgowy ponownie ocenił zebrane w toku postępowania dowody, w wyniku czego uznał, że w realiach niniejszej sprawy wprawdzie nie jest koniecznym przeprowadzanie uzupełniającego postępowania dowodowego, a ustalenia faktyczne Sądu I instancji są prawidłowe, lecz w znacznej części doszło do ich niewłaściwej oceny skutkującej wysnuciem błędnych konkluzji zwłaszcza w kontekście podniesionego zasadnie przez pozwanego w zakresie linii średniego napięcia oznaczonych przez biegłego sądowego M. R. (2), jako linii (...) i (...), oraz w zakresie linii niskiego napięcia (k. 236-248) zarzutu zasiedzenia (o czym szczegółowo mowa będzie poniżej). Tym samym zarzuty podniesione przez pozwanego w apelacji uznać należało za częściowo skutecznie wywiedzione, w efekcie czego apelacja pozwanego musiała zostać częściowo uwzględniona.

Wydanie niniejszego orzeczenia reformatoryjnego wymagało uprzedniego przypomnienia, że żądanie powodów zasądzenia na ich rzecz od pozwanego wynagrodzenia za bezumownego korzystania z ich nieruchomości w związku z posadowieniem na tej nieruchomości urządzeń energetycznych dotyczyło w szczególności następujących sieci i urządzeń elektroenergetycznych średniego napięcia 15 kV:

1) linii kablowo - napowietrznej SN 15 kV oznaczonej przez biegłego jako linia (...) objętej Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 7.06.1984r.;

2) linii kablowo - napowietrznej SN 15 kV oznaczonej przez biegłego jako linia(...), objętej Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 7.06.1984r.;

3) linii kablowo - napowietrznej SN 15 kV oznaczonej przez biegłego jako linia (...) objętej Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 7.06.1984r.

4) linii napowietrznej SN 15 kV oznaczonej przez biegłego jako linia (...), objętej Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 31.12.1982 r.

Zważyć należało, że w zakresie ww. urządzeń Sąd Rejonowy zasadnie dostrzegł, że w ich przypadku możliwym byłoby – przy przyjęciu 30-letniego terminu - stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz pozwanego. Tę konkluzję Sąd II instancji w pełni aprobuje. Zgodnie z art. 292 kpc służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że na nieruchomości stanowiącej obecnie współwłasności powodów wybudowane zostały i przyłączone do sieci linie średniego napięcia 15kV kablowo-napowietrzne oznaczone przez biegłego M. R. (2) jako linie nr(...) oraz linia napowietrzna takoż oznaczona numerem (...) Ponieważ przepis art. 292 kc do nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów o nabyciu przez zasiedzenie własności nieruchomości stwierdzić należy, że do zasiedzenia służebności gruntowej wymagany jest upływ oznaczonego czasu (dwudziestu lub trzydziestu lat) posiadania służebności, przy czym bieg zasiedzenia rozpoczyna się od momentu, gdy posiadacz służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia. Posiadanie służebności powinno być nieprzerwane. Wymagany dla zasiedzenia okres czasu posiadania służebności zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Stosując odpowiednio normę art. 172 k.c. stwierdzić należy, że posiadacz służebności gruntowej nabywa służebność, jeżeli ją posiadał nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz w dobrej wierze, a jeżeli uzyskał posiadanie w złej wierze, do nabycia służebności przez zasiedzenie wymagany jest upływ trzydziestu lat. Decydująca jest przy tym dla każdego terminu tylko chwila uzyskania posiadania, wobec czego późniejsze od tej chwili okoliczności powodujące, że posiadacz służebności stał się posiadaczem w złej wierze, nie mają już znaczenia i nie powodują przedłużenia terminu do lat 30. Obowiązuje więc zasada mala fides superveniens non nocet.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, nie sposób było podzielać stanowiska pozwanego podnoszącego w apelacji zarzuty oparte na założeniu, że przez cały okres posiadania służebności pozostawał on w dobrej wierze. Istotnie, tak, jak to przyjął Sąd I instancji, brak było podstaw do przyjęcia, że w niniejszej sprawie wystąpiły jakieś zdarzenia

uzasadniające dobrą wiarę posiadacza, tj. zgoda właściciela nieruchomości na wybudowanie urządzeń oraz na dostęp do nich w celu eksploatacji, decyzja wywłaszczeniowa wydana na podstawie: art. 35 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, art. 70 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz obowiązującego obecnie art. 124 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, budowa urządzeń przesyłowych na gruncie Skarbu Państwa przed dniem 1.02.1989r., czy budowa urządzeń i korzystanie z nieruchomości na podstawie przepisów o powszechnej elektryfikacji. Jednak do obalenia domniemania prawnego, jakim jest i domniemanie dobrej wiary, może dojść na skutek oceny wszystkich dowodów zebranych w sprawie, niezależnie od tego, która ze stron wnioskowała o ich przeprowadzenie (tak w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2016 r., IV CSK 522/15, (...) Legalis nr 1508606).

W efekcie potwierdzić należało, że do zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz pozwanego doszło z upływem dnia 8.06.2014r. w przypadku linii średniego napięcia 15kV kablowo-napowietrznych oznaczonych przez biegłego M. R. (2) jako linie nr (...) oraz z upływem dnia 1.01.2013r. w przypadku linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV oznaczona przez biegłego M. R. (2) jako linia nr (...).

Przypomnieć jeszcze należało, że Sąd a quo odmówił w przypadku omawianych linii i urządzeń energetycznych uwzględnienia zarzutu zasiedzenia, powołując się na zakres czasowy żądania powodów. Wskazał bowiem Sąd I instancji, że przy przyjęciu początkowych terminów biegu zasiedzenia na lata 1982 i 1984, w zestawieniu z faktem, że roszczenie powodów dotyczyło okresu 12.12.2001r. – 12.12.2011r., to przy przyjęciu też 30- letniego terminu zasiedzenia, do takiego zasiedzenia w okresie objętym pozwem nie doszło. Tymczasem okoliczność, że do zasiedzenia służebności przesyłu doszło w okresie objętym pozwem, ma istotne znacznie z punktu widzenia oceny zasadności roszczenia powodów. Sąd Okręgowy w pełnej rozciągłości podziela bowiem ugruntowane już w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego, że Osobie, która utraciła własność rzeczy na skutek zasiedzenia przez samoistnego posiadacza, nie przysługuje wobec aktualnego właściciela nieruchomości roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z niej bez tytułu prawnego za okres poprzedzający datę zasiedzenia, jak i że Funkcja zasiedzenia sprzeciwia się przyznaniu byłemu właścicielowi nieruchomości wobec posiadacza, który stał się właścicielem wskutek upływu terminu zasiedzenia, roszczeń, u których podstaw leży prawo własności, a do takich należą niewątpliwie roszczenia uzupełniające za okres poprzedzający datę zasiedzenia, w tym roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez posiadacza samoistnego z rzeczy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013r., I CSK 700/12, tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CZP 7/11, OSP 2012 nr 10, poz. 93, str. 641, Legalis nr 309831, (...) Biul. SN 2011 nr 4). Również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w tezie 2 swego wyroku z dnia 17 lipca 2014 r. wskazał, że Upływ terminu zasiedzenia wyłącza możliwość dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z cudzej nieruchomości także w okresie jego biegu. Jeżeli doszło również do zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu czy też wprost służebności przesyłu, roszczenie uzupełniające wygasa i nie może być skutecznie dochodzone także za okres sprzed zasiedzenia (I ACa 237/14, (...) Legalis nr1241504; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 31.03.2016r., I ACa 1780/15, (...) Legalis nr 1446648, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29.10.2015 r., I ACa 467/15, (...) Legalis nr 1370687).

Okoliczność powyższa (fakt, że do zasiedzenia służebności przesyłu doszło w toku niniejszego postępowania) musiała zostać uwzględniona przez Sąd rozpoznający sprawę, albowiem w myśl art. 316 § 1 kpc Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Na moment zamknięcia rozprawy przed Sądem I instancji doszło już do zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz pozwanego w zakresie omawianych linii, a zatem żądanie przez powodów zasądzenia na ich rzecz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości nie mogło zostać uwzględnione. Już zatem tylko marginalnie wskazać należało, abstrahując nawet od powyżej wskazanych konkluzji prawnych, i przyjmując za pozwanym, że cechowała go dobra wiara uzasadniająca zastosowanie 20 letniego okresu zasiedzenia (wówczas do zasiedzenia doszłoby w 2004r. i 2003r.), to okoliczność ta tym bardziej przesądza o bezzasadność w tym zakresie roszczenia powodów, skoro ich roszczenie mogło zostać uwzględnione wyłącznie za okres od 11.10.2006r. do 12.12.2011r., o czym szerzej również będzie jeszcze mowa poniżej.

Co zaś się tyczy linii napowietrznej napowietrzna niskiego napięcia 0,4 kV z przyłączem do budynku (...) M. i R. P. z datą powstania i przyłączenia do sieci 26 marca 1993r., to w tym zakresie przyjąć jak najbardziej należało, że pozwanego przy posadowieniu tych urządzeń energetycznych cechowała dobra wiara. W wyroku z dnia 26 kwietnia 2017 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie stwierdził, że Zgodnie z art. 7 kc - jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Powyższe domniemanie ma charakter wzruszalny, jednak ciężar dowodu złej wiary posiadacza spoczywa w takim przypadku na właścicielu. Oznacza to, że to strona powodowa powinna wykazać, że pozwana lub jej poprzednik prawni byli posiadaczem nieruchomości w złej wierze, to jest wiedzieli lub na podstawie towarzyszących okoliczności powinni wiedzieć, że nie przysługuje jej uprawnienie do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu (I ACa 61/17, (...) Legalis nr 1657730). W ocenie Sądu Okręgowego powodowie powyższej okoliczności nie wykazali, a tym samym, w tym przypadku nie obalili domniemania dobrej wiary z art. 7 kc. Godzi się zauważyć, że pismem z dnia 3.06.1992r. A. K. (1), poprzednik prawny powodów, wniósł o przyłączenie przyłącza nn 0,4 kV do posesji na działce (...). Wniosek ten został uwzględniony, a przyłączenia do sieci dokonano w dniu 26 marca 1993r. Podkreślić należy, że zgoda właściciela na przyłączenie do linii przesyłowej co do zasady, jak każde oświadczenie woli, może być wyrażona ustnie lub na piśmie, w sposób wyraźny, bądź dorozumiany. Jednak bierne zachowanie może prowadzić do złożenia oświadczenia woli jedynie w szczególnych okolicznościach, które nakazują przypisać milczeniu wolę dokonania czynności prawnej (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 r., II CSK 121/09, Legalis nr 274002). W realiach niniejszej sprawy A. K. (1) w sposób wyraźny wyartykułował swoją wolę przyłączenia jego nieruchomości (która to później stała się nieruchomością powodów) do sieci nn 0,4 kV. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że skutki prawne wywołuje tylko wola realnie powzięta i w pewien sposób wyrażona, bowiem oświadczenia woli nie można pojmować jako fikcji prawnej (por. wyrok z dnia 29 marca 2006 r., IV CK 411/06). W ocenie Sądu Okręgowego taka wola poprzednika prawnego została na gruncie niniejszej sprawy wyrażona, co skutkowało tym, że w momencie powstania i przyłączenia do sieci pozwany legitymował się dobrą wiarą w zakresie posiadania nieruchomości powodów, a jak była o tym mowa wyżej, ewentualna mala fides superveniens non nocet. W tym miejscu trzeba jeszcze wskazać, że Sąd Okręgowy oczywiście w całości podziela pogląd, iż sam fakt wydania pozwolenia na budowę nie potwierdza udzielenia zgody przez właścicieli nieruchomości na wejście na grunt i jego dalsze wykorzystywanie. W tym zakresie Sądowi II instancji znane jest i w pełni akceptowane stanowisko Sądu Najwyższego, że decyzja o pozwoleniu na budowę nie może być traktowana jako decyzja zezwalająca na wejście na cudzy grunt i legalizująca tę czynność, zaś sam fakt legitymowania się przez inwestora decyzją o pozwoleniu na budowę nie może być podstawą dla przyjęcia istnienia domniemania faktycznego (vide: postanowienie SN z dnia 19 maja 2016 roku, IV CSK 522/15, Legalis nr 1508606). Niemniej okoliczności te nie mają w istocie znaczenia w niniejszej sprawie, w której kwestią zasadniczą jest wniosek A. K. (1) z dnia 3.06.1992r. o przyłączenie linii niskiego napięcia do posesji na działce nr (...), implikujący jego zgodę na posadowienie tego typu urządzeń na jego nieruchomości.

Skoro w tym przypadku po stronie pozwanego przedsiębiorcy energetycznego występowała dobra wiara, to, przy przyjęciu, że datą powstania i przyłączenia do budynku aktualnie M. i R. P. linii napowietrznej nn 0,4 kV doszło w dniu 26.03.1993r., to do zasiedzenie służebności przesyłu na rzecz pozwanego doszło – przy uwzględnieniu 20 letniego terminu zasiedzenia – z upływem dnia 27.03.2013r. W efekcie i w przypadku linii napowietrznej nn 0,4 kV brak było podstaw do uwzględnienia powództwa, albowiem i w tym zakresie działa zasada, iż Osobie, która utraciła własność rzeczy na skutek zasiedzenia przez samoistnego posiadacza, nie przysługuje wobec aktualnego właściciela nieruchomości roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z niej bez tytułu prawnego za okres poprzedzający datę zasiedzenia.

Jednocześnie mieć na uwadze należało, że powodowie nie wystąpili z powództwem windykacyjnym albo negatoryjnym przeciwko posiadaczowi samoistnemu korzystającemu ze służebności, a nie można mieć wątpliwości, że Wytoczenie przez właściciela nieruchomości obciążonej przeciwko posiadaczowi służebności powództwa o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, nie przerywa biegu terminu zasiedzenia służebności przesyłu (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r., V CSK 167/13, L., (...) R..; por. też: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2013 r., IV CSK 88/13, R.., L., w którym stwierdzono, że Sądowy proces o wynagrodzenie za korzystanie przez firmę energetyczną z cudzego gruntu nie wstrzymuje biegu okresu zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz tej firmy).

Za niezasadny uznać natomiast należało zarzut zasiedzenia w stosunku do linii kablowo-napowietrznej SN 15 kV oznaczonej przez biegłego M. R. (2) jako linia nr (...). Zauważyć należało, że, jak wynika z Protokołu jej odbioru nr (...) (...) powstała ona i została przyłączona do sieci z datą 12.06.2002r. W tej sytuacji nie ma wątpliwości, że bez względu na to, czy brać pod uwagę dobrą, czy też złą wiarę pozwanego, termin zasiedzenia jeszcze nie upłynął (nastąpiłoby to odpowiednio z dniem 13.06.2022r. przy uwzględnieniu dobrej wiary lub z dniem 13.06.2032r.). W tym stanie rzeczy nie ma nawet potrzeby roztrząsania, jaki charakter w tej sytuacji miało posiadanie służebności przez pozwanego (w dobrej, czy w złe wierze), albowiem okoliczność ta nie wpływa na konkluzję, że w tym akurat zakresie roszczenia powodów należy analizować pod kątem ich zasadności, albowiem brak jest okoliczności (jak właśnie skutecznie podniesiony zarzut zasiedzenia) tamujących możliwość dalszej oceny tak zgłoszonych żądań.

Przed przystąpieniem zatem do szczegółowej analizy żądania powodów, w szczególności przed ustaleniem wysokości należnego im wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z ich nieruchomości, należało jeszcze wskazać, że w pełni zasadnymi były konstatacje Sądu I instancji w zakresie zaprezentowanej przez niego oceny przedłożonej do akt sprawy umowy przelewu wierzytelności. Bacząc, że mamy do czynienia z kserokopią umowy cesji z dnia 1.09.2010 r. (k. 25), nadto umową bardzo ogólną w swej treści, z której to w istocie nie wynika wierzytelność, jaka ma być przedmiotem przelewu (bowiem nie wskazano ani dłużnika, ani kwoty, za jaką wierzytelność będzie nabywana), uznać należało, że przedmiotem żądania powodów w niniejszej sprawie było ich roszczenie za okres od 11.10.2006r., tj. od dnia, w którym własność nieruchomości przeszła na powodów, do dnia 12.12.2011r., tj. dnia złożenia pozwu w niniejszej sprawie.

Ustalenia dotyczące wysokości wynagrodzenia należnego powodom od pozwanego z tytułu bezumownego korzystania przez niego z nieruchomości powodów te należało ponadto, jak wynika z powyższych rozważań prawnych, ograniczyć wyłącznie do linii kablowo-napowietrznej SN 15 kV oznaczonej przez biegłego jako linia (...), objętej Protokołem odbioru nr (...) z datą powstania i przyłączenia do sieci 12.06.2002r.

Ustalenia powyższe Sąd Okręgowy poczynił, posiłkując się złożoną do akt sprawy opinią ostatecznie nie zakwestionowaną skutecznie przez strony zarówno przed Sądem I jak i II instancji.

Mając powyższe na względzie należało zasądzoną przez Sąd Rejonowy kwotę 3850,62 zł obniżyć do kwoty 685,85 zł, która to kwota stanowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z linii oznaczonej numerem (...)opinii za okres wskazany w powyższej tabeli.

O kosztach postepowania apelacyjnego Sąd rozstrzygnął w oparciu o treść art. 102 kpc. Zgodnie z art. 98 kpc, strona przegrywająca sprawę ponosi koszty procesu, w tym obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów zalicza się również wynagrodzenie ustanowionego w sprawie adwokata lub radcy prawnego. Wysokość zaś wynagrodzenia pełnomocnika, uwzględniając ówcześnie obowiązujące przepisy sąd ustala na podstawie właściwego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości ustalającego wysokość wynagrodzenia fachowego pełnomocnika. Przepis art.102 kpc, daje jednak możliwość sądowi, ale tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych, odstąpienia w części lub w całości od obciążania strony przegrywającej kosztami postępowania. Jest to bowiem wyjątek od ogólnie obowiązującej zasady wyrażonej w art. 98 kpc. Ustawodawca nie wymienia nawet w sposób przykładowy, przesłanek które winny wystąpić, aby zastosować zasadę wynikającą z powyższego uregulowania, pozostawiając to suwerennej, nie jednak dowolnej, decyzji sądu rozstrzygającego sprawę. Całokształt zaś okoliczności, które mogą uzasadniać zastosowanie wyjątku określonego w art. 102 kpc ostatecznie powinno być ocenione przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Dopiero ocena wszelkich okoliczności towarzyszących sprawie może bowiem uzasadnić stanowisko Sądu o odstąpieniu od obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu należnymi drugiej stronie.

W przedmiotowej sprawie nie zostało uwzględnione żądanie powoda o zapłatę z tytułu bezumownego korzystania, ale powodem nieuwzględnienia żądania było jedynie podniesienie przez pozwaną zarzutu zasiedzenia służebności. W tym miejscu zwróci uwagę należy na dotychczasową postawę pozwanej. Nie wnosząc w terminie o ustanowienie odpowiedniej służebności, oczekując milcząco na upływ czasu potrzebnego do skutecznego podniesienia zarzutu zasiedzenia, co ostatecznie w sposób istotny ograniczyło prawa właścicielskie powoda, i nie przewidując do tego żadnej rekompensaty, to wszystko przemawia jednak za tym, aby w przedmiotowej sprawie nie obciążyć powoda kosztami procesu. Dodatkowo za zastawianiem art. 102 kpc przemawiają takie okoliczności jak; transformacje gospodarcze do jakich doszło w czasie istnienia już służebności i przyznanie dopiero wtedy prawu własności należnego mu znaczenia, a także wzrost świadomości prawnej obywateli oraz okoliczność ,iż w wyniku przekształceń nie mamy już do czynienia z jednostką Skarbu Państwa, a podmiotem gospodarczym. Istniała też w niniejszej sprawie także i obiektywna potrzeba uregulowania stanu prawnego przedmiotowej infrastruktury energetycznej pozwanej, a w tym zakresie pozwana wcześniej wykazała się inercją. Nadto wskazać należy, że wprowadzona w nieodległej przeszłości do obrotu instytucja służebności przesyłu i ewentualność stwierdzenia zasiedzenia tego prawa bądź prawa odpowiadającego budziła wątpliwości pojawiały się sprzeczne w tej kwestii poglądy które generowały wątpliwości co do zgodności uregulowań z Konstytucją. Skomplikowany charakter takich sprawy, odmienność stanów faktycznych generowały też niejednolite orzecznictwo. I nie zamienia tej oceny aktywności pełnomocnika strony pozwanej, który poprzez profesjonalne działanie doprowadził do uwzględnienia zarzutu zasiedzenia. Okoliczność ta nie może być jednak samodzielną przesłanką do odstąpienia od regulacji zwartej w art.102 kpc. W tym przypadku to ostatecznie charakter sprawy i okoliczności jej towarzyszące przemawiają za odstąpieniem od obciążania powoda całości kosztami procesu.